Wereldoorlogen en Holocaust 1900
1950
LES 1 Hoi, ik heet Rita. Ik woon in Rotterdam. Een paar dagen geleden hebben we iets heel ergs meegemaakt: Duitse vliegtuigen bombardeerden onze stad. Bijna het hele centrum is verwoest!
LEVEN IN DE OORLOG
Op 14 mei 1940 gooien Duitse vliegtuigen bommen op Rotterdam. JE LEERT
• wat er in het begin van de Tweede Wereldoorlog gebeurt; • wat er verandert in het dagelijks leven van de mensen; • wat de mensen doen bij een luchtalarm. BEGRIPPEN
• de bezetting • verduisteren • de voedselbon • het persoonsbewijs • het luchtalarm • de schuilkelder
Het begin van de oorlog
Adolf Hitler.
Adolf Hitler is de leider van Duitsland. Hij wil dat zijn land de baas wordt in Europa. Daarom veroveren zijn legers veel landen. Op 10 mei 1940 valt het Duitse leger ook Nederland aan. Dat is het begin van de Tweede Wereldoorlog in ons land. Na het bombardement op Rotterdam geeft Nederland zich over. Zo worden de Duitsers de baas in ons land.
Het hakenkruis is het teken van Adolf Hitler en zijn aanhangers. geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
opdracht 1
58
In het centrum van Rotterdam staan veel moderne gebouwen en weinig oude gebouwen. Hoe komt dat?
Maak opdracht 1
Les 1 • Leven in de oorlog JE LE E RT wat er in het begin van de Tweede Wereldoorlog gebeurt.
1900
1940
1945
B EG RIPPE N bezetting • verduisteren
1950
Tweede Wereldoorlog in Nederland.
De eerste veranderingen Aan het begin van de Duitse bezetting gaat het dagelijks leven gewoon door. De winkels blijven open. Mannen en vrouwen gaan naar hun werk. De kinderen gaan naar school. Toch zijn er ook veranderingen. ’s Avonds moeten de mensen bijvoorbeeld hun ramen verduisteren. Er mag geen licht naar buiten schijnen. Want Engelse piloten mogen niet zien waar de steden liggen. Anders gooien ze bommen op fabrieken en spoorwegen en dat willen de Duitsers niet. Tussen 10 uur ’s avonds en 6 uur ’s morgens mag niemand het huis uit.
We kregen bezoek van een Duitse soldaat. Hij zei dat mijn moeder de ramen met zwart papier moet bedekken. Zo kan er ’s avonds geen licht naar buiten schijnen.
opdracht 2
De Duitsers willen niet dat Engelse piloten bommen op fabrieken en spoorwegen gooien. Waarom niet? Kruis aan.
Dat vinden de Duitsers zielig voor de mensen die er werken. De Duitsers hebben geen zin om de rommel op te ruimen. De Duitsers kunnen de fabrieken en de spoorwegen goed gebruiken.
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
Maak opdracht 2
59
Wereldoorlogen en Holocaust 1900
1950
Er verandert nog meer
Wat een rij voor de winkel, hè! Dat is tegenwoordig heel normaal. Er zijn steeds minder levensmiddelen te krijgen. Iedereen heeft daarom voedselbonnen. Met een voedselbon kun je bijvoorbeeld brood, melk of vlees kopen. Iedereen wil natuurlijk op tijd in de winkel zijn, want anders is alles op. Vandaar die rij.
Elke week staat in de krant welke bonnen je kunt gebruiken.
Maak opdracht 3
Kaart met voedselbonnen. geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
opdracht 3
Kijk naar de producten die ‘op de bon’ zijn. Welke producten zou jij het meest missen? Schrijf drie producten op. Hiervoor heb je een bon nodig:
1.
koffie
vlees
thee
vleeswaren
2.
brood
melk
aardappels
kaas
3.
meel
boter
havermout
zeep
60
Les 1 • Leven in de oorlog JE LE E RT wat er verandert in het dagelijks leven van de mensen.
B EG RIPPE N voedselbon • persoonsbewijs
Echte koffie en thee zijn al niet meer te koop. Wij gebruiken bladeren van braamstruiken om thee na te maken. Nagemaakte spullen noem je ‘surrogaat’.
Vrouwen plukken de bladeren van braamstruiken.
Ben je ouder dan 14 jaar? Dan moet je een persoonsbewijs bij je hebben. Je kunt dan laten zien wie je bent. Zonder persoonsbewijs word je opgepakt en in de gevangenis gezet.
opdracht 4
Bekijk het persoonsbewijs. Kleur.
Het persoonsbewijs is gemaakt van: plastic
papier
hout
Wat zie je op het persoonsbewijs? een stempel
een pasfoto
een vingerafdruk
een zegeltje
een Nederlandse vlag
een handtekening
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
Maak opdracht 4
Je moet je persoonsbewijs altijd bij je hebben.
61
Wereldoorlogen en Holocaust 1900
1950
Als je de sirenes hoort … Voor één gebeurtenis is iedereen bang: het luchtalarm. Harde sirenes in de stad waarschuwen dan voor bommenwerpers. Als de mensen het luchtalarm horen, rennen ze meteen naar een schuilkelder in de buurt. Bommenwerpers. Alle mensen weten precies wat ze moeten doen bij een luchtalarm.
Maak opdracht 5
opdracht 5
stoomtrein
1800
62
Wat is nieuw in de tijd van burgers en stoommachines? Wat is nieuw in de tijd van wereldoorlogen en Holocaust? Trek lijnen.
persoonsbewijs
bommenwerper
voedselbon
1900
gloeilamp
camera
Les 1 • Leven in de oorlog JE LE E RT wat de mensen doen bij een luchtalarm.
B EG RIPPE N luchtalarm • schuilkelder
In de schuilkelders is geen elektriciteit. Gelukkig heeft er altijd wel iemand een knijpkat bij zich. Wat zeg je? Nee joh, een knijpkat is geen echte kat. Het is een soort zaklamp. Thuis hebben we ook niet altijd elektriciteit. Dan komt een knijpkat goed van pas.
Knijpkat.
Om licht te krijgen moet je de hendel heel snel achter elkaar indrukken. Je krijgt er wel een lamme duim van, maar ja, als je ermee stopt, gaat de lamp weer uit. Doorgaan dus!
opdracht 6
Welke voorwerpen neem je mee in een schuilkelder? Kruis aan.
radio
deken knijpkat boeken
lamp
geen kopieermateriaal © Uitgeverij Zwijsen B.V., Tilburg
Maak opdracht 6
Je moet in de schuilkelder wachten tot het bombardement voorbij is.
63
