Lespakket 3 de graad basisonderwijs

Lespakket de 3 graad basisonderwijs

www.ikbeslis.be

De gesubsidieerde vrije basisschool van Kruishoutem zal dit pakket door haar leerkrachten laten proefdraaien in de 3de graad. Dit lesmateriaal is dus nog niet definitief en zal naar hun bevindingen worden aangepast.

Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 2

Docentenhandleiding Lesmateriaal ontwikkeld door1: Team ik beslis – www.ikbeslis.be Privacycommissie Drukpersstraat 35 1000 Brussel

1

De basisschool van Kruishoutem zal dit pakket door haar leerkrachten laten proefdraaien in de 3de graad. Dit lesmateriaal is dus nog niet definitief en zal naar hun bevindingen worden aangepast.


Pagina 3


Pagina 4

LESPAKKET


Pagina 5


Pagina 6

INHOUDSTAFEL In het kort Lespakket Stappenplan Inleiding Lesmateriaal Doelstellingen  

Leerdoelen Eindtermen

Nuttige websites Wat doe je vooraf? Wat moet je klaarzetten?   

Luik I: Inleidende les – Wat is privacy Luik II: Toneelstuk – Net op ‘t net Luik III: Verwerkende les – Privacy op internet

Luik I: Inleidende les – Wat is privacy      

Wat doe je vooraf? Lesmateriaal Tijdsduur Lesverloop Kort lesverloop en aandachtspunten Noodzakelijke achtergrondinformatie

Luik II: Toneelstuk ‐ Net op ’t net   

Wat doe je vooraf? Lesmateriaal Tijdsduur

Luik III: Privacy op internet Les 1: sociale netwerken 

Wat doe je vooraf?


Pagina 7

    

Lesmateriaal Tijdsduur Lesverloop Kort lesverloop en aandachtspunten Noodzakelijke achtergrondinformatie

Les 2: chatten, webcam en bloggen      


Les 3: e‐mail, kettingmail, nepmail      


Bronnen

Werkblaadjes Notities


Pagina 8

IN HET KORT


Pagina 9


Pagina 10

IN HET KORT  Doel van het lespakket en theaterstuk 1. Kinderen bewust maken van het feit dat ze bij hun onlineactiviteiten hun privacy kunnen beschermen als ze dat wensen. 2. Tonen hoe ze zich een privacy‐vriendelijke attitude kunnen eigen maken voor zichzelf maar ook ten aanzien van anderen.  Belangrijkste bronnen www.ikbeslis.be www.privacycommission.be Mediawijs!, “Lach en Leer”‐reeks, Abimo uitgeverij – in samenwerking met de Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer  Thema’ van het lespakket 1. Concept privacy 2. Sociale netwerken 3. Profiel beveiligen en privacy‐instellingen gebruiken 4. Wat posten en wat niet 5. Business achter de sociale netwerken 6. Chatten 7. Webcam 8. Bloggen 9. Een veilige e‐mailadres aanmaken 10. Kettingmails en nepmails of hoax  Opbouw lespakket LUIK I: inleidende les: “Wat is privacy” LUIK II: toneelstuk Net op ’t Net LUIK III: Privacy online Les 1: sociale netwerken Inleiding Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 11

Deel 1: de sociale netwerken: Facebook, Hyves, MNS Deel 2: een veilig en beschermd profiel en profiel Deel 3: we zijn verantwoordelijke voor wat we posten over onszelf en over de anderen Deel 4: online reclame – de derde speler Les 2: Chatten, Webcam en Bloggen Inleiding Deel 1: chatten – veilig en verantwoord chatten Deel 2: Webcam – voordelen en gevaren Deel 3: Bloggen – verschil tussen dagboek en blog Les 3: e‐mail, kettingmail, nepmail of hoax Deel 1: een goed e‐mailadres aanmaken Deel 2: kettingmails  De doorstuurmail – die je ontvangt en die je zelf stuurt  Verschil tussen een nepmail en een echte mail  Timing Schooljaar 2013‐2014


Pagina 12


Pagina 13

STAPPENPLAN STAP 1: Lees de docentenhandleiding en de achtergrondinformatie Boek tijdig het toneelstuk

STAP 2: Luik 1 – wat is privacy? Bezorg iedere leerling: 1. een persoonlijke uitnodiging voor het toneelstuk Net op ’T Net 2. De tekst van het Net op ‘t Net lied 3. Werkblaadjes Wat is privacy? Zet het nodige materiaal klaar: 1. Beamer + laptop 2. Internetverbinding 3. Link : www. ik beslis.be – homepage

STAP 3 Luik 2 – toneelstuk 1. Spreek af met de acteurs wat ze nodig hebben 2. Zorg eventueel zelf voor de zaal 3. Ga met de klas naar het toneelstuk

STAP 4 LUIK 3 Les 1 – sociale netwerken Bezorg iedere leerling: 1. De werkblaadjes sociale netwerken met o.a. 10 tips voor een veilig profiel Zoek : 1. 2. 3. 4.

Maak een fictief Facebookprofiel Bedenk een volledig profiel Zoek foto’s om te uploaden Bedenk een aantal berichtjes


Pagina 14

Zet het nodige materiaal klaar 1. beamer + laptop 2. internetverbinding 3. links voor twee filmpjes Les 2 – Chatten, webcam, bloggen Bezorg iedere leerling de volgende werkblaadjes: 1. 2. 3. 4.

de quiz, het chatgesprek tussen Fien en Lotte, tips om veilig te chatten oefening verschil dagboek ‐ blog

Zet het nodige materiaal klaar: 1. 2. 3. 4. 5.

beamer + laptop internetverbinding link voor projectie quiz en chatgesprek link voorbeeld blog link voorbeeld webcam

Les 3: e‐mail, kettingmail, nepmail Bezorg iedere leerling de volgende werkblaadjes 1. 2. 3. 4. 5.

voorbeelden van een kettingmail voorbeeld van een nepmail met vraag om hulp voorbeeld van een echte e‐mail met vraag om hulp Hoe herken ik een kettingmail Eigenschappen van een nepmail

Zet het nodige materiaal klaar: 1. 2. 3. 4. 5.

Beamer + laptop Een internetverbinding Zet de link klaar voor de projectie van de 3 e‐mails Zet de link klaar van de nepwebsite bonsaikittens Zet de link klaar afbeeldingen bonsaikittens


Pagina 15

INLEIDING Beste leerkracht, Privacyvriendelijk internetten Dankzij de moderne informatie en communicatietechnologieën groeien kinderen en jongeren tegenwoordig op in een wereld die hun dorp is, of het zeker kan worden. Het zou zonde zijn als de kansen die zij in deze context krijgen achter slot en grendel verdwenen omdat ouders en scholen vrezen dat technologie ook minder positieve gevolgen heeft voor onze privacy. Deze vrees is natuurlijk niet geheel onterecht en onze jongeren en kinderen beschermen, is in onze hedendaagse maatschappij dan ook geen kinderspel. Maar waar ligt dan de gulden middenweg vraagt u zich af. Het antwoord: “ik beslis”. Onze jongeren en kinderen moeten zelf hun verantwoordelijkheid nemen: welke foto’s zet ik op internet, aan wie geef ik mijn gsm‐nummer, is het echt nodig dat die persoon mijn adres kent. Allemaal vragen die zij zich reflexmatig zouden moeten stellen. Toegegeven, het is geen evidente reactie, maar wel een die aangeleerd kan worden. En dat is precies waar dit lespakket op mikt. Het lespakket bestaat uit een inleidende les over privacy, een toneelstuk en 3 verwerkende lessen over privacy bij onlineactiviteiten . Het pakket kadert zowel binnen ICT‐educatie als wereldoriëntatie en bestaat uit drie afzonderlijke luiken gericht op de derde graad basisonderwijs. Het eerst luik is een inleidende les waarin de leerlingen op kritische manier moeten leren nadenken over privacy in hun eigen leven en over het feit dat iedereen recht heeft op privacy Het tweede luik is het komisch, educatief toneelstuk zelf dat een aantal, zeer herkenbare maar confronterende onlinesituaties met de nodige humor zal blootleggen. Het derde luik moet de jongeren bewust maken van hun privacy bij onlineactiviteiten en van de mogelijkheid die te beschermen als ze dat wensen. We hopen dat dit pakket op een positieve manier kan bijdragen aan een bewuster en privacyvriendelijker online attitude bij onze kinderen en jongeren. Het internet is een fantastisch instrument met ontelbare boeiende mogelijkheden en toepassingen. We hopen dan ook dat kinderen en jongeren ermee vertrouwd raken en er, zich bewust van hun privacy, gebruik van kunnen maken. Het ‘Ik Beslis’‐team Brussel, 9 juli 2013.


Pagina 16

LESMATERIAAL Dit lespakket “Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy” werd ontwikkeld voor kinderen uit de 3de graad van het basisonderwijs. Het schept voor kinderen van 10 tot 12 jaar een kader waarin ze zich bewust worden van het begrip privacy (zowel in algemene zin als specifiek bij activiteiten online). Een belangrijk inzicht dat wordt aangebracht is het besef dat de fysieke wereld en de internetwereld beide reële werelden zijn, hoewel beide werelden, online en offline, op een aantal vlakken grondig van elkaar verschillen Het lespakket daagt de kinderen uit om na te denken over de eventuele gevolgen van hun online activiteiten voor zichzelf maar ook voor de anderen. Er zal worden aangetoond dat je privacy koesteren cool is. Aan de hand van situaties uit hun leefwereld zullen ze inzien dat zijzelf de touwtjes in handen hebben. Het zijn de kinderen zelf die iedere keer opnieuw zelf moeten bepalen wat ze op het net vertellen, wat ze online zetten, aan wie ze hun gsm‐nummer geven, wanneer ze hun webcam aanzetten, welke foto’s ze op het net zetten, met wie ze chatten, welk e‐mailadres ze kiezen. Want … ze zijn jong maar bewust van hun privacy ! Dit lespakket, bestaande uit drie luiken, geeft een eerste aanzet om zich online een privacyminnende attitude eigen te maken, een attitude die tot een automatisme zou moeten uitgroeien en die hen privacygewijs veilig door hun puberteit en adolescentie zal loodsen. Het eerst luik is een inleidende les waarin ze zich bewust worden van het concept privacy. Aan de hand van een grappig videofilmpje van de “De Kazakkendraaiers” ontstaat een klasdiscussie waarbij de leerlingen nadenken wat privacy voor hen betekent. Ook zullen ze een uitnodiging krijgen voor een educatief toneelstuk. Maar die kunnen ze pas bijwonen als het Net op ‘T Net lied kunnen zingen. Het tweede luik is de theatervoorstelling zelf. Dit stuk is grappig, wervelend en toont uit het leven gegrepen situaties die jongeren elke dag meemaken bij hun activiteiten online. De voorstelling wordt afgesloten met het “Net op ’T Net lied” dat de leerlingen kunnen meezingen. In het derde luik wordt concreter ingegaan op de mogelijkheid je privacy te beschermen wanneer je online bent. Dankzij het toneelstuk zijn de leerlingen zich al meer bewust van het nut om niet alleen hun eigen privacy maar ook die van anderen te beschermen. In dit derde luik worden de meest populaire toepassingen besproken die jongeren dagelijks zullen gebruiken (zoals bijvoorbeeld Facebook, YouTube,…). De addertjes onder het gras worden blootgelegd en ze krijgen interessante tips om een aantal valkuilen te omzeilen.


Pagina 17

DOELSTELLINGEN

LEERDOELEN Streefdoel Dit lespakket moet ertoe bijdragen dat kinderen op een behendige, zelfredzame en kritische manier kunnen participeren aan de complexe, veranderlijke wereld waarin ze leven en dat zowel in de rol van zender als ontvanger van mediacontent. Om dat te kunnen moeten kinderen kennis, vaardigheden en attitudes ontwikkelen op het vlak van mediageletterdheid, mediawijsheid en technische en instrumentele mediacompetentie. 1.

Mediageletterdheid  Zich op basis van mediacontent een mening over iets vormen. (Na het bekijken van toneelstuk, filmpjes vertellen wat men er van vond)  De mogelijkheden van de media ontdekken om eigen ideeën, gevoelens, gebeurtenissen en informatie vorm te geven (Een theatervoorstelling bijwonen met de bedoeling mogelijkheden te ontdekken om zelf toe te passen in eigen dramaspel, bijv. chatgesprekje naspelen)  Op voor hen bestemde mediacontent gepast kunnen reageren (Bedrieglijke reclame, bijvoorbeeld in een e‐mail, doorzien en niet tot aankoop overgaan)  Voor hen relevante basisbegrippen en gangbare termen die verbonden zijn aan media en de omgang ermee, kennen en kunnen gebruiken (In het spreken over de media courante begrippen actief gebruiken, bijv. met quiz)  Genoegen, plezier beleven aan de omgang met media (Ervoor zorgen dat het mediagebeuren plezierig blijft voor iedereen, door elkaar te respecteren en de middelen goed en kies te gebruiken)  Bereid zijn de eigen mediageletterdheid in te zetten bij het leren van anderen (Spontaan medeleerlingen helpen bij bepaalde mediatoepassingen, Samenwerken in groepen met de bedoeling van elkaar te leren) 2. Mediawijsheid  Bij het ontwerpen van mediacontent rekening houden met de mogelijke gevolgen ervan voor zichzelf en anderen ( Opletten met het online verspreiden van beeldmateriaal en opnames; Zich afvragen wie er allemaal toegang zal hebben tot de mediacontent (bijvoorbeeld een tekst, een pamflet of een filmpje) die men ontwikkelt en daar rekening mee houden bij de creatie ervan) Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 18

 

 

3. 

 

De mogelijkheden van de media op een positieve, verantwoorde en waardebewuste manier aanwenden (Ongepaste en onjuiste informatie niet doorgeven aan anderen) Interesse tonen voor het mediagebruik van anderen behorend tot de eigen en andere culturen (In de klas gesprekken over het mediagebruik thuis: welke media zijn er? Hoe worden ze gebruikt? Welke afspraken zijn er ?) Nieuwsgierig zijn naar het sociale netwerk achter de media (zich afvragen wie er allemaal meeluistert en meekijkt wanneer men via digitale weg met anderen communiceert) Een kritische en reflecterende houding ontwikkelen ten opzichte van de eigen en andermans omgang met media en met de mediawereld (Persoonlijke criteria ontwikkelen met betrekking tot goed mediagebruik (bv. zorgzaam omspringen met persoonlijke informatie op sociale netwerksites) Technische en instrumentele competenties De mogelijkheden van voor hen bedoelde media ontdekken (Minder bekende mediatoepassingen van gisteren, vandaag en morgen aan elkaar tonen en ze onderzoeken op hun mogelijkheden) Voor hen bedoelde mediamiddelen op een verantwoorde en veilige manier gebruiken (Selectief omgaan met de informatie die men verspreidt) Voor hen bedoelde mediamiddelen en hun toepassingen kennen en benoemen (Vertrouwde mediamiddelen benoemen als gebruikt worden; In het spreken over media de juiste terminologie gebruiken)

EINDTERMEN Muzische vorming – media De leerlingen kunnen 5.1. 5.2. 5.3.

5.4. 5.5. 6.1. 6.3.

EINDTERMEN MUZISCHE VORMING ‐ MEDIA Beeldsignalen waarnemen zodat men opvallend goede en minder geslaagde dingen kan doorzoeken en herkennen Ervaren dat een visueel beeld al dan niet vergezeld van een nieuw geluid een nieuwe werkelijkheid kan opleveren De verschillende soorten eenvoudige hedendaagse audiovisuele opname en weergavetoestellen (informatiedragers) aanwijzen, benoemen en creatief bedienen Een eigen audiovisuele taal gebruiken en het massale audiovisuele aanbod een relativerende plaats toekennen Eenvoudige, audiovisuele informatie uit de eigen belevingswereld herkennen, onderzoeken en vergelijken EINDTERMEN MUZISCHE VORMING ‐ ATTITUDES Blijvend nieuwe dingen uit hun omgeving ontdekken Genieten van het muzisch handelen waardoor hun expressiemogelijkheden verruimen


Pagina 19

6.4. 6.5. 1 2 3. 4 5 6. 7 8

Vertrouwen op hun eigen expressiemogelijkheden en durven hun creatieve uitingen tonen Respect betonen voor uitingen van leeftijdsgenoten, behorend tot de eigen en andere culturen EINDTERMEN ICT De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren De leerlingen gebruiken ICT op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier De leerlingen kunnen zelfstandig oefenen in een door ICT ondersteunde leeromgeving De leerlingen kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunde leeromgeving De leerlingen kunnen ICT gebruiken om eigen ideeën creatief vorm te geven De leerlingen kunnen met behulp van ICT voor hen bestemde digitale informatie opzoeken, verwerken en bewaren De leerlingen kunnen ICT gebruiken bij het voorstellen van informatie aan anderen De leerlingen kunnen ICT gebruiken om op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier te communiceren


Pagina 20

NUTTIGE WEBSITES         

Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer : www.ikbeslis.be Computerspel Wild Web Woods : http://www.wildwebwoods.org/popup.php?lang=nl Stichting Mijn Kind Online: www.mijnkindonline.nl Kennisnet: http://kids.kennisnet.nl http://clicksafe.be http://www.internetvaardig.be http://jeugdwerknet.be http://teacheraid.wordpress.be http://www.mediaopvoeding.nl

WAT DOE JE VOORAF? Het toneelstuk moet geboekt worden en eventueel moet de geschikte zaal gereserveerd worden. Boeking van het komisch educatief toneelstuk Net op ‘Net, Paul Coppens, Paco producties, 053/77 19 51

WAT MOET JE KLAARZETTEN? LUIK I: INLEIDENDE LES ‐ WAT IS PRIVACY 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Een groot scherm + projector , laptop of pc voor afspelen van filmpjes Zorg voor een internetverbinding Link klaarzetten filmpje kazakkendraaiers http://www.youtube.com/watch?v=7g2nTSQokh4 Link klaarzetten website ik beslis: www.ikbeslis.be Een persoonlijke uitnodiging voor het komisch educatief toneelstuk Net op ’t Net Het Net op ’t Net lied op papier voor iedere leerling


Pagina 21

LUIK II:TONEELSTUK – NET OP ‘T NET Eventueel de zaal klaarzetten en voorzien in een omkleedruimte, drank en versnaperingen voor de acteurs.

LUIK III: VERWERKENDE LES ‐ PRIVACY OP INTERNET Les 1 : sociale netwerken 1. Beamer + pc of laptop + internetverbinding 2. De opgegeven links voor de filmpjes klaarzetten: http://jongeren.ikbeslis.be/jongeren‐ virtuele‐wereld en http://jongeren.ikbeslis.be/joneren‐fotos‐en‐filmpjes (Poke genaamd) 3. Een fictief persoon bedenken voor een fictief profiel, foto’s om te uploaden, fictieve berichten, een fictief profiel bedenken.

Les 2: chatten, webcam en bloggen 1. Beamer + pc of laptop + internetverbinding 2. Volgende teksten klaarzetten om te projecteren:  Quiz  Tips voor veilig chatten

Les 3 : e‐mailen 1. Beamer + pc of laptop + internetverbinding 2. Volgende links klaarzetten: filmpje http://www.youtube.com/watch?v=CQzUsTFqtW0 3. Volgende werkblaadjes klaarzetten op pc  3 e‐mails voorbeelden  Hoe herken ik een kettingmail  Eigenschappen van een nepmail

skatende

bulldog


Pagina 22

LUIK I: INLEIDENDE LES WAT IS PRIVACY Wat doe je vooraf? 1. Zet een beamer + laptop of pc klaar voor het afspelen van een filmpje en om gedurende de les de home pagina van de website ikbeslis.be te laten lopen. 2. Zorg ook voor een internetverbinding 3. Link filmpje kazakkendraaiers: http://www.youtube.com/watch?v=7g2nTSQokh4 4. Link website ik beslis: www.ikbeslis.be ‐ homepage 5. Maak uitnodigingen op naam voor iedere leerling en leg die klaar. Deze uitnodigingen worden bij het pakket geleverd. 6. Leg voor iedere leerling het lied “Net op ’t Net” klaar (bij het lespakket geleverd)

Lesmateriaal 1. 2. 3. 4. 5.

Beamer, pc of laptop Een internetverbinding Uitnodigingen geleverd bij het lespakket Liedjestekst geleverd bij het lespakket Werkblaadjes les “Wat is privacy?”

Tijdsduur

Lesverloop Inleiding (‘) De homepagina van de website ikbeslis.be loopt. De kinderen zien de volgende boodschappen lopen: IK BESLIS wat ik op het net vertel, wat ik online zet, aan wie ik mijn gsm‐nummer geef, wanneer ik mijn webcam aanzet,


Pagina 23

welke foto’s ik op het net zet, met wie ik chat, welk e‐mailadres ik kies. WANT IK BEN JONG EN MIJ BEWUST VAN MIJN PRIVACY!

Kern ( ‘)  Laat de leerlingen deze zinnetjes lezen.  Je vraagt de leerlingen of iemand al weet wat privacy betekent? Leg uit dat de kinderen nu oud genoeg zijn om daarover na te denken en dat het hun hele verdere leven van nut zal zijn. Wat de kinderen menen te weten, wordt op het bord geschreven.  Vraag wie van de kinderen al online zit en wie niet? Vraag hen of hun ouders meekijken wat ze doen en of ze toestemming hebben om zomaar te doen wat ze willen. Vraag hen waarom ze denken dat hun ouders daar controle over willen hebben. Begrijpen ze waarom hun ouders soms bang zijn ?  Om hen op goede weg te helpen kan het filmpje van de kazakkendraaiers worden afgespeeld http://www.youtube.com/watch?v=7g2nTSQokh4 . Daarin is te zien hoe heel gewone mensen zonder het te beseffen veel van hun eigen privéleven aan iedereen bekend maken door alles zomaar op sociale netwerksites te zetten. Vertrekkende van dit gegeven, kunnen de leerlingen zelf aangeven wat volgens hen privacy betekent.  Neem nu het werkblaadje en laat de leerlingen brainstormen over wat privacy voor hen betekent.  Zet op het bord twee kolommen: Mogelijke vragen:    

Wat betekent eigen omgeving (thuis, familie, facebookpagina, blog,…) Zichzelf zijn (alles kunnen zeggen en doen, met of zonder kleren,…) Geen bemoeienis zonder mijn toestemming ? Wat is volgens jou privé en wat niet ?

(Bijvoorbeeld: op het toilet zitten, ruzie maken met mijn zus, mijn naam, adres en telefoonnummer, mijn seksuele geaardheid, dat mijn tante kanker heeft, op wie ik verliefd ben, mijn schoolrapport, de waarheid achter de scheiding van mama en papa, in de douche, mijn vader zit in de gevangenis, wat ik denk over mijn medemensen, mijn dagboek, mijn smsjes die ik ontvang en verstuur, mijn foto’s op Facebook, mijn webcam gebruiken als ik chat, mijn hobby’s, wie mijn vrienden zijn, ……..) Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 24

Wat is privé

Wat is niet privé

Besluit: privacy is iets heel persoonlijk dat door iedereen anders ingevuld wordt.

Slot (‘)  De leerlingen krijgen een uitnodiging voor het toneelstuk Net op ’t Net. Je legt hen uit dat nu ze al wat meer over privacy weten, de hele klas uitgenodigd wordt om naar een grappig toneelstuk te gaan kijken daarover. Je vertelt hen dat ze in dat toneelstuk een aantal komische en soms vervelende situaties zullen zien die allemaal te maken hebben met privacy op het internet. Maar eerst moeten ze nog het lied Net op ‘t Net kunnen zingen dat ze luidkeels op het einde van het toneelstuk met de acteurs zullen meezingen.  De tekst van het lied wordt rondgedeeld en aangeleerd.

Kort lesverloop en aandachtspunten 1. 2. 3. 4.

5. 6.

7.

8.

Laat de leerlingen luidop de zinnetjes lezen die op de homepagina van ikbeslis.be lopen. Vraag hen wat dit met privacy te maken heeft Laat al vlug het filmpje van de kazakkendraaiers zien. Vraag hoe het komt dat we zoveel over die mensen te weten kunnen komen. Vinden die mensen dat eigenlijk wel plezant als ze ontdekken dat een wildvreemde net kan doen alsof hij hen kent. Schrijf hun bevindingen kernachtig op het bord en vraag eventueel naar hun eigen ervaringen. Probeer op die manier tot een definitie van ‘privacy’ te komen en laat hen zelf nadenken over wat voor hen privé en niet privé is. Besluit dat privacy iets heel persoonlijk is dat door iedereen anders ingevuld wordt. Vertel hen ook dat privacy een grondrecht is en dat dit betekent dat daarom eenieder er recht op heeft dat zijn privacy wordt beschermd. Nu ze al iets meer weten over privacy, krijgen ze als beloning een persoonlijke uitnodiging voor een komisch, educatief toneelstukje dat toont wat kan gebeuren al je online bent en niet bewust met je privacy omgaat. Eerst moeten ze evenwel het Net op ‘t Net lied aanleren. Dat lied heft al een tipje van de sluier. Zeg hen dat ze dit lied op het einde van het toneelstuk samen met de acteurs zullen meezingen.


Pagina 25

9. Leg hen uit dat ze na het toneelstukje in een nieuwe les zullen praten over wat ze hebben gezien en geleerd.

Noodzakelijke achtergrondinformatie Iedereen heeft recht op privacy. Het is een fundamenteel recht dat werd ingeschreven in de Grondwet. Ons recht op privacy wordt dus wettelijk beschermd en overtredingen worden strafrechtelijk bestraft. Toch is het zo dat ook wijzelf verantwoordelijk zijn voor de bescherming van onze privacy. Wat je zelf openbaar hebt vrijgegeven, is niet langer privé aangezien jijzelf, vrijwillig bepaalde informatie over jezelf hebt vrijgegeven. Vroeger was het veel gemakkelijker om je privacy te bewaren. Internet en de vele toepassingen ervan bestonden nog niet. Maar vandaag hebben de nieuwe technologieën en media van onze wereld een dorp gemaakt. Alle mogelijke informatie, ook persoonlijke informatie, kan in een oogwenk gedeeld worden met de hele wereld. Wanneer je bepaalde informatie over je zelf online vrijgeeft, heb je niet langer controle over je eigen gegevens. Die informatie kan een eigen leven gaan leiden. Wat jij dacht dat privé was, is plotseling openbaar geworden zonder dat je dat eigenlijk wilde. Denk bijvoorbeeld aan het Nederlandse 15 jarige meisje uit Haren die op haar Facebookpagina haar verjaardagfeestje aankondigde. Ongelukkig genoeg had ze haar privacy‐instellingen niet goed ingesteld. De kwalijke gevolgen waren in prime time te zien. Het leek wel of heel Nederland naar het kleine Haren was afgezakt en de ravage was enorm. Het is zeker waar dat anderen, bedrijven, de overheid, en alle mogelijk instellingen en verenigingen onze persoonlijke gegevens niet zomaar mogen gebruiken voor allerlei doeleinden. De Wetgever heeft daartoe overigens de privacywet uitgevaardigd (wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens). Helaas geldt deze wet niet voor wat je persoonlijk al dan niet bewust over jezelf vrijgeeft. Om dit te voorkomen kun je telkens je in aanraking komt met sociale media, een aangeleerde attitude aanmeten die je ertoe zal aanzetten al je activiteiten online privacybewust te verrichten.


Pagina 26

LUIK II: TONEELSTUK – NET OP ‘T NET Wat doe je vooraf? Het toneelstuk moet worden geboekt bij Paco Producties, Paul Coppens, 053/77 19 51. De zaal moet eventueel klaargezet worden. Er moet eventueel worden voorzien in een ruimte, drank en versnaperingen voor de acteurs De kinderen verwittigen dat ze hun liedjestekst meebrengen.

Lesmateriaal Afspreken met Paco Producties of ze bijkomend materiaal nodig hebben. In principe zorgen zij zelf voor alles.

Tijdsduur Navragen bij Paco Producties


Pagina 27

LUIK III : PRIVACY OP INTERNET Les 1: Sociale netwerken Wat doe je vooraf? 1. Bedenk een fictief persoon die een profiel zal aanmaken op Facebook, zoek foto’s om te uploaden, bedenk een aantal berichtjes, bedenk een volledig profiel. 2. Beamer + laptop of pc klaarzetten 3. Zorgen voor een internetverbinding 4. Zet de links klaar voor de filmpjes 5. Voor iedere leerling werkblaadjes : 10 tips voor een veilig profiel

Lesmateriaal 1. Inleidend filmpje: Er zij diverse mogelijkheden: Een filmpje met als titel het oudercontact viel wel mee: http://jongeren.ikbeslis.be/jongeren‐ virtuele‐wereld (rechts op het scherm) http://jongeren.ikbeslis.be/jongeren‐fotos‐en‐filmpjes met de naam Poke 2. Ook in het toneelstuk zijn deze situaties aan bod gekomen. Denk aan de situatie met Dries en Gill, of aan de diefstal bij Britt thuis en we zijn natuurlijk ook zatte Glenn nog niet vergeten…

Tijdsduur (nog te bepalen)

Lesverloop (‘) Inleiding (‘)  Inleidend filmpje. Er zijn diverse mogelijkheden: Een filmpje met als titel het oudercontact viel wel mee: http://jongeren.ikbeslis.be/jongeren‐ virtuele‐wereld (rechts op het scherm) over een jongetje dat zogezegd zijn huiswerk niet op tijd kon maken. Maar dat was gelogen en tijdens het oudercontact haalt zijn juffrouw een heleboel bewijzen boven van sporen die hij op Facebook heeft achtergelaten. Ook heeft ze kunnen zien dat hij haar “bitch” noemt, enz… Dit is evenwel een Noors filmpje met Engelse ondertitels. Een oplossing is natuurlijk dat de leraar synchroon vertaalt. Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 28

 U kunt ook de lest starten met te verwijzen naar het toneelstuk. Daar zijn nogal wat situaties aan bod gekomen. Die waren natuurlijk wel grappig maar stel dat hen hetzelfde overkwam, zouden de leerlingen het dan nog altijd zo grappig vinden. Denk aan Dries en Gill, of aan de diefstal bij Britt thuis en we zijn natuurlijk ook zatte Glenn nog niet vergeten…  Vraag de leerlingen of ze denken dat dit ook in het echte leven kan gebeuren of was het allemaal maar om te lachen en ach ja, het was maar een toneelstukje, toch?  De leerlingen brainstormen over de privacyrisico’s op het internet. Ze hebben misschien zelf al iets meegemaakt, of ze kennen iemand, een broer of zus, of hun ouders, die iets dergelijks hebben ondervonden.  Tijdens de brainstorming noteer je sleutelwoorden die onlineactiviteiten betreffen. Bijv. Sociale netwerken, chatten, bloggen, e‐mail, online reclame, ongewenste berichten, google streetview, zoekmachines, profiel, profiel, kettingmails of nepmails,…  Met die sleutelwoorden kun je dan aan de slag om dieper en heel concreet in te gaan op de internettoepassingen die jouw leerlingen binnen afzienbare tijd dagelijks zullen gaan gebruiken, of al gebruiken.  Bij iedere toepassing zul je de leerlingen erop attent maken welke de risico’s voor hun privacy zijn en hoe ze kunnen vermijden dat ze in situaties terechtkomen als in het toneelstuk of in de filmpjes die ze hebben gezien.  Dit zijn de toepassingen die achtereenvolgens in aparte lessen zullen besproken worden:  Sociale netwerksites  Chatten, webcam en bloggen  e‐mail ‐ kettingmail – nepmail of haox

KERN (‘ ) Deel 1: De sociale netwerken: Facebook, Hyves, MNS (’)  Start dit lesdeel met een aantal gerichte vragen over sociale netwerken.  Je vraagt de leerlingen of ze weten wat een sociaal netwerk is?  Kunnen ze daar voorbeelden van geven ? De bekendste sociale netwerken zijn Facebook, Netlog en Hyves, maar er zijn er nog heel wat meer.  Wat is eigenlijk de bedoeling ervan en waarom vindt iedereen dat zo leuk?


Pagina 29

Via sociale netwerksites kun je meestal op meerdere manieren met elkaar communiceren: chat, prikbord, e‐mail, video, blogs, discussiefora enzovoort.  Laat de leerlingen hun eigen ervaringen delen met de klas en probeer daaruit de definitie te filteren van een sociaal netwerk: Definitie sociaal netwerk Een is een gemeenschap van mensen die hun interesses en activiteiten met elkaar delen of die de interesses en activiteiten van anderen op het internet willen ontdekken.  Vraag welke leerlingen ook lid zijn van een sociaal netwerk? Leg hen uit dat dit inderdaad zeer plezant kan zijn! Wijs hen er echter ook op dat ze beter goed opletten wat ze op deze sociale netwerken posten, want heel wat mensen kunnen meelezen !  Vraag hen of ze daar voorbeelden van kunnen geven? Verwijs naar het toneelstuk, bijvoorbeeld het verhaal van Gill die van alles op Facebook zette, en Dries die, zonder dat Gill dat wist, al haar berichten meelas en dus alles over haar wist. Zij wist helaas niets van Dries, ze kende hem ook helemaal niet en ze had nooit beseft dat hij haar berichten mee volgde en al zeker niet dat hij er haar mee zou confronteren. Ze vond dat helemaal niet leuk !  Vraag de leerlingen wat zij daar zelf eigenlijk van denken?  Zou het hen iets kunnen schelen, zouden ze het ook akelig vinden mochten ze ontdekken dat een wildvreemde alles over hen weet en dat het eigenlijk hun eigen schuld is?  Zouden ze hetzelfde doen in de reële wereld, bijvoorbeeld terwijl je op de bus wacht spreek je een wildvreemde aan die daar ook staat te wachten en je vertelt hem al je intieme zaken.  Zijn ze opgelucht nu ze weten dat ze dat helemaal zelf kunnen bepalen?  Ga wat dieper in op de leuke kant van een sociaal netwerk, namelijk bekende en ook nieuwe vrienden maken. Sociale netwerken zijn heel leuk omdat je een grote vriendenkring kunt opbouwen. Maar het is belangrijk dat je weet hoe je veilig moet omgaan met sociale netwerken. Een sociaal netwerk heeft heel veel voordelen, maar elke medaille heeft een keerzijde. En zo is het ook met de sociale netwerken. Nu ze het toneelstuk hebben gezien, kennen ze stilaan de plus en minpunten. Kunnen ze een aantal van plus‐ en minpunten opsommen?


Pagina 30

Hierna enkele voor‐ en nadelen van sociale netwerken. Voordelen

Nadelen

 Je

kunt

nieuwe

mogelijkheden

vinden

gelezen worden, tenzij je je privacy‐instellingen vastlegt  Er kan iets opstaan dat schokkend of gewelddadig is.

om je te uiten  Je

 Alle info die je erop zet, kan door iedereen bekeken en

gemakkelijk

 Griezels en criminelen kunnen er zich ook zonder

andere personen vinden

problemen op begeven en het gebruiken met kwade

met dezelfde interesses

bedoelingen

kunt

 Je kunt er een en ander

bijvoorbeeld het profiel van een Bekende Vlaming of

leren  Je

kunt

foto’s

 Niet iedereen is wie hij beweert te zijn. Zo kan zelfs

en

gemakkelijk informatie

delen met je familie en

Bekende Nederlander vals zijn!  Als je op een sociaal netwerk zit moet je steeds opletten welke informatie je geeft.

vrienden

 Vraag hen wat ze heel concreet kunnen doen om hun privacy te beschermen. Je toont hen het nut van de privacy‐instellingen en dat ze daar kunnen bepalen wie wat mag lezen en wie welke foto’s mag zien. Ook een beveiligd profiel aanmaken is heel belangrijk. Deel 2: een veilig en beschermd profiel  Kondig aan dat jullie samen een veilig Facebook profiel zullen leren aanmaken. Je hebt een fictief persoon bedacht.  Start de beginpagina van Facebook op.  Maak een profiel aan, maak een fictief profiel, zet er een paar foto’s op, post wat berichtjes en maak vrienden.  Vraag daarvoor in de klas wie al op Facebook zit en vraag of ze erin toestemmen dat hun pagina zichtbaar wordt voor de klas.  Doe een vriendschapsverzoek met die leerling X.  Het fictief profiel beveilig je niet en je vult het profiel heel gedetailleerd in. Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 31

 Vraag een andere leerling Y met een Facebook profiel die bevriend is met leerling X. Kijk of leerling Y toegang heeft tot het fictieve profiel.  Toon dat eenieder die het wil het fictieve profiel kan binnendringen.  Toon hen nu hoe je je privacybescherming kan instellen.  Ga via leerling X en Y na of er al verbetering is opgetreden.  Zeg nu de leerlingen te zoeken hoe ze ook het profiel van het fictief profiel beter kunnen beveiligen, door niet alle details te vermelden. Breng de aanpassingen aan en doe de test.  Vraag de leerlingen nu wat ze daaruit kunnen besluiten.  Welke elementen zullen er voor zorgen dat een profiel veilig en beschermd is.  Vraag hen tegen wat precies het profiel bescherming nodig heeft.  Probeer via gerichte vragen tot de 10 tips voor een veilig profiel te komen.  Geef de leerlingen deze 10 tips als werkblaadje. 10 tips voor goed beveiligd profiel 1. Bescherm je vrienden tegen “pesters” door ervoor te zorgen dat niet iedereen je vriendenlijst kan zien 2. Deel je profiel alleen met vrienden die je kent uit je echte leven 3. Controleer welke vrienden jouw informatie kunnen delen. Dit doe je door gebruik te maken van de “vriendenlijst” maar vooral door de lijst “aangepast” te gebruiken 4. Controleer met welke foto’s je getagd wilt worden (taggen, is je naam aan een foto verbinden) 5. Vermijd om informatie te geven over de plaats waar je je bevindt. Dit kan inbrekers op ideeën brengen 6. Bescherm je prikbord of startpagina zodat niet iedereen er zomaar iets kan op zetten 7. Denk eerst na vooraleer je een of andere toepassing accepteert. Je kunt dit regelen met de vertrouwelijkheidsparameters (de toepassingen blokkeren die op je zenuwen werken) 8. Verwijder de googleresultaten waar je in voorkomt. Je kan ze zelf wissen of de website waarop die informatie voorkomt te vragen ze te wissen (wordt in een latere les besproken) 9. Controleer wie je foto’s kunnen zien 10. Denk eraan om “vertrouwelijkheidsparameters” van je profiel te gebruiken zodat je die kan beveiligen zoals jij dat wil. Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 32

 Je vraagt aan de leerlingen die al een pagina hebben of ze nu hun privacyinstellingen zouden veranderen en hun profiel aanpassen? Waarom? Deel 3: we zijn verantwoordelijk voor wat we posten over onszelf en over de anderen  Start dit lesdeel met te verwijzen naar de belevenissen van de Pille, hij postte zonder nadenken valse en vernederende berichten en later toen hij ging solliciteren werd hij daarmee geconfronteerd.  Je vraagt de leerlingen of er nog iets kan gedaan worden om hun privacy te beschermen? Via gerichte vragen zullen ze tot de conclusie komen dat het ook van belang is welke berichten ze posten?  Hoeveel keer per week gaan ze naar hun pagina?  Wat posten ze en welke berichten krijgen ze binnen?  Posten ze ook foto’s en kijken hun ouders mee?  Post je ook berichten over anderen ?  Je noteert op het bord: Bewust zijn van wat je zelf post over jezelf en over anderen. Wat je zelf post over jezelf en over anderen. Om te weten wat je wel en niet moet posten is het altijd goed om te kijken wat je in de echte wereld zou doen. Wat je niet in de echte wereld zou doen, doe je ook niet in de virtuele wereld. Verwijs naar het toneelstuk en wat er met Glenn gebeurde of met Pille. Stel de volgende vragen:  Heeft alles wat online gebeurt ook echte gevolgen?  Zijn deze gevolgen even ernstig als ze offline gebeuren?  Zijn er verschillen tussen de offline‐ en de onlinewereld?  Wat doe je met foto’s en filmpjes over jezelf en over anderen? Hier kun je nogmaals aantonen dat je kunt bepalen wie van je online vrienden je foto’s mag zien. Dat kan via de privacy‐instellingen van het sociaal netwerk. Leg hen uit dat ze goed moeten nadenken over de foto’s of filmpjes die ze gaat posten, zelfs al kunnen alleen hun vrienden die Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 33

zien. Ze hebben kunnen zien in het toneelstuk dat ook vrienden hun foto’s kunnen gebruiken. Soms gebeurt dat onopzettelijk. Ze hebben niet goed nagedacht of ze kennen nog het verschil niet tussen de online en de offline wereld. Maar het kan ook dat ze het met kwaad opzet doen, om hen te kwetsen en te pesten. Benadruk dat ze vooral niet mogen vergeten dat eens ze een foto of filmpje hebben gepost, ze de controle verliezen. Diegene die ze kan inkijken, kan ze opslaan en verder verspreiden wanneer hij dat zou willen. Dat is nu precies wat Pille overkwam. Deel 4: online reclame – de derde speler  Start dit lesdeel met de vraag of ze al hebben opgemerkt dat ze ook reclamebanner ontvangen zodra ze surfen op internet of op hun eigen facebookpagina.  Vraag de leerlingen hoe dat zou komen?  Hebben ze er enig besef van dat er nog een derde speler meedoet.  Wie zou dat kunnen zijn ?  Leg de leerlingen nu uit dat de derde speler op de Facebookpagina bedrijven zijn die Facebook betalen en die in ruil daarvoor reclame mogen maken bij de Facebookleden. Dit is niet alleen zo bij Facebook maar bij alle sociale netwerken. Daar moeten de leerlingen zich steeds bewust van zijn.  Noteer op het bord: zich er bewust van zijn dat bedrijven hun gegevens gebruiken Wat bedrijven kunnen doen met je gegevens die je op je pagina hebt gezet.  Vraag de leerlingen wat een bedrijf nu eigenlijk aan moet met hun gegevens?  Kunnen ze bedenken welk nut dit zou kunnen hebben?  Vraag hen of ze er al over nagedacht hebben hoe het komt dat Facebook gratis is ? Je legt hen uit dat niets echt gratis is. Als ze bijvoorbeeld op Facebook een profiel aanmaken, zullen allerhande bedrijven hun profielgegevens bekijken en nagaan wat hun interesses zijn. Dat kunnen ze zien aan de hand van hun profiel, geposte berichten en foto’s en aan wat ze “liken”. Dat komt omdat sociale netwerken contracten met die bedrijven afsluiten. In die contracten staat dat de bedrijven onze gegevens mogen bekijken om dan reclame naar ons te sturen. In ruil daarvoor geven de bedrijven geld aan het sociaal netwerk. En op die manier kan het sociaal Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 34

netwerk verder bestaan. Telkens zij naar hun pagina gaan, wordt hen reclame aangeboden (meestal aan de rechterzijde van de pagina) en die reclame zal wonderlijk genoeg altijd iets zijn dat hen interesseert. Laat hen eventueel de test doen. Laat ze kijken op hun eigen pagina, en van hun ouders, eventueel van de leerkracht zelf en kijk eens naar de reclameverschillen.  Wat kun je ertegen doen? 

Je privacy‐instellingen gebruiken



En er bewust van zijn dat er achter de sociale netwerken een hele business schuilgaat.

Slot (‘)  Verdeel de werkblaadjes sociale netwerken  Je herhaalt de vier grote pijlers die garant staat voor een veilig profiel en noteert ze op het bord 1. Privacy‐instellingen gebruiken 2. Volg de 10 tips voor een veilig profiel 3. Let op wat je over je zelf en over de anderen post 4. Besef dat bedrijven je gegevens gebruiken

Kort lesverloop en aandachtspunten Je leert hen de betekenis en het belang van een doordacht profiel en je laat hen zien dat ze daardoor vervelende en gênante situaties kunnen voorkomen. Het allerbelangrijkst en de rode draad van dit lespakket is echter dat ze zelf doelbewust moeten beslissen hoe ze hun profiel zullen opstellen en wat en aan wie ze zullen posten, dat kan gaan van berichten, persoonlijke gegevens of foto’s. Ook moeten ze erop letten dat ze hun privacy‐instellingen vastleggen, en er bewust over nadenken wie ze als vriend of chatmate aanvaarden. Je zal de belangrijkste internettoepassingen met hen bespreken, de valkuilen blootleggen en aantonen hoe je ze kunt vermijden. 1. Je start de les met een filmpje naar keuze of je verwijst naar de situaties uit het toneelstuk. Laat de leerlingen brainstormen over de privacyrisico’s op het internet.


Pagina 35

2. Noteer tijdens de brainstorming de sleutelwoorden die onlineactiviteiten betreffen, nl. sociale netwerken, chatten, bloggen, e‐mail, online reclame, google. Vertel hen dat in de volgende lessen telkens één van deze toepassingen zal uitgediept worden. Deel 1: de sociale netwerken 1. Kondig aan dat eerst de sociale netwerken aan bod komen. Vraag de leerlingen wie weet wat een sociaal netwerk is? Kunnen ze voorbeelden geven? Welke zijn de bekendste? 2. Wat is de bedoeling van een sociaal netwerk? Probeer uit deze antwoorden een definitie van een sociaal netwerk te filteren, schrijf dit op het bord. Maak twee kolommen met voor‐ en nadelen. Vraag hen terug te denken aan het toneelstuk en laat hen de voor‐ en nadelen opsommen. 3. Toon hen ook de plezante kant van een sociaal netwerk maar wijs hen erop dat als ze er niet op letten, iedereen kan meelezen. Vraag hen naar voorbeelden, verwijs naar het toneelstuk en de filmpjes. 4. Vraag de leerlingen of zij met alles wat ze al weten, meer aandacht aan hun privacy zouden besteden? Vinden ze het fijn te weten dat zij daar zelf over kunnen beslissen, telkens opnieuw. 5. Vraag hen wat ze concreet kunnen doen om hun privacy te beschermen en zeg hen dat je het nut zal aantonen van de privacy‐instellingen Deel 2: een veilig en beschermd profiel en profiel 1. Kondig aan dat jullie samen een veilig profiel zullen leren aanmaken aan de hand van een fictief persoon. Je maakt eerst een onbeschermd profiel en stelt de privacy‐instellingen niet in. Daarna toon je het verschil met een beschermd profiel met privacy‐instellingen. 2. Vraag de leerlingen welke elementen er voor zorgen dat een profiel veilig en beschermd is. Probeer via gerichte vragen tot de 10 tips voor een veilig profiel te komen. Geef de leerlingen de werkblaadjes. 3. Deel 3: we zijn verantwoordelijk voor wat we posten over ons zelf en over de anderen 4. Vertel hen dat ze om helemaal veilig te zijn, ze naast een goede instelling van hun privacytools, en een goed profiel, toch nog risico kunnen lopen. Vraag hen of ze enig idee hebben wat dat zou kunnen zijn. Verwijs naar het toneelstuk, bijv. het verhaal van Gill en Dries, of naar wat er met het huis van Britt gebeurde.


Pagina 36

5. Leg hen uit dat ze om te weten wat ze wel en niet moeten posten zichzelf de volgende vragen moeten stellen: heeft alles wat online gebeurt ook echte gevolgen? Zijn deze gevolgen even ernstig als ze offline (in de echte wereld) gebeuren? Zijn er verschillen tussen de offline‐ en de onlinewereld? Wat doe je met foto’s en filmpjes over jezelf en over anderen? 6. Maak hen duidelijk dat ook hun vrienden misbruik kunnen maken van hun foto’s en berichten. Leg hen uit dat dit niet altijd opzettelijk of kwaadwillig gebeurt, verwijs naar het toneelstuk, meer bepaald de gevolgen voor Glenn. 7. U leert hen nadenken over wat ze precies posten. U zult hen tonen welke valkuilen ze moeten vermijden. U leert ze dat, eens ze informatie op het net hebben gezet, het erg moeilijk is het er weer af te halen en dat anderen die informatie tegen hen kunnen gebruiken of dat die informatie hen in een verdere toekomst als een boemerang in het gezicht kan treffen. 8. U legt hen nogmaals uit dat het erg belangrijk is om het privacybeleid te lezen en gebruik te maken van de privacy‐instelling. Leg hen uit dat zij hun profiel met een heldere kijk en goed doordacht moeten invullen. Deel 4: online reclame – de derde speler 1. Vraag de leerlingen of ze er enig besef van hebben dat er nog een derde speler op Facebook zit. 2. Leg de leerlingen het concept van online reclame uit. 3. Zeg hen dat ze dit kunnen uittesten door de reclame te vergelijken op hun pagina, die van hun ouders, van hun oudere broer of zus, of die van hun vrienden. 4. Je legt hen uit dat er op zich niets op tegen is dat je reclame ontvangt, maar dat ze er zich steeds moeten bewust van zijn dat er achter sociale netwerken een hele business schuilgaat.

Slot 1. Je besluit te les met de 4 punten de aandachtspunten waarmee ze zich veilig online kunnen begeven: 1. Privacy‐instellingen gebruiken, 2. volg de 10 tips voor een veilig profiel, 3. let op wat je over je zelf en over de anderen post, 4. besef dat bedrijven je gegevens gebruiken

Noodzakelijke achtergrondinformatie


Pagina 37

Sociale netwerken maken integraal deel uit van het dagelijkse leven van uw leerlingen. Er is al heel wat inkt gevloeid over het nut en onnut van deze netwerken. Maar zoals dat met alles gaat, hebben sociale netwerken goede en slechten kanten. U kunt pro of contra zijn maar wat hier echt telt, is dat de jongeren, uw leerlingen, een veilig en kritisch gedrag wordt aangeleerd als ze online zijn, dat ze worden aangemoedigd hun persoonlijke informatie privé te houden en dat ze leren handelen als verantwoordelijke uitgevers. Sociale netwerken bevorderen niet alleen het sociaal contact, de opbouw van een sociaal leven maar ook het uitdrukkingsvermogen en ze stimuleren zelfs de persoonlijke ontwikkeling. Maar wanneer er niet voorzichtig mee wordt omgesprongen, kunnen ze problemen veroorzaken. Elke medaille heeft een keerzijde en zo is het ook gesteld met de sociale netwerken. U kunt er in uw lessen nuttig gebruik van maken als u inspeelt op het feit dat jongeren zich graag uiten, dat ze zeer sociaal interactief zijn en dat zij zich voor bepaalde zaken zeer gemakkelijk mobiliseren, bijvoorbeeld voor milieuproblemen of natuurrampen maar wijs hen dan ook tegelijkertijd op de addertjes onder het gras. Voordelen: biedt nieuwe mogelijkheden om zich te uiten, maakt het mogelijk om andere personen te vinden met dezelfde interesses, Is bruikbaar als virtuele leeromgeving. Nadelen: wat erop komt is voor iedereen toegankelijk, Mogelijk ongepaste inhoud (geweld, schokkend), kan dienen voor kwaad opzet, niet iedereen is wie hij beweert te zijn. Iedere dag komen er nieuwe sociale netwerken bij. U vindt ze overal en in alle stijlen. Uw spendeert ondertussen al een aanzienlijk deel van uw sociaal leven voor de computer. U ontvangt wellicht ook zelf regelmatig vriendschapsverzoeken van uw “vrienden”. De mens van de 21ste eeuw zit zowaar gekluisterd aan zijn pc. Wanneer uw profiel uw vijand wordt … Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 38

Wie op internet gevoelige informatie over zichzelf vrijgeeft, bijvoorbeeld over zijn seksuele geaardheid, zijn gezondheid, zijn politieke opvattingen, zijn geloofsovertuiging … stelt zich ook bloot aan anderen met minder goede bedoelingen. Vandaag, maar misschien ook morgen en zelfs nog verder in de toekomst. Als u een heel uitgebreid profiel opmaakt, is het mogelijk:  dat personen aan wie u daarvoor geen toestemming hebt gegeven, uw persoonlijke informatie lezen en dit tegen u gebruiken, zonder uw akkoord doorsturen aan eender wie of zelfs zonder dat u het weet die informatie publiceren … en erger nog de informatie manipuleren door ze te wijzigen;  dat iedereen, leerkrachten, ouders, leerlingen, vrienden, het net doorzoeken om informatie over u te vinden en op bepaalde foto’s of commentaren stuiten die aanstoot geven waardoor uw imago een deuk krijgt …;  dat werkgevers of verzekeringsmaatschappijen die werken met profileren (dit is een techniek waarbij profielen op basis van bepaalde criteria worden gesorteerd, bijvoorbeeld niet‐ homoseksueel, niet‐seropositief, geen protestant of geen moslim, niet aangesloten bij een vakbond, geen feestvarken) zich van uw profiel bedienen om u al op voorhand uit te sluiten, zelfs al is dit onwettelijk. Het profiel een tweesnijdend zwaard ! Een profiel invullen is stomvervelend. Er komt maar geen einde aan de rubrieken die u eigenlijk liever niet wilt lezen of invullen en u bent altijd gehaast om het hele zootje af te sluiten om dan eigenlijk te doen waarvoor u zich hebt ingelogd: aangenaam uw tijd verdrijven… Een profiel is nochtans heel erg belangrijk en is voor reclamemakers een informatieve goudmijn. Elke keer u een profiel opmaakt, komt u bij de rubriek “privacy” terecht. Meestal ergerlijk langdradig en moeilijk te begrijpen. Dit is nochtans een vergissing die u zuur kan opbreken … want wie zwijgt, stemt toe! Het komt hierop neer: als u niet uitdrukkelijk verbiedt dat uw gegevens worden doorgegeven, staat de deur wijd open om er gebruik van te laten maken. En dit kan ernstige gevolgen hebben. Een gewaarschuwde internetter is er twee waard ! Nee dat wil ik niet, laat het verdwijnen ! Iets van het net halen, is makkelijker gezegd dan gedaan! Stel je een film voor: er wordt eerst ingezoomd op een compromitterende foto, waarna dit beeld naadloos overvloeit op een klik op de Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 39

knop VERZENDEN, et voilà, de foto (van onze held of is het slachtoffer?) wordt verstuurd naar al zijn vrienden en naar de vrienden van zijn vrienden … De rest van de film gaat over alle bovenmenselijk inspanningen die onze held moet leveren om die foto van het net te laten verwijderen. Fictie ? Ja, maar toch niet zo moeilijk voor te stellen in de realiteit van het net. Als u uw profiel uitwist, is deze niet volledig verdwenen. Op Facebook wordt bijvoorbeeld de informatie gedurende maximum 90 dagen ook nog bewaard in een veilige kopie. Maar gelukkig kan de

informatie

niet

meer

door

anderen

worden

bekeken.

Hoe zit dat nu met gratis internetdiensten Een sociaal netwerk is zeker sociaal getint maar er is ook een economisch luik aan verbonden. Economisch? Het is toch gratis? Dit is de gouden regel van ieder commercieel bedrijf : doe nooit iets voor niets als er geen economisch voordeel valt uit te halen. De logica zelve want hun doel is winst maken, altijd en zoveel mogelijk. Facebook, Hotmail, Gmail, enz. zijn commerciële bedrijven en zelfs al bieden ze tal van sociale diensten aan, het staat vast dat zij de gegevens verkopen, die de gebruikers hebben gepost (geboortedatum, interesses, commentaren, foto’s,…). Let maar eens op de reclamebanners die aan je voorbijkomen wanneer je bent ingelogd. Liggen deze niet – raar maar waar – binnen jouw interesses? Als voorbeeld vindt u hieronder een stukje uit het privacybeleid van Netlog:

Het is dus echt van belang dat u er bij uw leerlingen blijft op hameren dat de informatie die zij vrijgeven over hun studies, hun seksleven, hun politieke opvattingen, hun godsdienst, hun jobs, hun Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 40

vakanties, zowat voor iedereen te grabbel gooien. Misschien kunt u hen vertellen over die jongeren die op het examen hadden gespiekt en daarover bluften op het internet … met alle gevolgen van dien natuurlijk. Nog meer over online reclame Net als uzelf krijgen uw leerlingen spam op hun e‐mailadres, zien ze reclamebanners op internetfora of worden ze via chatpartners met reclame bestookt. Meer en meer blijkt echter dat op jongeren gerichte reclame, minder zichtbare, subtielere vormen aanneemt. De marketeers volgen de mediagewoonten van de jongere op de voet en spelen daar handig op in. Zo weten ze dat jongeren lak hebben aan reclamebanners, dat zij spammail zonder pardon deleten en dat zij helemaal gewonnen zijn voor de kosteloze online mediadiensten. Klassieke media zoals tv, radio en kranten ruimen plaats voor gratis internetdiensten. De meest populaire zijn ongetwijfeld websites die gratis muziek streamen (bijv. www.last.fm) of gratis games aanbieden (bijv. www.freegamesjungle.com). Er is natuurlijk heel wat andere “freeware” op internet te verkrijgen. Daarnaast maken jongeren massaal gebruik van hun gsm en sociale netwerksites, zoals Facebook en Netlog. Al deze dienstverleningen hebben een ding met elkaar gemeen, ze zijn gratis of de kosten ervan zijn goed beheersbaar (bijv. de prepaidkaart bij de gsm). Bij de games zijn de zogenaamde “advergames” en “in‐game advertising” aan een ware opmars bezig. In deze spellen zitten commerciële berichten verweven waardoor de jongere de commerciële bedoelingen van deze sites moeilijker of toch minder bewust kunnen detecteren. Hoe gaat dat nu in zijn werk? Wanneer de jongere van een gratis dienst gebruik wil maken, moet hij een log‐in en een paswoord aanmaken. Om dit te doen moet hij een aantal persoonsgegevens vrijgeven, nl. een gebruikersnaam (vaak een alias, nickname) en zijn e‐mailadres. Meteen gaat hij automatisch akkoord met de gebruiksvoorwaarden en het privacybeleid van de aanbieder. Vaak maakt de jongere meteen ook zijn profiel op (bijv. Facebook, Netlog) waar hij nog meer persoonlijke gegevens vrijgeeft. Het addertje onder het gras… Zodra de jongere de gratis dienst gebruikt, wordt hij aangespoord om naar andere websites te klikken (bijv. naar een cd‐shop, of aanbieders van games, ringtones, horoscopen, quizzen,…). Dit gebeurt via reclametechnieken op de website zelf maar zeer zeker ook via virale marketing. Dit laatste is erg doeltreffend omdat het mechanisme erin bestaat dat vrienden uit de sociale netwerksite elkaar aanmoedigen om van een bepaalde dienst of bepaald spel gebruik te maken (zij Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 41

hebben die leuke applicatie al en vragen of hij die ook niet wil hebben). Het doel van de marketeer is hiermee op een zachte, subtiele manier bereikt. Hij kan de vrijgegeven persoonsgegevens verder verwerken, hij kan ze doorverkopen of doorgeven aan zijn partners en eventueel aan nog andere geïnteresseerden met de bedoeling juist die producten aan te bieden die jongeren het meest interesseren. Laten we wel wezen, met reclame maken is op zich niets verkeerds en veel jongeren vinden dit net een fijne manier om producten te leren kennen. Het addertje onder het gras zien ze echter niet. Ze hebben er meestal geen idee van dat de gegevens die zij bij het inloggen zo vlot hebben vrijgegeven of het profiel dat ze hebben aangemaakt, voor commerciële doeleinden gebruikt worden. Ze beseffen te weinig dat alle gegevens die zij online verstrekken een eigen en onverwacht lang leven kunnen leiden. Af en toe eens inloggen, wie maalt erom.. . Juist ja, de marketeer natuurlijk. Maar kan die weinige informatie hem nu echt van nut zijn? Wees daar maar zeker van. Zelfs wie zo verstandig is om zijn eigen gebruikersnaam niet te gebruiken en een tijdelijk e‐mailadres aanmaakt, laat nog nuttige digitale sporen achter die de dienstaanbieder commercieel kan verwerken. Waar spreken we over? 

Het IP‐adres wordt bijna altijd automatisch verwerkt.



Het gebruikersgedrag van de jongere wordt geregistreerd in logfiles. Daarin wordt onder meer volgende informatie opgeslagen: het browsertype, (bijv. Microsoft Internet Explorer) naam van de internetprovider (bijv. Telenet, Skynet, Belgacom), gebruik van de verwijzende en exitpagina’s, datum en tijd van het bezoek, doorklikgegevens.



Via de cookies wordt er gedetailleerde gebruikersinformatie bijgehouden. Bijvoorbeeld hoeveel keer u welke websites bezoekt, welke rubrieken u altijd negeert en welke u steeds opnieuw aanklikt. De adverteerder kan met die informatie aan de slag om uw profiel op te maken. Zo kan hij reclame aanbieden die binnen uw interessesfeer valt of juist niet aanbieden omdat ze u niet interesseren. Ook als de webbrowser de cookies wist, zullen veel browsers de zogenaamde “flash cookies” niet wissen. Die flash cookies hebben de eigenschap dat ze de cookies in hun oude staat herstellen of opnieuw aanmaken. We kunnen haast stellen dat de adverteerder via een flash cookie de gebruiker bespioneert. Helaas kennen veel gebruikers het bestaan niet van flash cookies.

Wat we onthouden… Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 42



Het is niet altijd duidelijk wat er met de gegevens gebeurt die u hebt vrijgegeven tijdens het inloggen.



Via uw bezoeken aan diverse websites kent de adverteerder uw surf‐ en gebruikersgedrag. Dit gebeurt onder meer via uw IP‐adres, logfiles, cookies en flashcookies.



Ook de informatie die u post op walls en prikborden zijn openbare informatie en dus klaar voor gebruik voor de adverteerder.



Persoonlijke informatie die online wordt vrijgegeven kan door verschillende geïnteresseerden worden gebruikt voor commerciële doeleinden.

Maar onthoud vooral dit…een verwittigd man is er twee waard Aan persoonsgerichte reclame op is op zich niets verkeerd. Wees ervan bewust dat de gratis dienstenaanbieders perfect weten hoe vaak en hoe lang u naar welke informatie kijkt en vanaf welk IP‐adres. Dit heeft voor‐ en nadelen voor onze privacy. Aan de ene kant krijgt u reclame die u interesseert maar aan de andere kant worden uw persoonsgegevens verwerkt en is het niet altijd duidelijk wie en waarvoor uw gegevens verder worden gebruikt. Met deze informatie kunt u bewust keuzes maken en bij iedere gelegenheid voor uzelf afwegen of u uw persoonsgegevens al dan niet wilt vrijgeven.


Pagina 43

LES 2: CHATTEN, WEBCAM EN BLOGGEN Wat doe je vooraf? 1. 2. 3. 4.

Kopieer voor iedere leerling de quiz en het chatgesprek tussen Fien en Lotte. Kopieer voor iedere leerling de tips om veilig te chatten Zet een groot scherm klaar + beamer, laptop of pc en zorg voor een internetverbinding. Link klaarzetten: voorbeeld van een blog: http://www.ideekids.be/blog

Lesmateriaal 1. 2. 3. 4. 5.

Groot scherm, beamer, pc of laptop Een internetverbinding Quiz voor iedere leerling en om te projecteren Chatgesprek tussen Fien en Lotte Tips om veilig te chatten

Tijdsduur ( ???)

Lesverloop Inleiding (‘)  Start de les met een kleine quiz. Projecteer de quiz op het scherm maar geef iedere leerling ook een quizblad. De leerlingen vullen dit blad individueel in. Achteraf worden de oplossingen in de klas besproken.


Pagina 44

De leerlingen moeten de juiste woorden met de juiste uitleg verbinden. Blog

Surfen

Spam

Chatten

downloaden

Webcam

◘Ongewenste berichten met reclame, meestal e‐mails ◘Persoonlijk dagboek op internet ◘Rechtstreeks online tekstberichten uitwisselen. Babbelen op internet dus. ◘Informatie naar je eigen computer halen ◘Zich staande op een plank op de golven naar het strand laten glijden OF informatie op internet zoeken ◘Ongewenste berichten met reclame, meestal e‐mails ◘Persoonlijk dagboek op internet ◘Rechtstreeks online tekstberichten uitwisselen. Babbelen op internet dus. ◘Informatie naar je eigen computer halen ◘Zich staande op een plank op de golven naar het strand laten glijden OF informatie op internet zoeken ◘Ongewenste berichten met reclame, meestal e‐mails ◘Persoonlijk dagboek op internet ◘Rechtstreeks online tekstberichten uitwisselen. Babbelen op internet dus. ◘Informatie naar je eigen computer halen ◘Zich staande op een plank op de golven naar het strand laten glijden OF informatie op internet zoeken ◘Ongewenste berichten met reclame, meestal e‐mails ◘Persoonlijk dagboek op internet ◘Rechtstreeks online tekstberichten uitwisselen. Babbelen op internet dus. ◘Informatie naar je eigen computer halen ◘Zich staande op een plank op de golven naar het strand laten glijden OF informatie op internet zoeken ◘Ongewenste berichten met reclame, meestal e‐mails ◘Persoonlijk dagboek op internet ◘Rechtstreeks online tekstberichten uitwisselen. Babbelen op internet dus. ◘Informatie naar je eigen computer halen ◘Zich staande op een plank op de golven naar het strand laten glijden OF informatie op internet zoeken A. Ongewenste berichten met reclame, meestal e‐mails B. Persoonlijk dagboek op internet C. Een kleine cameraatje ingebouwd in het computerscherm D. Rechtstreeks online tekstberichten uitwisselen. Babbelen op internet dus. E. Informatie naar je eigen computer halen F. Zich staande op een plank op de golven naar het strand laten glijden OF informatie op internet zoeken

Antwoorden: 1B – 2E– 3A – 4C – 5D‐ 6C Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 45

 Verbeter de quiz samen met de klas. Zeg de leerlingen dat in deze les en de volgende les chatten, bloggen en e‐mailen zullen worden besproken.  Vraag de leerlingen vervolgens of ze het verschil kennen tussen chatten, bloggen en e‐mailen? Chatten = rechtstreeks en online met elkaar kletsen Bloggen= een digitaal dagboek, je klets niet met iemand in het bijzonder, het is meer een persoonlijk tijdschrift dat iedereen die de link van de blog heeft kan lezen. E‐mailen = berichten sturen maar niet ‘live’, zoals brieven met de post maar dan via het internet. De communicatie verloopt van de ene persoon naar de andere zonder dat een massa mensen deze boodschap kan onderscheppen.

KERN (‘) Inleiding  Via een vraaggesprek maakt de klas nader kennis met chatten, chatgedrag en Netiquette. Het vraaggesprek moet resulteren in een aantal tips. Deze tips zijn zeer praktisch en zullen hen helpen om bewust en verantwoordelijk online te communiceren.  Vraag de leerlingen wie van hen al eens heeft gechat. We leren dat chatten uiteindelijk niets anders is dan al schrijvend babbelen. In een virtuele leefruimte kom je samen om via tekstboodschappen te kletsen.  Vraag de leerlingen met wie je zoal kunt chatten? Je kunt met bestaande vrienden chatten, maar je kunt ook je vriendenkring verder uitbreiden en chatten met mensen die je niet in het echte leven kent.  Wie chat er allemaal ? Alleen jongeren ? Of chatten je ouders ook al eens? Niet alleen kinderen en jongeren chatten, het is ook een favoriete bezigheid van heel wat volwassenen. Sommigen chatten zelfs met verre collega’s op het werk.  Kun je met verschillende personen tegelijk chatten? Je kunt met een persoon praten of met verschillende mensen tegelijkertijd. Chatten kan dus heel plezant zijn.  Is chatten helemaal hetzelfde als in het echt een gesprekje voeren ? Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 46

Nee, dat is eigenlijk niet hetzelfde, ook al voelt dat soms wel zo. Jouw woorden verschijnen op de computer van iemand anders. Iedereen die langskomt, kan meelezen. Wees dus voorzichtig met wat je schrijft!  Is iedereen altijd te vertrouwen met wie je chat ? Nee hoor, ook griezels en criminelen houden van chatrooms. Ze kunnen doen alsof ze aardige mensen zijn en kinderen zover krijgen dat ze persoonlijke informatie geven. Laat je ouders altijd eerst de chatroom bekijken die je wilt bezoeken. Er bestaan ook chatrooms die veilig zijn voor kinderen en jongeren. Die chatrooms worden gecontroleerd want er is altijd een volwassene die de chatroom bekijkt. Ze hebben ook een privacybeleid waarin staat hoe jouw informatie wordt beschermd.

Deel 1: Veilig en verantwoord chatten  Wakker het verantwoordelijkheidsgevoel aan van de leerlingen. Zo worden ze bewuster van het feit dat zij inderdaad zelf bepalen hoe hun online en offline leven er zal gaan uitzien, nu en ook in de toekomst  Doe de leerlingen veronderstellen dat ze een jonger zusje hebben en dat ze haar zien chatten?  Zouden ze dan niet eens meekijken of het wel allemaal koosjer is? Vertel de leerlingen dat je een chatgesprekje van twee kleine meisjes op de kop hebt kunnen tikken.  Vraag twee leerlingen het gesprekje na te spelen.  Vraag de leerlingen daarna wat ze van deze chat vonden ? Een chatgesprekje van Fien en Lotte, Hallo, ik ben Fien. Ik ben 8 jaar. Ik heb nog een oudere broer. Hij plaagt mij veel en dan hebben we ruzie. Ik luister graag naar K3 en zo. Zullen we vriendjes worden?  Dag Fien, ik ben Lotte. Mijn papa is Italiaans en hij heeft een restaurant. Hij moet veel werken. Ik zie hem niet veel. Maar hij kan goed pasta koken. Hmmm lekker, lekker. Je mag eens komen eten. Mag ik je eens bellen? Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 47

Dag Lotte, ik eet zo graag pasta. Ik wil het wel elke dag eten. Ik zou graag komen.. Maar van mama mag ik mijn telefoonnummer aan niemand geven. Ze vindt dat niet slim. Mama zegt dat jouw mama eerst moet bellen. Is dat goed voor jou ? En zo gebeurt het. De mama’s bellen met elkaar en spreken af. Zo kan Fien pasta eten bij Lotte. Nu zijn Fien en Lotte

vriendinnen en ze chatten elke dag.

 De leerlingen worden zich bewust van hun verantwoordelijkheid via de volgende vragen:  Hebben Fien en Lotte dat goed aangepakt? Waarom?  Zou jij je ook zo verantwoordelijk gedragen tijdens jouw chatgesprekken.  Mocht jouw oudere broer of zus meekijken, zouden ze dan hetzelfde kunnen besluiten?  Vraag de leerlingen wat ze kunnen doen om veilig te chatten. Leg hen uit dat als ze ervoor kiezen veilig te chatten, hun ouders veel geruster zullen zijn en hen ook minder zullen controleren. Daarom geef je de leerlingen enkele nuttige tips mee. Als ze die tips ook toepassen, is er veel kans dat hun ouders hen steeds meer gaan vertrouwen en minder zullen controleren. Dan kunnen ze volop genieten van hun privacy, zowel hun privacy thuis maar ook en vooral die van op het net. TIPS  Om de nuttige tips te bespreken, kun je het voorbeeld van Gill en Dries uit het toneelstuk bespreken. Ook het verhaal van Kiara die verliefd wordt en de ontnuchtering daarna als ze ziet dat haar prins op het witte paard een onnozel manneke blijkt te zijn . Bij de onderstaande tips, kun je telkens vragen hoe Gill en Kiara dat hebben aangepakt en waar het eigenlijk is misgelopen. 1. Wees voorzichtig met de naam die je kiest om te chatten. Gebruik het liefst niet je eigen achternaam, maar wel een schuilnaam. 2. Geef nooit persoonlijke informatie. Hiermee bedoelen we informatie zoals je adres, je telefoonnummer, de naam van je school, de naam van je sportclub of de plaats waar je ouders werken. Geef ook geen persoonlijke informatie over anderen. 3. Het is ook heel belangrijk dat je je wachtwoord niet doorgeeft aan anderen. Zelfs niet aan je beste vriend of vriendin! 4. Als je problemen hebt (bijvoorbeeld pesten, rare chatpartners, …) neem dan contact op met de moderator van de chatbox of klik de eventuele meldknop aan voor misbruiken. 5. Als iets wat je ziet of leest je een vreemd of ongemakkelijk gevoel geeft, vertel dat dan meteen aan een van je ouders. 6. Geloof niet alles wat je hoort en ziet via internet of op de chat. Denk na!


Pagina 48

7. Gedraag je netjes. Scheld niet, pest niet en behandel de anderen zoals je zelf behandeld wilt worden! 8. Praat met je ouders over wat je meemaakt tijdens het chatten. 9. Wanneer je een vraag niet prettig vindt, moet je daar niet op antwoorden. 10. Onthoud ook dat chatsessies bewaard kunnen worden. 11. Blokkeer vervelende mensen 12. Klik niet op een link die tijdens een chatsessie wordt toegestuurd voordat je zeker weet wat het is. 13. Neem geen chatverzoekjes of video aan van onbekenden 14. Als je iets niet zou doen in het echte leven, doe het dan ook niet op internet 15. Kies een ‘sterk’ wachtwoord bestaande uit letters cijfers en leestekens van minstens 8 karakters.  Geef de leerlingen deze tips mee op papier. Dat kunnen ze boven hun computer hangen, zodat ze automatisch altijd bewust, verantwoord en veilig chatten.

Deel 2: Webcam  Vertel de leerlingen dat je het nu kort over de webcam zal hebben. Zoals de leerlingen al uit de quiz hebben geleerd is een webcam een klein cameraatje dat op het computerscherm wordt gemonteerd of in het computerscherm ingebouwd zit.  Vraag wie van de leerlingen gebruik maakt van een webcam?  Wat vinden ze er zo leuk aan ? Het is in ieder geval een leuk hebbeding. Het ook bijzonder fijn om bijvoorbeeld goede vrienden of familieleden te kunnen zien die ver weg wonen. Je hebt een echter en rechtstreekser contact. Als je op vakantie bent, kun je bijvoorbeeld aan je vrienden tonen hoe leuk je aan het zwembad zit of wat een mooie hotelkamer je hebt.  Gebruiken ze webcam alleen met mensen die ze in het echt kennen?  Weten ze dat ze beelden kunnen opnemen met de webcam?  Weten ze dat anderen jouw kunnen filmen via de webcam? Een webcam neemt, net zoals een videocamera, beelden op en stuurt ze door naar internet. Het grote voordeel van een webcam is dat het bijna niets kost en dat het heel klein is.


Pagina 49

 Vraag de leerlingen of ze al nare ervaringen hebben gehad met de webcam, laat hen het verhaaltje over Matthieu en zijn webcam lezen: http://kinderen.ikbeslis.be/kinderen‐ webcam. Hebben ze zelf al een filmpje of foto gemaakt van een ander  Een webcam heeft veel voordelen en is heel erg leuk. Leg de leerlingen uit dat ze er zich van bewust moeten zijn dat een filmpje of foto in enkele seconden tijd gemaakt is en de hele wereld kan rond reizen. Leg uit dat het onbegonnen werk is om het filmpje dan nog van het internet proberen te verwijderen. Iemand kan jouw beelden bewaren en doorsturen en eens ze zijn doorgestuurd verlies je er alle controle over. Zelfs vele jaren later kunnen ze er nog mee geconfronteerd

worden.

Toon

ter

illustratie

het

animatiefilmpje

:

http://kinderen.ikbeslis.be/kinderen‐webcam rechts op het scherm met de titel “Hoe wil jij dat anderen je zien “.

Deel 3: Bloggen  Start dit lesdeel met de projectie van een blog voor tieners: http://www.ideekids.be/blog  Vraag de leerlingen of ze een blog van iemand volgen  Velen denken dat een blog hetzelfde is als een dagboek en eigenlijk is het een soort onlinedagboek, maar dan minder privé dan een echt dagboek.  Vraag de leerlingen wat een dagboek is.  En of iemand van de leerlingen een dagboek heeft?  Wat schrijf je erin ? Wie mag je dagboek lezen ?  Zouden ze wat ze in hun dagboek hebben geschreven ook in een blog schrijven? Laat de leerlingen dat zelf uittesten. Projecteer op het scherm de elementen voor een verhaal in een dagboek en in een blog. Som de elementen van het verhaal op en laat een leerling het dagboekverhaal voorlezen en daarna het blogverhaal. Laat de leerlingen op de werkblaadjes aanduiden welk verhaal bij het dagboek hoort en welk verhaal bij de blog.

De elementen: Liesje, een meisje van 13 jaar en haar vrienden, een zonnige vakantiedag in augustus, een concertje op de grote markt, hun lievelingsband treedt op, iedereen neemt foto’s Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 50

met hun gsm, ook Liesjes vriendje Jori gaat mee. Na het concert wandelen de twee verliefden samen naar huis. Ze kussen elkaar. (Het dagboek van Liesje) Zaterdag 8 augustus 2013, vandaag was een zalige dag. Ik ben samen met Jori en de anderen naar een concert geweest. Wat hebben we gezongen en gedanst. Jori heeft mij meerdere keren gekust en ik had echt vlinders in mijn buik. Ik heb wel 20 foto’s van hem genomen en hij van mij !!! Ik ben totaal verliefd op Jori. We zijn achteraf nog samen naar huis gewandeld en dan hebben we nog eens gekust. Ik was nog maar thuis en ik kreeg al een smsje. We hebben wel een uur smsjes uitgewisseld. Och wat ben ik verliefd !!! (De blog van Liesje) Zaterdag 8 augustus 2013 – 17 u. Concert op de grote markt van “The monkeys”. Een fantastisch optreden meegepikt samen met onze groep vrienden. Hier op de foto’s kun je zien hoeveel ambiance er was. Iedereen zong, sprong en danste dat het een lieve lust was. Het was een zwoele avond en niemand heeft het koud gehad want er waren veel verliefde koppeltjes ! Daarna zijn we nagenietend te voet naar huis gewandeld.  Vraag de leerlingen wat het dagboek is en wat de blog?  Waarin verschillen deze twee teksten?  Waarom is het dagboek zo anders dan de blog, terwijl het over dezelfde gebeurtenis gaat?  Vertel de leerlingen dat ze moeten beseffen dat bloggen gelijkstaat aan publiceren op het internet. Dit maakt dat blogs voor iedereen toegankelijk zijn. Leg de leerlingen uit dat ze altijd goed moeten nadenken vooraleer ze iets op een blog zouden plaatsen. Wie een video wil plaatsen moet er rekening mee houden dat er misschien auteursrechten op zitten. Wie een foto van iemand wil plaatsen, moet die ander daarvoor toestemming vragen. Een blog is dus eigenlijk het tegenovergestelde van een dagboek. In een dagboek schrijf je dingen die je niet laat zien aan anderen, denk maar aan het sleuteltje dat bij je dagboek ziet. Maar op een blog, publiceer je met de bedoeling dat iedereen mee kan lezen. Je zet er dus best niet te veel persoonlijke details op. Want als ze eenmaal op het internet staan, zijn ze immers van iedereen.

Slot (‘)  Laat de leerlingen eventueel zelf een kort tekstje schrijven voor een dagboek en voor een blog. Kijk of er verschillen zijn. Geef een aantal elementen en laat ze zelf de hoofdpersoon zijn.

Kort lesverloop en aandachtspunten In deze les zullen de leerlingen duidelijk zien dat chatten heel plezant is en niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven maar dat ook hier een aantal valkuilen zijn. Je zult hen leren dat niet iedereen is wie hij beweert te zijn, dat niet alle informatie klopt. Ze zullen inzien dat de reële wereld en de virtuele wereld van elkaar verschillen maar veel minder dan ze vermoeden. Ze komen tot besef dat


Pagina 51

wat ze in een chatgesprek vermelden veel openbaarder is dan ze soms vermoeden. De leerlingen krijgen een aantal tips mee om op een veilige manier te chatten. 1. Projecteer de quiz op het scherm. Deel aan iedere leerling ook de quiz uit op en blad. Ze vullen de quiz individueel in. 2. Bespreek de antwoorden klassikaal en kom tot een definitie van chatten, bloggen en e‐ mailen. 3. Kondig aan dat deze les en de volgende zullen gaan over chatten, bloggen en e‐mailen. 4. Via een vraaggesprek maken de leerlingen nader kennis met het chatmedium. 5. Vraag de leerlingen wie al heeft gechat? Met wie ze kunnen chatten? Is chatten alleen voor kinderen en jongeren bedoeld? Kun je met verschillende personen tegelijk chatten? Is chatten hetzelfde als in het echt een gesprekje voeren? 6. Leg de nadruk op hun verantwoordelijkheid door hen te doen veronderstellen dat ze hun jonge zusje zien chatten? Vraag hen wat ze zouden doen ? 7. Deel het chatgesprek tussen Fien en Chiara uit aan elke leerling en vraag twee leerlingen het gesprek na te spelen. Vraag de leerlingen of zij zich ook zo verantwoordelijk gedragen tijdens hun chatgesprekken? 8. Geef enkele nuttige tip om veilig te chatten? Verwijs naar de situaties uit het toneelstuk, met name naar Gill en Dries en naar Kiara. Deel de tips uit aan iedere leerling en laat ze dit boven hun computer hangen. Webcam Ga kort in op de webcam. Leg uit wat een webcam is. 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Vraag welke leerlingen gebruik maken van een webcam en wat ze er leuk aan vinden; Leg uit dat het inderdaad voordelen heeft. Laat de leerlingen een aantal voordelen opsommen, geef hen daartoe de nodige hints. Vraag hen met wie ze chatten en of ze weten dat de beelden kunnen worden opgenomen. Vraag wie al nare ervaringen heeft gehad met de webcam. Leg de leerlingen uit dat ze ook met de webcam zorgvuldig en verantwoordelijk moeten omspringen omdat er soms misbruik kan worden gemaakt van hun beelden. 7. Toon ter illustratie een animatiefilmpje.

Bloggen Ook bloggen komt aan bod. Hier zal vooral de nadruk worden gelegd op het verschil tussen een blog en een dagboek. 1. Toon een voorbeeld van een blog voor kinderen : http://www.ideekids.be/blog 2. Laat de leerlingen de verschillen raden tussen een blog en een dagboek. 3. Laat de leerlingen dat zelf uittesten aan de hand van een fictieve situatie. Projecteer op een groot scherm de elementen, de tekst uit het dagboek en de tekst uit de blog. Laat de leerlingen onderzoeken welke verschillen er zijn tussen het dagboek en de blog. 4. Geef de leerlingen hun werkblaadjes waarop ze individueel de oefening kunnen doen. 5. Laat de leerlingen onderzoeken welke verschillen er zijn tussen het dagboek en de blog. Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 52

6. Vertel de leerlingen dat bloggen gelijkstaat met publiceren op het internet en voor iedereen toegankelijk zijn. Laat ze tot het besluit komen dat een blog het tegenovergestelde is van een dagboek. 7. Laat de leerlingen over een vakantiedag die zij meemaakten eventueel zelf een kort tekstje schrijven voor een blog en voor hun dagboek.

Noodzakelijke achtergrondinformatie

Over chatten Chatten is uiteindelijk niets anders dan al schrijvend babbelen, in een virtuele leefruimte samenkomen om via tekstboodschappen te kletsen. Zo kunnen chatters niet alleen met bestaande vrienden babbelen, maar kunnen ze ook hun vriendenkring verder uitbreiden en kennismaken met virtuele vrienden die misschien kunnen uitgroeien tot vrienden in de echte wereld. Chatten is niet alleen een favoriete bezigheid van jongeren. Ook volwassenen kunnen soms urenlang chatten. Uzelf misschien ook, al dan niet met uw leerlingen. Deze virtuele leefruimte, de chatbox genoemd kan open of gesloten zijn. In een open chatbox is de kans natuurlijk groter dat al eens met een vreemde wordt gechat. Het zal bijvoorbeeld geen verrassing zijn dat sommige jongeren ontdekten dat ze aan het chatten waren met een volwassene die zich als jongere voordeed. Er bestaan echter ook gesloten chatboxen: het meest bekende en populairste voorbeeld is MSN/Live Messenger. Chatters moeten zich registreren en een paswoord kiezen. Bij het aanmaken van een dergelijke profiel, wordt dikwijls veel persoonlijke informatie gevraagd (bv. geboortedatum, woonplaats, e‐mailadres,…). TIPS: Check de kleine lettertjes, er wordt namelijk dikwijls gevraagd of uw persoonlijke gegevens mogen doorgegeven worden, bijvoorbeeld voor reclamedoeleinden. Leer uw leerlingen niet te snel te klikken, anders kunnen zij nadien soms berichten in de mailbox terugvinden van personen of organisaties die zij niet kennen. De jongere moet voorzichtig zijn met de naam die hij kiest om te chatten. Ze gebruiken daarom best niet hun eigen achternaam, maar wel een schuilnaam (alias). Leer hen om bij het chatten niet meteen al hun persoonlijke gegevens prijs te geven (zoals bv. adres, je foto, je telefoonnummer,…) aan iemand die ze niet echt kennen. Je weet maar nooit wie er aan de andere kant meeleest. Het is erg belangrijk dat ze hun paswoord niet doorgeven aan anderen. Als er problemen zijn (bijv. pesten, twijfelachtige chatpartners), kunnen ze contact opnemen met de moderator van de chatbox of de meldknop voor misbruiken aanklikken. Onthoud ook dat chatsessies kunnen bewaard worden.

Over de webcam Een webcam is een klein cameraatje dat op het computerscherm wordt gemonteerd of in het computerscherm ingebouwd zit. Het neemt zoals een videocamera beelden op en stuurt ze door naar internet. Het grote voordeel van een webcam is dat het bijna niets kost en dat het zeer klein is. Een filmpje of foto is met andere woorden snel gemaakt en op enkele seconden tijd kan dit de hele wereld rond reizen. IJdele hoop dus om het nadien nog van het internet proberen te halen. Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 53

Een webcam is dus een leuk hebbeding maar de beelden van een webcam kunnen ook door iemand bewaard of doorgestuurd worden. Eens verstuurd, verliest u er de controle over.

Over Bloggen Het woord blog is een samentrekking van “web” en “log” en is een soort dagboek maar dan online. Technisch gezien is een blog makkelijk op te zetten en makkelijk toegankelijk. Daarom zijn er niet alleen professionele blogs maar ook steeds meer en meer privé‐blogs van jongeren. Trouwens blogs zijn niet alleen populair bij jongeren, ook volwassenen gebruiken blogs meer en meer, denk maar aan de bloggende politici. En u ? Een blog is zeker niet illegaal, maar leer uw leerlingen dat bloggen gelijkstaat aan publiceren (op het internet). Dit maakt dat blogs dus voor iedereen toegankelijk zijn. Als de jongere dus een blog opzet, laat ze dan altijd even nadenken over bepaalde aspecten van deze publicatie: wie een video wil plaatsen, moet er rekening mee houden dat er misschien auteursrechten op zitten, wie een foto van iemand wil plaatsen moet die ander zijn toestemming daarvoor vragen,… TIP Een blog is dus eigenlijk het tegenovergestelde van een dagboek: in een dagboek staan dingen die niet voor anderen bestemd zijn, denk maar aan het sleuteltje dat bij het dagboek zit. Op een blog daarentegen is het de bedoeling dat iedereen mee kan lezen. De jongere moet dus leren voorzichtig te zijn met al te persoonlijke details te publiceren. Eenmaal ze op internet staan, zijn ze immers van iedereen.


Pagina 54

LES 3 : E‐MAIL, KETTINGMAIL, NEPMAIL Wat doe je vooraf? 1. Voor iedere leerling de volgende werkblaadjes klaarleggen: ‐ Voorbeeld van 3 soorten e‐mails ‐ Hoe herken ik een kettingmail? ‐ Eigenschappen van een nepmail;

Lesmateriaal 1. Beamer + laptop of pc + internetverbinding 2. De werkblaadjes op het scherm.

Tijdsduur (???)

Lesverloop Inleiding (‘)

 Zet in het groot op het bord : [email protected]  Vraag de leerlingen wie, net als Leonie, al een e‐mailadres heeft.  Vraag hen wie hen geholpen heeft om hun e‐mailadres aan te maken.  Vraag hen waarom zoveel mensen gebruik maken van een e‐mailadres?  Het is goedkoop  Het is gemakkelijk  Niet iedereen houdt van chatten  Een e‐mailadres is beter dan een gewoon adres omdat niemand kan zien waar je woont.  En als je het slim speelt, dan kan niemand zien of je een meisje of jongen bent, en hoe oud je eigenlijk bent. Dat is eigenlijk beter want je weet niet altijd goed wie jouw e‐mailadres heeft.  Vraag hen of ze soms e‐mails krijgen van mensen die ze niet kennen en wat ze daarmee dan doen?  Vragen ze zich soms af hoe het komt dat ze e‐mails binnen krijgen met reclame?  Krijgen ze soms leuke mails binnen met grappen of mooie fotoreportages en sturen ze die door naar hun vrienden?  Weten ze eigenlijk wie met die grappige en mooie e‐mails begint en waarom ze worden doorgestuurd.


Pagina 55



Hebben ze ook al eens een e‐mail gekregen van een ziek kindje dat hulp vraagt ? Wat denken ze daarvan ?  Vertel aan de leerlingen die nog geen e‐mailadres hebben dat zij nu al de truukjes zullen leren, zodat zij meteen al als een echte kenner een goede start zullen maken in e‐mailland.

Kern (‘) Deel 1: Een goed e‐mailadres aanmaken  Ga nu verder in op het e‐mailadres van Leonie  Vraag de leerlingen of ze met het e‐mailadres van Leonie al iets kunnen weten over de persoon zelf. Help hen met gerichte vragen.  Wat zouden de leerlingen eraan veranderen en waarom? LEONIE : wat zegt die naam ons en wat weten we hiermee ? We zien dus onmiddellijk dat het hier over een meisje of een vrouw gaat. COOLETIENER: Is dat een gewone familienaam of denk je aan iets anders? We kunnen vermoeden dat het een pseudoniem is maar dat het waarschijnlijk gaat over een jong persoon, waarschijnlijk een tiener. TELENET.BE: hier zien we onmiddellijk wie de provider (leverancier) is van het e‐mailnetwerk. .BE wijst erop dat het e‐mailadres in België wordt gemaakt. Andere leveranciers zijn bijvoorbeeld skynet.be, scarlet.be, gmail.com, hotmail.com. Met ‘com’ weten we niet waar het e‐mailadres precies vandaan komt, het kan overal ter wereld zijn.  Vraag de leerlingen nu wat ze waarschijnlijk weten over de persoon van het e‐mailadres? Het gaat dus waarschijnlijk over: Een meisje (Leonie) Dat nog erg jong is (coole tiener = haar pseudoniem) En ze woont waarschijnlijk in België (telenet.be)  Vraag de leerlingen of ze dit nu een goed e‐mailadres vinden?  Wat zouden ze eraan veranderen en waarom?  Vraag hen waarom het misschien niet het allerbeste adres is en kunnen ze een veiliger adres bedenken?  Door samen met de leerlingen hierover te brainstormen komen ze tot de conclusie dat het wel goed is een pseudoniem te gebruiken maar dat de combinatie van haar meisjesnaam, eender welke volwassen persoon meteen weet dat het hier waarschijnlijk om een heel jong meisje gaat dat in België woont.


Pagina 56

 De klas komt tot de conclusie dat het misschien veiliger zou zijn om een ander pseudoniem te gebruiken of misschien wel haar volledige echte naam, want dan kan niemand haar leeftijd afleiden. [email protected] zou bijvoorbeeld kunnen worden [email protected] Zo kun je alleen maar weten dat Leonie een vrouw is maar haar leeftijd kun je niet afleiden. Dit is dus een veiliger adres. Leg de leerlingen uit dat het nog beter en veiliger is om verschillende e‐mailadressen te gebruiken. Leonie zou haar adres [email protected] uitsluitend kunnen gebruiken voor de mensen die ze in het echte leven kent, haar vrienden en haar familie. Maar als ze zich inschrijft in chatrooms, of gamesites of andere websites die je persoonsgegevens vragen, zou Leonie een geheel ander e‐mail adres kunnen gebruiken, bijvoorbeeld een hotmail‐ of gmailadres.  Leg de leerlingen uit dat als ze op het internet surfen, ze soms niet anders kunnen dan hun e‐ mailadres opgeven. Bijvoorbeeld, toen Leonie zich wilde inschrijven bij Facebook en Skype en ook toen ze eens wilde meedoen aan een leuke wedstrijd waarbij ze een i‐pod kon winnen. Helaas ontvangt Leonie sindsdien veel spam. Dat zijn e‐mailberichtjes met reclame. Dat kennen de leerlingen waarschijnlijk wel.  Weet iemand in de klas hoe het komt dat Leonie nu veel spam krijgt?  Leg de leerlingen uit dat als ze hun e‐mailadres opgeven op een website, bijvoorbeeld om mee te doen aan een wedstrijd waar je iets kunt winnen, er bedrijven zijn die al deze e‐mailadressen opkopen. Daarna sturen ze naar die personen e‐mailtjes met reclame in de hoop dat ze hun product zullen kopen. Zo gebeurde dat ook met Leonie. En zo komt het ook dat ze e‐mailtjes krijgt met reclame van mensen die ze niet kent.  Vraag de leerlingen of ze misschien weten hoe ze kunnen vermijden dat ze te veel spam binnenkrijgen.  Leg hen uit dat ze dat kunnen vermijden door zo’n berichtje gewoon niet te openen, zelfs als zijn ze heel nieuwsgierig. Ze moeten weten dat telkens ze zo’n berichtje openen, de afzender dan zeker weet dat hun adres nog actief is en dan wordt het alweer voor veel geld verder verkocht. Zo krijg je meer en meer spam binnen.  Vraag de leerlingen een adres voor Leonie te zoeken, dat ze kan gebruiken, telkens ze haar e‐mailadres moet opgeven op een website of chatroom,etc.  Vraag hen of een pseudoniem hier misschien nuttig zou kunnen zijn? Het antwoord is ja, want op die manier weet niemand wie je bent, hoe oud je bent, enz…  Vraag hen een goed e‐mailadres te zoeken voor dergelijke websites.


Pagina 57

 Laat de leerlingen zich per twee daarover beraden. Benadruk dat als ze een pseudoniem gebruiken, er niet veel kan uit afgeleid worden. Geef zelf een voorbeeld. [email protected] of [email protected] Deel 2: Kettingmails en nepmails of haox Doorstuurmail  Projecteer een voorbeeld van een kettingmail. Zeg dat dit een e‐mailtje is dat een neefje van jou gisteren nog heeft gekregen. Zeg dat je de fouten hebt laten staan. Laat een van de leerlingen de e‐mail voorlezen. Elabaaah!!! Je bent uitgekozen om aan de tofste ketting mail mee te doen ooit !! Dus pak pen en papier en zet nummer 1 tot en met 8 op je blad... En denk eraan dit door te sturen binnen 24 uur nadat je hem gelezen hebt, anders zullen er vreemde dingen gebeuren het bewijs...: Sven de populairste jongen van de klas kreeg dit en stuurde hem niet door. 2 dagen later pestte iedereen hem en maakte zijn vriendin het uit. Naomi was erg lelijk en niemand wou haar in de buurt. Maar toen ze dit kreeg veranderde ALLES! Ze stuurde het door en kreeg 3 aanbidders en 1 vriendje een week later!!! Denk er dus aan dit zijn maar 2 voorbeelden... En het slechte voorbeeld (Van Sven) wil je tog nie meemake??? Dus pak je pen en nummer je blad 1 tot en met 8. Vergeet niet deze mail door te sturen aan zo veel mogelijk mensen en je wens zal uitkomen !!! En anders.... O‐5 mensen: Je wens komt pas binnen een jaar uit 5‐15 mensen: Je wens komt uit binnen een half jaar 15‐25 mensen: Je wens komt uit binnen een maand +25 mensen: Je wens komt MORGE uit !!! !!!Als je dit binnen 24 uur doorstuurt !!!  Stel de leerlingen de volgende vragen:  Vraag de leerlingen of ze dit soort e‐mails al eens hebben gezien.  Wat vinden ze van deze e‐mail;  Zouden zij deze e‐mail verder sturen en waarom?  Denken ze dat het waar zou kunnen zijn?  Waarom wel of waarom niet?


Pagina 58

Als het niet zou kloppen, waarom zou iemand deze e‐mail versturen? Verwijs naar wat ze eerder hebben gezien over spam. De kinderen komen tot de conclusie dat zulke e‐mails opzettelijk worden verstuurd om hun e‐ mailadressen te kunnen verzamelen.  Leg de leerlingen uit dat de persoon die deze e‐mail verstuurt, de adressen wil verzamelen van kinderen en jongeren. Van zodra je het bericht doorstuurt naar je vrienden, krijgt de spammer de e‐mailadressen van al je vrienden in handen. Dikwijls zetten ze zichzelf in kopie en kunnen ze aan de slag. Ze verkopen deze duizenden adressen dan aan bedrijven die reclame willen maken voor producten die kinderen interesseren zoals bijvoorbeeld speelgoed of bepaalde kledij, enz..  Leg hen uit dat ze de ketting alleen kunnen doorbreken door de e‐mail niet verder door te sturen maar onmiddellijk te wissen. Laat de leerlingen hierover brainstormen. Stel daartoe gerichte vragen?      

Is er een datum ? Is de e‐mail ondertekend ? Staan er schrijffouten in ? Wordt er iets beloofd, krijg je iets of juist niet? Wordt er gevraagd om de mail door te sturen? Wat als je twijfelt?  De antwoorden schrijf je op het bord in twee kolommen Hoe kan ik een kettingmail herkennen Hoe doorbreek ik de ketting 1. Gewoon niet meedoen 1. Een kettingmail heeft nooit een datum 2. Er wordt vaak geld of een geschenk 2. Laat je ouders een anti‐spamfilter aangeboden plaatsen op de computer 3. Dikwijls wordt er gedreigd met pech of ongeluk als je de e‐mail niet doorstuurt 3. Als je twijfelt, stuur de e‐mail dan niet verder door 4. Als je twijfelt, vraag raad aan je ouders 4. Maak niet zomaar jouw e‐mailadres en van je vrienden bekend 5. Zet in ieder geval nooit een onbekend adres is kopie De onschuldige doorstuurmail  Toon een YouTube filmpje dat veel succes heeft gehad, bijvoorbeeld het filmpje over de skatende bulldog : http://www.youtube.com/watch?v=CQzUsTFqtW0


Pagina 59

 Je vraagt aan de leerlingen wie van hen al eens zo’n YouTube filmpje heeft verstuurd naar familie en vrienden? Een filmpje dat jijzelf of je ouders of broer of zus zelf op You Tube hebben gevonden en zo grappig vonden dat ze dat onmiddellijk wilden delen met iedereen die ze kennen.  Heeft iemand van de leerlingen al ooit hetzelfde filmpje of grapje meerdere keren ontvangen per e‐mail?  Vraag hen hoe dat zou dat komen?  Is dit ook een kettingmail?  Waarom denken ze van wel of van niet? Leg de leerlingen uit dat een filmpje zo leuk kan zijn dat het wel vele duizenden keren wordt doorgestuurd. Op zich is daar niets mis mee natuurlijk. Het kan wel zijn dat je maanden later opnieuw hetzelfde filmpje doorgestuurd krijgt? Dan is de cirkel rond.  Vertel de leerlingen dat aangezien er zoveel mensen spontaan dit filmpje doorsturen, we wel kunnen spreken van een kettingmail.  Vergeet wel niet wat ze geleerd hebben over spam. Hun doorstuurmail kan uiteindelijk wel honderden geldige e‐mailadressen bevatten. En als een spammer die in handen krijgt, dan weet hij daar natuurlijk wel weg mee.  De klas komt tot de conclusie dat dit dus eigenlijk een onschuldige en prettige doorstuurmail is, waar iedereen plezier mee heeft. Leg de leerlingen uit dat ze er zich toch altijd moeten van bewust zijn dat hun onschuldige doorstuurmail kan misbruikt worden door een spammer. Helpmails Projecteer nu op het scherm een voorbeeld van een helpmail en een gewone e‐mail van een vriend/vriendin met een vraag om hem/haar te helpen met iets. Laat de leerlingen de beide mails onderzoeken en aan te duiden waarom de ene e‐mail een kettingmail en de andere niet.


Pagina 60

Voorbeeld van een helpmail: Aan: Kevin.deleye, isabel.verstraete, monika.tenberge, dominique.vierstraete, Ella.deedene, Bram.vanneste, Brecht.deweerdt, Vertongen.bas, Lies.degrote, suzy.beernaert, roel.kamper, dominique.vierstraete, Ella.deedene, Bram.vanneste, Brecht.deweerdt, Vertongen.bas, Lies.degrote, suzy.beernaert, isabel.verstraete, monika.tenberge, dominique.vierstraete, Ella.deedene, Kevin.deleye, isabel.verstraete, monika.tenberge, dominique.vierstraete, Ella.deedene, Bram.vanneste, Brecht.deweerdt, Vertongen.bas, Lies.degrote, suzy.beernaert, roel.kamper, dominique.vierstraete, Ella.deedene, Bram.vanneste, Brecht.deweerdt, Vertongen.bas, Lies.degrote, suzy.beernaert, isabel.verstraete, monika.tenberge, dominique.vierstraete, Ella.deedene, Ella.deedene, Bram.vanneste, Brecht.deweerdt, Vertongen.bas, Lies.degrote, suzy.beernaert, isabel.verstraete, monika.tenberge, dominique.vierstraete, Ella.deedene, Kevin.deleye, isabel.verstraete, monika.tenberge, dominique.vierstraete, Ella.deedene, Bram.vanneste Van: Peppie en kokkie

Hallo, lieve mensen; Wij zijn Peppie en Kokkie en zijn erg verdrietig. Ons baasje is gestorven en nu hebben we geen thuis meer. Wij zouden zo graag in een leuk gezin wonen met leuke kinderen waarmee we veel kunnen spelen en fratsen uithalen. Als we geen thuis vinden, dan moeten we naar het asiel en daar is het niet prettig. Misschien krijgen we wel een spuitje.  . HELP ONS AUB, als jij niet voor ons kunt zorgen, stuur dan deze mail door aan zoveel mogelijk mensen. BEDANKT VOOR JULLIE HULP ! Peppie en Kokkie


Pagina 61

Voorbeeld van een echte mail onder vrienden met een vraag om hulp Aan: kevin.deleye Van: tante els Dag Lieve Kevin,

Het is al een tijdje geleden dat ik mijn lievelingsneefje heb gezien. En wat mis ik je zeg ! Hoe gaat het met mama en papa? We zullen heel gauw eens afspreken hoor. Ik ben nu nog in het buitenland maar in januari (op 15 januari 2013) kom ik voor twee maanden naar België. Dan gaan we samen op stap, beloofd. Maar nu mail ik je eigenlijk voor iets anders. Mijn vriendin Marissa is erg ziek geworden en ze heeft een labrador die net is bevallen van 2 puppies. Het is voor haar te lastig om ook nog goed te zorgen voor de puppies. Ze zoekt dus een goede thuis voor hen. Omdat ik weet dat mama en papa veel mensen kennen en dat jij elke week gaat wandelen met honden uit het asiel en een echte dierenvriend bent, roep ik jullie hulp in. Kennen jullie misschien iemand die deze twee lieverds zouden willen opnemen? Ze heten Spic en Span, ze zijn super schattig en heel lief. Ik stuur nog een foto mee. Als je iemand kent, bel mij dan op mijn gsm of stuur mij een e‐mail. Veel hartelijke groeten en een dikke kus van Je tante Els ,Meerdal 3, 8000 Brugge 0475 22 00 22


Pagina 62

 Zet twee kolommen op het bord en laat de leerlingen de eigenschappen noteren van beide mails. De leerlingen krijgen ook het werkblaadej. Aan de hand van die eigenschappen kunnen ze weten of het gaat over een echte mail dan wel over een nepmail.

Peppie en kokkie Onbekend – nl. Peppie en Afzender kokkie Aantal personen aan Heel veel wie de mail al werd verstuurd Vraag om massaal Ja door te sturen Ondertekend met Niet echt, alleen de naam van naam de hondjes Echte Nee, telefoonnummer kan niet contactgegevens van een hondje zijn NEPMAIL JA SPAMGEVAAR JA

Spic en Span Bekend in het echte leven, nl. tante Els Een persoon, nl. Kevin, het neefje van tante Els

Nee, maar wel om rond te vragen en tante Els persoonlijk terug te bellen of te mailen Ja

Ja

NEE NEE

Slot (‘)  Feliciteer de leerlingen om hun goed doorzicht en vertel hen dat als zij nu een dergelijk e‐mails binnenkrijgen, de spammer een neus zullen zetten en de mail breed lachend zullen wissen.  U sluit de lessenreeks af met een leuk maar echt gebeurd verhaal. Het verhaal van de bonsaikatjes en de wereldberoemde kettingmail die daarover ontstond. Het begon zo: een groepje Amerikaanse studenten wilde aantonen hoe makkelijk het is om mensen wat wijs te maken en bedachten voor de grap een website over kleine katjes die in een bokaal werden gestopt om ze klein te houden. Slimmeriken zouden de grap doorhebben en erom lachen, en anderen zouden er de les uit trekken niet alles te geloven wat ze toegestuurd krijgen via e‐mail. De website bestaat nog altijd en oogt heel professioneel. Het mailtje en de bijbehorende website maakte enorme ophef onder de dierenvrienden en vooral de kattenliefhebbers.  Surf naar de website: http://www.ding.net/bonsaikitten/gray.html Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 63

In het kort is dit het verhaal: Katten zijn schattig maar ze kosten zoveel geld, tijd en energie! Je moet de bak verschonen, je moet ze eten geven, je moet ruimte hebben, je moet ze als ze klein zijn zindelijk maken en je staat duizend angsten uit dat ze op een dag overreden zijn! Maar daar is iets op gevonden. Een Amerikaans bedrijf fokt katjes, die in flesjes passen. Hun botjes zijn nog zacht als ze jong zijn, en ze krijgen middelen die de botten soepel houden. Ze worden als ze klein zijn in een flesje gestopt met een slangetje om ze te voeden, een slangetje om ze te ontlasten en een slangetje voor de lucht. Door de zachte botten groeien de katjes in de vorm van de flesjes. Je hoeft ze slechts ergens neer te zetten en speciale zakjes voeding te kopen bij je dierenspeciaalzaak! Ideaal voor kleinbehuisde mensen! Wie wil er nu niet zo'n schattig poesje in‐a‐bottle? Diep verontwaardigd startte een dierenactivist een petitie per e‐mail met de nodige foto’s, die je kon ondertekenen om te protesteren tegen zoveel kwaadaardigheid … wat dan ook massaal gebeurde. Deze hoax is werkelijk de hele wereld rond gegaan en vele duizenden ondertekenden de petitie. En zelfs de FBI liet zich foppen. Ze voerden een onderzoek naar de makers van de website maar kwamen er algauw achter dat het een grap was.  Projecteer

nu

een

foto

van

de

beroemde

bonsaikatjes.

Surf

naar

:

https://www.google.be/search?q=bonsai+kitten&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=X5mU Ubi6M8Sm0AXWoYC4Cw&ved=0CC8QsAQ&biw=1280&bih=740


Pagina 64

Kort lesverloop en aandachtspunten De leerlingen leren een veilig en doordacht e‐mailadres aan te maken. Ze leren het nut kennen van verschillende e‐mailadressen. Eentje voor hun familie, vrienden en kennissen en eentje voor mee te delen op websites, chatrooms en andere publieke ruimtes. Ze maken ook kennis met het fenomeen kettingmails. Ze leren inzien dat er een echte business schuilt achter deze mails, hoewel ze soms heel grappig zijn of juist heel droevig. Ze leren de ware bedoeling erachter kennen. Ze zullen inzien dat ook dat zij zelf soms beginnen met een doorstuurmail, die aanvankelijk onschuldig is maar toch risico’s kan lopen omdat ze door een spammer kunnen gerecupereerd worden. Ze zullen leren hoe ze een kettingmail en een nepmail kunnen herkennen en hoe ze de ketting kunnen doorbreken. Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 65

e‐mailadressen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Zet het e‐mailadres van Leonie op het bord. [email protected] Vraag de leerlingen wie al een e‐mailadres heeft, wie hen heeft geholpen daarmee Vraag hen waarom er zoveel gebruik wordt gemaakt van e‐mails Vraag de leerlingen of ze soms e‐mails krijgen van mensen die ze niet kennen, of reclamemails, of mails met fotoreportages die ze dan zelf verder doorsturen. Vraag of ze weten wie deze e‐mails bedenkt en waarom ze worden doorgestuurd? Zeg de leerlingen dat je daar straks verder zult op ingaan maar dat ze eerst een goed e‐ mailadres zullen leren aanmaken. Vraag nu wat ze denken van het e‐mailadres van Leonie. Analyseer het adres klassikaal. Vraag wat een beter adres zou zijn? Leg hen het nut uit van twee e‐mailadressen. Verwijs naar het gevaar voor spam. Toon hen hoe ze spam kunnen vermijden Vraag de leerlingen zelf een goed e‐mailadres voor Leonie te maken;

Kettingmail 1. Projecteer een voorbeeld van een kettingmail. 2. Vraag de leerlingen of ze dit soort e‐mails al gehad hebben? Geloven ze wat erin staat? Zouden zij de e‐mail doorsturen en waarom? 3. Vraag waarom iemand een dergelijke mail zou beginnen versturen, verwijs naar de spamberichten 4. Toon hun hoe ze de ketting kunnen doorbreken 5. Vraag hen hoe ze een kettingmail of nepmail kunnen herkennen? 6. Deel de werkblaadjes uit en bespreek de antwoorden op gerichte vragen. Onschuldige doorstuurmail 1. Toon een grappig YouTube filmpje en vraag wie dat filmpje zou doorsturen aan vrienden en familie? 2. Vraag hen naar het verschil met de vorige kettingmail? 3. Leg hen uit dat ze niet mogen vergeten wat ze geleerd hebben over doorstuurmails en spammers. Kettingmail – helpmails 1. Projecteer op het scherm een helpmail en een echte mail met een vraag om hulp. Geef de leerlingen de mails ook op een werkblaadje + een werkblaadje met 2 kolommen om de verschillen tussen beide te noteren. 2. Laat een van de leerlingen de mails voorlezen. Vraag hen naar de verschillen. 3. Feliciteer de leerlingen met alle kennis die ze hebben opgedaan over privacy. 4. Sluit af met een grappige nepmail over bonsaikatjes

Noodzakelijke achtergrondinformatie Internet en e‐mailgebruik gaan vaak samen. Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 66

Een e‐mailadres aanschaffen is ontzettend gemakkelijk. Al bij de aansluiting op internet krijgt men vaak de kans om bij de serviceprovider een e‐mailadres aan te maken. Maar daarnaast bestaan er nog webmails zoals Gmail en Hotmail, die veruit de populairste is omdat die toegang geeft tot MSN/Live Messenger. Voordeel van dit alles is dat ze gratis en eender waar consulteerbaar zijn, van op een andere computer of zelfs in het buitenland. TIPS: Als uw leerlingen een e‐mailadres moeten kiezen, raad hen dan aan er eentje te kiezen waar hun naam niet volledig in voorkomt. Het is zelfs niet nodig dat men aan de hand van hun e‐mailadres kan zien of het een jongen of meisje betreft. Gebruiken ze toch hun eigen naam dan zijn ze opnieuw makkelijker op te sporen. Eenmaal ze een e‐mailadres gekozen hebben, is het beter dat ze niet zomaar hun adres aan iemand geven en zeker niet hun paswoord. Dit is immers iets persoonlijks. Het is bovendien beter dat zij niet zomaar een e‐mail van iemand openen die ze niet kennen. De KETTINGMAIL Waarover gaat het? Doorstuurmails of kettingmails, wie kent ze niet. De ene zijn ontzettend grappig, of prachtig om te zien, de andere zijn dan weer superflauw, amateuristisch in elkaar gebokst, zonde van de tijd. Maar wat u er ook van denkt, u krijgt ze in ieder geval met massa’s binnen en misschien stuurt u ze ook massaal verder. En dat is nu precies het doel van een kettingmail. Ra ra ra, wie ben ik ? Maar wie bedenkt die goede grappen, wie maakte die prachtige fotoreportage en wie bedacht die vriendschapsmail? Wie begint ermee en waarom. Dat hebben we ons allemaal al afgevraagd, niet ? Een simpele vraag maar geen simpel antwoord helaas. Soms draait het gewoon om geld, soms zijn er kwade bedoelingen in het spel en soms zijn ze gewoon wat ze lijken te zijn, onschuldig. De onschuldige U ontdekt een grappig filmpje op YouTube en u stuurt het onmiddellijk door naar familie en vrienden, die het op hun beurt ook verder sturen naar hun eigen vrienden en kennissen. En zo gaat dat maar door. Het kan zelfs gebeuren dat u vele maanden later uw eigen e‐mail gewoon opnieuw ontvangt. Maar wie kan daar nu tegen zijn ? U kiest toch zelf of u het bericht opent? Ja, dat is waar, maar toch kan het u last bezorgen, ook al hebt u het bericht niet geopend. Uw doorstuurmail kan uiteindelijk wel honderden, geldige e‐mailadressen bevatten. En daar weten spammers wel weg mee natuurlijk. u komt gewoon op hun lijst terecht en later krijgt u steeds meer reclameberichten binnen. Wij zijn vrienden, jij en ik… U kent ze wel, de mooie gedichtjes en poëtische tekstjes voor de romantische zielen onder ons. Die mailtjes stuurt u alleen naar uw “echte” vrienden, die ze dan verder sturen naar hun “echte” vrienden, en zo verder. Daarnaast wordt u omwille van de vriendschap voor de zekerheid nog bedreigd met allerlei rampen voor het geval u de mail niet zou doorsturen en met gelukkige voorvallen als u ze wel doorstuurt. Denk eraan dat ook die doorstuurmails voor de spammer een rijke bron van inkomsten is. Maar het kan even goed zijn dat er via die berichten spyware, of andere kwaadaardige software op uw computer wordt geïnstalleerd. En dat kan u veel schade berokkenen. Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 67

Nepmail of Hoax Grappen en grollen Een hoax is een nepbericht. De hoax is meestal als grap bedoeld. Daar zijn vele voorbeelden van en iedereen heeft ze al meermaals ontvangen en waarschijnlijk ook doorgestuurd. Soms zijn ze echt grappig en goed gemaakt. Zoals deze over de bonsaikatjes in Japan. Kittens werden in een kleine bokaal of fles gestopt zodat ze niet konden groeien en zo bleven ze bonsaiklein. De vele foto’s bevestigden de boze praktijken. Je kon een petitie ondertekenen tegen zoveel kwaadaardigheid … wat dan ook massaal gebeurde. Deze hoax is wellicht begonnen als een goeie studentengrap. Maar door het succes ervan, speelde het ook perfect de spammers in de kaart. De gratis geschenken Minder grappig zijn de berichten waarbij een bepaald bekend bedrijf erbij wordt betrokken. Een bekend gsm‐bedrijf stuurt u gratis het nieuwste gsm‐model. Daarvoor moet u wel het bericht naar het gsm‐bedrijf terugsturen en vervolgens doorsturen naar ten minste 10 personen. De auteur van dit bericht heeft eigenlijk de bedoeling de server van het gsm‐bedrijf plat te leggen. Dat gaat zonder moeite door de massale toezending van iedereen die belust is op een gratis gsm. En uw gsm? Wel daar is niets van aan natuurlijk … De solidariteitsmails Een andere soort mail die even vaak voorkomt, is de solidariteitsmail. U krijgt de vraag of u een goede thuis wilt helpen vinden voor vijf schattige labrador puppies. Twijfelt u nog? Een onweerstaanbare foto van die allerliefste puppies overtuigt u wel. Of u krijgt een waarschuwingsbericht van een plaatselijke politiecommissaris over de allernieuwste, elektronische inbraakmethodes. U bent geschokt over zoveel vernuftige misdaad. Waar gaat dat heen, waar gaat dat heen ? maar gelukkig bent u een verwittigd man! U weet wat u te doen staat en stuurt de e‐mail verder naar familie en vrienden. Eén telefoontje naar de bewuste politiedienst, zal u echter leren dat het bericht volkomen uit de lucht is gegrepen. En de meest doeltreffende is wel de vraag om een zwaar ziek kindje te steunen. Wie is daar nu niet gevoelig voor, en het kost u niets, alleen het bericht verder sturen aan zoveel mogelijk personen. Een internetprovider sponsort immers het zieke kind met 1 euro per verstuurd bericht… Wat een flauwe grap zeg. Maar wat een vangst aan geldige e‐mailadressen! Of misschien is het wel de bedoeling om spyware te installeren op uw pc, een virus te verspreiden of een Trojaans paard binnen te halen? Denk daaraan vooraleer u een hoax verder doorstuurt! De zaak Johan Devadder Een hele bekende uit eigen land is het zieke dochtertje van Johan Devadder uit Burst. Ziehier wat de waarheid is. Het bericht dateert uit 2006 en komt (uit http://www.zonderdank.be/forum/viewtopic.php?t=212 ).. Johan Devadder uit Burst is al acht maanden het slachtoffer van een kettingmail De teller stond gisteren op (juni 2006) 5.371, want zoveel mails kreeg Johan Devadder uit Burst in acht maanden tijd. Naïeve surfers denken dat Johan geld inzamelt om de operatie van zijn doodzieke Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 68

dochtertje mee te betalen. In werkelijkheid heeft Johan twee gezonde kinderen en heeft hij geen flauw benul hoe zijn gegevens onder de hardnekkige Rachel‐mail zijn gekomen. “Lees dit tot het einde!! Goeiedag, ik ben een jonge papa van 29 jaar. Mijn vrouw en mezelf hebben samen een schitterend leven gehad. We hebben een kind. Haar naam is Rachel en ze is 10 jaar. Onlangs heeft de dokter een hersenkanker in haar kleine lichaam gedetecteerd.” Zo begint de kettingmail, waarvan veel ontvangers spontaan tranen in de ogen krijgen. Iets later in de mail wordt gevraagd om dit bericht door te sturen naar zoveel mogelijk mensen, want per doorgestuurde mail leggen AOL (internetprovider American On Line) en ZDNet (een magazine over internet) 32 eurocent in een pot die dient om de operatie van Rachel mee te bekostigen. De mail is ondertekend met Johan Devadder, waarna zijn volledige adres en telefoonnummer worden vermeld. Alleen heeft Johan, 54 jaar trouwens, er niets mee te maken. Hij heeft geen idee hoe zijn naam onder de hardnekkige kettingmail is terechtgekomen. De gevolgen voor Johan zijn niet te overzien. Dagelijks krijgt hij een veertigtal mailtjes. Soms krijgt hij allerlei verwijten naar zijn hoofd geslingerd, meestal krijgt hij een bemoedigende schouderklop en wordt hem naar zijn rekeningnummer gevraagd. ,,Ik krijg vaak mails van jonge moeders, kinderen en gebedsgenezers. Eén keer kreeg ik een e‐mail van een meisje dat zo door het verhaal was aangegrepen dat ze het spaarpotje dat ze had aangelegd voor de aankoop van een tweedehands minibus wou uitgeven aan de operatie van mijn zogezegde dochter. Ik probeer op elke mail te antwoorden en duidelijk te maken dat ik niets met dit verhaal heb te maken.'' Dat de Rachel‐mail blijft voortleven heeft alles te maken met het feit dat er altijd mensen zijn die het verhaal geloven en de mail doorsturen. In Johans mailbox staat een bericht van zo'n enthousiasteling: ,,Ik heb 434 contactpersonen in mijn adresboek. Maak je geen zorgen; ik heb ze allemaal jouw mail doorgestuurd. Succes!'' De kinderen van Johan, die gescheiden is, zijn 10 en 12. ,,Ik heb toch maar mijn familie verwittigd, want voor je het weet, krijgen ze die mail ook en vragen ze zich af waar ik in godsnaam mee bezig ben.'' Het zal u maar overkomen. Denk dus twee keer na vooraleer u zulke e‐mails verder stuurt. Hoe kan ik een kettingmail en/of hoax herkennen ?     

een kettingmail of een hoax heeft nooit een datum; dikwijls worden er overheden of vertrouwde instanties aangehaald, bijv. politiediensten, bekende bedrijven, internetproviders, bekende intergouvernementele organisaties; de inhoud speelt meestal in op uw gevoelens; er wordt geld of een geschenk in het vooruitzicht gesteld; dikwijls wordt er met ongeluk gedreigd wanneer u de e‐mail niet zou doorsturen.

Doorbreek de ketting  U kan ook naar Google surfen en kernwoorden van de e‐mail intypen. U krijgt bijna altijd onmiddellijk uitsluitsel of het over een hoax gaat. U kunt ook naar onderstaand links surfen.  Als u twijfels hebt over de herkomst van een e‐mail, stuur die dan niet verder door en delete de e‐mail.  Maak niet zomaar uw e‐mail adres en dat van uw van vrienden bekend.  U doet nooit verkeerd met de Blind Carbon Copy (bcc:) te gebruiken als u uw e‐ mail naar veel mensen wil versturen. Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 69

 Zet in ieder geval nooit een onbekend adres in kopie.  Stuur liever een weblink dan foto’s of filmpjes. Interessante links Voorbeeld van een bekende http://www.zonderdank.be/forum/viewtopic.php?t=212

Belgische

kettingmail

:

Nog meer gekende kettingmails : http://www.diversiteit.be/index.php?action=onderdeel&onderdeel=202&titel=Kettingmails Lijst met bekende hoaxes op www.symantec.com


Pagina 70

BRONNEN  

  

www.ikbeslis.be Mediawijs, Jong en bewust op internet, uit de reeks Lach en Leer ! .Abimo‐uitgeverij in samenwerking met de Commissie voor de bescherming van persoonlijke levenssfeer, www.ikbeslis.be www.mijnkindonline.nl http://kids.kennisnet.nl cijfermateriaal : Michel Walrave http://www.e‐privacy.be/onderzeoek.html


Pagina 71


Pagina 72

WERKBLAADJES


Pagina 73


Pagina 74

Aan ………………………………………………………………………………………………………..

PERSOONLIJKE UITNODIGING

Je bent vriendelijk uitgenodigd voor de première van het toneelstuk NET OP ’T NET op …………………………………………………, in ………………………………………………………. Je maakt er kennis met Matti, die een jeugdhuis uitbaat. Alle jongeren komen daar graag samen om wat bij te kletsen, te fuiven of om naar een bandje te gaan zien. Nette, Kiara, Gill, Britt, Glenn, Dries, Ferre, Pieter en de Pille kijken uit naar jullie komst! Tot gauw !


Pagina 75

HET NET op ’T NET LIED Ik beslis Wat ik nu online zet Ik beslis Wat ik op het net vertel Wat ik voel Is pijn of leuke pret Wat ik voel Is niet steeds kinderspel Ik beslis Wie mijn nummer krijgt Ik beslis Welke foto’s ik post Ik weet niet Wie er over zwijgt Ik weet niet Wat het me dan kost Ik beslis Nu zet ik mijn webcam af Ik beslis Welk e‐mailadres ik kies Zo ik weet Dat ik mezelf niet bestraf Zo ik weet Dat ik mezelf niet verlies Ik beslis Met wie ik altijd chat Ik beslis Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 76

wat ik doe op mijn peecee ’t gaat zo goed Ik blijf op ’t rechte pad ’t gaat zo goed Want ik blijf privé! SAMEN Ik ben jong En mij bewust van mijn privacy Ik ben jong En bruis van heel wat energie Ik ben jong En op het net een echt genie Ik ben jong Ik ben jong Ik ben jo‐ong… Maar ‘k blijf bewust van mijn privacy


Pagina 77

INLEIDENDE LES: WAT IS PRIVACY Wat is privacy? Wat is volgens jou privé en wat niet ? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Op het toilet zitten Ruzie maken met mijn zus Mijn naam, adres en telefoonnummer Mijn tante heeft kanker Mijn schoolrapport de waarheid achter de scheiding van mama en papa in de douche wat ik denk mijn dagboek mijn smsjes die ik ontvang en verstuur

(Bijvoorbeeld: op het toilet zitten, ruzie maken met mijn zus, mijn naam, adres en telefoonnummer, mijn seksuele geaardheid, dat mijn tante kanker heeft, op wie ik verliefd ben, mijn schoolrapport, de waarheid achter de scheiding van mama en papa, in de douche, mijn vader zit in de gevangenis, wat ik denk over mijn medemensen, mijn dagboek, mijn smsjes die ik ontvang en verstuur, mijn foto’s op Facebook, mijn webcam gebruiken als ik chat, mijn hobby’s, wie mijn vrienden zijn, ……..) Privé

Niet privé


Pagina 78

LES 1: SOCIALE NETWERKEN

10 TIPS VOOR EEN VEILIG PROFIEL 10 tips voor goed beveiligd profiel 1. Bescherm je vrienden tegen “pesters” door ervoor te zorgen dat niet iedereen je vriendenlijst kan zien 2. Deel je profiel alleen met vrienden die je kent uit je echte leven 3. Controleer welke vrienden jouw informatie kunnen delen. Dit doe je door gebruik te maken van de “vriendenlijst” maar vooral door de lijst “aangepast” te gebruiken 4. Controleer met welke foto’s je getagd wilt worden (taggen, is je naam aan een foto verbinden) 5. Vermijd om informatie te geven over de plaats waar je je bevindt. Dit kan inbrekers op ideeën brengen 6. Bescherm je prikbord of startpagina zodat niet iedereen er zomaar iets kan op zetten 7. Denk eerst na vooraleer je een of andere toepassing accepteert. Je kunt dit regelen met de vertrouwelijkheidsparameters (de toepassingen blokkeren die op je zenuwen werken) 8. Verwijder de googleresultaten waar je in voorkomt. Je kan ze zelf wissen of de website waarop die informatie voorkomt te vragen ze te wissen (wordt in een latere les besproken) 9. Controleer wie je foto’s kunnen zien 10. Denk eraan om “vertrouwelijkheidsparameters” van je profiel te gebruiken zodat je die kan beveiligen zoals jij dat wil.


Pagina 79

LES 1: SOCIALE NETWERKEN

Definitie sociaal netwerk Het is een gemeenschap van mensen die hun interesses en activiteiten met elkaar delen of die de interesses en activiteiten van anderen op het internet willen ontdekken.

Voor‐ en nadelen van sociale netwerken. Voordelen

Nadelen

 Je

kunt

nieuwe

mogelijkheden

vinden

gelezen worden, tenzij je je privacy‐instellingen vastlegt  Er kan iets opstaan dat schokkend of gewelddadig is.

om je te uiten  Je

 Alle info die je erop zet, kan door iedereen bekeken en

gemakkelijk

 Griezels en criminelen kunnen er zich ook zonder

andere personen vinden

problemen op begeven en het gebruiken met kwade

met dezelfde interesses

bedoelingen

kunt

 Je kunt er een en ander

 Niet iedereen is wie hij beweert te zijn. Zo kan zelfs bijvoorbeeld het profiel van een Bekende Vlaming of

leren

Bekende Nederlander vals zijn!  Als je op een sociaal netwerk zit moet je steeds opletten

welke informatie je geeft.


Pagina 80

LES 1: SOCIALE NETWERKEN RISICO’S

Wat je zelf post over jezelf en over anderen. Stel de volgende vragen: 

Heeft alles wat online gebeurt ook echte gevolgen?



Zijn deze gevolgen even ernstig als ze offline gebeuren?



Zijn er verschillen tussen de offline‐ en de onlinewereld?



Wat doe je met foto’s en filmpjes over jezelf en over anderen?

Je moet goed nadenken over de foto’s of filmpjes die je gaat posten, zelfs al kunnen alleen je vrienden die zien. Eens je een foto of filmpje hebt gepost, verlies je de controle. Diegene die ze kan inkijken, kan ze opslaan en verder verspreiden wanneer hij dat zou willen.

Wat bedrijven kunnen doen met je gegevens die je op je pagina hebt gezet. Niets is echt gratis is. Als je bijvoorbeeld op Facebook een profiel aanmaakt en je eigen pagina hebt gecreëerd, zullen allerhande bedrijven je profielgegevens bekijken en nagaan wat je interesses zijn. De bedoeling is om je daarna reclame te sturen voor hun producten in de hoop dat je die gaat kopen Wat kun je ertegen doen? 

Je privacy‐instellingen gebruiken



En er bewust van zijn dat er achter de sociale netwerken een hele business schuilgaat.

Zo is het veilig ! 1. Privacyinstellingen gebruiken 2. Volg de 10 tips voor een veilig profiel 3. Let op wat je over je zelf en over de anderen post 4. Besef dat bedrijven je gegevens gebruiken


Pagina 81

LES 2: CHATTEN, WEBCAM EN BLOGGEN

Doe de quiz: Verbind de woorden met de juiste uitleg Blog

◘Ongewenste berichten met reclame, meestal e‐mails ◘Persoonlijk dagboek op internet ◘Rechtstreeks online tekstberichten uitwisselen. Babbelen op internet dus. ◘Informatie naar je eigen computer halen ◘Zich staande op een plank op de golven naar het strand laten glijden OF informatie op internet zoeken

Surfen


Spam


Chatten

◘Ongewenste berichten met reclame, meestal e‐mails ◘Persoonlijk dagboek op internet ◘Rechtstreeks online tekstberichten uitwisselen. Babbelen op internet dus.


Pagina 82

◘Informatie naar je eigen computer halen ◘Zich staande op een plank op de golven naar het strand laten glijden OF informatie op internet zoeken downloaden

◘Ongewenste berichten met reclame, meestal e‐mails ◘Persoonlijk dagboek op internet ◘Rechtstreeks online tekstberichten uitwisselen. Babbelen op internet dus. ◘Informatie naar je eigen computer halen ◘ staande op een plank op de golven naar het strand laten glijden OF informatie op internet zoeken

Webcam

◘Ongewenste berichten met reclame, meestal e‐mails ◘Persoonlijk dagboek op internet ◘ Een kleine cameraatje ingebouwd in het computerscherm ◘Rechtstreeks online tekstberichten uitwisselen. Babbelen op internet dus. ◘Informatie naar je eigen computer halen ◘Zich staande op een plank op de golven naar het strand laten glijden OF informatie op internet zoeken


Pagina 83

LES 2: CHATTEN, WEBCAM EN BLOGGEN Chatgesprek tussen Fien en Lotte Hallo, ik ben Fien. Ik ben 8 jaar. Ik heb nog een oudere broer. Hij plaagt mij veel en dan hebben we ruzie. Ik luister graag naar K3 en zo. Zullen we vriendjes worden?  Dag Fien, ik ben Lotte. Mijn papa is Italiaans en hij heeft een restaurant. Hij moet veel werken. Ik zie hem niet veel. Maar hij kan goed pasta koken. Hmmm lekker, lekker. Je mag eens komen eten. Mag ik je eens bellen? Dag Lotte, ik eet zo graag pasta. Ik wil het wel elke dag eten. Ik zou graag komen.. Maar van mama mag ik mijn telefoonnummer aan niemand geven. Ze vindt dat niet slim. Mama zegt dat jouw mama eerst moet bellen. Is dat goed voor jou ? En zo gebeurt het. De mama’s bellen met elkaar en spreken af. Zo kan Fien pasta eten bij Lotte. Nu zijn Fien en Lotte

vriendinnen en ze chatten elke dag.

Tips om veilig te chatten 1. Wees voorzichtig met de naam die je kiest om te chatten. Gebruik het liefst niet je eigen achternaam, maar wel een schuilnaam. 2. Geef nooit persoonlijke informatie. Hiermee bedoelen we informatie zoals je adres, je telefoonnummer, de naam van je school, de naam van je sportclub of de plaats waar je ouders werken. Geef ook geen persoonlijke informatie over anderen. 3. Het is ook heel belangrijk dat je je wachtwoord niet doorgeeft aan anderen. Zelfs niet aan je beste vriend of vriendin! 4. Als je problemen hebt (bijvoorbeeld pesten, rare chatpartners, …) neem dan contact op met de moderator van de chatbox of klik de eventuele meldknop aan voor misbruiken. 5. Als iets wat je ziet of leest je een vreemd of ongemakkelijk gevoel geeft, vertel dat dan meteen aan een van je ouders. 6. Geloof niet alles wat je hoort en ziet via internet of op de chat. Denk na! 7. Gedraag je netjes. Scheld niet, pest niet en behandel de anderen zoals je zelf behandeld wilt worden! 8. Praat met je ouders over wat je meemaakt tijdens het chatten. 9. Wanneer je een vraag niet prettig vindt, moet je daar niet op antwoorden. 10. Onthoud ook dat chatsessies bewaard kunnen worden. Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 84

11. Blokkeer vervelende mensen 12. Klik niet op een link die tijdens een chatsessie wordt toegestuurd voordat je zeker weet wat het is. 13. Neem geen chatverzoekjes of video aan van onbekenden 14. Als je iets niet zou doen in het echte leven, doe het dan ook niet op internet 15. Kies een ‘sterk’ wachtwoord bestaande uit letters cijfers en leestekens van minstens 8 karakters.


Pagina 85

LES 2: CHATTEN, WEBCAM EN BLOGGEN Het verschil tussen een dagboek en een blog

De elementen van het verhaal Liesje, een meisje van 13 jaar en haar vrienden, een zonnige vakantiedag in augustus, een concertje op de grote markt, hun lievelingsband treedt op, iedereen neemt foto’s met hun gsm, ook Liesjes vriendje Jori gaat mee. Na het concert wandelen de twee verliefden samen naar huis. Ze kussen elkaar.

Het dagboek van Liesje Liefste dagboek, vandaag was een zalige dag. Ik ben samen met Jori en de anderen naar een concert geweest. Wat hebben we gezongen en gedanst. Jori heeft mij meerdere keren gekust en ik had echt vlinders in mijn buik. Ik heb wel 20 foto’s van hem genomen en hij van mij !!! Ik ben totaal verliefd op Jori. We zijn achteraf nog samen naar huis gewandeld en dan hebben we nog eens gekust. Ik was nog maar thuis en ik kreeg al een smsje. We hebben wel een uur smsjes uitgewisseld. Och wat ben ik verliefd !!!

De blog van Liesje Zaterdag 8 augustus 2012 – 17 u. Concert op de grote markt van “The monkeys”. Een fantastisch optreden meegepikt samen met onze groep vrienden. Hier op de foto’s kun je zien hoeveel ambiance er was. Iedereen zong, sprong en danste dat het een lieve lust was. Het was een zwoele avond en niemand heeft het koud gehad want er waren veel verliefde koppeltjes ! Daarna zijn we nagenietend te voet naar huis gewandeld.


Pagina 86

LES 3: E‐MAIL, KETTINGMAIL EN NEPMAIL

Een kettingmail Elabaaah!!! Je bent uitgekozen om aan de tofste ketting mail mee te doen ooit !! Dus pak pen en papier en zet nummer 1 tot en met 8 op je blad... En denk eraan dit door te sturen binnen 24 uur nadat je hem gelezen hebt, anders zullen er vreemde dingen gebeuren het bewijs...: Sven de populairste jongen van de klas kreeg dit en stuurde hem niet door. 2 dagen later pestte iedereen hem en maakte zijn vriendin het uit. Naomi was erg lelijk en niemand wou haar in de buurt. Maar toen ze dit kreeg veranderde ALLES! Ze stuurde het door en kreeg 3 aanbidders en 1 vriendje een week later!!! Denk er dus aan dit zijn maar 2 voorbeelden... En het slechte voorbeeld (Van Sven) wil je tog nie meemake??? Dus pak je pen en nummer je blad 1 tot en met 8. Vergeet niet deze mail door te sturen aan zo veel mogelijk mensen en je wens zal uitkomen !!! En

anders....

O‐5 mensen: Je wens komt pas binnen een jaar uit 5‐15 mensen: Je wens komt uit binnen een half jaar 15‐25 mensen: Je wens komt uit binnen een maand +25 mensen: Je wens komt MORGE uit !!! !!!Als je dit binnen 24 uur doorstuurt !!!


Pagina 87

Een nepmail met vraag om hulp Aan: Kevin.deleye, isabel.verstraete, monika.tenberge, dominique.vierstraete, Ella.deedene, Bram.vanneste, Brecht.deweerdt, Vertongen.bas, Lies.degrote, suzy.beernaert, roel.kamper, dominique.vierstraete, Ella.deedene, Bram.vanneste, Brecht.deweerdt, Vertongen.bas, Lies.degrote, suzy.beernaert, isabel.verstraete, monika.tenberge, dominique.vierstraete, Ella.deedene, Kevin.deleye, isabel.verstraete, monika.tenberge, dominique.vierstraete, Ella.deedene, Bram.vanneste, Brecht.deweerdt, Vertongen.bas, Lies.degrote, suzy.beernaert, roel.kamper, dominique.vierstraete, Ella.deedene, Bram.vanneste, Brecht.deweerdt, Vertongen.bas, Lies.degrote, suzy.beernaert, isabel.verstraete, monika.tenberge, dominique.vierstraete, Ella.deedene, Ella.deedene, Bram.vanneste, Brecht.deweerdt, Vertongen.bas, Lies.degrote, suzy.beernaert, isabel.verstraete, monika.tenberge, dominique.vierstraete, Ella.deedene, Kevin.deleye, isabel.verstraete, monika.tenberge, dominique.vierstraete, Ella.deedene, Bram.vanneste Van: Peppie en kokkie

Hallo, lieve mensen; Wij zijn Peppie en Kokkie en zijn erg verdrietig. Ons baasje is gestorven en nu hebben we geen thuis meer. Wij zouden zo graag in een leuk gezin wonen met leuke kinderen waarmee we veel kunnen spelen en fratsen uithalen. Als we geen thuis vinden, dan moeten we naar het asiel en daar is het niet prettig. Misschien krijgen we wel een spuitje.  . HELP ONS AUB, als jij niet voor ons kunt zorgen, stuur dan deze mail door aan zoveel mogelijk mensen. BEDANKT VOOR JULLIE HULP ! Peppie en Kokkie Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 88

Een voorbeeld van een e‐mail met een echte vraag om hulp Aan: kevin.deleye Van: tante els Dag Lieve Kevin,

Het is al een tijdje geleden dat ik mijn lievelingsneefje heb gezien. En wat mis ik je zeg ! Hoe gaat het met mama en papa? We zullen heel gauw eens afspreken hoor. Ik ben nu nog in het buitenland maar in januari (op 15 januari 2013) kom ik voor twee maanden naar België. Dan gaan we samen op stap, beloofd. Maar nu mail ik je eigenlijk voor iets anders. Mijn vriendin Marissa is erg ziek geworden en ze heeft een labrador die net is bevallen van 2 puppies. Het is voor haar te lastig om ook nog goed te zorgen voor de puppies. Ze zoekt dus een goede thuis voor hen. Omdat ik weet dat mama en papa veel mensen kennen en dat jij elke week gaat wandelen met honden uit het asiel en een echte dierenvriend bent, roep ik jullie hulp in. Kennen jullie misschien iemand die deze twee lieverds zouden willen opnemen? Ze heten Spic en Span, ze zijn super schattig en heel lief. Ik stuur nog een foto mee. Als je iemand kent, bel mij dan op mijn gsm of stuur mij een e‐mail. Veel hartelijke groeten en een dikke kus van Je tante Els ,Meerdal 3, 8000 Brugge 0475 22 00 22


Pagina 89

Hoe herkennen we een kettingmail of een nepmail? Doe de oefening Afzender Aantal personen aan wie de mail al werd verstuurd Vraag om massaal door te sturen Ondertekend met naam Echte contactgegevens NEPMAIL SPAMGEVAAR

Peppie en kokkie

Spic en Span

Besluit: Hoe kan ik een kettingmail herkennen Hoe doorbreek ik de ketting ‐ Gewoon niet meedoen ‐ Een kettingmail heeft nooit een datum ‐ Laat je ouders een anti‐spamfilter ‐ Er wordt vaak geld of een geschenk aangeboden plaatsen op de computer ‐ Dikwijls wordt er gedreigd met pech of ‐ Als je twijfelt, stuur de e‐mail dan niet ongeluk als je de e‐mail niet doorstuurt verder door ‐ Als je twijfelt, vraag raad aan je ouders ‐ Maak niet zomaar jouw e‐mailadres en van je vrienden bekend ‐ Zet in ieder geval nooit een onbekend adres is kopie


Pagina 90

NOTITIES Ik ben jong en mij bewust van mijn privacy – lespakket 3de graad basisonderwijs

Pagina 91


Pagina 92


Pagina 93


Pagina 94

Lespakket 3 de graad basisonderwijs

Recommend Documents