Leidraad. Overnemen in de zelfstandige kinderopvang

Leidraad

Overnemen in de zelfstandige kinderopvang

Inhoud

2

Voorwoord

3

Fase 1: De voorbereiding

4

Fase 2: De kennismaking met de potentiële overlater

5

Fase 3: De waardebepaling

6

Fase 4: Het ondernemingsplan

8

Fase 5: De financiering en subsidies

14

Fase 6: Het onderhandelen en de overnameovereenkomst

16

Fase 7: Starten met uw nieuwe uitdaging

17

Hulp bij het overnameproces

18

Bijlagen

20

Voorwoord Overnames in de zelfstandige kinderopvang komen steeds vaker voor. De overname van een kinderopvanginitiatief kan een uitdagende start betekenen van uw ondernemerscarrière. Een droom die uitkomt. Als gevestigd ondernemer betekent de overname een uitbreiding van uw opvangcapaciteit of een nieuwe vestiging van uw kinderopvang. Een nieuwe stap die past in uw professionele plannen. Een bestaande kinderopvang overnemen kan onder andere volgende voordelen hebben tegenover een nieuw initiatief starten: • • • • • • •

Bestaand ‘kind-klanten’ bestand Een geschikt pand op een goed gelegen locatie Aangepaste inrichting voor de exploitatie van een kinderopvang Gekwalificeerd personeel of personeel met ervaring Ervaring van de overlater Naambekendheid in de regio Optimale bezetting

Naast de voordelen die de overname van een bestaand opvanginitiatief kan hebben, zijn er ook belangrijke aandachtspunten. Een bedrijfsovername is immers een gecompliceerd proces dat een goede voorbereiding vraagt. Het Agentschap Ondernemen wil via deze leidraad een overzicht geven van de verschillende fasen die doorlopen worden tijdens een overnameproces:

Fase 1 : de voorbereiding Fase 2 : de kennismaking met de potentiële overlater Fase 3 : de waardebepaling Fase 4 : het ondernemingsplan Fase 5 : de financiering en subsidies Fase 6 : het onderhandelen en de overnameovereenkomst Fase 7 : starten met uw nieuwe uitdaging 3

Fase 1: De voorbereiding Als u beslist om op zoek te gaan naar een zelfstandig kinderopvanginitiatief, neem dan de tijd om uzelf goed voor te bereiden. U moet de volgende vragen stellen: • • • • •

Waarom wilt u starten in de kinderopvang? Waarom starten of uitbreiden via een overname? Welk type opvang heeft u voor ogen? Welke capaciteitsgrootte is voor u ideaal? Binnen welke regio is uw potentiële opvang gelegen?

Als u voor uzelf heeft uitgemaakt welke criteria belangrijk zijn, kan u op zoek gaan naar een kinderdagverblijf om over te nemen. Om uw zoektocht naar interessante over te nemen opvangvoorzieningen te vergemakkelijken, kunnen volgende bronnen helpen: • • • • • • • •

Kind en Gezin Netwerken bv. Lokaal Overleg Kinderopvang (LOK), … Stedelijke of gemeentelijke dienst kinderopvang Beroepsvereniging UnieKO Overnamesites bv. www.overnamemarkt.be Vakbladen bv. Kiddo, Vakblad Kinderopvang, ... Zoekertjes Vrienden en kennissen

Als u na uw zoektocht een geschikte kandidaat-overlater heeft gevonden, bereid u dan voor op uw eerste kennismaking en probeer vooraf informatie te verzamelen.

4

U kan informatie verzamelen bij: •

• • • • • • •

Kind en Gezin (website, regelgeving, startersmap, provinciale dienst kinderopvang, gemeentelijke en provinciale rapporten, infomarkten) Zorginspectie (het eerste en het laatste inspectieverslag van de voorziening opvragen) VoorZet UnieKO Publicaties van de over te nemen kinderopvang (brochure, flyer, …) Website van de over te nemen kinderopvang Vrienden, familie en kennissen vragen naar mogelijke ervaringen met de over te nemen kinderopvang Lokaal Overleg Kinderopvang

Probeer naast de gegevens van het kinderopvanginitiatief en geldende regelgeving ook gegevens te verzamelen over trends, groeimogelijkheden, concurrentie en eventuele toekomstige opvanginitiatieven die worden voorbereid.

Fase 2: De kennismaking met de potentiële overlater Er is opnieuw een spannend moment aangebroken: de kennismaking met de overlater en het bezichtigen van de kinderopvang.

nen, …? Welke rol zal de overlater spelen na de overname: verlaat de overlater de kinderopvang na de overname of is er nog een inloopperiode samen met de overnemer?

De overlater wil vaak weten of hij zijn ‘opvang’ met een gerust hart kan overlaten. U, als overnemer, wil meer te weten komen omtrent het reilen en zeilen van het kinderopvanginitiatief, de vraagprijs, de reden van de verkoop, de staat van het gebouw en de inrichting.

Belangrijk is te weten hoe de personeelsomkadering is georganiseerd: wordt er samengewerkt met zelfstandigen of zijn er personeelsleden tewerkgesteld?

Tijdens een eerste contact is het belangrijk om informatie in te winnen. Vraag waarom de overname plaatsvindt, gaat de overlater met pensioen, is er een discussie tussen de overlaters, zijn er nieuwe plan-

Probeer in uw enthousiasme de zaak objectief te bekijken en tracht niet te snel uw eigen verbeterpunten te communiceren aan de overlater.

Het is van groot belang om ook te toetsen wat het voorwerp is van de overname: koopt u activa (meubilair en uitrusting, het pand, speelgoed, …) of koopt u aandelen in geval van een vennootschap?

5

Fase 3: De waardebepaling Tijdens uw eerste contact heeft u zicht gekregen op de organisatievorm (eenmanszaak, feitelijke vereniging, vennootschap, …) van de over te nemen opvangvoorziening en kreeg u de verkoopprijs te horen. Wat nu? De vraagprijs en de waarde van een zaak zijn veelal niet gelijk. De vraagprijs zal een resultante zijn van de verschillende factoren zoals vraag naar de kinderopvang in de regio, de persoonlijke situatie van de overlater (verkoop naar aanleiding van een ruzie, pensioenleeftijd, nieuwe carrièrewending, …), de boekhoudkundige waarde van de zaak, de ligging, …

Hoe proberen we de waarde van een zaak te bepalen? We maken in eerste instantie een onderscheid tussen de verkoop van een eenmanszaak en een vennootschap.

Waardebepaling van een eenmanszaak In de praktijk wordt bij een waardebepaling van een eenmanszaak vaak een forfaitaire methode gebruikt. Dit betekent dat de omzet of de winst vermenigvuldigd wordt met een multiplicator. Deze methode is vaak subjectief en niet realistisch. Beter is te evalueren welke boekhoudkundige waarde en marktwaarde de materiële zaken hebben tegenover de vraagprijs. Op die manier kan u een inschatting maken van de prijs die gevraagd wordt voor het klantenbestand. Een onrealistisch hoge prijs betalen voor de immateriële zaken is in de kinderopvang niet haalbaar omdat kinderen in een voorschoolse kinderopvang maximaal tot hun derde levensjaar blijven. Afhankelijk van de leeftijd van de aanwezige kinderen zal er dus een andere ‘waarde’ zijn van het klantenbestand. Een heel belangrijke oefening voor u als overnemer, is te evalueren of de overname van de kinderopvang nog

Bij een overname van een eenmanszaak spreekt men vaak van een overname van het handelsfonds. Het handelsfonds bestaat uit twee zaken: de immateriële zaken en de materiële zaken van de kinderopvang. Onder de immateriële zaken in de kinderopvang valt bijvoorbeeld: • • • •

Het klantenbestand De naam van de kinderopvang Het ‘concept’ van de opvang Het drempelgeld of de zogenaamde goodwill

De materiële zaken in de kinderopvang bevatten bijvoorbeeld: • • • •

6

De inrichting (schilderwerk, aanpassingswerken brandveiligheid, aangepast sanitair, …) Machines en toestellen (wasmachine, keukenapparaten, TV, brandblussers, …) Meubilair en uitrusting (kinderbedjes, linnen, matrassen, kinderstoelen, …) Speelgoed

financieel haalbaar is voor u NA de overname. Het opstellen van een ondernemingsplan is hierbij van cruciaal belang! We geven in het volgende hoofdstuk meer uitleg hierover.

Indien de overlater een vennootschap heeft (BVBA, vennootschap onder firma, coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid, …), kan hij kiezen om de aandelen van de vennootschap te verkopen of -zoals bij de eenmanszaak- het handelsfonds of de activa. Dit onderscheid is een heel belangrijk aandachtspunt omdat er -afhankelijk van de situatie- andere fiscale, juridische en sociale aspecten spelen. De tabel in bijlage (pag. 21) geeft de belangrijkste aspecten weer.

De waardering van een vennootschap is een boekhoudkundige benadering en gebeurt meestal door een boekhouder, accountant of fiscalist. De waardebepaling van een vennootschap is geen exacte wetenschap en er bestaan talrijke waarderingsmethoden. De waardebepaling is vaak het resultaat van enkele methodes. We schetsen kort de drie meest gebruikte methodes: •

De intrinsieke waarde De intrinsieke waarde of de waarde van het netto-actief is het verschil tussen alle bezittingen en alle schulden van de vennootschap, gecorrigeerd met mogelijke meer- of minderwaarden.

•

De rentabiliteitswaarde Deze methode gebruikt als basis de winsten uit het verleden.

•

Discounted Cash Flow Deze methode houdt rekening met de toekomstige kasstromen.

Uit de vermelde informatie kan u reeds concluderen dat een waardebepaling en de correcte prijs meestal niet gelijk zijn. Het is cruciaal te weten welke prijs u betaalt voor welke eigendom, handelsfonds of vennootschap.

Om een correcte inschatting te kunnen maken van de vraagprijs, vraagt u bij overname van een eenmanszaak een overzicht van de inkomsten en uitgaven van de laatste drie werkjaren van de kinderopvang. Als u een vennootschap wil overnemen, kan u de laatste drie jaarrekeningen én details opvragen.

In deze fase van het overnameproces is het van belang om u te laten bijstaan door mensen die kennis hebben van de sector kinderopvang en de waardebepaling. Deze experts helpen u de haalbaarheid van de overname van het opvanginitiatief te evalueren. Enkel op die manier kan u inschatten of de overnameprijs correct is én dat u in de toekomst een succesvolle én rendabele kinderopvang kan uitbouwen.

7

Fase 4: Het ondernemingsplan U staat op het punt om een kinderopvang over te nemen en wil de kans op slagen zo goed mogelijk inschatten? Neem dan uw tijd en investeer in het opstellen van een ondernemingsplan. Een ondernemingsplan maakt enerzijds duidelijk of uw plannen realistisch en haalbaar zijn voor uzelf als ondernemer én laat anderzijds kredietverstrekkers toe uw project te evalueren in functie van de terugbetalingscapaciteit van mogelijke financieringen.

1. De projectvoorstelling •

Het Agentschap Ondernemen ontwikkelde specifiek voor de kinderopvang het werkinstrument het ‘Startkompas – zelfstandige kinderopvang’ waarmee u de haalbaarheid van uw overname beter kan inschatten. Door deze tool te gebruiken, zal u als overnemer beter voorbereid zijn en verhoogt u uw slaagkansen op de uitbouw van een rendabele kinderopvang.

Welke opvangcapaciteit is er nu aanwezig en heeft de vestiging nog uitbreidingsmogelijkheden? Vraag naar het attest van toezicht. Uitbreidings- of veranderingswerken kunnen een invloed hebben op het aantal opvangplaatsen volgens het attest van toezicht.

Bij de infrastructuurdeskundigen van Kind en Gezin kan u terecht voor advies over de capaciteitsbepaling. 

Het ‘Startkompas – zelfstandige kinderopvang’ bestaat uit vijf bouwstenen: de projectvoorstelling, de omgevingsanalyse, het commercieel plan, het organisatieplan en het financieel plan.

Kind en Gezin stelt de overname van een bestaand opvanginitiatief gelijk met de opstart van een nieuw project. Alle documenten nodig voor een ‘gewone’ opstart moeten ook bij een overname door de overnemer worden bezorgd. Hou er dus rekening mee dat u steeds een nieuwe aanvraag van het attest van toezicht moet indienen bij Kind en Gezin in geval van een overname. U kan best voor de effectieve startdatum informeren bij de provinciale dienst kinderopvang welke documenten nodig zijn voor de opstart van dit dossier (bv. is er een nieuw brandweerverslag nodig?).

In functie van de overname van een kinderopvang, worden hierna per bouwsteen de voornaamste aandachtspunten overlopen.

•

Welke wijzigingen wilt u aanbrengen tegenover de huidige uitbating?

•

In welke mate is de overlater een meerwaarde in de opvangvoorziening?

Voor de volledige methodiek van het Startkompas verwijzen we naar onze publicatie ‘Startkompas – zelfstandige kinderopvang’. Dit invuldocument kan u terugvinden op onze website

www.agentschapondernemen.be onder

de rubriek ‘Publicaties/starten met een onderneming’. De digitale versie van het Startkompas biedt het voordeel dat bepaalde berekeningen automatisch worden gemaakt.

8

Het Startkompas Zelfstandige Kinderopvang - schema 1. Projectvoorstelling Wat is uw idee? Beschrijf uw plannen

2. Omgevingsanalyse

Hoe zien uw markt en uw omgeving eruit? Wie zijn de andere marktspelers?

4. Organisatieplan

3. Commercieel plan

Hoe zal u uw opvanginitiatief concreet organiseren?

Hoe commercialiseert u uw idee?

5. Financieel luik

Alle voorgaande keuzes zullen bepalend zijn voor de invulling van uw financieel luik. Het financieel luik wordt opgesplitst in vijf onderdelen:

Investeringen

Wat zijn de geplande investeringen?

Financiering

Waarmee worden de investeringen gefinancierd?

Vaste kosten

Wat zijn de jaarlijks terugkerende kosten?

Marges

Welke winstmarge blijft over om de vaste kosten te dekken?

Doodpuntomzet

Bij welke omzet is er winst noch verlies?

Niet doen

Interne haalbaarheid

Kan de doodpuntomzet bereikt worden met de geplande investering, de financiële middelen, de vaste kosten en de persoonlijke doelstellingen?

Externe haalbaarheid

Kan de doodpuntomzet bereikt worden rekening houdende met het marktpotentieel en de marktspelers?

Omzetprognose

Project herbekijken

Risicograad

Doen

Definitief ondernemingsplan uitwerken.

9

2. De omgevingsanalyse •

Waarom verkoopt de overlater zijn kinderopvang?

•

Heeft de overlater nog plannen in de kinderopvang? Zo ja, waar?

•

Wat is het bestaande aanbod in de omgeving?

•

Heeft Kind en Gezin of het LOK weet van nieuwe initiatieven in de toekomst?

Hou er rekening mee dat Kind en Gezin u na de overname Beschouwt als een starter. Concreet betekent dit dat IKG-voorschotten beperkt zijn tot 40% in plaats van 90% van de capaciteit van de IKG-plaatsen in het eerste kwartaal. U kan wel –mits motivatie- een bijkomend voorschot vragen op basis van de werkelijke bezetting, na minstens 1 maand werking binnen het IKG-systeem.

3. Het commercieel plan •

Hoe zal de overname gecommuniceerd worden naar de ouders, het personeel en andere betrokkenen?

•

Hoeveel kinderen en welke leeftijdsgroepen zijn in de opvang aanwezig?

•

Welk prijssysteem wordt gehanteerd (vrij/IKG)? Indien wordt gewerkt met IKG1, staat Kind en Gezin toe dat de bestaande IKG-plaatsen behouden blijven. Bij overname van een IKG-voorziening kan u niet meer plaatsen aanvragen dan op het attest van toezicht van de overlater vermeld staat. Indien u meer plaatsen wil, kan u niet meer volgens het IKG-systeem werken, maar valt u onder het systeem van de vrije prijs. Bijkomend moet u bij een overname mét IKG, ook aan de voorwaarden IKG voldoen. De voorwaarden kan u terugvinden op de website van Kind en Gezin. Indien het IKG-systeem behouden blijft, wordt door Kind en Gezin voor de overlater een verrekening opgemaakt op datum van de stopzetting. Dat saldo wordt uitbetaald aan of teruggevorderd van de overlater.

1. IKG: In de inkomensgerelateerde kinderopvang (IKG) betalen de ouders een financiële bijdrage volgens hun inkomen: de inkomensgerelateerde bijdrage. De zelfstandige opvang krijgt hiervoor van Kind en Gezin een gegarandeerde vaste dagprijs per opgevangen kind. Meer informatie kan u terugvinden op: http://www.kindengezin.be/kinderopvang/sector/financieel/ikg/

10

Vanaf januari 2012 geldt een nieuwe regelgeving IKG: IKG kan pas bij de effectieve toekenning van het attest van toezicht worden toegekend. U moet tot de effectieve toekenning van het attest van toezicht een vrije prijs hanteren. IKG kan enkel starten de eerste van een maand. •

Welke KWAPOI-score2 kreeg de kinderopvang de laatste drie jaren? Vraag naar de inspectieverslagen en bekijk of de nodige aanpassingen werden uitgevoerd.

•

Wordt het huidige pand gehuurd? Welke is de vervaldag in het huurcontract?

•

Is de naam van de uitbating onderdeel van de verkoop?

•

Wat zijn de openingsuren van de opvangvoorziening? Is er een jaarlijkse sluiting?

4. Het organisatieplan •

Bent u in orde met de formaliteiten om een zelfstandige activiteit te starten? Bent u ook in orde met de voorwaarden om een attest van toezicht te verkrijgen? Raadpleeg hiervoor onze brochure ‘Mijn eigen zaak – kinderopvang’ en de website van Kind en Gezin.

2. KWAPOI-score: De pedagogische kwaliteit in zelfstandige kinderdagverblijven wordt door de inspectieambtenaar van het Agentschap Zorginspectie gemeten met de KWAPOI. De inspectieambtenaar kent een KWAPOI-score toe. Meer informatie kan u terugvinden op: http://www.kindengezin.be/kinderopvang/ sector/werkinstrumenten/kwapoi-z-kwapoi/

•

Werkt de overlater met personeelsleden en blijven deze in dienst na de overname? De bestaande arbeidsovereenkomsten blijven gelden en ondervinden geen gevolgen naar aanleiding van een overname.

•

Werkt de overlater met zelfstandige ondernemers? Is er een samenwerkingsovereenkomst opgesteld? Welke afspraken werden er gemaakt? Hou er rekening mee dat het gebruik van het kostenforfait voor zelfstandige onthaalouders door de FOD Financiën enkel toegestaan is voor maximaal twee samenwerkende zelfstandigen (zie onze brochure Mijn eigen zaak – kinderopvang).

•

Koopt u een handelsfonds (activa) of aandelen? Denk aan de fiscale, sociale en juridische aspecten. Raadpleeg de tabel in bijlage (pag.21).

•

Welke contracten zijn er lopende (huurcontracten, arbeidsovereenkomsten, leningen, …)?

•

Informeer bij de provinciale dienst kinderopvang van Kind en Gezin wat de stand van zaken is m.b.t. het brandweerverslag van deze voorziening. •

Zijn de verplichtingen ten aanzien van het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) voldaan? Is er in het verleden een inspectie gebeurd? Vraag het inspectieverslag op. Werd aan alle opmerkingen tegemoetgekomen?

•

Zijn de nodige vergunningen of toelatingen door de overlater in orde gebracht (dienst Ruimtelijke Ordening van de gemeente, dienst Milieu)? Zie onze brochure ’Mijn eigen zaak – kinderopvang.

•

Welke ondernemingsvorm verkiest u? Zie onze brochure ‘Mijn eigen zaak – kinderopvang’.

Geniet de overlater financiële ondersteuning van Kind en Gezin? Voldoet u zélf aan de voorwaarden om die financiële ondersteuning te ontvangen?

Hou er rekening mee dat u een nieuwe aanvraag van de financiële ondersteuning moet indienen bij Kind en Gezin in geval van een overname. Dit kan pas na het verkrijgen van het attest van toezicht. •

Bij een overname is enkel een nieuwe controle door de brandweer nodig indien er verbouwingen in het pand gebeuren of indien er een uitbreiding van plaatsen is waardoor het kinderdagverblijf aan nieuwe vereisten moet voldoen. Ga steeds na of de reglementering niet veranderd is sinds de datum waarop het brandweerverslag werd uitgereikt.

Vraag het verslag op van de controle door de brandweer. Werden uit te voeren aanpassingen gedaan of zijn er nog werkpunten? Is er een brandweerverslag en tot wanneer is dat geldig? Een brandweerverslag is beperkt geldig.

11

5. Het financieel plan Een belangrijk onderdeel is het financiële luik, het geeft richting aan de haalbaarheid van uw opvanginitiatief. Als overnemer heeft u meestal het voordeel dat u de cijfers van de overlater kan gebruiken als basis. U moet wel rekening houden met de fiscale en financiële aspecten bij het overnemen van een handelsfonds of aandelen (zie bijlage op pag. 21). Bij een overname van het handelsfonds zal u bij het onderdeel investeringen de effectief betaalde overnameprijs kunnen plaatsen opgesplitst per rubriek (immateriële vaste activa, inrichting, meubilair, …). Bij een overname van aandelen zal er geen spoor zijn van de effectief betaalde overnameprijs. De overnameprijs kan niet afgeschreven worden, m.a.w. het bestaande afschrijvingsritme van de activa blijft behouden. Bij het onderdeel ‘investeringen’ is het belangrijk als overnemer om na te denken welke mogelijke duurdere aankopen u voorziet na de overname. In Fase 5 ‘De financiering en subsidies’ duiden we op enkele interessante financieringsmaatregelen. Bij de overname van aandelen blijven de bestaande verbintenissen zoals schulden, leningen, … gewoon verder lopen. Hou er rekening mee dat Kind en Gezin op het moment van de overname een afrekening maakt van de financiële ondersteuning en IKG ten gunste van de overlater. Bij het onderdeel ‘vaste kosten’ kan u zeker gebruik maken van de bestaande cijfers van de overlater. Toch moet u ook hier reeds rekening houden met eigen pedagogische, kwalitatieve en economische keuzes waaraan ook een prijskaartje vasthangt. De vorige stappen leiden tot slot tot een doodpuntomzet, de omzet die nodig is om alle kosten te dekken en waarbij er winst noch verlies is. In de digitale versie van het ‘Startkompas - zelfstandige kinderopvang’ worden de volgende cruciale cijfers berekend: 12

• • • • •

De vereiste capaciteit per jaar Het vereist aantal contracten per maand (indien u werkt met forfaitaire maandprijzen) Het vereist aantal kindjes per dag (indien u werkt met eigen dagprijs of IKG) De minimaal vereiste bezettingsgraad De kostprijs per opvangplaats per jaar op basis van een realistische bezetting

Uw tijdsinvestering om dit werkinstrument in te vullen zal u meer duidelijkheid brengen of de overname van het opvanginitiatief ‘intern haalbaar’ is. Kunnen de inkomsten de kosten dekken, gegeven de geplande investeringen, de financiële middelen, de vaste kosten en de persoonlijke verwachtingen? Hoeveel kindjes moeten in uw opvang aanwezig zijn om een vooropgesteld inkomen te kunnen overhouden of anders geformuleerd, wat is de minimaal vereiste bezettingsgraad? Anderzijds moet u rekening houden met de ‘externe haalbaarheid’. Kunt u een voldoende hoge omzet realiseren op deze locatie rekening houdende met de concurrentie? De afwegingen over ‘interne haalbaarheid’ en ‘externe haalbaarheid’ geven u een juister beeld van het risico dat u neemt. Bij een positieve haalbaarheid raden wij u aan om een gedetailleerde kasplanning op te stellen. Een kasplan biedt een overzicht van alle uitgaven en inkomsten per maand, waardoor u een goed zicht krijgt op uw kaspositie op het einde van de maand. Dit geeft u de mogelijkheid eventuele tekorten tijdig op te merken, zodat u naar mogelijke oplossingen kan zoeken.

Op basis van de bezettingsgraad van de overlater heeft u een toetsing van uw resultaten. Deze oefening is een cruciale stap in het overnameproces.

Indien u vragen heeft bij het invullen of feedback wil bij de resultaten van deze werkinstrumenten, kan u steeds terecht bij de accountmanagers van het Agentschap Ondernemen.

Download het “Startkompas - Zelfstandige kinderopvang gratis van onze website: www.agentschapondernemen.be

13

Fase 5: De financiering en subsidies In deze fase kan de zoektocht beginnen naar financiële middelen om de overnameprijs en bijkomende investeringen of vaste kosten te financieren.

Eerst moet u nagaan welke eigen financiële middelen u alleen of samen met anderen ter beschikking hebt. In tweede instantie is het eventueel mogelijk om externe of vreemde middelen aan te trekken. Als u aan lenen denkt, associeert u dit ongetwijfeld met bankleningen. Daarnaast bestaan er echter enkele interessante overheidsfinancieringsmiddelen om de overname van uw kinderopvang te financieren. De meest recente informatie over financiering en subsidies vindt u op www.subsidiedatabank.be.

1. KidsInvest Kidsinvest is een Vlaams investeringsfonds. Dit fonds verstrekt financiering aan onthaalouders en kinderdagverblijven in de zelfstandige kinderopvang. Mogelijkheden voor financiering betreffen de start, uitbreiding of groei van uw onderneming. Via KidsInvest kunnen eveneens overnames gefinancierd worden. Eigenschappen: • • • • • • •

Maximum 250.000 euro Achtergestelde lening Rentevoet is 4,99% Looptijd 5 of 7 jaar en 10 jaar voor infrastructuur Geen waarborgen tenzij voor infrastructuur Financiering tot maximum 90% van het investeringsbedrag Het kapitaal en de rente worden driemaandelijks afgelost (tijdens het eerste jaar is er een vrijstelling van kapitaalaflossingen)

Aanvragen kunnen worden ingediend via www.kidsinvest.be.

2. Winwinlening Met de Winwinlening wil de Vlaamse overheid particulieren fiscaal aanmoedigen om geldmiddelen ter beschikking te stellen aan kmo’s.

Eigenschappen: • • • • •

De Winwinlening kan worden vastgesteld in een onderhandse akte, opgesteld aan de hand van een modelformulier. Voor meer informatie over de Winwinlening kan u terecht op www.winwinlening.be.

3. Participatiefonds - Startlening Deze lening richt zich op uitkeringsgerechtigde volledige werklozen, niet-werkende werkzoekenden (ingeschreven sinds ten minste 3 maanden) en begunstigden van een wachtuitkering of een leefloon, die zich als zelfstandige in hoofdberoep willen vestigen of een onderneming willen oprichten. Eigenschappen: • • • • • •

14

Lening van maximaal 50.000 euro per kredietgever met een totaal van 100.000 euro per onderneming Vaste looptijd van 8 jaar met verschillende aflossingsmogelijkheden Rentevoet tussen de helft van de wettelijke rentevoet en de wettelijke rentevoet (in 2011 bedraagt deze rentevoet 3,75%) Betalingen rente op overeengekomen vervaldagen Achtergestelde lening

Achtergestelde lening Maximum 30.000 euro 1/5 eigen inbreng looptijd 5, 7 of 10 jaar Vaste rentvoet van 4,25% voor leningen op 5 jaar en 4,50% voor leningen op 7 of 10 jaar Verminderde rentevoet van 4% tijdens de eerste twee jaar, indien

• • •

u een begeleiding volgt Maandelijkse aflossingen Vrijstelling van kapitaalaflossingen in het eerste jaar Geen waarborg

Voor aanvragen en begeleiding bij de startlening kan men zich wenden tot de erkende steunpunten voor startersbegeleiding. Voor meer informatie kan u terecht op www.fonds.org.

Aanvragen voor Optimeo worden ingediend bij één van de kredietinstellingen die een samenwerkingsovereenkomst hebben afgesloten met het Participatiefonds. Meer informatie op www.fonds.org.

6. Participatiefonds - Initio Deze lening is bedoeld voor zowel natuurlijke als rechtspersonen voor zover zij een kleine onderneming zijn.

4. Participatiefonds - Starteo

Eigenschappen:

Deze lening is bedoeld voor zowel natuurlijke als rechtspersonen, voor zover zij een kleine onderneming zijn en minder dan vier jaar actief.

• •

Eigenschappen: • •

• • • •

Achtergestelde lening Maximum 250.000 euro, bovendien beperkt tot het bedrag van de lening toegekend door de kredietinstelling of vier maal uw eigen inbreng 1/9 eigen inbreng 4/9 kredietinstelling en 4/9 participatiefonds. Looptijd 5, 7 of 10 jaar Rentevoet is gelijk aan de Belgian Prime Rate voor de gekozen looptijd met een minimum van 3%

Aanvragen voor de Starteo worden ingediend bij één van de kredietinstellingen die een samenwerkingsovereenkomst hebben afgesloten met het Participatiefonds. Meer informatie op www.fonds.org.

5. Participatiefonds - Optimeo Deze lening is bedoeld voor zelfstandigen in hoofdberoep en bestaande ondernemingen voor zover zij een kleine onderneming zijn en minstens 4 jaar actief.

• •

Achtergestelde lening Maximum 100.000 euro, bovendien beperkt tot 50% van het totale investeringsbedrag (het saldo moet bestaan uit een eigen inbreng en een bankkrediet) of vijf maal uw eigen inbreng Looptijd 3, 5 of 7 jaar Rentevoet is vast en bedraagt 4%

Initio kan rechtstreeks bij het Participatiefonds aangevraagd worden. Het aanvraagformulier is enkel geldig als men het invult met de hulp van een erkende boekhouder. Eenmaal uw dossier goedgekeurd is kan u de financiering bij de kredietinstelling afronden. Meer informatie op www.fonds.org. Nadat u concreet zicht heeft hoe u de overname zal financieren, kan u nagaan of u in aanmerking komt voor bestaande subsidies. Er zijn verschillende steden en gemeenten die subsidies geven aan ondernemers in de zelfstandige kinderopvang.

Informeer zeker bij de stad of gemeente waar u zich wil vestigen naar subsidies voor zelfstandige kinderopvang.

Eigenschappen: • •

• • • •

Achtergestelde lening Maximum 250.000 euro, bovendien beperkt tot het bedrag van de lening toegekend door de kredietinstelling of drie maal uw eigen inbreng 1/7 eigen inbreng 3/7 kredietinstelling en 3/7 Participatiefonds Looptijd 5, 7 of 10 jaar Rentevoet is gelijk aan de Belgian Prime Rate voor de gekozen looptijd met een minimum van 3%

Daarnaast kunnen ondernemers via de kmo-portefeuille steun bekomen bij de aankoop van diensten die verleend worden door erkende dienstverleners. Deze diensten worden onderverdeeld in vijf pijlers: opleiding, advies, technologieverkenning, advies voor internationalisering en strategisch advies. Voor kleinere adviezen over de bedrijfsoverdracht kunt u via de kmoportefeuille - pijler advies tot 50% subsidie bekomen met een maximale tussenkomst van 2.500 euro. Meer informatie vindt u op www.kmo-portefeuille.be. 15

Fase 6: Het onderhandelen en de overnameovereenkomst Als u na een grondige voorbereiding zicht heeft op de haalbaarheid én financieringsmogelijkheden en u bent overtuigd om voor de overname te gaan, kan u starten met de onderhandelingen. Wanneer overnemer en overlater akkoord gaan over de verschillende aspecten, die deel uitmaken van de overname, kan er overgegaan worden tot de uitwerking van een overnameovereenkomst. In de overnameovereenkomst kunnen modaliteiten vermeld staan omtrent: • • • • • • • •

16

De overnameprijs De betalingstermijn(en) De bepaling van eigendomsoverdracht van aandelen of activa De toekomstige betrokkenheid van de overlater De garantiestellingen: het bekomen van het hypothecair getuigschrift en het fiscaal of sociaal attest (zie bijlage pag. 21) De opname van opschortende voorwaarden zoals bv. het verkrijgen van een financiering De opname van een niet-concurrentiebeding beperkt in tijd en ruimte Het verbod tegenover de overlater om het huidige personeel te werven

Het opstellen en nakijken van een juridisch document zoals het overnamecontract is specialistenwerk en vraagt kennis van zaken. Laat u tijdig begeleiden bij het opstellen of nalezen van een dergelijke overeenkomst. Voor juridische hulp kan u beroep doen op een jurist (www.advocaat.be).

Fase 7: Starten met uw nieuwe uitdaging Het overnameproces nadert zijn einde en u kunt starten met de uitbouw of uitbreiding van uw kinderopvang. Als overnemer communiceert u met de ouders maar hebt u ook aandacht voor het LOK en andere partners.

Zorginspectie zal immers een nieuwe KWAPOI-score afnemen na de overname. Als u hierbij of bij de pedagogische aanpak begeleiding wenst, kan u vrijblijvend contact opnemen met VoorZet (www.voorzet.be).

Wij adviseren om de bestaande contracten met de ouders aan te passen indien deze op naam van de overlater staan of bij gewijzigde voorwaarden.

Het moet voor alle partijen duidelijk zijn welke rol de overlater al dan niet blijft spelen na de overname. In sommige gevallen is het relevant om een inloopperiode te voorzien zodat de kennis en expertise kan gedeeld worden.

Indien u reeds personeel tewerkstelt, zal u tijd moeten maken om uw visie, afspraken en veranderingen bespreekbaar te maken. Wij raden u aan uw eigen werking via een zelfevaluatie-instrument (ZIKO of Z-Kwapoi) te screenen. Op die manier bent u voorbereid op het inspectiebezoek en een afname van een KWAPOI-score.

Het belang van de opvolging van uw kinderopvanginitiatief mag niet onderschat worden. Ook na de start blijft het belangrijk dat u een zicht behoudt en tijdig stil staat bij de positie van uw opvangvoorziening in een voortdurend veranderende omgeving. Om u hierbij te helpen is het onderdeel ‘het kasplan’ van het ‘Startkompas – zelfstandige kinderopvang’ een heel nuttig instrument. Het kasplan biedt de mogelijkheid om op voorhand kastekorten of –overschotten te detecteren. Het is eenvoudig in te vullen op maandbasis en geeft u onmiddellijk een correct zicht op uw financiële toestand en ruimte om te investeren, uit te breiden, ... Indien u vragen heeft of informatie wil, kan u beroep doen op de accountmanagers van het Agentschap Ondernemen.

17

Hulp bij het overnameproces Deze leidraad geeft u reeds een aantal belangrijke indicaties waarop u moet letten bij een overname. Elke overname is maatwerk. De regelgeving kan wijzigen. Het overnameproces is een complexe materie en vraagt kennis van de materie en de markt. Voor de potentiële overnemer is een overname geen dagelijkse taak. Daarom benadrukken we tot slot nog het belang van u te laten begeleiden door adviseurs die kennis en ervaring hebben. Het Agentschap Ondernemen ontwikkelde de tool ‘Startkompas - zelfstandige kinderopvang’ om u te helpen bij de opstart of uitbreiding van uw kinderopvanginitiatief. Enerzijds om de haalbaarheid te kunnen inschatten en anderzijds om na de opstart uw financiële kaspositie te kunnen opvolgen.

De accountmanagers van het Agentschap Ondernemen kunnen u begeleiden bij vragen en bij interpretatie van deze tool.

Op de website www.agentschapondernemen.be vindt u onder de ‘publicaties’ de digitale versie van het ‘Startkompas – zelfstandige kinderopvang’ terug. Deze digitale versie biedt het voordeel dat bepaalde berekeningen automatisch worden gemaakt.

De volgende tabel geeft u een overzicht van organisaties en adviseurs die een bijdrage kunnen leveren om u bij te staan bij het maken van keuzes in het overnameproces.

Fase van het overnameproces

Organisatie en rol

Coördinaten

De voorbereiding

Kind en Gezin

www.kindengezin.be

VoorZet

www.voorzet.be

UnieKo

www.unieko.be

gemeente of stad

Gemeentelijke of stedelijke website

Accountant

www.iec-iab.be

Boekhouder

www.bibf.be

Het ondernemingsplan

Agentschap Ondernemen

www.agentschapondernemen.be

De financiering en subsidies

KidsInvest

www.kidsinvest.be

Winwinlening

www.winwinlening.be

Participatiefonds

www.fonds.org

Agentschap Ondernemen

www.subsidiedatabank.be

Onderhandelen en de overnameovereenkomst

Juridisch adviseur

www.advocaat.be

Na de start

Kind en Gezin

www.kindengezin.be

VoorZet

www.voorzet.be

Agentschap Ondernemen

www.agentschapondernemen.be

De waardebepaling

18

We raden u tot slot aan om onze brochure ‘Mijn eigen zaak – kinderopvang’ door te nemen om een volledig overzicht te krijgen van de aandachtspunten en formaliteiten. Op geregelde tijdstippen organiseert het Agentschap Ondernemen infosessies waarin u een praktische uiteenzetting krijgt over het invullen van het ‘Startkompas – zelfstandige kinderopvang’. Ook onderwerpen zoals de administratieve verplichtingen, het sociaal statuut, het kostenforfait en het financieel plan komen aan bod. De data van de infosessies vindt u terug op onze website.

19

Bijlagen

20

BIJLAGE 1 – Onderscheid overname van activa of handelsfonds versus overname aandelen van de vennootschap Aankoop van activa of handelsfonds Principe

Aankoop van aandelen

Bij een verkoop van een handelsfonds zijn het de De overname van aandelen van een vennootschap activa die worden verkocht. doet niets af aan de rechten en plichten van de venDe overname van een handelsfonds blijft beperkt nootschap. Alle activa en alle passiva blijven eigentot de overname van elementen die de overnemer dom van de vennootschap. in staat moeten stellen om de activiteit verder te zetten (roerende elementen zoals meubilair, voertuigen, gereedschap en immateriële goederen zoals klanten).

Formaliteiten

Het handelsfonds mag zonder specifieke formalitei- De overdracht van aandelen van een vennootschap ten worden verkocht. is ‘erkend’ van zodra de aandelenoverdracht wordt geregistreerd in het register van aandeelhouders. Bij wijziging van de zaakvoerders moet een algemene vergadering worden gehouden en moeten de beslissingen gepubliceerd worden in de bijlagen van het ‘Belgisch Staatsblad’.

Fiscaliteit

De overnemer mag de overnameprijs van de activa De overnameprijs voor de aankoop van aandelen is afschrijven. voor de overnemer niet afschrijfbaar.

Verantwoordelijkheden

De verbintenissen van de overlatende onderneming De verbintenissen van de overlatende onderneming worden niet overgenomen, behoudens anderslui- worden overgedragen. dende overeenkomst.

Financiering van de overnameprijs

De interesten van de kredieten die de overnemer De beroepsgebonden interesten van het krediet om heeft aangegaan om het handelsfonds te kopen, de aandelen aan te kopen, zijn in bepaalde omstankan de overnemer fiscaal aftrekken. digheden aftrekbaar.

Sociale en fiscale attesten

Bij een aankoop van een handelsfonds moeten de Bij de aankoop van aandelen is er geen melding fiscale en sociale administratie op de hoogte ge- vereist naar de administraties. bracht worden. Vraag bij deze administraties een fiscaal of sociaal attest om zeker te zijn dat er geen schulden meer openstaan van de overlater. Indien er wel schulden zouden zijn, is het mogelijk dat u als overnemer een deel van de verkoopprijs moet inhouden ten voordele van de fiscus, btw of rsz.

Hypothecair getuigschrift

M.b.t. een onroerend goed is het van belang na te idem gaan bij de hypotheekbewaarder of er een hypotheek op rust. Hij verstrekt de gevraagde inlichtingen aan de hand van een attest of een hypothecair getuigschrift.

Arbeidsovereenkomsten

De bestaande arbeidsovereenkomsten blijven gel- idem den en ondervinden geen gevolgen naar aanleiding van een overname van een handelsfonds. De bestaande arbeidsovereenkomsten worden dus conform dezelfde voorwaarden voortgezet.

Huurcontract

Als het huurcontract overdracht van huur (of onder- De contracterende partijen (verhuurder en vennootverhuring) toelaat, kan het contract overgedragen schap) blijven dezelfde; er zijn dus geen gevolgen. worden zonder voorafgaandelijke toestemming van de verhuurder. Indien niet, moet een onderscheid gemaakt worden tussen gewone huur (toestemming van de verhuurder is nodig) en handelshuur (onder bepaalde voorwaarden is overdracht toch mogelijk –zie handelshuurwet).

21

BIJLAGE 2 - Nuttige adressen AGENTSCHAP ONDERNEMEN T 0800 20 555 [email protected] www.agentschapondernemen.be

KIND EN GEZIN Centrale Administratie van Kind & Gezin Afdeling Kinderopvang Hallepoortlaan 27 1060 BRUSSEL T 078 15 01 00 [email protected] www.kindengezin.be Om de geschiktheid van een pand af te toetsen: www.kindengezin.be/formulieren/planadvies.jsp Provinciale afdelingen Kind & Gezin, dienst kinderopvang Antwerpen Lange Kievitstraat 111-113 bus 32 2018 ANTWERPEN T 03 224 61 46 [email protected] Limburg H. Van Veldekesingel 150 bus 15 3500 HASSELT T 011 77 19 77 [email protected] Oost-Vlaanderen Jubileumlaan 25 9000 GENT T 09 265 71 75 of 76 [email protected] Vlaams-Brabant en Brussels Hoofdstedelijk Gewest Diestsepoort 6 bus 56 3000 LEUVEN T 016 21 05 39 [email protected]

22

West-Vlaanderen VAC Jacob Vanmaerlantgebouw Koning Albert I-laan 1.2. bus 54 8200 SINT-MICHIELS (BRUGGE) T 050 44 65 95 [email protected]

VOORZET VoorZet is een initiatief van de Vlaamse regering, met steun van Kind en Gezin, om de zelfstandige kinderopvang te ondersteunen. VoorZet bundelt alle informatie voor de zelfstandige kinderopvang, biedt pedagogisch advies op maat en wijst de weg naar de juiste instanties. Karolien Huylebroek [email protected] T 02 757 96 90 (van 9 u.-20 u.) Bart Declerq [email protected] – [email protected] T 016 32 09 15 www.voorzet.be

PARTICIPATIEMAATSCHAPPIJ VLAANDEREN  (PMV) KidsInvest Oude Graanmarkt 63 1000 BRUSSEL T 02 229 52 30 www.kidsinvest.be

PARTICIPATIEFONDS de Lignestraat 1 1000 BRUSSEL T 02 210 87 87 [email protected] www.fonds.org

BEROEPSVERENIGING UNIEKO Kasteeldreef 66 bus 1 9120 BEVEREN T 03 755 61 31 (maandag van 10 u.-16 u.) [email protected] www.unieko.be

© 2011, Agentschap Ondernemen, Koning Albert II-laan 35 bus 12, 1030 Brussel. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of enig andere manier, zonder de schriftelijke toestemming van het Agentschap Ondernemen. “Leidraad - Overnemen in de kinderopvang” is een uitgave van: Agentschap Ondernemen Koning Albert II-laan 35 bus 12 1030 Brussel T 02 553 37 05 F 02 553 38 69 [email protected] www.agentschapondernemen.be D/2011/3241/364 December 2011 Disclaimer: Deze uitgave kadert binnen het verlenen van eerstelijnsadvies aan kmo’s, dat behoort tot de opdracht van het Agentschap Ondernemen. De verstrekte informatie is enkel bedoeld als een eerste algemene toelichting, die de behandelde materie enkel wil situeren in grote lijnen, zonder volledigheid noch juridische precisie na te streven. De voorbeelden en illustraties gebruikt in deze uitgave zijn fictief en enige gelijkenis met bestaande personen en bedrijven berust op louter toeval. Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Het Agentschap Ondernemen streeft de grootst mogelijke zorg na bij het inwinnen en verspreiden van informatie. Het Agentschap Ondernemen kan echter niet aansprakelijk worden gesteld voor enige schade die rechtsreeks of onrechtstreeks zou voortvloeien uit de acties die op basis van de gegevens uit deze uitgave worden ondernomen.

23

Contact www.agentschapondernemen.be [email protected]

Bel gratis 0800 20 555 Agentschap Ondernemen Koning Albert II-laan 35 bus 12 1030 Brussel Agentschap Ondernemen Antwerpen Lange Lozanastraat 223 bus 4 2018 Antwerpen Agentschap Ondernemen Limburg Kempische Steenweg 305 bus 201 3500 Hasselt Agentschap Ondernemen Oost-Vlaanderen Seminariestraat 2 9000 Gent Agentschap Ondernemen Vlaams-Brabant VAC Dirk Bouts - Diestsepoort 6 bus 31 3000 Leuven Agentschap Ondernemen West-Vlaanderen Jacob van Maerlantgebouw Koning Albert I-laan 1.2 bus 31 8200 Brugge