Lesplan – Conflicten en natuurlijke rijkdommen in Afrika – Werkbladen Introductie: GIS zijn handige instrumenten om de verbanden te onderzoeken tussen verschillende ruimtelijke fenomenen. Deze les laat je kennismaken met de verdeling van de natuurlijke rijkdommen, zoals olie- en gasreserves en diamanten over het Afrikaanse continent. Tegelijkertijd zal je ook de locaties op de kaart plaatsen waar er gewapende conflicten plaatsvonden tussen 1946 en 2005. De beschikbare dataset laat toe om mogelijke verbanden tussen de verdeling van natuurlijke rijkdommen en het voorkomen van gewapende conflicten te onderzoeken. Deze les richt zich tot leerkrachten aardrijkskunde en geschiedenis. Met deze oefening zal je met layer property en selection tools leren werken waarmee je punt- en regio-objecten kan onderzoeken. Beschrijving van de oefening: Tijdens deze oefening zal je eerst de olie- en gasreserves op de kaart van Afrika weergeven en de verdeling ervan over het Afrikaanse continent onderzoeken. Vervolgens zal je de dataset over diamanten raadplegen en deze vergelijken met het voorkomen van olie- en gasreserves. In een volgende stap kan je aan de hand van de dataset over gewapende conflicten nagaan in welke mate deze voorkomen in de buurt van de bronnen van natuurlijke rijkdommen. De uiteindelijke bedoeling van de oefening is om te zoeken naar aanwijzingen die je kan gebruiken om een verband aan te tonen tussen gewapende conflicten en het voorkomen van natuurlijke rijkdommen in Afrika.
nummer
instructie
1
Open ArcMap via het windows startmenu.
2
Voeg de gegevenslaag “Africa_combined_region.shp” toe in ArcMap:
iNotes
1
leerkracht / trainer
leerling/ student
□
x x
Wanneer de kaart van Afrika geopend is, kan je met de leerlingen/studenten, op basis van hun voorkennis, de soorten natuurlijke rijkdommen die voorkomen in Afrika, en hun verdeling, bespreken. Indien nodig kan de leerkracht hints geven over het voorkomen van natuurlijke rijkdommen. Vraag de leerlingen om op de kaart aan te duiden waar ze denken dat de meeste gas- en oliereserves voorkomen in Afrika. Nadien kan je dan de gegevenslaag toevoegen om de werkelijke verdeling te laten zien en te bespreken.
iGuess_lessonplan_worksheet_Africa_conflicts_final_NL
Lesplan – Conflicten en natuurlijke rijkdommen in Afrika – Werkbladen
3
Voeg de gegevenslaag “Africa_oil_gas_region.shp” toe in ArcMap.
1
□
x
4
Open de attributentabel van de gegevenslaag “Africa_oil_gas_region” en onderzoek welke gegevens de dataset bevat. Let op de kolom “DISK”. Deze kolom bevat informatie over wanneer de natuurlijke rijkdommen op de plaats in kwestie werden ontdekt.
28
□
x
Voeg de gegevenslaag “diamonds_africa_point.shp” toe in ArcMap. Bestudeer de verdeling van de diamantmijnen en vergelijk of die overeenkomt met de verdeling van de gasen oliereserves. Komt de verdeling overeen met de voorkennis van de leerlingen? Bespreek ruimtelijke patronen die je kan herkennen op de kaart.
1
□
x
Je kan eventueel de symbolen veranderen zodat je ze makkelijker kan herkennen/onderscheiden op de kaart. Voeg de gegevenslaag “Conflict_Site_Africa_point.shp” toe in ArcMap en bestudeer waar en wanneer er gewapende conflicten voorkwamen in Africa. Op dit moment worden er al veel verschillende objecten voorgesteld op de kaart. Om de verschillende objecten (oliereserves, conflicten,
13
□
x
1
□
x
Sluit de attributentabel. 5
6
-2-
Lesplan – Conflicten en natuurlijke rijkdommen in Afrika – Werkbladen
diamantmijnen…) te onderzoeken kan je in de inhoudstafel de overeenkomstige lagen aan- en afvinken. Om de visuele analyse te vergemakkelijken en beter de verbanden te herkennen kan je de tools gebruiken van de “Effects toolbar”, zoals bijvoorbeeld het “Swiper tool”. Met deze tools kan je als het ware de bovenste laag van de onderliggende laag afschrapen, de bovenliggende laag transparant maken of een laag laten aan en uit flikkeren.
□
x
43
6
□
x
In deze stap bestudeer je eerst waar er gewapende conflicten waren in de jaren ’60. Bouw hiervoor een query met volgende voorwaarden: "YEAR" >= 1960 AND "YEAR" <= 1969”
Dubbelklik op de naam van het gegevensveld (“YEAR”) en gebruik de knop “Get Unique Values” om de jaartallen te selecteren. De tekens, zoals >=, AND, <= selecteer je door één keer met de linkermuisknop op de overeenkomstige knop te klikken. Klik tenslotte op “Verify” om te testen of de query-uitdrukking correct is. Als alles OK is, klik je op de “Apply” -knop. Nu ga je onderzoeken of er gas- en/of oliereserves voorkomen in de nabijheid van plaatsen waar er gewapende conflicten voorkwamen in de jaren ’60. Je kan hiervoor de gegevenslaag “diamond_africa_point” uitzetten.
-3-
Lesplan – Conflicten en natuurlijke rijkdommen in Afrika – Werkbladen
7
Merk op dat er dankzij de query nu enkel de gewapende conflicten van de jaren ’60 op de kaart staan, maar dat er nog steeds gas- en oliereserves op de kaart getekend staan die ontdekt werden na de jaren ’60. Deze reserves kunnen nooit aanleiding gegeven hebben tot de gewapende conflicten uit de jaren ’60, dus deze moeten voor je analyse buiten beschouwing gelaten worden. □ Herhaal nu stap 5 voor de gegevenslaag 6 X Africa_oil_gas_region en bouw een query met de uitdrukking "DISC" >= 1960 AND "DISC" <= 1969”.
Bestudeer de kaarten en zoek naar ruimtelijke verbanden tussen het voorkomen van gewapende conflicten en de gasen oliereserves die weerhouden bleven nadat je de query’s hebt gebouwd.
□ Je zou het “Swiper tool” hier ook kunnen gebruiken.
x
43
Merk op dat gewapende conflicten niet precies op de locatie voorkomen die op de kaart wordt getoond, maar zich uitstrekken over een groter gebied rondom de locatie die op de map wordt getoond. Daarom moet je ook rekening houden met de ruimtelijke omvang van het conflict. De gegevenslaag "Conflict_Site_Africa_point.shp” bevat informatie over de “RADIUS” van het conflict, uitgedrukt in kilometers, die het gebied weergeeft waarbinnen het conflict voor problemen heeft gezorgd.
-4-
Lesplan – Conflicten en natuurlijke rijkdommen in Afrika – Werkbladen
Je zal nu deze gegevens, van de ware omvang van de conflicten, gebruiken om te onderzoeken waar er overlappingen zijn met het voorkomen van gas- en oliereserves. 8
In deze stap zal je de symbolen van de gegevenslaag categoriseren via het tabblad “Symbology” van het “Layer Properties” -venster.
34
□
x
Selecteer Quantities> Proportional symbols uit de linkerkolom. Bij “Fields” kies je voor “RADIUS” en als “Units” kies je Kilometers. Tenslotte mag je nog een kleur kiezen voor het symbool, bij “Symbol” kies voor “No Color” bij “Outline”.
Wanneer je nu op de Apply-knop drukt, verschijnt de ruimtelijke omvang van de conflicten uit de jaren ’60 op de kaart. Zoek nu naar verbanden tussen conflicten en olie- en gasreserves. Gebruik het Identify tool (iNote 33) om meer informatie te weten te komen over de gegevens die op de kaart staan.
-5-
Lesplan – Conflicten en natuurlijke rijkdommen in Afrika – Werkbladen
Uiteindelijk kan je stap 5 herhalen voor de gegevenslaag diamond_africa_point, en onderzoeken welke diamantreserves binnen de conflictzones vallen die je hebt geselecteerd bij stap 7. Je kan ook andere periodes onderzoeken, zoals de jaren ’70. Het is tenslotte heel belangrijk om achteraf met de leerlingen de oefening en de conclusies te bespreken, en ook te motiveren waarom het moeilijk is om een sterk verband te vinden tussen het voorkomen van natuurlijke rijkdommen en gewapende conflicten aan de hand van de gegevens uit deze gegevenslagen. Om een mogelijk verband te kunnen aantonen moeten de gegevens in de eerste plaats al in de tijd overeenstemmen. Zelfs wanneer aan dit criterium voldaan is, zou het nog kunnen dat andere verklarende factoren (andere dan het voorkomen van natuurlijke rijkdommen) gezocht moeten worden als oorzaak van het gewapend conflict. 9
Exporteer je kaart die de conflicten en natuurlijke rijkdommen weergeeft als ConflictsinAfricayourname.pdf en bewaar het bestand in je portfolio op Moodle.
42
□
x
Referenties: Basiskaart van Afrika: http://www.maplibrary.org/stacks/Africa/index.php Diamanten: http://www.prio.no/CSCW/Datasets/Geographical-and-Resource/Diamond-Resources/ Olie en gas: http://www.prio.no/CSCW/Datasets/Geographical-and-Resource/Petroleum-Dataset/PetroleumDataset-v-12/ Gewapende conflicten: http://www.prio.no/CSCW/Datasets/Armed-Conflict/Conflict-Site/
Dit project werd gefinancierd met de steun van de Europese Commissie. De verantwoordelijkheid voor deze publicatie (mededeling) ligt uitsluitend bij de auteur; de Commissie kan niet aansprakelijk worden gesteld voor het gebruik van de informatie die erin is vervat.
-6-
