Leergeschiedenis WaalWeelde

Verkenningen en Beleidsanalyse Postbus 85467 3508 AL Utrecht Daltonlaan 400 3584 BK Utrecht www.deltares.nl T +31 88 335 77 00 F +31 88 335 77 20 [email protected]

Deltares-Rapport T2466.01

Leergeschiedenis WaalWeelde 2007-2008

Datum

januari 2009

Auteur(s)

Ir. B.T. Ottow

Opdrachtgever

WINN Rijkswaterstaat

Projectnummer

T2466

Aantal pagina's

94

Goedgekeurd door

Drs. C.A. Bons

Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit rapport mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Deltares. Indien dit rapport in opdracht werd uitgebracht, wordt voor de rechten en verplichtingen van opdrachtgever en opdrachtnemer verwezen naar de Algemene Voorwaarden voor onderzoeksopdrachten aan Deltares, dan wel de betrefffende terzake tussen partijen gesloten overeenkomst. Het ter inzage geven van het Deltares-rapport aan directe belanghebbenden is toegestaan.

© 2008 Deltares

2 / 94

Deltares-Rapport | T2466.01 Leergeschiedenis WaalWeelde 2007-2008


3 / 94

Inhoudsopgave Samenvatting.................................................................................................................. 5 I Introductie: Leergeschiedenis WaalWeelde 2007 - 2008 ......................................... 7 II Lessen uit de Leergeschiedenis ............................................................................... 11 III Leeswijzer Leergeschiedenis WaalWeelde........................................................... 23 1 1.1 1.2

Leergeschiedenis ronde 1 ............................................................................................ 25 De ronde 1 (maart/april 2007) interview citaten per thema ........................................... 25 Conclusies/acties projectleiding WaalWeelde na de eerste interviewronde, 20 mei 2007 ................................................................................................................... 40

2 2.1 2.2

Leergeschiedenis ronde 2 ............................................................................................ 42 De ronde 2 (oktober 2007) interview citaten per thema ................................................ 42 Conclusies/acties projectleiding WaalWeelde na de tweede interviewronde, 7 maart 2008 .................................................................................................................. 66

3 3.1 3.2

Leergeschiedenis ronde 3 ............................................................................................ 69 De ronde 3 (juni 2008) interview citaten per thema ...................................................... 69 Conclusies/acties projectleiding WaalWeelde na de derde interviewronde, 17 juli 2008 .................................................................................................................... 92

4 / 94



5 / 94

Samenvatting WaalWeelde is het streven van meerdere partijen om langs de Waal, van de Duitse grens tot Gorinchem, niet alleen rivierveiligheid te vergroten, maar ook ruimtelijke kwaliteit te bevorderen en economische ontwikkeling te stimuleren. WaalWeelde is een project met nadruk op proces. Kenmerkende aspecten van het WaalWeelde proces waren: Nadruk op open planproces Betrekken van de 4 B’s (Bestuurders, Beambten, Bedrijven, Bewoners) Opdelen van het plangebied in clusters, met clusterfacilitatoren Gebruik van innovatieve hulpmiddelen Interactie tussen clusterniveau en centraal niveau WINN (het RWS programma Water als INNovatiebron) heeft in de jaren 2007-2008 het projectmanagement van het project WaalWeelde geassisteerd bij het monitoren van het proces door middel van drie rondes van de zogenaamde “leergeschiedenis”. Het projectmanagement van WaalWeelde zag de leergeschiedenis als een snel toegankelijk, tot de verbeelding sprekend, prettig en waardevol hulpmiddel voor het management, dat soms ook tot concrete vervolgacties aanleiding was. De leergeschiedenis was “een thermometer”, een “APK”die een aardig overzicht van de stand van zaken geeft. Aandachtspunten die voor het projectmanagement uit de leergeschiedenis naar voren kwamen waren: Het proces ging stroperig. Participatie van de 4 B’s is beperkt. Helder kader is gewenst. Stevige regierol is nodig. Effect van specifieke hulpmiddelen.

Een aantal lessen die met behulp van de leergeschiedenis uit WaalWeelde geformuleerd kunnen worden zijn: Inzetten op betrokkenheid van veel partijen loont de moeite, maar daar is een lange doorlooptijd en een specifiek procesontwerp voor nodig, dat regelmatig bijgesteld moet kunnen worden. WaalWeelde laat zien hoe je succesvol wethouders van verschillende gemeentes, zelfs van verschillende kanten van de rivier, de gelegenheid kunt bieden om met elkaar te praten en plannen te maken en hoe bedrijven de ruimte gegeven kan worden bij die planvorming betrokken te raken. Daarvoor zijn facilitatoren “op de grond” nodig, die specifieke kennis en vaardigheden hebben, onpartijdig zijn en voldoende tijd hebben. Sterke centrale regie, visie en kaderontwikkeling en daarom ook voldoende capaciteit op centraal niveau, is bij een complex proces als WaalWeelde hard nodig. De rol van Rijkswaterstaat moet helderder worden in gebiedsprocessen waarbij zij zelf niet de regie heeft. Dat is vooral een zaak van Rijkswaterstaat zelf, maar ook voor haar omgeving. De leergeschiedenis heeft geholpen bij het zichtbaar maken van de complexiteit van het maken van een samenhangend plan voor de Waal op een manier waarbij zoveel partijen participeren.

6 / 94



7 / 94

I Introductie: Leergeschiedenis WaalWeelde 2007 - 2008 Dit rapport is de afrondende notitie Leergeschiedenis, zoals genoemd als product in het projectplan van het Deltares project T2466 WaalWeelde Procesondersteuning, 25 juni 2008. Dit rapport bevat tevens de in het projectplan genoemde rapporten van rondes 2 en 3 van de leergeschiedenisrondes, benevens het al eerder verschenen rapport van ronde 1. WaalWeelde WaalWeelde is het streven van meerdere partijen om langs de Waal, van de Duitse grens tot Gorinchem, niet alleen rivierveiligheid te vergroten, maar ook ruimtelijke kwaliteit te bevorderen en economische ontwikkeling te stimuleren. Onder deze partijen zijn 14 gemeenten, de provincie Gelderland, de stadsregio Arnhem Nijmegen, Regio Rivierenland en de Radboud Universiteit Nijmegen. Dit streven is geconcentreerd rondom het concrete project “WaalWeelde”, dat getrokken wordt door de Provincie Gelderland en de Radboud Universiteit Nijmegen. Dit project wordt gefinancierd door het programma Leven met Water. In het (concept) procesplan WaalWeelde (Veldhuizen en Willems 2006) wordt de opzet van het project beschreven. Kenmerkende aspecten van het WaalWeelde proces waren: Nadruk op open planproces Betrekken van de 4 B’s (Bestuurders, Beambten, Bedrijven, Bewoners) Opdelen van het plangebied in clusters, met clusterfacilitatoren Gebruik van innovatieve hulpmiddelen Interactie tussen clusterniveau en centraal niveau Voor een goed begrip van de bespreking van het proces van WaalWeelde zijn de volgende aspecten van belang: Omwisselbesluit, Clusters, Ontwikkelgroep. Omwisselbesluit De Planologische Kernbeslissing Ruimte voor de Rivier (PKB RvR), die ontwikkeld is voor vergroting van de rivierveiligheid, voorziet hiervoor langs de Waal vooral kribverlaging. De kribverlagingen in de Waal worden uitgevoerd, tenzij er een alternatieve maatregel is die beter aan de gestelde doelen voldoet en maatschappelijk gewenster is. In dat geval kan de huidige maatregel omgewisseld worden. Uiterlijk 1 januari 2009 beslissen de ministeries van VROM en V&W of er wel of geen omwisselbesluit komt. Clusters Voor de werkbaarheid is het werkgebied van WaalWeelde opgedeeld in drie “clusters” van vier tot vijf gemeentes: “Oost”, “Midden” en “West”. In elk cluster werd het planproces gefaciliteerd door twee facilitatoren, hiertoe beschikbaar gesteld door hun organisaties als bijdrage aan WaalWeelde. Ontwikkelgroep Tijdens het proces van WaalWeelde groeide de behoefte om op het niveau van de hele Waaltak te overleggen met relevante partijen. Dat gebeurde in de “ontwikkelgroep”, waarin naast de relevante delen van de Provincie, ook gemeentes, andere overheden, bedrijven en belangengroepen vertegenwoordigd waren.

8 / 94


In beeld brengen van het proces WaalWeelde is een project met nadruk op proces. Een veelheid van stakeholders wordt betrokken bij de totstandkoming van een ontwerp voor het Waalgebied. Dat is ingewikkeld. Het project en andere geïnteresseerden willen graag weten hoe stakeholders vanuit hun verschillende perspectieven tegen het proces aankijken. Hoe ervaren zij het project in de tijd? Door hun ervaringen te volgen kunnen we het project en het proces in beeld brengen. Het doel van het in beeld brengen is enerzijds in algemene zin leren over succesvolle en minder succesvolle aspecten in het proces. Anderzijds is het ook bedoeld om de projectleiding in staat te stellen tussentijds bij te sturen. WINN en Leergeschiedenis WINN (het RWS Programma Water als INNovatiebron) heeft geassisteerd bij het in beeld brengen van het proces. Eerder al heeft WINN het WaalWeelde projectmanagement geassisteerd met het uitvoeren van een stakeholder analyse. WINN heeft het proces gevolgd middels het instrument “leergeschiedenis”. Het “Field manual for the learning historian” (Kleiner & Roth 1996) geeft de volgende beschrijving van een “leergeschiedenis” (Engels: “learning history”): A "learning history" is a document, or a series of documents, possibly in audiovisual form that is disseminated in a deliberately structured manner. The document, and the dissemination, are both designed to help organizations become better aware of their own learning and change efforts. The learning history presents the experiences and understandings of participants, people who initiated, implemented and participated in organizational transformation efforts, or some collaborative learning experience, as well as nonparticipants who were affected by these efforts. The learning history tells the story in participants' own words, in a way that helps the rest of the organization move forward, without having to "re-invent" what a small group of learners have already discovered. De leergeschiedenis is dus opgebouwd uit verhalen van de direct en indirect betrokkenen, waaruit de thema’s worden gedestilleerd door de onderzoeker. Daardoor wordt de feedback verrijkt maar niet vervormd door het perspectief van de onderzoeker. Bovendien laten ‘verhalen’ zich goed overdragen, gemakkelijker dan abstracte analyses. Methode leergeschiedenis WaalWeelde Bij deze leergeschiedenis voor WaalWeelde is een aantal individuen geïnterviewd over hoe zij tegen het proces, hun betrokkenheid, WaalWeelde en de waterbeheersing in het Waalgebied aan kijken. Zij kijken terug vanaf het begin tot het moment van interviewen. Hun verhalen/geschiedenissen zijn naast elkaar gelegd en voorzien van commentaar. De vertelde ervaringen en het commentaar leidden niet tot strakke aanbevelingen, maar nodigden uit tot reflectie bij de betrokkenen, met name de projectleiding van WaalWeelde. Dit heeft bij hen tot een eigen analyse en conclusies geleid. Er zijn in totaal 30 interviews gehouden op drie momenten: Voorjaar 2007, toen de startfase afgerond was en de clusters van start gingen; Najaar 2007, toen het proces goed op stoom geacht werd te zijn; Voorjaar 2008, toen het proces afgerond zou moeten zijn om op tijd een ontwerp klaar te hebben.

9 / 94


De volgende actoren zijn in de drie rondes geïnterviewd: ronde ronde 2 1 oktober april 2007 2007 Bestuurders 2 2 Beambten 4 2 Bedrijvenvertegenwoordigers 2 3 Belangengroepvertegenwoordigers/Burgers 2 3 clusterfacilitatoren WaalWeelde leden projectmanagement WaalWeelde Leven met Water Rijkswaterstaat totaal aantal geïnterviewden 10 10

ronde 3 juni 2008 3

3 2 1 1 10

totaal

7 6 5 5 3 2 1 1 30

In de eerste en tweede rondes zijn vertegenwoordigers van de “4 B’s” (bestuurders, beambten, bedrijven, burgers/belangengroepen) geïnterviewd. In de derde en laatste ronde zijn de mensen geïnterviewd die heel dicht op het proces en het ontwerp en de organisatie daarvan zaten. De geïnterviewden zijn niet expliciet op thema’s bevraagd. In de eerste ronde werden ze met een open vraag uitgenodigd hun visie te geven op WaalWeelde. Daarbij werden wel verdiepende en verduidelijkende vragen gesteld, maar er werd door de interviewer niet in een richting gestuurd. In de tweede ronde zijn de geïnterviewden wel wat gerichter bevraagd dan in de eerste ronde, afgestemd op de resultaten van de eerdere leergeschiedenis. In de derde ronde werd gerichter ingegaan op de organisatie van het proces.

Literatuur: Halbertsma, Liesbeth. 2006. Leergeschiedenis als evaluatiemethode voor opleidingen., Opleiding en ontwikkeling 07/08 2006 Kleiner, Art, and George Roth. 1996. Field Manual for the Learning Historian. Cambridge. MIT-COL and reflection learning associates. Kleiner, Art, and George Roth. 1997. Learning Histories: A New Tool For Turning Organizational Experience Into Action. Harvard Business Review, 75th Anniversary Edition, Sept/Oct 1997 Veldhuizen, Femke en Daphne Willems. September 2006. Ruimtelijke Kwaliteit en Veiligheid door Samenwerking. Concept Procesplan WaalWeelde. Provincie Gelderland en Radboud Universiteit Nijmegen.

10 / 94



11 / 94

II Lessen uit de Leergeschiedenis Deze leergeschiedenis heeft twee doelen: 1. De projectleiding van WaalWeelde in staat te stellen tussentijds bij te sturen. 2. In algemene zin leren over succesvolle en minder succesvolle aspecten in het proces van WaalWeelde. De leergeschiedenis en het WaalWeelde proces Hieronder volgen twee vereenvoudigde tijdbalken met daarop de belangrijkste gebeurtenissen van WaalWeelde (onderste balk) en de leergeschiedenis (bovenste balk): LG1 bespr.1 LG2 bespr.2 LG3 bespr.3 |_____________ ___|________ _________|_____ ___|____________| 10/06 4/07 5/07 10/07 3/08 6/08 7/08 12/08 Start start Ontw. overdracht Ontw. Ontw. eind WW clusters Groep 1 Prov Groep 2 Groep 3 WW |_______|______________ _______________ ______ _________ ____| 10/06 01/07 08/07 04/08 06/08 10/08 12/08 In oktober 2006 is WaalWeelde officieel gestart met een boottocht met de meeste betrokken partijen. In januari 2007 zijn de clusters van start gegaan. In augustus 2007 was de eerste bijeenkomst van de ontwikkelgroep, in juni 2008 de tweede en in oktober 2008 de derde. In april 2008 was een bestuurlijke bijeenkomst waarin de provincie, op basis van een rapport van Boer en Croon, aankondigde het proces echt te gaan trekken. De interviews van de leergeschiedenis rondes (LG 1 t/m 3) zijn aangegeven in rood, de besprekingen van de interviews met het WaalWeelde projectmanagement zijn aangegeven in blauw. Onderwerpen/issues Er zijn een aantal onderwerpen/issues die bij de leergeschiedenis naar voren zijn gekomen, besproken zijn met de projectleiding (Provincie Gelderland en Radboud Universiteit Nijmegen) en ook aan bod gekomen zijn in de aansturing van het proces van WaalWeelde: 1. De discussie over of WaalWeelde wel of geen alternatief voor de kribverlaging van de PKB Ruimte voor de Rivier is/biedt. 2. In hoeverre alle 4 de “B’s” betrokken worden, respectievelijk zouden moeten worden. 3. De noodzaak van een overkoepelende visie en de rol van een ontwikkelgroep daarin. 4. De rol van de provincie als regisseur van het proces. 5. De rol van de clusters en de cluster facilitatoren. 6. De rol van Rijkswaterstaat in WaalWeelde. In het hiernavolgende zullen we per onderwerp/issue op een rij zetten hoe die per leergeschiedenisronde aan de orde zijn gekomen in de interviews en in de bespreking met de projectleiding, geïllustreerd met een aantal citaten. De citaten hebben dezelfde nummering als in de weergave van de leergeschiedenis.

12 / 94


1. (Alternatief voor) kribverlaging Vanaf het begin speelde de discussie over het wel of niet inzetten op een alternatief voor kribverlaging. In de eerste ronde kwam naar voren dat daar aan getwijfeld werd: 1 bestuurder vond wel dat het doel het ontwikkelen van een alternatief voor kribverlaging was, 1 bestuurder vond dat niet per sé de insteek en vroeg zich af of het realistisch is. 2 beambtes en 1 belangengroepvertegenwoordiger zijn juist positief over kribverlaging. o 1.3.2 “Alternatieven voor kribverlaging is niet per sé de insteek, het gaat om de verbetering van de kwaliteit van het gebied”. (bestuurder) o 1.1.5 “Wij waren tevreden over de uitkomsten van het PKB, meer in het bijzonder met de keuze voor kribverlaging… ” (beambte) De conclusie van de projectleiding was dat ze aan moesten geven dat kribverlaging wel deel uit zou kunnen maken van de plannen. In de tweede ronde werd duidelijk dat hoewel sommige geïnterviewden de keuze van het PKB voor kribverlaging betreurden, de meeste geïnterviewden de noodzaak van het loslaten van een alternatief voor kribverlaging inzagen en dat ze de lange termijn doelstelling van ruimtelijke kwaliteit zagen. o 2.1.9 “De keuze voor kribverlaging is door het bedrijfsleven ten zeerste betreurd. We hebben daarom aan de wieg gestaan van WaalWeelde.” (bedrijf) o 2.3.12 “Ik proef veel scepsis bij praktijkpartijen over WaalWeelde. WaalWeelde dient zich niet te veel te afficheren als het alternatief voor het PKB Ruimte voor de Rivier. Deze doelstelling zal niet gehaald worden en externe samenwerkingspartners gaan daar ook niet meer van uit.” (belang) De conclusie van de projectleiding was dat het loslaten van een alternatief voor kribverlaging verder doorgevoerd moest worden en dat eventuele alternatieven voor kribverlaging niet onder WaalWeelde vlag zouden komen. In de derde ronde werd duidelijk dat de doelstelling “alternatief voor kribverlaging” echt van tafel was en dat de geïnterviewden dat ook zagen zitten. o 3.3.31 “Na een half jaar is de conclusie getrokken om de kribben maar gewoon te laten verlagen, wat ook gewoon moet gebeuren. Naast de verlaging moet er nog heel veel anders gebeuren en daar gaat WaalWeelde over.” (facilitator) o 3.3.34 “Het maakt me niet uit. Het is geen teleurstelling als het plan niet voor eind 2008 klaar is. Er is nu zoveel positieve energie, dat moet benut worden. Het omwisselbesluit was wat mij betreft toch altijd wat vaag en onduidelijk.” (bestuurder) De projectleiding concludeerde dan ook dat het doel er stáát: duidelijk breder dan een omwisselbesluit. 2. Betrokkenheid 4 B’s (bestuurders, beambten, bedrijven, burgers/belangengroepen) Bij de eerste interviewronde waren de geïnterviewden duidelijk: de rol van het bedrijfsleven was lastig en beperkt, de rol van de burgers nog beperkter. o 1.2.6 “De rol van het bedrijfsleven is in WaalWeelde is te klein. Dat was bij het begin en dat is nog steeds. Het is tot dusver echt een overlegcircuit voor politieke bestuurders hierbij ondersteund door ambtenaren. Het is een praatclub van bestuurders.” (bedrijf)


13 / 94

1.2.12 “Burgers, bedrijven en belangengroepen doen vooralsnog onvoldoende mee. De “B” van bestuurders en beambten, dat lukt bij WaalWeelde wel. Bij bestuurders worden allerlei vragen neergelegd en deze zijn voldoende betrokken. Bedrijven raken enigszins betrokken maar dit behoeft verbetering. Dat is nog niet optimaal.” (bestuurder) Voor een rol van bedrijven speelt vertrouwen, en een “voor wat hoort wat” houding een rol: o 1.2.7 “Als gesprekspartners dat willen, dan zouden we best willen meedenken. Daar moet wel een samen gedachte achter zitten. Ze moeten het niet eng vinden anders kunnen we beter eerst even wachten. Er moet vertrouwen zijn.”” (bedrijf) o 1.2.8 De markt gaat niet voor een foto in de krant meedoen. De kennis willen we delen, maar straks hebben we alle kennis gedeeld en dan? Het kost ook tijd en geld. En wat gebeurt er dan met onze kennis, dat heb ik ook aan WaalWeelde gezegd. Anders kunnen we beter wachten tot de overheid is uitgedacht om dan pas in te stappen. De overheid wil graag de markt betrekken, maar als je dan op nul staat bij de uitbesteding is dat niet aantrekkelijk. (bedrijf) De conclusie van het projectmanagement was dat de betrokkenheid van bedrijven en burgers op projectniveau zou komen. Bij de tweede interviewronde was die betrokkenheid nog niet veel beter, zeker niet van de bedrijven en burgers, maar zelfs achter die van beambten wordt hier en daar een vraagteken gezet. o 2.2.23 “De B van burgers mis ik eigenlijk totaal, destijds (maart 2007 red.) en nu nog steeds. De betrokkenheid van de belangengroep is marginaal, bedrijven zijn vertegenwoordigd zover het hun interesseert denk ik, maar voor de rest is het voornamelijk een bestuurdersaangelegenheid, nogmaals met de beperking dat ik vanuit hier niet alles zie.” (belang) o 2.6.13 “Er vindt een minieme terugkoppeling plaats vanuit het bestuurlijk circuit. Er worden misschien wel afspraken gemaakt waar ik geen weet van heb en waar ik geen invloed op heb. De belangen zijn groot. Dat brengt met zich mee dat het lastig is om tot een vergelijk te komen. We horen het pas als er iets komt. Er zijn geen signalen over de voortgang.” (beambte) Wat het betrekken van burgers betreft, dat lijkt ook bemoeilijkt door onduidelijkheid over hoe dat kan: o 2.2.31 “Een burger wordt pas wakker als het over een project gaat. Hij wordt pas echt wakker als er bij hem in de achtertuin iets gebeurd. Geen inspiratie atlas, daar krijg je de mensen niet warm van.“ (bedrijf) o 2.2.33 “Het lijkt me toch dat betrokkenheid van burgers vooral via de gemeenten gaat. Vooral voor grondeigenaren is dat belangrijk. Betrokkenheid van burgers is goed, maar ik kan me niet voorstellen dat je met alleen een groep burgers rond de tafel zit.” (belang) De conclusies van het project management na deze tweede ronde waren: o Het oorspronkelijke ambitieniveau van WaalWeelde om de 4 B’s te betrekken was te hoog, gezien de beschikbare middelen. Er was te weinig capaciteit voor ondersteuning. o De wethouders willen (nog) niet alle 4B’s betrekken. o

14 / 94


Voor de burgers moet het onderwerp op een lager, concreter niveau liggen dan tot nu toe bij WaalWeelde het geval was om te willen/kunnen participeren. En de voorgenomen acties waren: o Met de overdracht naar de provincie dit voorjaar (april 2008) zal WaalWeelde meer bestuurlijke legitimering krijgen, en zal er meer regie voor het 4B proces en meer capaciteit (geld en goede mensen) en helderder communicatie zijn. o Het is een goed idee om vanuit de bij de 49 huidige deelprojecten betrokken burgers een burgerklankbordgroep voor heel WaalWeelde te vormen. Ook bij de derde interviewronde was die betrokkenheid nog niet veel beter. o 3.2.58 “Er gebeurt toch nog te weinig om de inwoners er bij te betrekken. De betrokkenheid van burgers is tot dusver maar mondjesmaat aanwezig geweest.” (Bestuurder West) o 3.2.50 “Vier gemeenten roerden wel in elkaars koffie, maar er was geen traject afgesproken. Een van de eerste verbeteringen was om de clusterbijeenkomsten van de gemeenteambtenaren te plannen na afloop van een bijeenkomst met de wethouders van de vier gemeenten. Dat liep dermate goed dat de gemeenteambtenaren in het cluster het gevoel hadden dat de bestuurders het al hadden afgekaart.” (Facilitator) o 3.2.63 Iedereen pakt het op zijn eigen manier aan. Er gebeurt nu íets, maar het nadeel is dat op dit moment alleen burgers worden uitgenodigd door de wethouders, het zijn de ‘al-bekenden’. Radboud Universiteit De verklaringen/conclusies van het project management waren: o Op lokaal niveau zie je hier en daar succesvolle interacties tussen de vier B’s. o Het niet in een vroegtijdig stadium betrekken van de andere B’s (bedrijven en burgers) lag meer aan weerstand daartegen bij de wethouders dan aan het procesontwerp van WaalWeelde, o Betrekken van de 4 B’s is een goed traject: dat gaan we weer doen, maar we moeten niet de verwachting hebben dat dat in een nieuw project in een paar maanden geregeld is. Dat gaat wel een paar jaar duren. o Het is belangrijk om ondernemers te betrekken. De belangengroepen betrekken we er op het niveau van de hele Waaltak bij. Het verdere betrekken van de 4 B’s is ook de verantwoordelijkheid van de projecten. WaalWeelde zal dit daarnaast centraal blijven nastreven. o

3. Overkoepelende visie en ontwikkelgroep In de eerste interviewronde werd de behoefte aan een overkoepelende visie al duidelijk: o 1.4.8 “Er mist een perspectief waar mensen warm voor lopen. Er zou een document als ‘Lonkend rivierenland’ moeten zijn, met een doel en een missie.” (bedrijf) o 1.6.9 Op gebiedsniveau moet je de plussen en minnen qua natuur, economie, veiligheid compenseren. Ons cluster doet actief mee aan de planontwikkeling maar er moet ook iets voor het hele gebied komen. De integraliteit omwille van de veiligheid is het hoofdpunt, maar verevening is evenzeer belangrijk.” (beambte)


15 / 94

De conclusie van het project management was vooral: o Hierover mee laten praten door de ontwikkelgroep (waarin regionale partijen en kennisdragers) die gepland was in juni bij elkaar te komen, maar uiteindelijk voor het eerst eind augustus bij elkaar kwam. Bij de tweede interviewronde was de eerste bijeenkomst van de ontwikkelgroep inmiddels geweest, maar was het niet voor iedereen duidelijk hoe die functioneerde, wél dat het belangrijk was een gezamenlijke visie te hebben en dat de ontwikkelgroep hierin een belangrijke rol had. Hier wordt voor het eerst de combinatie bottom-up én top-down genoemd. o 2.5.19 “Bij de eerste bijeenkomst van de ontwikkelgroep heb ik vooral aangedrongen op een bredere visie, die de kaders geeft voor alle mogelijke kleinere ontwikkelingen langs de Waal. Deze kaderstellende visie hoort bij het bottom-up proces waar allerlei losse kleinschalige plannen uit voort komen. ……Maar eigenlijk zou je dat parallel moeten schakelen: zowel bottom-up als topdown, ik denk dat daar de uitdaging ligt voor WaalWeelde.” (belang) o 2.7.15 “Wat de verwachtingen van ons in de ontwikkelgroep zijn weet ik niet precies. Ik kreeg nu een uitnodiging voor de werkgroepsessies met daarin twee data, maar verder ook helemaal niets. Wat het doel is en wie er allemaal deelnemen, weet ik niet. Men moet er wel aan blijven werken om te vertellen wat er moet gaan gebeuren.” (belang) o 2.7.16 “Ik vind het een goede gedachte als er een compacte kerngroep wordt opgericht die als een ontwikkelgroep optreedt. De bestaande ontwikkelgroep is met zijn circa veertig deelnemers veel te groot.” (belang) De conclusies van het project management waren: o De provincie zal een voorzet doen voor een visie en de clusters en de ontwikkelgroep geven input en feedback hierop vóór a.s. zomer. o De ontwikkelgroep moet verder geoperationaliseerd worden, beter georganiseerd. Misschien met een compacte kerngroep of per thema. Bij de derde interviewronde was de ontwikkelgroep voor een tweede keer bij elkaar geweest. Dat was minder dan gewenst. De visie was nog niet verder ontwikkeld. Wel was duidelijk dat niet iedereen dezelfde visie heeft: o “Het is niet een rivier voor recreatiebootjes, het is een werkrivier.“ (Rijkswaterstaat) o “Er zijn pessimisten die zeggen dat je niet kan varen in de Waal. Maar ik denk dat je prima met plezierjachten over de Waal kan varen.“ (Bestuurder) o “De voorzitters van de ontwikkelgroep zijn later nog enkele keren bij elkaar gekomen. Het is inderdaad wat weinig, er waren heel weinig mogelijkheden om wat te organiseren.” (Radboud Universiteit) Het project management trok niet echt een conclusie op dit punt, behalve het nog eens vaststellen dat het “treintje” van projectgroep-stuurgroepontwikkelgroep voor het ontwikkelen van een kaderstellende visie een aantal keren zou gaan “rijden”.

16 / 94


4. provincie als regisseur Al in de eerste interviewronde gaven de geïnterviewden aan meer regie van de provincie te willen, maar daar niet meteen alles van te verwachten: o 1.9.5 “Van de provincie Gelderland verwacht ik een regierol. De provincie is bang om naar de regio’s en gemeenten al te sturend te zijn. Ze werken vanuit het idee eerst plannen te ontwikkelen en dan onderlinge tegenstrijdigheden te articuleren en vervolgens weg te werken. Ik heb moeite met de rol van de provincie vanwege de ambtelijke traagheid bij bestaande plantrajecten waar ik bij betrokken ben.” (bedrijf) o 1.9.6 “De provincie zal de regie naar zich toe moeten trekken en vervolgens een plan fiatteren dat dan vervolgens door gemeenten moet worden uitgevoerd.” (beambte) o 1.9.8 “De regiefunctie van de provincie is op dit moment nog weinig aanwezig hetgeen gelet op het stadium van het proces alleszins begrijpelijk is. WaalWeelde is nu immers nog vooral een ambtelijk initiatief. Het moet nog blijken of de provincie knopen kan doorhakken als het proces wat verder is.” (bestuurder) Het project management trok de volgende conclusies: o We gaan leiding nemen en laten zien dat de provincie de leiding heeft. o We gaan het proces steeds duidelijk neerzetten o Provincie trekt ontwikkelgroep en laat dat ook zien o We gaan initiatief nemen om dingen samen te doen (niet alles naar je toe trekken, maar ook niet afwachten tot andere in actie komt) o We gaan kleine gemeentes helpen hun werk te organiseren o We gaan goed contact houden met de clusters en beide kanten op vragen uitwisselen Bij de tweede interviewronde werd nog steeds om een nadrukkelijker rol van de provincie geroepen. o 2.9.17 “De provincie zou naar mijn inzicht hierin een duidelijker regisserende rol moeten aannemen en de kaders moeten schetsen waar de ruimtelijke ontwikkeling in plaats moet vinden.” (belang) o 2.9.19 “Ik vind dat we moeten proberen de Provincie er nog nadrukkelijker bij te betrekken. Nu is alleen de gedeputeerde water erbij betrokken, maar op een gegeven moment krijg je ook te maken met ruimtelijke ordeningsaspecten. Het moet dus wat sterker neergezet worden tegenover de Provincie… Het is eigenlijk van twee kanten werken: investeren in het proces van onderop en het verhaal steviger neerzetten richting de Provincie en het Rijk.” (bestuurder) Het project management trekt als conclusie: o het moet helder worden wie de opdrachtgever is en wie WaalWeelde trekt (de provincie). Bij de derde interviewronde kijken de geïnterviewden vooral terug, maar ook op dat moment zien ze de rol van de provincie nog niet zo sterk, maar is de verwachting er wel: o 3.9.33 “Tot dusver zijn ze onzichtbaar geweest, vanaf april willen ze intensiever betrokken zijn. Ik merk dat de provincie de kat uit de boom heeft gekeken. Het is me ontgaan dat de provincie echt iets wilde met WaalWeelde.” (Bestuurder) o 3.9.63 “Pas een aantal maanden geleden heeft de provincie zich bereid verklaard om te gaan trekken aan WaalWeelde, zij het niet


17 / 94

als omwisselmaatregel. Dit was echt een belangrijke stap. Dit zou een slag kunnen zijn naar echte geïntegreerde realisatie, met verschillende partijen samen uit te voeren projecten.” (Rijkswaterstaat) Het project management trok de volgende conclusie: o Het klopt, ook dat de provincie bestuurlijk niet actief was. Het komt overeen met hoe we het nu aan willen pakken: regierol voor de provincie. 5. Rol van clusters en cluster facilitatoren In de eerste interviewronde werd nog niet zo op de rol van de clusters en de clusterfacilitatoren gereflecteerd. Dat was ook nog pril. Eén cluster had al wel (twee) clusterbijeenkomsten gehad, maar dat gold niet voor de andere clusters. Waar de clusterbijeenkomsten geweest waren, waren de respondenten positief over de clusters en was het de respondenten ook helder dat er facilitatoren waren, maar nog niet helemaal wat hun rol was: o 1.6.1 “De clusterindeling is een goede werkwijze voor gemeenten omdat ze zich hierbij meteen iets kunnen voorstellen.” (bedrijf) o 1.6.4 “Er waren wel andere externen (facilitatoren). Die hielden alles helemaal open. Wat hun rol precies was, was voor ons niet duidelijk.” (bedrijf) o 1.6.5 “We hadden als gemeenten het idee dat we bij de hand genomen zouden worden. Maar WaalWeelde straalt juist uit: gemeente kom maar op. Er is echter wel gecommuniceerd dat de gemeenten goed begeleid zouden worden. Dat is wel jammer. Het loopt nu en het gaat een stuk beter. Dat komt allemaal wel goed.” (beambte) Het project management trok de conclusie dat het indelen in clusters positief werkte, dat er meer facilitering van de provincie verwacht werd en dat ze de gemeentes zou helpen hun werk te organiseren. Bij de tweede interviewronde was het positieve idee over het indelen in clusters niet veranderd, maar waren respondenten nog niet zo positief over het functioneren. o 2.6.12 “Ik zit nooit bij clusters. Ik vermoed dat daar nu nog niets gebeurt. Een cluster kan daar wel helpen. Het is heel nuttig dat gemeenten met elkaar praten.“ (bedrijf) o 2.6.23 “Ik had van jullie verwacht dat de ondersteuners van het cluster het bindmiddel zijn tussen burgers, beambten, bestuurders en bedrijven. Er gaat nu veel aandacht naar het bestuur en de contacten naar het bedrijfsleven zijn er niet. Als kleine gemeente hebben we een beperkte capaciteit. Het verbaast me wel dat ze dat niet hebben opgepakt. Ik had verwacht dat ze dat gedaan zouden hebben.” ( beambte) Het project management benoemt als aandachtspunt dat de facilitatoren niet genoeg hebben kunnen verbinden, dat de cluster bijeenkomsten tot nu toe teveel een gemeentelijk feestje van wethouders zijn geweest en dat er méér beambten en méér bedrijven en belangenorganisaties in de clusterbijeenkomsten moeten gaan participeren en er ook méér capaciteit voor ondersteuning moet komen. Bij de derde interviewronde blijken de clusters behoorlijk veel opgeleverd te hebben en de facilitatoren daar ook een belangrijke rol in gespeeld te hebben. Het project management is echter niet onverdeeld enthousiast over alles.

18 / 94


3.6.42 “We hebben veel aan de facilitatoren, want zonder hen kunnen we niets, dat kan ik niet met eigen ambtenaren. De meerwaarde van de facilitatoren ligt in de kennis van zaken, over hoe bedrijven en burgers denken, en de inrichting van de processen.” (bestuurder) o 3.6.46 “Er is vanuit het WaalWeeldemanagent weinig sturing geweest in de richting van de clusterfacilitatoren. Aangezien het allemaal ervaren mensen zijn, hebben ze allemaal hun eigen aanpak en visie, hierdoor zijn de clusters ook uit elkaar gegroeid, dit is een keerzijde.” (Radboud Universiteit) Het project management maakte o.a. de volgende observaties/trok de volgende conclusies: o Door de gekozen insteek binnen de clusters, staat of valt het project met de wethouders. o Facilitatoren waren belangrijk voor het resultaat. o Met meer geld was er een betere aansturing mogelijk geweest. o

6. Rol van Rijkswaterstaat In de eerste interviewronde kwam de rol van Rijkswaterstaat slechts zijdelings aan de orde, waarbij wel haar specifieke verantwoordelijkheid en rol erkend werd. o 1.5.11 “We zijn altijd kritisch omgegaan met WaalWeelde en zijn dat nog steeds. De periode om het plan te ontwikkelen is veel te kort. We zijn er geen voorstander van als het leidt tot het afschaffen van kribverlaging. Wij willen geen medeverantwoordelijkheid dragen voor de veiligheid, dat is iets voor de waterbeheerder en RWS.” (beambte) o 1.9.11 “In de uitwerking moeten allerlei besluiten worden genomen waarbij Rijkswaterstaat eigenlijk de trekker zou moeten zijn. Daar hoort ook onteigenen bij, dat kun je niet aan de deelnemende gemeenten of regio’s overlaten.” (beambte) Het project management heeft bij de bespreking geen conclusies geformuleerd t.a.v. de rol van Rijkswaterstaat. Bij de tweede interviewronde kwam de rol van Rijkswaterstaat wat nadrukkelijker aan de orde. Ook de spanning tussen de doelen van de Programma Directie Ruimte voor de Rivier en die van WaalWeelde werd benoemd. o 2.9.22 “Een project waar ik tijdens het opstellen van het PKB bij betrokken was, strandde vanwege de strenge beleidslijn in het PKB. Het voorgestelde project had niet de vereiste riviergebonden functie. Rijkswaterstaat zit in WaalWeelde nog steeds aan tafel en dat betekent dat de beleidslijn van Rijkswaterstaat nog steeds meegenomen wordt. Dat is een beperking omdat in onze beide projecten een uitbreiding wordt gerealiseerd die niet riviergebonden is. Beide projecten komen niet verder omdat zij niet in overeenstemming zijn met de beleidslijn van Ruimte voor de Rivier. Om dat voort te kunnen zetten, zou er een ‘go’ moeten komen vanuit Ruimte voor de Rivier.” (beambte) o 2.9.24 “Rijkswaterstaat is altijd een koninkrijk geweest. Maar door de Ecologische Hoofdstructuur moeten ze groene partijen dulden. Rijkswaterstaat heeft er een hele kluif aan om onderdeel te worden van de Nederlandse maatschappij. Ze hebben de weg nog niet gevonden. Ze hebben een klinische manier om met het water om te


19 / 94

gaan. Wat ze doen is een goed vertrekpunt, ware het niet dat je meer rekening moet houden met wat er achter de dijken gebeurd.” (bedrijf) o 2.9.27 “Rijkswaterstaat wordt een stuk enthousiaster over WaalWeelde als het PKB-Ruimte voor de Rivier als uitgangspunt wordt genomen en niet als schietschijf.” (belang) Het project management formuleert als aandachtspunt dat de rol van Rijkswaterstaat in RWs beter moet. Bij de derde interviewronde is de rol van Rijkswaterstaat nog nadrukkelijker aan de orde gekomen, ook doordat een directeur van Rijkswaterstaat Oost Nederland zelf is geïnterviewd. o 3.9.39 “Aan de ene kant heeft de Tweede Kamer besloten over de Planologische Kernbeslissing (PKB) en moet RWS dit als uitvoeringsorganisatie gewoon uitvoeren. Tegelijkertijd zit ik in de initiatiefgroep van WaalWeelde, een club mensen die iets anders willen. Dat brengt mij in een dubbele positie. Ik wil eigenlijk niet dat het initiatiefgroep heet, ik kan niet het initiatief nemen van maatregelen waarvoor de Kamer een ander besluit heeft genomen.” (Rijkswaterstaat) o 3.9.46 “RWS geeft structureel niet thuis, eigenlijk zou je ze bij de clusterbijeenkomsten willen hebben, daar worden keuzen voor projecten gemaakt, ze zijn er niet. Ook bij de ontwikkelgroep (3040 deskundigen bij elkaar) kwamen ze niet.” (Radboud Universiteit) o 3.9.47 “Wij kunnen het gewoon niet bemensen, we hebben er geen opdracht voor om dat te doen. Als iemand bij RWS komt met een vraag, zijn ze altijd bereid om die te beantwoorden. Maar om mee te draaien in groepen, zeker in deze toch wat kritische positie. Dat hebben we niet gewild.” (Rijkswaterstaat) o 3.9.52 “De houding van Rijkswaterstaat noem ik tweeslachtig, aangezien men wel projecten/plannen toetst maar zich naar gemeenten toe passief opstelt.” (Bestuurder) o 3.9.58 “Sinds februari gaat het contact van Rijkswaterstaat met de provincie wel goed. De staatssecretaris heeft WaalWeelde recentelijk een parel genoemd. Het is nog niet zwart-op-wit dat RWS gaat meedoen met de clusterbijeenkomsten, maar er wordt gewerkt aan een samenwerkingsovereenkomst tussen de provincie en RWS.” (Radboud Universiteit) o 3.9.62 “RWS houdt haar kruit droog, hetgeen zich slecht verhoudt met de Watervisie. Ze moeten gaan deelnemen, anders moeten ze straks weer gaan roepen: ‘Geen gezeik aan mijn dijk’.” (Leven met Water) Het project management herkende bij de bespreking de spagaat van Rijkswaterstaat, maar trok tijdens de bespreking geen verdere conclusies. Overall conclusie van het project management t.a.v. het proces binnen WaalWeelde De eindconclusie van het WaalWeelde project management is dat de insteek van de 4B’s en het open plan proces van WaalWeelde wel een goede is geweest, maar dat het proces om meer grip vraagt. Het proces moet zowel bottom-up als top-down zijn.

20 / 94


Mening van het project management over de rol van de leergeschiedenis Begin december heeft Hans Hufen, lid van het WaalWeelde leergeschiedenis team twee leden van het WaalWeelde projectmanagement (Daphne Willems, oorspronkelijk lid van het management team vanuit de Radboud en Henk de Hartog, projectleider namens de provincie Gelderland Universiteit) met de volgende vraag benaderd: In hoeverre heeft de leergeschiedenis het WaalWeelde projectmanagement geholpen het WaalWeelde proces bij te sturen? Het antwoord was dat zij de leergeschiedenis zagen als een, door de citaten en kolommen, consumentvriendelijk, snel toegankelijk, tot de verbeelding sprekend, prettig en waardevol hulpmiddel voor het management, dat soms ook tot concrete vervolgacties aanleiding was. De leergeschiedenis was “een thermometer”, een “APK”die een aardig overzicht van de stand van zaken geeft. Aandachtspunten die voor het projectmanagement uit de leergeschiedenis naar voren kwamen waren: Het proces gaat stroperig. Participatie van de 4 B’s is beperkt. Helder kader is gewenst. Stevige regierol is nodig. Effect van specifieke hulpmiddelen. In het voorjaar van 2008 heeft het adviesbureau Boer & Croon in opdracht van de provincie Gelderland een onderzoek gedaan naar de inrichting van het vervolgproces WaalWeelde. In een aantal interviews zijn zij tot vergelijkbare conclusies gekomen als het WaalWeelde projectmanagement trok uit de leergeschiedenisrondes. Het is moeilijk aan te geven wat het effect van de één en wat het effect van de ander is geweest op de koerswijziging die opgetreden is. Wel is duidelijk dat de conclusies dezelfde kant op wezen en elkaar versterkt hebben.

Mening van de auteur over de rol van de leergeschiedenis: Hieronder lopen we de mogelijke effecten van de leergeschiedenis langs per thema: 1. (alternatief) voor kribverlaging Hierin heeft de leergeschiedenis wel als thermometer gewerkt. Het werd duidelijk hoe dit wel of niet leefde bij de respondenten en het projectmanagement heeft hier actie op kunnen nemen en ook genomen (in de communicatie). Mogelijk is het projectmanagement ook hierdoor zelf meer bewust geworden van het effect van wel of niet inzetten op alternatief voor kribverlaging. 2. Betrokkenheid 4b’s Ook hierin heeft de leergeschiedenis als thermometer gewerkt, alleen was het projectmanagement niet erg bij machte hier wat aan te doen, lees: de 4b’s meer bij het project (doen) betrekken. Er werden in de eerste twee rondes wel allerlei voornemens uitgesproken, maar daar zijn er niet veel van uitgevoerd, waarschijnlijk vooral door capaciteitsgebrek, maar mogelijk ook door de (gebrekkige) positie van de provincie, de sterkere en onafhankelijke positie van de clusterfacilitatoren en de sterke positie van de wethouders. Daarin is WaalWeelde dus heel goed geslaagd: het betrekken van de wethouders. De conclusies/verklaringen van het projectmanagement voor het minder betrokken zijn van burgers dat het aan de wethouders ligt of dat het voor burgers alleen werkt als het om concrete zaken gaat, lijkt te gemakkelijk. Het heeft ook te maken met het niet vanaf het begin hier volop op inzetten.


21 / 94

3. Overkoepelende visie en ontwikkelgroep Vanaf het begin werd in de leergeschiedenis interviews om een overkoepelende visie en een ondersteunende ontwikkelgroep gevraagd. Daar is laat op in gezet, waarschijnlijk ook vanwege gebrek aan capaciteit, net als bij het vorige punt. 4. Provincie als regisseur Ook dit punt is vroeg in de leergeschiedenis rondes naar voren gekomen en heeft flink de wind in de rug gekregen door het rapport van Boer & Croon. 5. Clusters en facilitatoren De leergeschiedenis thermometer gaf voor dit punt goed aan wat de temperatuur was t.a.v. de clusters: van aarzelend positief naar negatief over het functioneren, naar uiteindelijk resultaat opleverend met kanttekeningen. Met de kritiek punten heeft het projectmanagement niet veel kunnen doen, behalve ideeën vormen over de vervolgfase. 6. Rol Rijkswaterstaat Volgens de respondenten zou Rijkswaterstaat meer kunnen meewerken met een regioproces als WaalWeelde. De spagaat waarin Rijkswaterstaat zit wordt herkend door het projectmanagement, maar het lijkt dat het projectmanagement er meer aan doet “boven-over” (via de Prins van Oranje en de Staatssecretaris) dan rechtstreeks naar de belangrijke regionale spelers van Rijkswaterstaat. Rijkswaterstaat zelf lijkt zich ook niet veel gelegen te laten liggen aan de opvatting van de omgeving over haar rol, hoewel er hoop blijft dat zij in het vervolg beter mee kan doen.

Conclusies van de auteur t.a.v. het proces van WaalWeelde, gebaseerd op de leergeschiedenis: Het loont de moeite om vanaf het begin in te zetten op betrokkenheid van alle 4 B’s, rekening houdend met een lang proces waarbij niet alle vier de B’s vanaf het begin even betrokken zullen zijn. Daar is een specifiek procesontwerp voor nodig, en ook de mogelijkheid om dit regelmatig bij te stellen. WaalWeelde heeft laten zien hoe je succesvol de wethouders van verschillende gemeentes, zelfs van verschillende kanten van de rivier, de gelegenheid kunt bieden om met elkaar te praten en plannen te maken. Ook heeft WaalWeelde laten zien hoe bedrijven de ruimte gegeven kan worden bij die planvorming betrokken te raken. Het is ook duidelijk geworden dat daarvoor facilitatoren “op de grond” die specifieke kennis en vaardigheden hebben, onpartijdig zijn en voldoende tijd hebben, essentieel zijn. Het is daarbij wel van belang dat de communicatie tussen facilitatoren en het centrale plan niveau gewaarborgd is. Sterke centrale regie is bij een complex proces als WaalWeelde hard nodig. Visie en kaderontwikkeling op centraal niveau is onontbeerlijk voor een goed proces op cluster niveau. Daar is ook op centraal niveau voldoende capaciteit voor nodig.

22 / 94


WaalWeelde heeft de mogelijkheden en beperkingen van een aantal instrumenten laten zien: WaalWeelde website (wiki), inspiratie atlas, digitale ontwerptafel. Deze instrumenten zijn in principe nuttig, maar dienen wel op de goede manier ingezet te worden en zijn niet in alle gevallen nuttig. De rol van Rijkswaterstaat moet helderder worden in gebiedsprocessen waarbij zij zelf niet de regie heeft. Dat is vooral een zaak van Rijkswaterstaat zelf, maar ook voor haar omgeving. Conclusies van de auteur t.a.v. de leergeschiedenis: De leergeschiedenis heeft geholpen bij het zichtbaar maken van de complexiteit van het maken van een samenhangend plan voor de Waal. De leergeschiedenis zoals toegepast is een nuttig instrument voor de projectleiding om te zien hoe bijgestuurd kan worden.


23 / 94

III Leeswijzer Leergeschiedenis WaalWeelde Het “leergeschiedenis” team, bestaande uit Hans Hufen van QA+, Liesbeth Halbertsma als leergeschiedenis expert en Bouke Ottow van WINN, heeft de interviews geanalyseerd op thema’s. Het hiernavolgende citaten-met-commentaarverslag is een resultaat van die analyse. De thema’s De thema’s volgen uit het Procesplan WaalWeelde (concept oktober 2006). In dat procesplan wordt uiteengezet hoe de opzet van het project is en wat door het projectteam belangrijk gevonden wordt. De thema’s manifesteerden zich in mindere of meerdere mate bij de analyse van de interviews. Voor de relevante citaten uit de interviews presenteren we relevante citaten uit het procesplan ter introductie van het thema. We hebben in dit verslag van de drie rondes dezelfde nummering en formulering van de thema’s aangehouden. Na de eerste ronde hebben we een tiende thema toegevoegd: “werkproces”. De kolommen In de rechter kolom van de tabel staan de relevante citaten uit de 3 x 10 interviews. In de linker kolom staan samenvattende opmerkingen van het leergeschiedenisteam. De citaten zijn per ronde en per thema doorlopend genummerd. Op die manier heeft elk citaat een uniek nummer, wat verwijzing naar citaten vergemakkelijkt. Conclusies van het projectteam WaalWeelde Na elke ronde heeft het projectteam WaalWeelde de uitkomsten van de betreffende interview ronde van de leergeschiedenis besproken en leer/aandachtspunten benoemd en conclusies getrokken. Deze leer/aandachtspunten en conclusies staan in een laatste tabel na elk van de drie citaten-met-commentaar-verslagen.

24 / 94



1

Leergeschiedenis ronde 1

1.1

De ronde 1 (maart/april 2007) interview citaten per thema

25 / 94

Thema 1. Aanleiding “Na de perioden van hoogwater en de dreigende overstromingen in 1993 en 1995 heeft de Rijksoverheid nieuw beleid ontwikkeld voor de rivierveiligheid. De Planologische Kernbeslissing Ruimte voor de Rivier (PKB RvR) geeft invulling aan dit nieuwe beleid. In de afgelopen jaren is er een regio-proces geweest waarbij veel partijen betrokken zijn geweest en dat uiteindelijk een regio-advies opgeleverd heeft. Door geldgebrek zijn veel aspecten van dat regio-advies niet in het uiteindelijke voorkeuradvies terecht gekomen. In de PKB is voor de Waal kribverlaging gepland. effectief, maar met weinig ruimtelijk kwalitatieve meerwaarde. WaalWeelde zoekt naar een methode om het draagvlak te vergroten door de koppeling te leggen tussen rivierveiligheid, ruimtelijke kwaliteit en economische groei en door alle partijen in alle fasen te betrekken.” (Uit paragraaf 1.2 in het procesplan WaalWeelde, blz.2)

Rivierveiligheid is vanwege de situaties in ’93 en ’95 echt belangrijk.

1.1.1 Ik was als loco burgemeester verantwoordelijk voor de evacuatie van Tiel. Ik weet wat de dreiging van de rivier kan zijn. Ik heb het ook gevoeld. Ik wil aan veiligheid niet tornen. In 1993 stond het water hoger dan ik me kon herinneren. (bestuurder) 1.1.2 In 1995 dreigden de dijken door te breken, net zoals bij Echteld aan de overkant. De veiligheid achter de dijken is de eerste prioriteit. We waren gedwongen om het gebied te verlaten. De evacuatie werkte motiverend om verdergaande maatregelen te nemen. (beambte)

De uitkomsten van de PKB, zoals kribverlaging, zijn zo slecht nog niet.

1.1.3 In 1995 heeft in het gebied geen evacuatie plaats gevonden en men heeft geen acute dreigingen ervaringen. Mede door de lage prioriteit heeft de gemeente de betrokkenheid bij het PKB Ruimte voor de Rivier uitbesteed. “Ik vind helemaal niets van het PKB Ruimte voor de Rivier maar ik ben er niet negatief over.” (beambte) 1.1.4 De uitkomsten van het PKB Ruimte voor de Rivier voor de Waal zijn “voorlopig heel positief.” d.w.z., de dijkverleggingen die zijn opgenomen. De kribverlaging is voor het Rivierengebied evenzeer een “uitermate goede zaak.” (burger/belangengroep) 1.1.5 Wij waren tevreden over de uitkomsten van het PKB. Meer in het bijzonder met de keuze voor

26 / 94


Maar de klankbordgroep geen voorbeeld voor WaalWeelde voor het vergroten van draagvlak.

kribverlaging en een uitgesproken “nee” tegen een Maas-Waal verbinding in verband met de veiligheidsrisico’s. (beambte) 1.1.6 We hebben aan de uitkomsten van het PKB wel een goed gevoel overgehouden maar er waren toch een aantal dingen waarmee we niet aan de bak kwamen. De klankbordgroep was nooit een forum waarin gedachtewisseling plaats vond. Alleen als er anders iets misging werd er aandacht aan besteed. Dat was een gemiste kans. (burger/belangengroep)

1.1.7 Het functioneren van de klankbordgroep was weinig verheffend. Er werd in de stuurgroep ook weinig gedaan met wat er uit de Klankbordgroep kwam. Een echt voorbeeld voor WaalWeelde is de Klankbordgroep van het PKB Ruimte voor de Rivier niet. (bestuurder) Thema 2. De Uitdaging: de vier B’s “WaalWeelde zoekt naar een methode om het draagvlak, en zodoende de maatschappelijke effectiviteit, te vergroten door de koppeling te leggen tussen rivierveiligheid, ruimtelijke kwaliteit en economische groei en door alle partijen in alle fasen te betrekken.” (Uit paragraaf 1.2 van het procesplan blz.2) “Het is de uitdaging om binnen WaalWeelde de vier B’s (Burgers/belangengroepen, Bedrijven, Bestuurders en Beambten) beter in staat te stellen hun doelen te bereiken. dit gebeurt door het stimuleren en faciliteren van intergemeentelijke en publiek-private samenwerking.” “Door burgers en belangengroepen in een zeer vroeg stadium te betrekken, wil WaalWeelde het NIMBY-syndroom verminderen.” “WaalWeelde zal ondernemers en bedrijven in de regio ondersteunen in de realisatie van hun initiatieven.” (Uit paragraaf 1.3 van het proces plan, blz. 3).

Er is zeker perspectief voor het betrekken van het bedrijfsleven, maar misschien niet in elke fase evenveel.

Maar op dit moment is de

1.2.1 We moeten maar kijken hoever we gaan komen. Het zou mooi zijn als het zou lukken dat bottom-up proces. Tegelijkertijd ben ik wel een realist. Daarom is het in het verleden altijd van bovenaf geweest. (bestuurder) 1.2.2 De afgelopen jaren hebben delfstofwinners een enorme ontwikkeling doorgemaakt qua betrokkenheid. Ze gaan zelf de boer op en zoeken contact met politiek, bestuurders, gedeputeerde bijvoorbeeld (bij de Gelderse Poort). De provincie hoeft ze nauwelijks uit te nodigen of ze staan al voor de deur. Ook in gewone uitbestedingprocedures weten ze wel hun weg te vinden. Als ze het eigendom van de grond hebben, dan heb je ze aan je fiets hangen. Ik zie vooral mogelijkheden voor bedrijven in de uitvoering en


betrokkenheid van bedrijven erg klein.

Het kost ook wel tijd en inspanning.

27 / 94

realisatie maar niet zozeer in de voorfase. Sleutelwoorden: principes vastleggen tussen publieke partijen, verantwoordelijkheden nemen en houden, uitwerking verwachting naar private partijen. (beambte) 1.2.3 Op dit moment zijn geen bedrijven of anderen betrokken om alvast te bedenken over de realisaties. (beambte)

In de eerste fase is de rol van bedrijven (te) klein geweest.

Bedrijven doen niet onvoorwaardelijk mee!

1.2.4 Er zijn nogal wat partijen nodig bij de realisatie van plannen zoals SBB, oppervlaktedelfstofwinners en de Hollandse waterlinie. Ik zie de wenselijkheid van hun betrokkenheid maar realiseer me dat dit tot tempoverlies kan leiden. Daar zou je misschien wel meer tijd voor moeten nemen. (bestuurder) 1.2.5 Misschien hebben ze bij WaalWeelde helemaal geen tijd voor betrokkenheid van maatschappelijke organisaties. (burger/belangengroep) 1.2.6 De rol van het bedrijfsleven is in WaalWeelde is te klein. Dat was bij het begin en dat is nog steeds. Het is tot dusver echt een overlegcircuit voor politieke bestuurders hierbij ondersteund door ambtenaren. Het is een praatclub van bestuurders. (bedrijf)

.. kunnen ook niet alles..

1.2.7 Als gesprekspartners dat willen, dan zouden we best willen meedenken. Daar moet wel een samen gedachte achter zitten. Ze moeten het niet eng vinden anders kunnen we beter eerst even wachten. Er moet vertrouwen zijn. (bedrijf)

.. en trekken hun eigen plan.

Betrokkenheid van burgers/belangengroepen is ook moeilijk en tot nu toe ook minimaal.

1.2.8 De markt gaat niet voor een foto in de krant meedoen. De kennis willen we delen, maar straks hebben we alle kennis gedeeld en dan? Het kost ook tijd en geld. En wat gebeurt er dan met onze kennis, dat heb ik ook aan WaalWeelde gezegd. Anders kunnen we beter wachten tot de overheid is uitgedacht om dan pas in te stappen. De overheid wil graag de markt betrekken, maar als je dan op nul staat bij de uitbesteding is dat niet aantrekkelijk. (bedrijf) 1.2.9 Je kunt veel van het bedrijfsleven verwachten maar niet dat ze voor zo’n groot gebied een plan ontwikkelen. (bedrijf)

28 / 94


1.2.10 Wij hebben als houding gekozen: we gaan gewoon door. We nemen deel aan enkele bijeenkomsten maar we trekken ons niet meteen iets aan van WaalWeelde of wat dan ook. En als WaalWeelde belemmeringen opwerpt, dan trekken we keihard aan de bel. (bedrijf) 1.2.11 De burgerbetrokkenheid en de betrokkenheid van maatschappelijke organisaties behoeft verbetering. Je zult je wel moeten realiseren dat burgers betrekken niet eenvoudig is. (bestuurder) 1.2.12 Burgers, bedrijven en belangroepen doen vooralsnog onvoldoende mee. De “B” van bestuurders en beambten, dat lukt bij WaalWeelde wel. Bij bestuurders worden allerlei vragen neergelegd en deze zijn voldoende betrokken. Bedrijven raken enigszins betrokken maar dit behoeft verbetering. Dat is nog niet optimaal. (bestuurder) De start van het project

wordt niet door iedereen even positief ervaren.

1.2.13 Ook de contacten naar burgers lopen anders dan bedoeld. Die contacten zijn belangrijk, maar WaalWeelde is vanuit een concept bedacht. Dat ze met ideeën komen zodat we samen kunnen optrekken. Wellicht na de verdieping dat burgers beter kunnen worden betrokken. (beambte) 1.2.14 WaalWeelde is op het gemeentehuis een bekend fenomeen maar de externe betrokkenheid is vooralsnog bescheiden. (beambte)

Betrokkenheid belangengroepen de moeite waard of gemiste kans en te laat?

1.2.15 Vooralsnog gaat het bij WaalWeelde nu alleen om politiek, bestuurders en ambtenaren. Enerzijds is dat wel jammer. (burger/belangengroep) 1.2.16 Tot nog toe is er voor ons niet echt een ingang geweest om ideeën in te brengen bij WaalWeelde. Tot dusver is het iets geweest wat zich buiten ons gezichtsveld heeft afgespeeld. Wij zijn niet uitgenodigd en hebben niet deelgenomen aan clusterbijeenkomsten. Misschien is het niet erg dat wij niet meedoen, maar ook andere maatschappelijke organisaties worden buiten de deur gehouden. (burger/belangengroep) 1.2.17 Het was beroerd weer op de dag van de bijeenkomst maar de bootreis was erg geslaagd. Er was met succes gestreefd naar een brede deelname van de verschillende organisaties uit de regio. Er


29 / 94

was enige dominantie van bestuurders en beambten, maar er waren ook veel burgers en maatschappelijke organisaties aanwezig. (bestuurder) 1.2.18 Op de boot heb ik kennis gemaakt met WaalWeelde. En toen heb ik de presentaties van Modder, Keereweer en van Toine Smits gehoord. En toen liepen ze alle drie van de boot af. We konden pas afvaren toen de heren van de boot af waren. Ik noem het als een voorbeeld van hoe wordt er omgegaan met interactie en openheid. Ik ging daar blanco naar toe. (burger/belangengroep) 1.2.19 We zien in WaalWeelde verbetermogelijkheden maar we hebben niet de ingang of de interesse deze in te kunnen brengen. Ik denk niet dat Henk open staat voor nieuwe ideeën. Zijn perspectief is toch het alternatief voor het PKB. Op dit moment is het een beetje zo hoe eerder WaalWeelde van tafel valt, hoe liever het me is. Hoe minder er in geïnvesteerd wordt, hoe minder het krijgt met het veld hoe beter. We vervallen een beetje in onze oude rol, overal nee tegen zeggen. (burger/belangengroep)

Thema 3. Doel/uitkomsten/resultaat “Het project heeft tot doel om te komen tot een breed gedragen ruimtelijk ontwerp voor het Waaltraject, gebaseerd op ruimtelijke kwaliteit in combinatie met rivierveiligheid en economische groei.” “Het uiteindelijke resultaat is één ontwerpplan, weergegeven in een kaartbeeld en onderbouwd in een achterliggend document dat de basis is voor: o één inpassingsplan in het kader van de nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening; o één beheerplan voor de uiterwaarden in het kader van Natura 2000 o regionale uitwerking van de EU KRW; o aanpassing van de PKB Ruimte voor de Rivier” (uit paragraaf 2.1 van het procesplan, blz. 4).

Is het doel “alternatief voor kribverlaging” of “streekplanherziening”, of allebei, of verschuift het doel van “alternatief voor kribverlaging” naar streekplanherziening?

1.3.1 De doelstelling van het project is onverkort het ontwikkelen van alternatieven voor de kribverlaging en het realiseren van meer ruimtelijke kwaliteit langs de Waal. (bestuurder) 1.3.2 Alternatieven voor kribverlaging is niet per se de insteek. Het gaat om de verbetering van de kwaliteit van dit gebied. (bestuurder) 1.3.3 De gedachte van alternatieven voor kribverlaging speelt wel mee. Ik weet niet of dat

30 / 94


realistisch is. Ik kan wel leven met het idee later te zijn met plannen dan eind 2008. Dan zouden die maatregelen gewoon voor de lange termijn zijn. (beambte) 1.3.4 De precieze doelstelling van het project WaalWeelde is niet meteen duidelijk. Via via kom ik erachter dat het om een streekplanherziening gaat. (bedrijf)

Thema 4. Uitkomst Ruimtelijke kwaliteit Ruimtelijke kwaliteit is één van de vier vertrekpunten van WaalWeelde: de vier R’s: vergroting van de Ruimtelijke kwaliteit, vergroten van de Rivierwaterafvoercapaciteit van de Waal, perspectief voor Regionale economische ontwikkelingen en Regionale samenwerking. (uit paragraaf 2.1 van het procesplan, blz. 4). Het gebrek aan ruimtelijk meerwaarde in de voorkeursvariant van de PKB Ruimte voor de Rivier was ook de aanleiding voor het ontstaan van WaalWeelde. (uit paragraaf 1.2 van het procesplan, blz. 2). Met andere woorden: voor WaalWeelde is het bereiken van die Ruimtelijke kwaliteit van groot belang.

Ruimtelijke kwaliteit en de kansen daarvoor in het gebied worden gezien.

1.4.1 Als het gaat om Fort Sint Andries is het jammer dat de ruimtelijke kwaliteitsaspecten niet meer terugkomen in het PKB Ruimte voor de Rivier. “Je ziet de mogelijkheden voor uiterwaarden, we zijn al heel ver, maar het laatste zetje lijkt niet te komen.” (beambte) 1.4.2 Ik heb een gevoel vertolkt over hoe leuk het eigenlijk is als het rivierengebied benut wordt. Het mooiste van dit gebied zijn de luchten, de vergezichten. Dat moet je benutten. (bedrijf) 1.4.3 Als ze zelfs in Parijs stranden hebben, waarom zouden wij dat dan niet hebben. Hier loopt de drukste rivier ter wereld maar daar doen we weinig mee. Je kunt nu zelfs geen wandeling maken langs de Waal. Je kunt ook met de natuur veel meer doen in Tiel. (bestuurder)

Maar het wordt niet direct herkend dat WaalWeelde daar wat mee doet.

1.4.4 Ik zie bij WaalWeelde nergens iets over natuur en landschap, terwijl we het hier hebben over kernelementen van de Ecologische Hoofdstructuur. Daar past niet bij dat je met terpen gaat werken. We hebben het hier over de ruggengraat van de Ecologische Hoofdstructuur. Natuur en waterveiligheid zijn voor ons de essentie bij de planontwikkeling in het Rivierengebied.” (burger/belangengroep)


Wordt WaalWeelde gedreven door de worst van 116 miljoen voor de kribverlaging of door het verlangen naar meer ruimtelijke kwaliteit?

Een gezamenlijke visie zou helpen.

31 / 94

1.4.5 Bestuurders langs de Waal wilden meer ruimtelijke kwaliteit. Maar WaalWeelde legt een ander accent dan ruimtelijke kwaliteit. Als je Toine Smits vraagt waarom WaalWeelde is gestart, dan zegt hij dat het doodzonde is dat er is meer dan 100 miljoen voor kribverlaging wordt uitgegeven terwijl je dat op een andere manier zou kunnen besteden. Dan is de trigger niet zozeer hoe kunnen we de ruimtelijke kwaliteit bevorderen maar hoe kunnen we die pot met geld gebruiken voor 2008. (burger/belangengroep) 1.4.6 Met de intentie om 116 miljoen aan technische maatregelen beter te benutten wordt onze gemeente een worst voorgehouden. We zijn het daar niet mee eens.” (beambte) 1.4.7 De ontwikkeling van een visie op de ruimtelijke kwaliteit voor het Rivierengebied zou heel welkom zijn, eventueel in combinatie met kribverlaging. Het lijkt alsof het gaat om het binnenhalen van die gelden. (burger/belangengroep) 1.4.8 Er mist een perspectief waar mensen warm voor lopen. Er zou een document als “Lonkend rivierenland” moeten zijn, met een doel en een missie. Daarin staat we gaan dit gebied een enorme impuls geven en zo gaan we dat doen: het wordt een ecologisch paradijs, er worden 6000 woningen gerealiseerd enzovoort. Maar nee, we gaan weer praten en dan slaat dat een beetje dood, hè.” (bedrijf) 1.4.9 Er moet een punt gaan komen dat je je gezamenlijk verantwoordelijk voelt. Als het goed is dan moet dat wel gaan komen. (beambte) 1.4.10 Ook de invalshoek van de ontwikkeling van een gebiedsvisie voor het gebied langs de IJssel spreekt me aan. De kernkwaliteiten van het gebied worden gebruikt als invalshoek. Bij de clusters begint het net bij de andere kant. (burger/belangengroep) 1.4.11 Als opgave zie ik vooral: “Welke “grand design” komt er doorheen.” De opgave is of er in de bak parels een goed patroon gaat komen, een goed alternatief voor het PKB- Ruimte voor de Rivier. (bestuurder)

32 / 94


Thema 5. Regionale samenwerking: Het hele plangebied

“Voor de werkbaarheid zijn er twee lagen in het schaalniveau van WaalWeelde aangebracht: het gehele plangebied en de clusters. Enerzijds fungeert WaalWeelde als één geheel als het gaat om kennisuitwisseling en het toepassen van innovatieve ideeën.” (Uit paragraaf 2.2 van het procesplan, blz. 5). Economische ontwikkelingen meer als middel om het eigenlijke doel te financieren dan een doel op zich? Opportunisme: WaalWeelde is een leuke kans, maar zonder WaalWeelde vinden we andere wegen om wat we willen tot stand te brengen. Is het voor alle gemeentes duidelijk dat het loont om samen te werken?

Er zijn ook mogelijkheden voor negatieve activiteiten en effecten.

1.5.1 Je ziet steeds meer dat de overheid de markt benadert om mee te denken. De overheid zoekt de creativiteit en het financiële draagvlak. (bedrijf) 1.5.2 Het al dan niet slagen van WaalWeelde mag geen consequenties hebben van Waalfront. Het momentum is wel mooi, we hadden in 2004 niet kunnen bevroeden dat er in 2006 een project zou starten waarop we zouden kunnen aanhaken. (bestuurder) 1.5.3 Er moet wel bereidheid tot samenwerking komen. Als de insteek is, er is wat te halen maar er wordt niet gebracht, dan is dat een probleem. (bestuurder) 1.5.4 De aansluiting bij WaalWeelde was voor ons geen moeilijke keus. Wij vonden dat prima, daar was geen discussie over. Je wilt toch wat moois hebben voor ons gebied en als je voor hetzelfde bedrag iets anders kan bereiken. (beambte) 1.5.5 Ruimtelijke kwaliteit is een containerbegrip waar de deelnemers hun eigen plannen onder kunnen scharen. De wethouder van Druten komt met een oud plan weer terug, Dekker van der Kamp heeft weer zijn eigen ideeën. Niet alle initiatieven voegen “ruimtelijke kwaliteit” toe. “Slechte” ideeën: bouwen in de uiterwaarden, dijken meer naar binnen leggen, oude steenfabrieken als bedrijfsterrein gebruiken. Wij waren dan ook geen voorstander van het emab beleid en projecten. We zullen daar met volle kracht tegen protesteren.” (burger/belangengroep) 1.5.6 We zien diverse onwenselijke effecten van projecten binnen onze gemeentegrenzen De verschillende maatregelen hebben niet zonder meer voor de gemeente de gezochte meerwaarde. (beambte)

De houding van gemeentes varieert: van enthousiast tot kritisch tot onverschillig.

1.5.7 We hebben er zin in, we gaan er wat van maken. De nieuwe wethouder is erg enthousiast. Hij is ook voorzitter van het cluster, en die zin zijn we wel enthousiast. (beambte)


33 / 94

1.5.8 Ik ben tevreden over de voortgang tot nog toe. Tegelijkertijd heb ik nu behoefte aan een versnelling: Ik denk dat dit wel een cruciale periode is. Er moet wel en bepaalde snelheid in zitten. We moeten verder gaan dan alleen ambities. We moeten nu wel ook echt concreet worden. (beambte) “Wij” draaien op voor de gevolgen van “hun” probleem en oplossing

en zijn er ook niet vanaf het begin bij betrokken.

1.5.9 Ik heb het gevoel dat WaalWeelde vanuit KAN en Nijmegen bedacht is. WaalWeelde is een logische consequentie van het gegeven dat Veur-Lent is gepland, en dat er nu bedacht moet worden hoe de golf die hierdoor ontstaat, moet worden geaccommodeerd. (beambte) 1.5.10 Een jaartje terug werd WaalWeelde aangekaart door Toine Smits in een bijeenkomst voor Regio Rivierenland. Het project was al ontwikkeld en er lag dus een verzoek om aan het uitontwikkelde plan deel te nemen. Dat is allemaal buiten ons om gebeurd. (beambte)

Er zijn genoeg voetangels en klemmen.

1.5.11 We zijn altijd kritisch omgegaan met WaalWeelde en zijn dat nog steeds. De periode om het plan te ontwikkelen is veel te kort. We zijn er geen voorstander van als het leidt tot het afschaffen van kribverlaging. Wij willen geen medeverantwoordelijkheid dragen voor de veiligheid, dat is iets voor de waterbeheerder en RWS. (beambte) 1.5.12 Het is geen halleluja verhaal. Er zijn heel veel praktische vragen zoals kwelwater en de benutting van oppervlaktedelfstoffen. Genoeg praktische problemen, maar we gaan ervoor. (beambte) 1.5.13 Ik weet niet wat de gemeente Nijmegen inbrengt. De wethouder heeft zich tot dusver steeds afgemeld. Dat is niet zo chique. Ik denk dat de gemeente Nijmegen weinig prioriteit geeft aan WaalWeelde. (beambte) 1.5.14 Onze wethouder is erg enthousiast en dat soort mensen gaan bepalen of het al dan niet wat wordt met WaalWeelde. (beambte) 1.5.15 Het enthousiasme van het begin is er nog steeds en dat merk ik ook om me heen. De laatste tijd is er actief gezocht naar een passende organisatiestructuur en kloppende procesopzet. “Het is wel even zoeken en tasten geweest. (bestuurder)

34 / 94


Thema 6. Regionale samenwerking: de clusters

“Voor de werkbaarheid zijn er twee lagen in het schaalniveau van WaalWeelde aangebracht: het gehele plangebied en de clusters. Enerzijds fungeert WaalWeelde als één geheel als het gaat om \kennisuitwisseling en het toepassen van innovatieve ideeën. Anderzijds worden er binnen het totale plangebied drie werkeenheden (clusters) (van een aantal gemeentes) onderscheiden die op clusterniveau het concrete werk oppakken: het maken van een ruimtelijk ontwerp. Binnen deze clusters ontmoeten de vier B’s elkaar en werken samen aan het planontwerp” (Uit paragraaf 2.2 van het procesplan, blz. 5).

Het werken in clusters is positief.

1.6.1 De clusterindeling is een goede werkwijze voor gemeenten omdat ze zich hierbij meteen iets kunnen voorstellen. (bedrijf) 1.6.2 Deze aanpak is wel zo compact, gemeenten kunnen dan mooi dingen uitwisselen. (beambte)

Al hadden sommigen meer sturing verwacht.

1.6.3 Ons cluster heeft tot dusver twee bijeenkomsten georganiseerd. Er waren teveel mensen aan tafel, ook van belangengroepen. Als je blijft roepen dat de vogeltjes beschermd moeten worden, dat verstoord het proces. Je moet timen wanneer iemand iets kan zeggen anders zit je elkaar in de weg. Iedereen kon zijn ideeën naar voren brengen. Er moet meer gestuurd worden bij de bijeenkomsten. Je moet bewuste keuzes maken anders wordt het een rommeltje. (bedrijf) 1.6.4 Er waren wel andere externen (facilitatoren). Die hielden alles helemaal open. Wat hun rol precies was, was voor ons niet duidelijk. (bedrijf) 1.6.5 We hadden als gemeenten het idee dat we bij de hand genomen zouden worden. Maar WaalWeelde straalt juist uit: gemeente kom maar op. Er is echter wel gecommuniceerd dat de gemeenten goed begeleid zou worden. Dat is wel jammer. Het loopt nu en het gaat een stuk beter. Dat komt allemaal wel goed. (beambte)

Het “echte”, concrete werk moet nog komen.

1.6.6 Er zijn twee clusterbijeenkomsten georganiseerd in het kader van WaalWeelde. Het ging hierbij steeds om één ambtelijke bijeenkomst en één bijeenkomst van politieke bestuurders. Het was jammer dat ambtelijk en bestuurlijk gescheiden waren, terwijl dat heel makkelijk in elkaar geschoven had kunnen worden. Bij de gemeenten waren steeds vrijwel alle gemeenten aanwezig. (beambte)


35 / 94

1.6.7 Tot dusver is er alleen nog maar geventileerd, de fase van verbinden moet nog komen in ons cluster. (beambte) Het centrale niveau is ook belangrijk.

1.6.8 Het risico is dat WaalWeelde te abstract blijft. Een provincie denkt abstract maar de gemeente denkt concreet. Je komt zo nooit tot de kern van lokale uitvoeringsproblemen. Het kan zijn dat een gemeente dan afhaakt. Als het concreet wordt komt er beetje vuur in. De vraag is of de provincie de capaciteit heeft om de dingen concreet te maken. Wat bij de universiteit ook een risico is. (beambte) 1.6.9 Op gebiedsniveau moet je de plussen en minnen qua natuur, economie, veiligheid compenseren. Ons cluster doet actief mee aan de planontwikkeling maar er moet ook iets voor het hele gebied komen. De integraliteit omwille van de veiligheid is het hoofdpunt, maar verevening is evenzeer belangrijk.” (beambte) 1.6.10 WaalWeelde krijgt veel aandacht is ons gevoel. We zijn wel gewend dat er veel initiatieven zijn. Ik pik eruit wat er nu mogelijk is. WaalWeelde is politiek bestuurlijk een groot initiatief. Onze houding is dat er dan voor gebieden plannen ontstaan en dat we dan vanzelf er iets mee te maken krijgen. We hopen er in de komende tijd op te kunnen aanhaken. Heel actief zijn we daar nog niet in. Ik weet niet hoe de provincie daar nu al invulling aan geeft. Als er een gebiedsgerichte visie voor Rivierenland komt, dan zijn we erg geïnteresseerd. (beambte)

Thema 7. Instrumenten “Om betrokkenen en geïnteresseerden te bereiken, informatie te verstrekken en te ontvangen, wordt een gebruikersvriendelijk interactief medium, de zg. WaalWeeldewiki in het leven geroepen. Via deze interactieve website ontvangen wethouders een directe feedback van de kiezers.” (Paragraaf 2.3b. van het procesplan, blz. 6/7).

DeWaalWeeldeWiki site zou behulpzaam kunnen zijn, onder voorwaarden.

1.7.1 Mensen worden via de site uitgenodigd om deel te nemen. Wel een beetje op afstand. (burger/belangengroep) 1.7.2 Wellicht dat WaalWeeldeWiki een rol kan vervullen, de site wordt nu gevuld met relevante informatie. De gemiddelde burger zal weinig geïnteresseerd in grootse woorden over interactieve processen en een open bestuursstijl. (bestuurder)

36 / 94


1.7.3 Het is wel mogelijk om via de site met ideeën te komen. (burger/belangengroep)

Thema 8. Initiatieven “Binnen WaalWeelde is er veel ruimte om nieuwe ideeën en plannen te ontwikkelen, maar uiteraard kunnen ook bestaande initiatieven en ideeën (opnieuw) worden opgepakt.” (uit paragraaf 3.2 van het procesplan, blz. 9) 1.8.1 Net zoals bij het Masterplan Waalfront is er veel creativiteit bij mensen over de onderwerpen natuur en rivier. “Je moet ze wel de kans geven om hun ideeën in te brengen en er wat mee te doen.” (burger/belangengroep) Mensen hebben goede ideeën, maar die ideeën komen niet zo maar.

De ideeën waar binnen WaalWeelde nu over gesproken wordt zijn oud.

1.8.2 Er is een lange adem nodig om iets gedaan te krijgen. Bij nieuwe ideeën denken veel mensen aan wat er allemaal niet kan. Ik moet met mijn plannen soms oppassen. Ik word soms gezien als iemand die zijn plannen wil doordrammen. Toine Smits is in staat om mensen te inspireren, dat soort mensen heb je nodig (burger/belangengroep) 1.8.3 WaalWeelde is nu een overleg carrousel van politiek, bestuurders en ambtenaren. En het blijft ondanks alle idealisme van Henk en Toine ook een beetje steken in dat overleg. Er zijn veel bekende projecten en maatregelen op tafel gekomen. De ideeën zijn behoorlijk uitgepoept. Nu is het een praatclub waarin een vriendelijke uitruil van oude ideeën plaats vindt. (bedrijf) 1.8.4 Is WaalWeelde nu een voortzetting van plannen die we eerder al bij de Raad van State hebben kunnen afschieten? (burger/belangengroep) 1.8.5 Er zijn wel parels maar het gaat voor 90% om bestaande projecten en ideeën. (bestuurder)

Is dit de fase waarin juist geen nieuwe ideeën ontwikkeld moeten worden, maar oude ideeën getrechterd ingeperkt?

1.8.6 WaalWeelde maakt politiek bestuurlijk veel los terwijl er weinig nieuws onder de zon lijkt te zijn. En dan komt WaalWeelde met veel tromgeroffel terwijl ze meeliften op bestaande projecten. Er wordt een vlag gehesen op een schip dat al een tijdje onderweg was (beambte) 1.8.7 Landinrichting en politiek verhouden zich als lange en korte termijn. Zie het initiatief van de “De Linge” in “Lonkend Rivierengebied”. De afgelopen 20 jaar zijn er zoveel initiatieven langs gekomen terwijl het gebied


37 / 94

maar één keer kan worden ingericht. Het ene moment komt er voor dat gebied de A15, de spoorlijn, uitbreiding van stedelijk gebied. Eén van onze kerntaken is het inperken van denkbare initiatieven zodat er echt iets gedaan kan worden. De commissie Fort St. Andries kan niet alle nieuwe ontwikkelingen blijven volgen. (beambte)

Thema 9. Organisatie WaalWeelde is een interactief project. Dat betekent dat er veel verschillende actoren zijn. Er is een initiatiefgroep dat als opdrachtgevend consortium fungeert. Er is een dagelijks bestuur/projectsecretariaat met provincie Gelderland en Radboud Universiteit dat de loket- en spilfunctie vormt. Er is een klankbordgroep/ontwikkelgroep die het project inhoudelijk en financieel steunt. En er is een bestuurlijke inbeddingsgroep. (uit paragraaf 4.2 van het procesplan, blz. 12-14) De Radboud Universiteit heeft als taak het overleg en afstemming met alle actoren. De Provincie Gelderland heeft als taak de bestuurlijke coördinatie en implementatie. (uit paragraaf 4.3 van het procesplan, blz. 15)

Wie heeft welke rol?

Aansturing is van belang!

Er is ook behoefte aan kaders en structuur voor het geheel.

1.9.1 Het is een project van de Radboud Universiteit, het is geen project van de provincie. In mijn beleving heeft de provincie er niets mee van doen. Wellicht is de provincie de opdrachtgever maar het is een project van de universiteit en daar nemen we dan aan deel. (beambte) 1.9.2 Er zijn veel partijen betrokken bij WaalWeelde. WaalWeelde kan ook leiden tot een Poolse landdag. Je zult bij de planvorming wel moeten aansturen op politiek bestuurlijke besluitvorming. (bestuurder) 1.9.3 WaalWeelde moet kaders gaan stellen. Het is tot dusver een gezellige praatgroep. Maar als men echt kaders wil gaan stellen dan zal er nog een hoop moeten gebeuren. De gedachte is geloof ik dat er door gepraat automatische consensus zal ontstaan, en zo werkt dat dus niet. (bedrijf) 1.9.4 We zijn druk op zoek naar een goede structuur voor het proces. De initiatiefgroep heeft een frisse kijk op het proces maar zal niet in staat zijn om voor voldoende politiek bestuurlijk draagvlak te zorgen. Het idee is daarom dat er een stuurgroep opgericht zal

38 / 94


worden die wel voor het draagvlak van bestuurders uit de regio kan zorgen. De stuurgroep heeft inmiddels eenmaal vergaderd. Zolang als er alleen een bak met rammelende pareltjes kan de stuurgroep ook nog niet zoveel doen. (bestuurder) Van de provincie wordt regie verwacht.

1.9.5 Van de provincie Gelderland verwacht ik een regierol. De provincie is bang om naar de regio’s en gemeenten al te sturend te zijn. Ze werken vanuit het idee eerst plannen te ontwikkelen en dan onderlinge tegenstrijdigheden te articuleren en vervolgens weg te werken. Ik heb moeite met de rol van de provincie vanwege de ambtelijke traagheid bij bestaande plantrajecten waar ik bij betrokken ben. (bedrijf) 1.9.6 Wij stellen ons afwachtend en voorzichtig op. Men vraagt zich af wat de belangen voor het gebied zijn, waar de kansen en mogelijkheden liggen en waar de bedreigingen zich bevinden. De provincie zal de regie naar zich toe moeten trekken en vervolgens een plan fiatteren dat dan vervolgens door gemeenten moet worden uitgevoerd. (beambte) 1.9.7 Maar als je ook de financiële aspecten zou gaan meenemen, dan gaan de oortjes gespitst worden. Als partijen als RWS, DLG, SBB gaan meedoen dan kan er ook echt iets gaan gebeuren. RWS heeft haar problemen opgelost en heeft hiertoe de middelen gereserveerd. De nieuwe dingen zijn voor RWS niet meteen een probleem. Hier ligt een taak voor de provincie. (beambte)

Tijdens de uitvoering kan RWS belangrijker worden.

1.9.8 De regiefunctie van de provincie is op dit moment nog weinig aanwezig hetgeen gelet op het stadium van het proces alleszins begrijpelijk is. WaalWeelde is nu immers nog vooral een ambtelijk initiatief. Het moet nog blijken of de provincie knopen kan doorhakken als het proces wat verder is. (bestuurder) 1.9.9 De contacten met de overheid ontstaan doordat werkzaamheden uitbesteed worden zoals bij de IJsselsprong en de stedendriehoek. Daar is een goede rolverdeling. (bedrijf) 1.9.10 Het voorbeeld van de IJssel is wellicht ook voor de Waal mogelijk. De provincie Overijssel was daar de trekker en deze lijkt die rol goed uit te voeren. (burger/belangengroep) 1.9.11 In de uitwerking moeten allerlei besluiten worden genomen waarbij Rijkswaterstaat eigenlijk de trekker zou moeten zijn. Daar hoort ook onteigenen bij, dat kun


39 / 94

je niet aan de deelnemende gemeenten of regio’s overlaten. Ook andere uitvoeringsstructuren zijn mogelijk (beheer landbouw gronden). Een afbreukrisico is dat gemeenten dit gaan doen. De provincie kan in de uitvoering geen grote rol spelen. (beambte)

40 / 94

1.2


Conclusies/acties projectleiding WaalWeelde na de eerste interviewronde, 20 mei 2007 Tijdens een bijeenkomst met het projectteam (helaas niet iedereen) en de twee RIZA adviseurs heeft met name het team aangegeven wat ze de meest opvallende punten vonden uit de interviews. Daarbij is zowel aandacht besteed aan positieve punten en punten die meevielen, als aan punten van kritiek. Ze zijn beide van belang om te bepalen welk deel van de strategie en activiteiten vooral voortgezet moet worden en waar aanpassingen kunnen worden overwogen. De conclusies staan weergegeven in onderstaande tabel, weer uitgewerkt naar de thema’s die al eerder zijn gebruikt. De conclusies zijn zo concreet mogelijk geformuleerd. Het is nu aan het team ze te gaan uitvoeren. Uit het gesprek kwamen enkele suggesties voor de interviews volgende keer: overwegen om anderen te interviewen: bepaalde partijen hebben een standpunt waar ze toch niet van af zullen wijken en het heeft dan weinig zin ze nog een keer te vragen. En andere partijen geven weer een andere kijk op de zaak. Nadeel is wel, dat je niet kunt zien of de mening van partijen verschuift. Meer gerichte vragen stellen die duidelijk maken of partijen de vorderingen en de veranderende rol van de provincie zien en hoe ze die ervaren. De RIZA-adviseurs betrekken deze suggesties bij de opzet van de interviews in het najaar van 2007.

thema 1,3

2

4

Leer/aandachtspunt + dat we het proces begonnen zijn - alternatief voor de kribverlaging is niet zo sterk

+ er is draagvlak voor veiligheid doelen, lange termijn robuust - Rol bedrijfsleven lastig, beperkt - Rol burger nog beperkt - gezamenlijke gebiedsdekkende visie

Conclusies/Acties a) vooral doorgaan! b) helderder maken waar we mee doorgaan, zodat het minder vrijblijvend wordt; duidelijk verhaal houden over stand van zaken, doelen, plannen voor komende maanden, rollen/betrokkenheid etc. (het proces duidelijk vertellen dus) c) in juni bijeenkomst met alle wethouders idem t.b.v. raadsleden (per cluster?): duidelijk maken waar we nu staan en wat we het komend half jaar gaan doen. d) aan de slag gaan met een aantal concrete projecten, alle 4 de B’s laten participeren e) op lokaal niveau meer communicatie/PR om te laten zien waar het ook al weer allemaal toe dient f) in de beschrijving van het doel (o.a. in het plan voor cluster midden) aangeven dat kribverlaging deel kan uit maken van plannen. dat het om het totaal van ruimtelijke kwaliteit, veiligheid en ontwikkelingen gaat a) komt op project niveau (zie ook thema 1,3 actie d)

a) kansenkaart loopt, we gaan ook voor de Waal een handreiking als voor de IJssel maken (in uitbesteding). b) de provincie heeft intern al overleg, met Radboud


7

- WaalWeeldeWiki wordt nauwelijks genoemd. Werkt niet op deze schaal

8

+ oude ideeën, diverse initiatieven combineren

9

+ clusters positief - meer regie en kaders stellen verwacht van provincie en meer facilitering - provincie moet nu leiding nemen - regio’s Rivierenland + SAN niet genoemd

41 / 94

Universiteit en RWS. c) ontwikkelgroep praat mee – stemt af, (komt eind juni bij elkaar) d) kaart in clusters bespreken e) gebruiken in projecten die uitgewerkt gaan worden a) WW wiki mogelijkheden meer onder de aandacht brengen, meer over communiceren; juist voor lokale niveau, als aan concretere projecten gewerkt gaat worden b) gemeentes meer motiveren er gebruik van te maken; voordeel laten zien (nl.: toegang tot electoraat, uitwisselingsplatform) a) nieuwe ideeën combineren met bestaande, via inspiratie atlas en tekentafel sessies b) projecten combineren met andere lopende zaken en initiatieven (lokale plannen, KRW, N2000 etc.) c) juiste personen betrekken om waardevolle inbreng te waarborgen d) op projectniveau actief faciliteren, zo creativiteit en innovatief combineren stimuleren e) mogelijkheden risicovol bouwen verkennen: overleg met rijkspartijen (DGW, LNV, VROM) over hun standpunten en beleidsruimte f) Provincie ideeën toevoegen: dijkverlegging g) WaalWeeldeWiki beter inzetten (zie bij thema 7) h) publieksbijeenkomsten in juni (?): meer P.R. en uitleg dan voor een echte dialoog met publiek. a) leiding nemen en laten zien dat de provincie de leiding heeft b) proces steeds duidelijk neerzetten c) Provincie trekt ontwikkelgroep en laat dat ook zien d) primair samenwerken met gemeenten, niet meteen inzetten op nieuwe rol wet RO (dus niet dwingend optreden). e) initiatief nemen om dingen samen te doen (niet alles naar je toe trekken, maar ook niet afwachten tot andere in actie komt) f) kleine gemeentes helpen hun werk te organiseren – niet het werk te doen voor hen wethoudersbijeenkomst in juni op het provinciekantoor (en niet in gemeente) g) goed contact houden met de clusters en beide kanten op vragen uitwisselen h) vraag stellen “wat wil je dan van ons, als je niet tevreden bent over onze rol?”

42 / 94


2


2.1

De ronde 2 (oktober 2007) interview citaten per thema Thema 1. Aanleiding “Na de perioden van hoogwater en de dreigende overstromingen in 1993 en 1995 heeft de Rijksoverheid nieuw beleid ontwikkeld voor de rivierveiligheid. De Planologische Kernbeslissing Ruimte voor de Rivier (PKB RvR) geeft invulling aan dit nieuwe beleid. In de afgelopen jaren is er een regio-proces geweest waarbij veel partijen betrokken zijn geweest en dat uiteindelijk een regio-advies opgeleverd heeft. Door geldgebrek zijn veel aspecten van dat regio-advies niet in het uiteindelijke voorkeuradvies terecht gekomen. In de PKB is voor de Waal kribverlaging gepland. effectief, maar met weinig ruimtelijk kwalitatieve meerwaarde. WaalWeelde zoekt naar een methode om het draagvlak te vergroten door de koppeling te leggen tussen rivierveiligheid, ruimtelijke kwaliteit en economische groei en door alle partijen in alle fasen te betrekken.” (Uit paragraaf 1.2 in het procesplan WaalWeelde, blz.2) De dreigende overstroming zit nog vers in het geheugen

2.1.8 Ik woon in een monumentenpand in Wageningen achter een dijk. Indertijd kreeg ik een brief van de gemeente dat als de dijk zou doorbreken er meteen zes meter water in het huis zou staan. We hebben samen met de kinderen een streepje gezet ter hoogte van de zes meter. bestuurder

Teleurstelling over kribverlaging

2.1.9 De keuze voor kribverlaging is door het bedrijfsleven ten zeerste betreurd. We hebben daarom aan de wieg gestaan van WaalWeelde. bedrijf

WaalWeelde als alternatief

Met potentieel groot draagvlak

2.1.10 De PKB vinden wij nogal mager op het gebied van ruimtelijke kwaliteit, dus wij zijn heel erg gefocused op alternatieven die ontwikkeld kunnen worden. Op een gegeven moment doemde WaalWeelde voor ons op als een alternatief voor de PKB-maatregel van kribverlaging. Toen dachten we: dat is een interessante club en toen hebben we ons gemeld en zijn vervolgens uitgenodigd voor bepaalde bijeenkomsten. belang 2.1.11 Wij zijn een warme voorstander van WaalWeelde. bedrijf

Thema 2. De Uitdaging: de vier B’s “WaalWeelde zoekt naar een methode om het draagvlak, en zodoende de maatschappelijke effectiviteit, te vergroten door de koppeling te leggen tussen


43 / 94

rivierveiligheid, ruimtelijke kwaliteit en economische groei en door alle partijen in alle fasen te betrekken.” (Uit paragraaf 1.2 van het procesplan blz.2) “Het is de uitdaging om binnen WaalWeelde de vier B’s (Burgers/belangengroepen, Bedrijven, Bestuurders en Beambten) beter in staat te stellen hun doelen te bereiken. dit gebeurt door het stimuleren en faciliteren van intergemeentelijke en publiek-private samenwerking.” “Door burgers en belangengroepen in een zeer vroeg stadium te betrekken, wil WaalWeelde het NIMBY-syndroom verminderen.” “WaalWeelde zal ondernemers en bedrijven in de regio ondersteunen in de realisatie van hun initiatieven.” (Uit paragraaf 1.3 van het proces plan, blz. 3). 2.2.20 De betrokkenheid van burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties is er niet bij Het lukt nog steeds niet om bedrijven en burgers WaalWeelde. beambte /belangengroepen er bij 2.2.21 De betrokkenheid van bestuurders bij te betrekken. WaalWeelde is goed, bij burgers ligt dit lastiger al wordt er wel de nodige inspanning geleverd. beambte 2.2.22 Marktpartijen worden zo af en toe actief benaderd. beambte 2.2.23 De B van burgers mis ik eigenlijk totaal, destijds (maart 2007 red.) en nu nog steeds. De betrokkenheid van de belangengroep is marginaal, bedrijven zijn vertegenwoordigd zover het hun interesseert denk ik, maar voor de rest is het voornamelijk een bestuurdersaangelegenheid, nogmaals met de beperking dat ik vanuit hier niet alles zie. belang 2.2.24 De maatschappelijke paragraaf in WaalWeelde is zwaar onderbelicht. De betrokkenheid van burgers is onvoldoende. bedrijf 2.2.25 Wanneer we met deze ambitie kijken naar de IJssel, Rijn en de Lek, dan kom je voor het verwezenlijken van deze visie uit bij WaalWeelde, waar door de betrokken gremia lang is gepraat en veel gezegd maar met de bedrijven in mijn beleving nog niet zoveel is gedaan.” bedrijf Terwijl het wel belangrijk gevonden wordt

2.2.26 Vanuit de bedrijvenlijn heb ik geen zicht wat er op het gebied van de organisatie van WaalWeelde speelt. Wat wij horen is vooral uit de Provincie via Den Hartog, die fluistert ons af en toe wat dingen in.Wij zijn niet actief benaderd. Ik heb geen zicht of de overheden iets van marktconsultatie hebben gepleegd, in mijn beleving hebben ze dat niet gedaan. bedrijf 2.2.27 Ik vind het 4 B’s model een goed uitgangspunt dat uitwerking verdient. Wel heb ik het gevoel dat de betrokkenheid van burgers in het project “beter zou

44 / 94


kunnen”. Ook de betrokkenheid van bedrijven en maatschappelijke organisaties zou beter georganiseerd kunnen worden. belang

Betrekken van burgers moet wel op het goede moment.

2.2.28 De betrokkenheid van andere bestuurders is er wel. Er zijn wel bedrijven die mee willen denken, als er iets te halen valt dan komen ze wel. Maar het wordt tijd dat er explicieter met de burgers wordt gecommuniceerd, dat gebeurt tot nu toe toch beperkt. bestuurder 2.2.29 WaalWeelde speelt natuurlijk in een groot gebied en dat betekent dat je er heel veel spelers bij moet betrekken. Ik vind het heel goed dat het bedrijfsleven er bij geroepen is. Ik weet niet welke rol zij het beste kunnen aannemen, maar ik vind het wel een goede zet. Zelf denk ik vooral aan het ontgrondende bedrijfsleven, zij hebben recent een visie op ontgronden ontwikkeld: Overwinnen. belang

Betrekken van burgers is een rol voor gemeentes.

Maar WaalWeelde zou kunnen faciliteren

En bedrijven kunnen daar ook een rol in spelen.

En hebben daar ook (goede) ervaring mee.

2.2.30 Ik zie op dit moment in WaalWeelde nog weinig mogelijkheden voor burgers en anderen om actief deel te nemen aan het project. In deze fase kan het ook nog niet echt. bedrijf 2.2.31 Een burger wordt pas wakker als het over een project gaat. Hij wordt pas echt wakker als er bij hem in de achtertuin iets gebeurd. Geen inspiratie atlas, daar krijg je de mensen niet warm van. bedrijf 2.2.32 Daar zit een beetje de angel, ze weten wel dat ze de burger erbij moeten betrekken, maar op twee informatieavonden die in Cluster Midden gehouden zijn is nogal stevig gereageerd door de burger. Ook dat is onderdeel van het proces; als je de burger betrekt kunnen ze ook zeggen: we vinden het helemaal niks. bestuurder 2.2.33 Het lijkt me toch dat betrokkenheid van burgers vooral via de gemeenten gaat. Vooral voor grondeigenaren is dat belangrijk. Betrokkenheid van burgers is goed, maar ik kan me niet voorstellen dat je met alleen een groep burgers rond de tafel zit. belang 2.2.34 Er zijn bijeenkomsten waar burgers voorgelicht worden en zij hun mening kunnen uiten. … Maar er is ook weinig tijd beschikbaar om dit (burgers betrekken, red.) te kunnen doen, WaalWeelde zou hier faciliterend in moeten optreden. beambte 2.2.35 Wij hebben tegen de wethouders gezegd dat wij


45 / 94

initiatief willen nemen en zijn alle private partijen in het gebied langs geweest en wij willen, samen met de andere private partijen, een soort projectenvelop maken waar we de taakstelling voor de waterstandverlaging mee willen realiseren. Inclusief een ontwikkelingopgave voor de verschillende locaties. Dit voorstel hebben we recent gedaan, maar we wachten nog op de reactie van de bestuurders. bedrijf 2.2.36 We werkten vanuit het idee “De vergunningen scheuren we door midden en we gaan samen met bewoners een plan maken”. Wat we hebben geleerd is dat als je mensen zegt hoe je het wil gaan doen, dan denken mensen wel mee. bedrijf 2.2.37 We realiseren ons als bedrijf wat de kracht is van de burger is. Er ligt bijvoorbeeld in de Bemmeler waard een Caisson haven die onderdeel is van de IJssellinie wat daarom wordt beschouwd als van grote cultuurhistorische waarde. Maar nou woont daar een man op dat terrein, een pensionado. Als er nou iemand weet hoe die haven in elkaar heeft gezeten, dan is hij het wel. Nou en dan hebben we iemand van de provincie Gelderland, die dan die man belerend gaat zitten toespreken. Nou dan is het klaar. bedrijf

Thema 3. Doel/uitkomsten/resultaat “Het project heeft tot doel om te komen tot een breed gedragen ruimtelijk ontwerp voor het Waaltraject, gebaseerd op ruimtelijke kwaliteit in combinatie met rivierveiligheid en economische groei.” “Het uiteindelijke resultaat is één ontwerpplan, weergegeven in een kaartbeeld en onderbouwd in een achterliggend document dat de basis is voor: o één inpassingsplan in het kader van de nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening; o één beheerplan voor de uiterwaarden in het kader van Natura 2000 o regionale uitwerking van de EU KRW; o aanpassing van de PKB Ruimte voor de Rivier” (uit paragraaf 2.1 van het procesplan, blz. 4). Het doel was niet altijd helder

En het is niet waarschijnlijk dat het doel van alternatieven voor kribverlaging

2.3.5 Hoe moet ik dat netjes formuleren. Ik ben er een beetje bang voor dat het zijn doel voorbij gaat schieten. Wat we op een gegeven moment zagen is dat het te hoogdravend werd, te wetenschappelijk terwijl de insteek moet zijn om de burger aan zijn oren te trekken. Er kwam veel hoogdravende taal vanuit WaalWeelde, die een gemiddelde wethouder of burger niet volgt. Die weet niet meer waar het over gaat. bedrijf 2.3.6 Ik weet niet precies wat de termijn van WaalWeelde is, ik weet wel wanneer je een alternatief

46 / 94


gehaald wordt.

voor de PKB wil hebben, dat je dan binnen twee jaar je alternatief ingediend moet hebben. Voor een alternatief van het PKB moet je wel haast maken. belang 2.3.7 Ik acht de kans niet erg groot dat er eind 2008 plannen klaar liggen als alternatief voor de kribverlaging. De doorlooptijd van projecten is al snel drie jaar is mijn ervaring bij de afdeling beheer. We zitten nu ergens in de initiatieffase en dan volgen er nog de ontwerpen de realisatiefase. beambte 2.3.8 Ik vraag me af of we binnen de gestelde tijd klaar zullen komen. Het is ambitieus, maar het hele project is ambitieus. beambte 2.3.9 Ik vind wel dat de doelstelling om een alternatief te realiseren voor het PKB-Ruimte voor de Rivier niet realistisch is. Het is nauwelijks reëel om te verwachten dat voor eind 2008 concrete alternatieven op tafel liggen. Het project WaalWeelde is er niet bij gebaat om vast te houden aan deze bestaande doelen. belang 2.3.10 De marktpartijen waarmee wij samenwerken gaan er vanuit dat het alternatief voor het PKB-Ruimte voor de Rivier er niet gaat komen. Naar verwachting zal het inspelen op andere beleidslijnen dan het PKBRuimte voor de Rivier ook voor WaalWeelde extra kansen bieden. belang

En je moet dat ook niet erg vinden

2.3.11 Ik betwijfel of WaalWeelde voor eind 2008 tot een goed alternatief voor kribverlaging kan komen. De overkoepelende visie waaruit je het beste zou kunnen werken heeft tijd nodig. Maar goed, de IJsselsprong leert dat wanneer daar heel veel energie ingestopt wordt het lukt om een dergelijke visie te bedenken. Dat zou ik me bij de Waal ook kunnen voorstellen, maar ik ben bang dat daar nog wel meer tijd voor nodig is dan alleen 2008. belang 2.3.12 Ik proef veel scepsis bij praktijkpartijen over WaalWeelde. WaalWeelde dient zich niet te veel te afficheren als het alternatief voor het PKB-Ruimte voor de Rivier. Deze doelstelling zal niet gehaald worden en externe samenwerkingspartners gaan daar ook niet meer van uit. belang

En zelfs niet willen

2.3.13 Je kunt met deze methode niet verwachten dat er in die periode echt iets op tafel komt te liggen. Dat is maar beter ook. Het Rijk zal in dit geval zeggen: “Het speelkwartier is afgelopen, we houden gewoon vast aan kribverlaging.” bestuurder


47 / 94

2.3.14 Ik ben absoluut niet teleurgesteld als het 2008 niet klaar is. We hebben onze inspanning niet resultaat gericht geleverd. We hebben het alleen willen faciliteren. bedrijf

Of toch gedeeltelijk?

2.3.15 Ik denk dat er ontzettend weinig tijd is om dat zover voor elkaar te krijgen. Ik denk niet dat het mogelijk is om dat binnen die deadline te organiseren. Dan ben ik heel blij dat dat dan niet gaat lukken, want dat zou een rampscenario worden. Dat betekent dat de oude plannen zonder dat daar veel aan veranderd zal worden als de omwisselvariant gepresenteerd zullen worden. belang 2.3.16 Kribverlaging is de second best oplossing, mooier zou het zijn wanneer je de ruimte voor de rivier in de breedte kan geven. Maar goed, liever de kribverlagingen dan dat daar allerlei rode ontwikkelingen komen in combinatie met afgravingen van de resterende uiterwaarden, dat is geen alternatief voor ons. belang 2.3.17 Wij zien zeker mogelijkheden voor het verbeteren van de ruimtelijke ontwikkeling ten opzichte van kribverlaging. belang

Om mensen scherp te houden

2.3.18 De samenhang van WaalWeelde is echt een plus, als het je niet lukt om een alternatief voorstel op te stellen vind ik het echt een gemis. Want anders krijg je na 2008 gewoon een aantal technische maatregelen en dan blijf je hier met een aantal lege of rotte locaties zitten. Vanuit de regio gezien is dat voor je ruimtelijke kwaliteit en voor je regionale economische ontwikkeling niet goed. Alleen door die projecten in combinatie te leveren kun je die meerwaarde brengen. bedrijf 2.3.19 Ik ben niet verrast als er eind 2008 geen integraal plan ligt voor het Rivierengebied als alternatief voor het PKB-Ruimte voor de Rivier. Kansrijke projecten die eind 2008 rond kunnen zijn, zijn: Druten, de Veur/Lent, Bato’s erf. Dat is wel zo ongeveer.” “Op rivierniveau is dat te weinig om een volwaardig alternatief te zijn voor het PKB.” “Dan wordt het verhaal: doe dan die en die projecten en realiseer dan verder de kribverlaging.” bedrijf

En vanwege het psychologische effect

2.3.20 Het op tafel houden van de officiële doelstelling heeft ook als functie om mensen scherp te houden. Ik verwacht dat het niet realiseren van de doelstellingen

48 / 94


een ernstige teleurstelling zal zijn. bedrijf

Maar de overall doelstelling van ruimtelijke kwaliteit is belangrijker dan alternatieven voor kribverlaging.

2.3.21 De doelstelling van WaalWeelde is een hele mooie en ambitieuze waar ik zeker ook achtersta. Misschien moet je met iets minder genoegen nemen. We gaan nu uit van kribverlaging, punt. Je kunt ook zeggen: het wordt voor een deel kribverlaging én voor een deel projecten die een kwalitatieve ruimtelijke verbetering bieden. Dan heb je het toch niet voor niets gedaan. bestuurder 2.3.22 Het zou al mooi zijn wanneer via deze wijze, WaalWeelde, een aantal onderdelen van Waalfront opgenomen zouden worden die anders niet uitgevoerd zouden worden. bestuurder

Door WaalWeelde is het denken bij partijen over lange termijn toegenomen.

En er liggen kansen

We moeten het doel niet uit het oog verliezen

2.3.23 Mocht er eind 2008 geen omwisselbesluit liggen dan is WaalWeelde niet mislukt, het zou wel mooi zijn als je nu direct je nut kan laten zien door de PKBmaatregel te vervangen voor iets beters. Het is denk ik ook heel belangrijk voor het laten slagen van WaalWeelde op langere termijn. Als je als regio kan laten zien: Wij hebben iets beters, dan wordt het vervolg daarna voor WaalWeelde een stuk makkelijker. Ik wil niet zeggen in financiële zin, want het geld voor de kribverlaging is maar een klein deel van het bedrag als je alle kosten voor WaalWeelde bij elkaar optelt. Maar ik denk dat het psychologisch heel belangrijk is dat je die PKB-maatregel vervangt door iets beters. Dan laat je echt zien dat je tot iets in staat bent en dat maakt het een stuk makkelijker om met WaalWeelde verder te gaan. belang 2.3.24 Onze gemeente ziet WaalWeelde als kans om bestaande ruimtelijke plannen nieuw leven in te blazen en daarom is er besloten om ambtelijke uren vrij te maken. WaalWeelde zien we als een kans om deze gestagneerde projecten weer op gang te krijgen. We zoeken daarbij naar een andere regie waarbij ruimtelijke kwaliteit meer een uitgangspunt is. Kribverlaging is voor ons als gemeente niet zo spannend. beambte 2.3.25 Ik vind de focus op het ontwikkelen van een alternatief voor kribverlaging te beperkt. Ik vind het erg jammer wanneer WaalWeelde zich alleen maar baseert op die kribverlaging. Het is maar een klein onderdeeltje van de totale ruimtelijke opgave. Het blijkt gewoon dat focussen op die kribverlaging niet leidt tot ruimtelijke kwaliteit. Het binnenhalen van die 116 miljoen euro als basis voor deelname aan WaalWeelde, vind ik een veel te beperkte focus. Als dat de reden is waarom je


49 / 94

meedoet, denk ik niet dat je de ruimtelijke kwaliteit realiseert die je zou kunnen realiseren. belang 2.3.26 Betrokken partijen denken breder door WaalWeelde. Maar ook het denken in lange termijn maatregelen is door WaalWeelde toegenomen in vergelijking met de PKB Ruimte voor de rivier. beambte 2.3.27 Ik zou graag willen dat WaalWeelde leidt tot een heel mooie Waal, met een mooi ecologische rivier als onderdeel van het deltasysteem, maar die net zo goed een economische functie vervult, waar mensen ook naar toe trekken voor ontspanning en recreatie. Een levende rivier zowel, ecologisch, als economisch, als sociaal. Dat vind ik wel leuk aan WaalWeelde, dat de mens heel nadrukkelijk in beeld is. Buitendijkse bebouwing is daarbij minder wenselijk. De rivier moet er wel voor de mens zijn, maar op langere termijn moeten we veel meer ruimte aan de rivier geven en niet in de eerste plaats gaan bouwen, maar juist meer zaken weghalen. belang 2.3.28 Er liggen nu door WaalWeelde ook kansen om wat ik heel belangrijk vind plassen te hermodelleren en beter landschappelijk in te passen. bedrijf 2.3.29 Het is wel de goede insteek geweest. Ik heb wel wat twijfels of we niet zo gezellig interactief bezig zijn dat we nog wel weten waar het allemaal om gaat. Het is de vraag of de methode niet belangrijker is geworden dan het doel. We doen echt van alles en nog wat maar het ontbreekt aan focus. Het is de vraag of we medio 2008 wel voldoende ver zijn om echt iets op tafel te kunnen leggen. Ik merk dat marktpartijen afhaken, zelfs Jan Willem van der Kamp. bestuurder


50 / 94


Er is ook bij bedrijven oog voor ruimtelijke kwaliteit.

2.4.12 Je kunt in dit land geen zand winnen als er geen ruimtelijke en landschappelijke meerwaarde is voor projecten. bedrijf

Maar ze hebben misschien niet dezelfde definitie als belangengroepen

2.4.13 Ruimtelijke kwaliteit is niet alleen natuur en vogeltjes; dat kan ook een prima woonlocatie of een mooie ontsluiting van een bedrijfsterrein zijn. Deze twee punten horen we regelmatig van WaalWeelde en deze ondersteunen wij ook van harte. bedrijf

Die zich zorgen maken over de ruimtelijke kwaliteit in de WaalWeelde plannen

2.4.14 Ik heb die inspiratieatlas doorgenomen en heb dus een overzicht over wat er zo ongeveer binnen WaalWeelde mogelijk is. Rivierverruiming, ruimtelijke kwaliteit, maar ook buitendijks bouwen. Dat is iets wat wij argwanend bekijken, nee laat ik zeggen zorgelijk bekijken. belang 2.4.15 Waar in het strategische kader van het PKB belangrijke gebieden staan aangegeven waar je absoluut niet aan moet komen, daar zijn in deze gebieden binnen WaalWeelde stevige rode ontwikkelingen te zien. belang

Thema 5. Regionale samenwerking: Het hele plangebied “Voor de werkbaarheid zijn er twee lagen in het schaalniveau van WaalWeelde aangebracht: het gehele plangebied en de clusters. Enerzijds fungeert WaalWeelde als één geheel als het gaat om kennisuitwisseling en het toepassen van innovatieve ideeën.” (Uit paragraaf 2.2 van het procesplan, blz. 5). Er moet een drive zijn bij de deelnemers om van onder af iets moois te maken Maar ook een plan waar het allemaal in past.

2.5.16 Er moet een eigen inclusieve drive zijn waarom je mee zou willen doen om iets moois te maken van de Waal en de omgeving. belang 2.5.17 Die locaties moet je vanuit de private partijen door (financiële, red) zelfrealisatie kunnen ontwikkelen. Anders doe je de overheden tekort en kom je in allerlei ingewikkelde discussies van aanbestedingen terecht. Wil je dat kunnen doen, dan moet je natuurlijk wel onderdeel zijn van het masterplan in totaliteit. bedrijf

Een overall visie

Die kaders stelt

2.5.18 WaalWeelde kan smeerolie tussen een aantal partners zijn. Het is van belang dat er een overall visie komt. Die ruimtelijke overall visie is belangrijk. Er zijn zo veel plannetjes. Elk van die plannetjes zijn aardig, maar in de samenhang dat lijkt nergens op. Die ruimtelijke afstemming is heel nuttig. bedrijf 2.5.19 Bij de eerste bijeenkomst van de ontwikkelgroep


Bottom-up én top-down

De provincie heeft een rol in het opstellen van die visie/dat kader.

51 / 94

heb ik vooral aangedrongen op een bredere visie, die de kaders geeft voor alle mogelijke kleinere ontwikkelingen langs de Waal. Deze kaderstellende visie hoort bij het bottom-up proces waar allerlei losse kleinschalige plannen uit voort komen: “Daar (het open bottom-up proces, red.) hoort iets bij, een soort van blauwdruk die er bovenop ligt en waarvan iedereen van weet daar moeten we ons aan houden. Ik vind het heel erg goed dat je in een gebied met elkaar in gesprek bent, maar de kaders moeten daar duidelijk bij zijn. Maar de manier hoe WaalWeelde zich nu ontwikkelt komt bij mij als volgt over: We hebben 116 miljoen te verdelen als we iets leuks verzinnen in de zin van ruimte in de uiterwaarden. Wat gaan we doen? Wat hebben jullie al? Het moet voor 2008 klaar zijn! Dus dan ga je over op snelle actie, quick and dirty, en dat levert dus niet op wat je eigenlijk zou willen langs de Waal.” Dit kan voorkomen worden door de kaders duidelijk te stellen: “Maak dus duidelijk waar de grenzen liggen en waar de extra mogelijkheden liggen. Het Lonkend Rivierenland van Staatsbosbeheer was zo’n visie. Maar goed, dat was heel erg top-down en deze visie is nooit geland. Maar eigenlijk zou je dat parallel moeten schakelen: zowel bottom-up als top-down, ik denk dat daar de uitdaging ligt voor WaalWeelde. belang 2.5.20 Bepaalde marktpartijen zouden de projecten op een gegeven moment over moeten nemen, zodat zowel het deel van de marktpartij als de overheid duidelijk aanwezig is. Volgens mij zal het initiatief uit de markt moeten komen, waarbij de overheid sturend optreedt, maar je moet dan wel een bepaald kader opstellen waarbinnen de private partijen dan aan het werk kunnen. beambte 2.5.21 Ik begreep op dat moment dat WaalWeelde zich op veel meer richt dan op het alternatief van de PKB. Dat zou voor ons interessant zijn. En wat dat betreft zou ik het toejuichen wanneer de Provincie een ruimtelijk kwaliteitskader zou ontwikkelen. Een kader waaraan je kunt toetsen: welke ideeën passer nu wel binnen WaalWeelde en welke niet. Nu lijkt alles onder WaalWeelde te kunnen en dat kan volgens mij niet goed gaan. Dan kun je beter een kader ontwikkelen waarbinnen je dingen kan afwegen. belang

52 / 94


Thema 6. Regionale samenwerking: de clusters “Voor de werkbaarheid zijn er twee lagen in het schaalniveau van WaalWeelde aangebracht: het gehele plangebied en de clusters. Enerzijds fungeert WaalWeelde als één geheel als het gaat om kennisuitwisseling en het toepassen van innovatieve ideeën. Anderzijds worden er binnen het totale plangebied drie werkeenheden (clusters) (van een aantal gemeentes) onderscheiden die op clusterniveau het concrete werk oppakken: het maken van een ruimtelijk ontwerp. Binnen deze clusters ontmoeten de vier B’s elkaar en werken samen aan het planontwerp” (Uit paragraaf 2.2 van het procesplan, blz. 5). In clusters samen werken is een goed idee

Maar niet iedereen zit er bij

2.6.11 Opknippen in clusters is een goed idee, omliggende gemeenten zijn het meest relevant voor het realiseren van een waterstandverlaging. Andere gemeenten hebben daar weinig mee te doen. Het is de kunst om als gemeentes de eigen plannen even aan de kant te schuiven en gezamenlijk naar de kaart te kijken en met het oog op de overburen keuzen te kunnen maken. beambte 2.6.12 Ik zit nooit bij clusters. Ik vermoed dat daar nu nog niets gebeurt.Een cluster kan daar wel helpen. Het is heel nuttig dat gemeenten met elkaar praten. bedrijf

Of hoort er van

2.6.13 Er vindt een minieme terugkoppeling plaats vanuit het bestuurlijk circuit. Er worden misschien wel afspraken gemaakt waar ik geen weet van heb en waar ik geen invloed op heb. De belangen zijn groot. Dat brengt met zich mee dat het lastig is om tot een vergelijk te komen. We horen het pas als er iets komt. Er zijn geen signalen over de voortgang. beambte

En het valt ook niet mee

2.6.14 Ambtelijke ontmoetingen tussen de clustergemeenten leveren geen nieuwe input op voor het bestuurders’ overleg. beambte

Er is een cultuurverschil tussen overheid en bedrijven

2.6.15 De opkomst bij de clusterbijeenkomsten is goed want alle gemeenten zijn steeds vertegenwoordigd. Het spettert er niet echt. De facilitatoren vinden het moeilijk. Mijn persoonlijke inschatting is dat ze ontdekken dat er meer collectieve problemen zijn dan dat ze verwacht hadden. beambte

En gemeentes denken vooral (nog) aan hun eigen belang en niet aan dat van buurgemeentes

2.6.16 De termijn waarbinnen men wil werken loopt totaal uit elkaar. Er is een cultureel problemen tussen overheid en markt. Het duurt allemaal veel te lang. Deze cultuurproblemen zijn de oorzaak waarom veel PPPconstructies niet goed functioneren. bestuurder 2.6.17 De fase om over de schutting van de eigen


53 / 94

gemeente te kijken, nee zover zijn we nog niet. Wel is er een potentiële behoefte aan afstemming omdat de plannen een compensatie van veiligheidsmaatregelen creëren. Er zijn nog geen buurgemeenten met koffie en gebak geweest bij ons. Allereerst moeten ze compensatie zoeken in hun eigen gebied. Als ze dat vergeten helpen we ze daaraan wel herinneren. Er wordt niet over de schutting gekeken om te bezien waar de samenhang ligt. Ook van burgers en bedrijven daar horen verder niets van. beambte 2.6.18 De clustergroepen oriënteren zich te sterk op hun gebiedje waardoor het totaalplan voor het gebied achterwege blijft. Het is zo interactief geworden dat het haast is geworden: “U vraagt wij draaien”. Er kan nog steeds wat uitkomen. Ik zie wel dat je lokaal wat kan bedenken maar je moet tenslotte op het schaalniveau van het hele gebied iets gaan doen.” Het fietspad moet wel doorlopen van de ene naar de andere gemeente.” bestuurder

Daar ligt ook een rol voor WaalWeelde

2.6.19 Er zitten projecten tussen die buitengewoon gevoelig liggen bij de verschillende gemeenteraden, bijvoorbeeld de ontwikkeling van de Drutense Waarden. Daar maak ik me zorgen over, want het vraagt van al deze gemeenten besluitvorming waarvoor toch het principe van geven en nemen geldt. Het zal niet gemakkelijk zijn, want gemeenteraden denken toch vooral uit hun eigen optiek, die hebben te maken met hun inwoners en de gevoeligheden die in hun gemeenten spelen. bestuurder 2.6.20 Als je op de dijk staat in Ochten, dan hoor je Druten. Er wordt wel gezegd: “De geneugten zijn voor Druten, maar de lasten zijn voor West Maas en Waal”. bedrijf

En de cluster facilitatoren

2.6.21 Het project Gentse waard is helemaal niet easy going. Hier is WaalWeelde toch te weinig aan bod geweest. We krijgen daar geen vat op. Er spelen daar ook enkele andere belangen. Dit loopt nu al zo’n jaar of twaalf. WaalWeelde zou daar een rol kunnen spelen. bedrijf 2.6.22 WaalWeelde heeft mijns inziens een communicatiefunctie waardoor het openbaar bestuur geïnteresseerd raakt in projecten langs de rivier. Het verbinden van initiatieven van bedrijven en anderen met de publieke projecten zie ik als de belangrijkste opgave. bedrijf

54 / 94


2.6.23 Ik had van jullie verwacht dat de ondersteuners van het cluster het bindmiddel zijn tussen burgers, beambten, bestuurders en bedrijven. Er gaat nu veel aandacht naar het bestuur en de contacten naar het bedrijfsleven zijn er niet. Als kleine gemeente hebben we een beperkte capaciteit. Het verbaast me wel dat ze dat niet hebben opgepakt. Ik had verwacht dat ze dat gedaan zouden hebben. beambte 2.6.24 Ik had verwacht dat de ondersteuners gemeenteoverkoepelende initiatieven entameren en bedrijven en maatschappelijke organisaties prikkelen om mee te doen. beambte

Thema 7. instrumenten “Om betrokkenen en geïnteresseerden te bereiken, informatie te verstrekken en te ontvangen, wordt een gebruikersvriendelijk interactief medium, de zg. WaalWeeldeWiki in het leven geroepen. Via deze interactieve website ontvangen wethouders een directe feedback van de kiezers.” (Paragraaf 2.3b. van het procesplan, blz. 6/7).

De WaalWeeldeWiki wordt niet veel gebruikt

2.7.4 Ik heb wel eens op de site van WaalWeeldeWiki gekeken. Onze gemeente levert verder geen informatie aan de site. Ik heb erop aan gedrongen dat een communicatiemedewerker van de gemeente iets moet gaan doen met grote projecten voor de gemeente zoals WaalWeelde. beambte 2.7.5 Op de website wordt sporadisch gereageerd, niet heel intensief moet ik zeggen. bestuurder

De inspiratieatlas was inspirerend

Maar de inspiratieatlas op zich maakt niet dat er wat gebeurt.

2.7.6 De inspiratieatlas vond ik zelf heel inspirerend, daar zijn we als private partij ook een beetje mee wakker geworden. Als doelstelling zitten daar gewoon twee dingen in, dat is die redelijk substantiële waterstandverlaging realiseren en zoeken naar projecten waar je in de regio wat mee kunt. bedrijf 2.7.7 De inspiratieatlas kwam wel inspirerend over en je had het idee dit is WaalWeelde blijkbaar. belang 2.7.8 Ik vond de “inspiratieatlas” een document vol goede ideeën over wat er met het gebied allemaal zou kunnen gebeuren. Maar ik beschouw het wel als “geduldig papier”. belang 2.7.9 Het maken van een inspiratieatlas kan geen kwaad maar de ruimtelijke kwaliteit langs de rivier verbetert er niet door. bestuurder


En er zit ook een keerzijde aan

55 / 94

2.7.10 De inspiratieatlas is een boekwerk. Ik heb het niet echt gelezen, wel doorgebladerd. Papier is geduldig. Het zou meer inspirerend zijn als iemand een gloedvol betoog houdt.” beambte 2.7.11 Wat betreft de inspiratieatlas kan ik heel goed meekomen met de eerste hoofdstukken, tot het moment dat er over de rode ontwikkelingen gesproken wordt, daar haak ik af. belang

De ontwerptafel is nuttig

De ontwikkelgroep ook,

2.7.12 Zoiets als een Inspiratieatlas is leuk voor de voeding van bepaalde discussies. Het heeft zijn meerwaarde maar kan ook negatief uitwerken. Het kan door al een plaatje te schetsen de ideevorming ook beperken en daardoor sturend werken. beambte 2.7.13 De ontwerptafel is een geschikt hulpmiddel bij het creëren van een eventuele wisselwerking. beambte

Maar doel en opzet en (status van) producten van de ontwikkelgroep zijn nog 2.7.14 Ik vond de ontwikkelgroep heel zinnig, omdat de 2.7.1 Provincie daar zei dat er breder gekeken moet niet duidelijk worden, zodat de verschillende elementen in de visie gepast kunnen worden en waardoor ruimtelijke plannen op wenselijkheid beoordeeld kunnen worden. belang

En de groep te groot

Stel een burgerklankbordgroep in!

2.7.15 Wat de verwachtingen van ons in de ontwikkelgroep zijn weet ik niet precies. Ik kreeg nu een uitnodiging voor de werkgroepsessies met daarin twee data, maar verder ook helemaal niets. Wat het doel is en wie er allemaal deelnemen, weet ik niet. Men moet er wel aan blijven werken om te vertellen wat er moet gaan gebeuren. Ik neem aan dat de je bij de werkgroepen over veel kleinere aantallen mensen praat, die misschien echt concrete producten gaan leveren. Maar dan is weer de vraag van mij aan wie worden die producten geleverd? Wie bepaalt of daar iets mee gedaan wordt? belang 2.7.16 Ik vind het een goede gedachte als er een compacte kermgroep wordt opgericht die als een ontwikkelgroep optreedt. De bestaande ontwikkelgroep is met zijn circa veertig deelnemers veel te groot. belang 2.7.17 Een burgerklankbordgroep over gemeentegrenzen heen zou misschien een goed idee voor WaalWeelde zijn. bestuurder

56 / 94


Thema 8. Initiatieven “Binnen WaalWeelde is er veel ruimte om nieuwe ideeën en plannen te ontwikkelen, maar uiteraard kunnen ook bestaande initiatieven en ideeën (opnieuw) worden opgepakt.” (uit paragraaf 3.2 van het procesplan, blz. 9) Er zijn niet echt nieuwe initiatieven

2.8.8 Aan de initiatieven is niet zoveel schokkend nieuws, het gaat om bestaande initiatieven die soms als jaren spelen en afzonderlijk om wat voor een reden dan ook niet van de grond komen. bedrijf 2.8.9 Bestuurlijk is er het afgelopen half jaar één nieuw project aangedragen, voor de rest waren er initiatieven die al wel bekend waren maar nog geen projectstatus hadden. bestuurder

Voor innovatie is meer dan een bottom-up proces nodig

2.8.10 Ik zie dat veel plannen voorgesteld worden die al veel langer in de la liggen. Deze komen nu bij WaalWeelde eigenlijk weer in dezelfde vorm terug: er gaat een nietje doorheen en dan is het ineens een parel van WaalWeelde. belang 2.8.11 De innovatieve kracht van WaalWeelde is beperkt, WaalWeelde komt namelijk van onderop en de organisatie die zich met WaalWeelde bezighouden komen vooral met ontwikkelen waar ze zich al mee bezig hielden zonder naar de omgeving te kijken: het zijn losse onderdelen. Ik denk dus niet dat WaalWeelde heeft uitgedaagd om tot geheel nieuwe ontwikkelingen te komen. Daarvoor is meer dan alleen een bottom-up proces voor nodig. belang

En de plannen die er nu zijn, zijn niet voor iedereen even gelukkig

2.8.12 Er zijn ook uitzonderingen en wanneer je die visie realiseert en het kader wat duidelijker maakt ontstaan er misschien wel heel nieuwe ideeën. Deze ontstaan wanneer men vanuit een visie naar de staat, de geschiedenis en de omgeving van de rivier en de ruimtelijke ontwikkeling gaat kijken en een breder kader gaat schetsen. belang 2.8.13 Een voorbeeld van een dergelijk nieuw idee, waar we overigens niet blij mee zijn, is het voorstel voor een eiland in de Waal tegenover Nijmegen. Dit idee is ontstaan vanuit de dynamiek die voortkwam uit het vaststellen van een visie waarin het terugleggen van de dijk en herinrichting van het buitendijkse gebied vastgelegd werden. belang 2.8.14 De ontwikkeling van de projecten baart ons een beetje zorgen. De projecten zijn via een heel open agenda verkregen, iedereen die projecten wil aanleveren


57 / 94

kan dat doen. Je ziet dat er nu al projecten tussen staan waar heel veel partijen niet gelukkig van worden. WaalWeelde werkt vanuit de gemeenten langs de rivier, deze hadden in het verleden allerlei plannen die onder WaalWeelde alsnog ingediend worden, want onder WaalWeelde lijkt zoveel mogelijk. Het gevaar is dat je nu zo veel uiteenlopende projecten krijgt dat deze moeilijk in een groter geheel inpasbaar zijn. En als daar buitendijks bouwen bij hoort, dan zien we daar wel de bezwaren van in. Het is voor ons wat dat betreft ook afwachten waar WaalWeelde heengaat. belang

Thema 9. Organisatie WaalWeelde is een interactief project. Dat betekent dat er veel verschillende actoren zijn. Er is een initiatiefgroep dat als opdrachtgevend consortium fungeert. Er is een dagelijks bestuur/projectsecretariaat met provincie Gelderland en Radboud Universiteit dat de loket- en spilfunctie vormt. Er is een klankbordgroep/ontwikkelgroep die het project inhoudelijk en financieel steunt. En er is een bestuurlijke inbeddingsgroep. (uit paragraaf 4.2 van het procesplan, blz. 12-14) De Radboud Universiteit heeft als taak het overleg en afstemming met alle actoren. De Provincie Gelderland heeft als taak de bestuurlijke coördinatie en implementatie. (uit paragraaf 4.3 van het procesplan, blz. 15) In principe is de combinatie van universiteit en provincie een veelbelovende

2.9.12 Dus ik zoek het heel duidelijk rondom Radboud Universiteit en Provincie als de plekken waar de ideeën leven en waar men eraan werkt. Dat vind ik op zich een heel leuke nieuwe combinatie: een overheid met toch een onafhankelijk kennisinstituut. Dat schept toch verwachtingen, een dergelijke club dat moet toch iets opleveren. belang

Maar wie wat doet is nog niet helder

2.9.13 We kennen ondertussen wel de boegbeelden van de WaalWeelde, maar het blijft voor mij een groep personen waarvan ik het idee heb dat het nog steeds informeel is. Misschien zijn ze verder, maar dat heb ik dan niet meegekregen. belang

Wat moet de rol van de universiteit zijn

2.9.14 De Katholieke Universiteit wordt vertegenwoordigd door Daphne Willems want zij bezoekt de clusterbijeenkomsten. Ze is coördinatrice, maar ik ervaar dat niet echt zo. beambte 2.9.15 Haal het weg bij de universiteit. De betrokkenheid van de universiteit versterkt het gevoel

58 / 94


dat het project een kennisexperiment is, een vrijblijvend speeltje dat niet per se een vervolg hoeft te krijgen en waarvoor ook geen middelen zijn gereserveerd. Het is wenselijk dat het project wordt getrokken door een politiek bestuurder of een regionaal of nationaal kopstuk. Het project verdient een bekende persoon die met enig gezag de uitkomsten van het project kan weergeven en kan zorgen voor een politiek bestuurlijke inbedding en daadwerkelijke realisatie. “Wie is nu het boegbeeld, Modder, Keereweer? belang De provincie moet (nog) meer regie voeren

2.9.16 De provincie is net gestart met themabijeenkomsten die voor gemeenten benut kunnen worden. beambte 2.9.17 De provincie zou naar mijn inzicht hierin een duidelijker regisserende rol moeten aannemen en de kaders moeten schetsen waar de ruimtelijke ontwikkeling in plaats moet vinden. belang 2.9.18 Wij zijn altijd bereid mee te denken, omdat voor ons ruimtelijke kwaliteit heel belangrijk is. We hebben ook een idee over wat wel en niet wenselijk is en tegelijkertijd zijn we ontwikkelingsgericht en willen we participeren in ruimtelijke ontwikkeling. Maar ik denk dat de provincie de aangewezen instantie hiervoor is vanwege het schaalniveau, de mankracht en de kennis die zij in huis hebben. belang

Wat is dan nog de rol van het opdrachtgevend consortium en de initiatiefgroep?

2.9.19 Ik vind dat we moeten proberen de Provincie er nog nadrukkelijker bij te betrekken. Nu is alleen de gedeputeerde water erbij betrokken, maar op een gegeven moment krijg je ook te maken met ruimtelijke ordeningsaspecten. Het moet dus wat sterker neergezet worden tegenover de Provincie. Ik denk dat we ook wat sterker aan de weg moeten timmeren richting Den Haag, zorgen dat de staatssecretaris goed op de hoogte is. Ook kan je het niet genoeg benadrukken richting Raden dat dit een kwestie is van geven en nemen. Het is eigenlijk van twee kanten werken: investeren in het proces van onderop en het verhaal steviger neerzetten richting de Provincie en het Rijk bestuurder 2.9.20 De rol van de provincie is faciliteren zoals ze dat altijd gedaan hebben. De provincie staat te ver af van de praktijk, gemeenten staan dichter bij de lokale vragen en daar moet het gebeuren. De ideale rol van RWS ligt in een prikkelende houding van “Kom maar op”. bedrijf


RWS mag prikkelen

En flexibel zijn

59 / 94

2.9.21 Ik had een sterke voorkeur voor een opdrachtgevend consortium van marktpartijen, actiegroepen en overheden. Die zou het project moeten aansturen. Het wordt nu naar de provincie gesluisd. Dan zei ik wat en zeiden de projectleden van de provincie: “Ik moet het eerst even met de Gedeputeerde bespreken”. Maar dan gaat het vernieuwende van het idee er af. Het is wel een Chinees spel. Ik zeg steeds “dit is het opdrachtgevend consortium.” En dan staat er in de stukken dat het bijeenkomsten zijn van het initiatiefcomité. Als jullie dit een provinciaal project willen maken, stoor mij dan niet. bestuurder 2.9.22 Een project waar ik tijdens het opstellen van het PKB bij betrokken was, strandde vanwege de strenge beleidslijn in het PKB. Het voorgestelde project had niet de vereiste riviergebonden functie. Rijkswaterstaat zit in WaalWeelde nog steeds aan tafel en dat betekent dat de beleidslijn van Rijkswaterstaat nog steeds meegenomen wordt. Dat is een beperking omdat in onze beide projecten een uitbreiding wordt gerealiseerd die niet riviergebonden is. Beide projecten komen niet verder omdat zij niet in overeenstemming zijn met de beleidslijn van Ruimte voor de Rivier. Om dat voort te kunnen zetten, zou er een ‘go’ moeten komen vanuit Ruimte voor de Rivier. beambte

En actief mee werken 2.9.23 Onder het Waalfront Beneden Leeuwen ligt een sleuf die doorgetrokken kan worden naar Druten. Uit een gesprek met Rijkswaterstaat blijkt dat de veiligheidseffecten van zo’n initiatief voor RWS acceptabel zijn. “Ze zeiden dat het past”. “Het leidt niet tot verhoging van het waterpeil en met een aantal kleine aanpassingen zelfs tot een verlaging van het waterpeil.” RWS is kennelijk niet op voorhand tegen dit buitendijks initiatief ofschoon het daar vroeger wel op vast zat. “Er is met RWS ook gesproken over drijvende woningen zoals die in de Maas liggen”. Rijkswaterstaat was daar niet voor omdat het dan echt een obstakel wordt in de Waal. Dit omdat als de sleuf wordt doorgetrokken naar Druten het een doorgaande route (“open verbinding”) wordt voor recreatievaart. beambte

Maar dat heeft wel een voorwaarde

2.9.24 Rijkswaterstaat is altijd een koninkrijk geweest. Maar door de Ecologische Hoofdstructuur moeten ze groene partijen dulden. Rijkswaterstaat heeft er een hele kluif aan om onderdeel te worden van de Nederlandse maatschappij. Ze hebben de weg nog niet gevonden. Ze hebben een klinische manier om met het water om te gaan. “Wat ze doen is een goed vertrekpunt, ware het niet dat je meer rekening moet houden met wat er achter

60 / 94


de dijken gebeurd. bedrijf 2.9.25 De pragmatische aanpak in het PKB biedt ruimte om vernieuwingen te realiseren. “Ze dagen je uit om te komen met een ander plan. Als je dezelfde waterstandverlaging realiseert samen met anderen, nou dan doen we mee.” Dat is nou het dilemma, je kunt wel met iedereen rekening houden, maar dan ben je er over honderd jaar nog niet.“Nu is de houding veel meer: “Heb je anderen plannen, ok. Als het duurder is en je betaalt het zelf, nou ok.” Ik vind dat Rijkswaterstaat dat heel handig opgelost heeft. Ik vind dat briljant. Dat hebben ze goed opgelost. We krijgen als bedrijf de kans op alternatieven maar moeten dat wel zelf waar maken. bedrijf 2.9.26 RWS zou in Druten ook kunnen meewerken door de verwerving van de Wbr-vergunning te vergemakkelijken: Mee oplossend denken, zou goed helpen om zaken voor elkaar te krijgen. bedrijf 2.9.27 Rijkswaterstaat wordt een stuk enthousiaster over WaalWeelde als het PKB-Ruimte voor de Rivier als uitgangspunt wordt genomen en niet als schietschijf. belang 2.9.28 RWS heeft met betrekking tot WaalWeelde geen behoefte aan ingewikkelde leerprocessen. bestuurder Thema 10. werkproces WaalWeelde loopt 2 jaar, van september 2006 tot september 2008. Zie voor een schematische uitwerking van de planning bijlage IV. Hierbinnen zijn drie momenten waarop de (tussen)resultaten van de drie clusters opgeleverd worden: - Het conceptvoorontwerp is per cluster gereed in april 2007 - Het voorontwerp is klaar in november 2007 - Uiteindelijk zullen de drie clusters hun ontwerpplan klaar hebben in mei 2008 Nadat de clusters hun ontwerpideeën beschreven hebben, worden deze samengebracht door een synthesegroep, die de deelplannen samenbrengt tot één (tussen)resultaat. Hierover buigen de initiatiefgroep en de klankbordgroep zich, en uiteindelijk de bestuurlijke groep. Wanneer zij akkoord gaan, kunnen de clusters de volgende stap zetten. Van het opleveren van (tussen)resultaten door de clusters tot en met de goedkeuring door de bestuurlijke groep worden de volgende fasen doorlopen: 1. oplevering (tussen)resultaat door clusters 2. samenvoegen van de deelresultaten tot één geheel door de synthesegroep 3. afkaarten (tussen)resultaat door de initiatiefgroep 4. afkaarten (tussen)resultaat door de klankbordgroep 5. voorbereiding bestuurlijke inbedding door ambtenarenbijeenkomst; hierbij zijn het waterschap, regio rivierenland en Stadsregio Arnhem Nijmegen ook ambtelijk vertegenwoordigd


61 / 94

6. bestuurlijke inbedding door bestuurlijke groep Het proces is belangrijker dan het product

2.10.1 Het proces naar een visie toe is zijns inziens belangrijker dan de blauwdruk zelf. belang 2.10.2 WaalWeelde heeft als potentie dat stakeholders wat makkelijker met elkaar gaan praten. “Je kunt door WaalWeelde ook op een wat andere manier naar de rivier kijken.”. “De netwerkfunctie kan uitermate nuttig zijn, sterker nog die ìs heel erg nuttig.” bedrijf 2.10.3 Een andere functie van WaalWeelde is dat de “de geesten rijp gemaakt worden”. “Dat heeft absoluut een nuttige functie.” “Het veerhuisoverleg in Druten bracht de partijen bij elkaar zonder adviseurs. Dat botste de eerste helft verschrikkelijk maar het vervolg was toen wel veel beter.” bedrijf

Maar de voortgang van het proces is moeizaam

2.10.4 WaalWeelde moet faciliterend werken, zorgen dat de procedures snel gaan; gebruik instrumentaria; zorg dat Deltares onderzoek gaat doen, benut de brugfunctie. bedrijf 2.10.5 De voortgang is eigenlijk toch wel moeizaam moet ik zeggen. Ik denk dat het vooral zorg is hoe het besluitvormingstraject vorm krijgt in al die verschillende gemeenten. Er zitten namelijk een aantal projectvoorstellen tussen, die geen bestuurlijke status hebben en die vanuit private partijen zijn aangedragen. bestuurder 2.10.6 Verder vind ik een zorgpunt hoe de projecten vertaald kunnen worden naar investeringsniveau, waarbij uitgangspunt is dat die verbetering van de ruimtelijke kwaliteit zichzelf moet kunnen bedruipen. Dat betekent dat er menskracht moet zijn om de projecten verder uit te werken. Die menskracht is in veel gemeentes gewoon niet voorradig. Wie gaat dat doen? Wie stopt er capaciteit in? Gemeenten gaan dat niet doen, die ontwikkeling vind ik zorgelijk. bestuurder 2.10.7 Het gezamenlijk ontwikkelen van het plan is zowel de kracht als de zwakte van WaalWeelde. bestuurder

Er moeten concrete projecten komen

2.10.8 Het tempo zou hoger moeten, de eerste fase hebben we gehad, er ligt een startdocument neergelegd voor Cluster Midden waarin we alle Raden willen informeren. Maar nu kom je wel in een stadium waar je ook moet komen tot een investeringsplan en die vertaalslag zullen we moeten gaan maken. We moeten

62 / 94


ons voorbereiden op toch een zorgvuldige besluitvorming. Voor de zomervakantie moet dat er liggen, het besluitvormingstraject neemt namelijk toch al snel drie maanden in beslag. Ik denk dat de initiatiefgroep deze tempoversnelling moet faciliteren, zij moet kijken welke personen aan een tempoversnelling kunnen bijdragen. bestuurder 2.10.9 Als je het mij vraagt is het proces van WaalWeelde wel de manier om het aan te pakken. Maar als je naar alle projecten kijkt zullen er een paar uitgepakt moeten worden en die moeten uitgewerkt worden tot het omwisselbesluit. Dat is de enige manier om de tijdsdruk er bij de overheden nog een beetje op te houden. Anders gaan alle afzonderlijke gemeenten hun eigen dynamiek en tempo bepalen. Je moet zorgen dat daar een beetje snelheid in komt. En dat is denk ik het grootste afbreukrisico in het hele traject. bedrijf 2.10.10 De ontwikkeling van de verschillende projecten is mager, traag, zeker als ik het vergelijk met andere projecten bijvoorbeeld de IJsselsprong, daar zie ik nou een stuk dynamiek inzitten, daar wordt hard aan gewerkt. Hier zit je nog steeds op een redelijk lokaal niveau. De truc is om te zeggen dat we een paar projecten selecteren en daar op het planologische spoor van dit traject (het private, red.) werk te maken. Misschien gebeurt het wel achter de schermen hoor, maar daar hebben wij eigenlijk geen zeggenschap over, dat kunnen we wel willen, maar daar gaan we niet over. bedrijf 2.10.11 Wij krijgen toch signalen vanuit Rijkswaterstaat dat WaalWeelde met veel tamtam is gestart, maar dat zij nu nog zo weinig van WaalWeelde horen. Ik maak me wel zorgen over de inhoudelijke uitwerking van de verschillende maatregelen. bedrijf Iemand moet keuzes maken

2.10.12 Wat WaalWeelde de komende tijd echt nodig heeft, is een project. Er moet een project komen. bedrijf 2.10.13 Misschien moeten we een moment prikken waar we vanuit heel WaalWeelde terugkoppelen naar raadsleden en waar het belang van dit project nog eens onder de aandacht wordt gebracht. Ik zal daar wel in investeren. Het risico van het project is dat het nu vooral een wethoudersproject is, maar de Raden zullen toch moeten beslissen. bestuurder 2.10.14 Waar private partijen een belang hebben maak ik mij niet zo zorgen over de voortgang van de projecten, maar er zijn natuurlijk ook projecten ingediend waar niet


63 / 94

iedere marktpartij zomaar op inspringt bestuurder 2.10.15 We wachten tot er een soort van go komt waarin een plan ligt waar je verder gaat en de gebruikelijke ruimtelijke procedures in werking gesteld kunnen worden. Tot op heden is er nog geen van de procedures gestart, de vraag is of de plannen hiervoor concreet genoeg zijn. We zitten nog in de ideeënsfeer. Ik denk dat we het gezien de omstandigheden behoorlijk doen, maar het gewenste resultaat is er nog niet. Op dit moment zijn beide grote projecten binnen onze gemeente te weinig concreet. beambte En snel! 2.10.16 Als er iemand is die zegt: “zo is het klaar en de plannen moeten ingediend worden om de gebruikelijke procedure te volgen” dan kom je ergens. Als er voortdurend onzekerheden blijven is dat natuurlijk lastig. beambte

2.10.17 Er moet iemand een keuze maken, en daarnaast moet er een partij zij die durft te investeren. beambte

2.10.18 Ik denk dat er op een gegeven moment de moeilijke situatie komt, dat gemeente A iets mag en dat gemeente B, C en D in een keer iets niet meer mogen. Daar zal de discussie op een gegeven moment over moeten gaan. Dat is natuurlijk het gevolg van een visie waar heel veel mogelijkheden in open worden gelaten. Het WaalWeelde idee als start is natuurlijk een prachtig voertuig om dat te realiseren maar dan moet er wel wat gebeuren. belang 2.10.19 Je zult toch op een gegeven moment met elkaar zaken moeten doen. Het is nu denk ik ook vrij gemakkelijk voor iedereen om mee te doen, ik ben heel benieuwd hoe het allemaal concreter wordt. belang 2.10.20 Ik heb binnen WaalWeelde nog geen beweging gezien richting de keuzes die nou toch echt wel gemaakt moeten worden. Wel heb ik de projectleiding geattendeerd op de deadline die er toch ligt voor het omwisselbesluit. belang

En je hebt bestuurlijke inbedding nodig

2.10.21 Er is nu een heel grote verzameling van van alles en nog wat. Daar moet je dan wel goede soep van kunnen koken, hele goede soep. Dat heb ik nog niet gezien, dus ik weet niet of men daar heel druk mee bezig is achter de schermen, of dat juist daar die ontwikkelgroep voor is. belang

64 / 94


2.10.22 Om het proces te verbeteren zou je op het bestuurvlak toch wat afspraken kunnen maken, je zou bijvoorbeeld kunnen denken aan een intentieverklaring. belang En mensen die “er voor 2.10.23 De bottleneck ligt bij zowel de publieke als de gaan” private partijen. We zijn nu bezig met de private partijen om te komen tot een samenwerkingsovereenkomst. Dat is best lastig, iedereen wil gelijk de volle mep, maar je moet concessies doen en op zijn minst meefinancieren in de Die van wanten weten tussenliggende oplossingen. bedrijf 2.10.24 Het lastigste is dat er nu bestuurlijke urgentie bestaat bij één a twee wethouders, maar je hebt natuurlijk ook nog te maken met de Raden, de Provincie en het Waterschap. Die wethouders die zijn allemaal een beetje incrowd in het WaalWeelde verhaal, maar als ik andere bestuurders spreek die hebben nog weinig notie van wat er speelt rond WaalWeelde. En die bestuurders zeggen nog niet, we moeten nu opschieten en zorgen dat in oktober 2008 alles rond inclusief financiële dekking rond is. Daar zit wel een grote zorg, ook in de proceduretijd. bedrijf 2.10.25 Dit project wordt in Den Haag gezien als, vriendelijk gezegd: “Dit is een vreemde eend in de bijt.” Dit project draagt het stempel “Not invented here”. Meestal gaat het alleen over geld, maar nu via mijn signaal wordt het signaal gegeven dat het heel goed gaat met WaalWeelde.” Het is van belang om WaalWeelde bestuurlijk op de kaart te houden. Maar de politieke leiding heeft nu weinig betrokkenheid. Dat is wel een probleem. bestuurder 2.10.26 Ik heb niemand in huis die me hierbij ondersteunt. Ik ben afhankelijk van mensen “out there”. Ik zeg het ook tegen Henk dat het zo niet de goede kant uit gaat. Maar Henk heeft het ook door geschoven. Je hebt er mensen voor nodig die er echt voor gaan. bestuurder 2.10.27 Het is allemaal niet zo moeilijk. Dat hele interactieve gedoe met een boel toeters en bellen. We hadden heel gemakkelijk in een week met actiegroepen en marktpartijen een beter alternatief kunnen bedenken voor kribverlaging. Daar heb je die lullige projectjes niet voor nodig. Die kribverlaging is er op een regenachtige vrijdag middag in gefietst. In het Pannerdens kanaal zou er ook kribverlaging komen. Toen was er het idee van een recreatieplas die zou zorgen voor rendement. Toen


65 / 94

was het verhaal: “Ja maar dat kan particulier.” We kijken alleen naar uitgaven en niet naar inkomsten. Ik wist niet dat het zo erg was. Het is niet moeilijk om een plan te maken. Misschien zou dat het sluitstuk kunnen zijn. Dan zeggen we als opdrachtgevers’ consortium dat het speelkwartier over is. En dan nemen we nu een maandje tijd om een beter plan te maken. Dan is het: “Saved by the bell”. bestuurder

66 / 94

2.2


Conclusies/acties projectleiding WaalWeelde na de tweede interviewronde, 7 maart 2008 Thema 1: Aanleiding Leer/aandachtspunt: 1. De aanleiding van WaalWeelde wordt herkend door de geïnterviewden. Thema 2: De Uitdaging: de vier B’s Leer/aandachtspunt: 2. Het oorspronkelijke ambitieniveau van WaalWeelde om de 4 B’s te betrekken was te hoog, gezien de beschikbare middelen. Er was te weinig capaciteit voor ondersteuning. 3. De wethouders willen (nog) niet alle 4B’s betrekken. 4. Voor de burgers moet het onderwerp op een lager, concreter niveau liggen dan tot nu toe bij WaalWeelde het geval was om te willen/kunnen participeren. 5. Het betrekken van de 4 B’s is prima, maar gefaseerd en per niveau. 6. Het is wel goed om de burgers op één of andere manier “warm” te laten draaien als voorbereiding van hun participatie in een latere fase. 7. Door te weinig geld en daarmee te weinig overleg heeft het Dagelijks Bestuur van WaalWeelde de cluster-facilitatoren onvoldoende gestuurd, waardoor de clusters te onafhankelijk geopereerd hebben. Conclusies/acties: i. WaalWeelde gaat dit voorjaar van een innovatie fase naar de toepassingsfase en wordt daarbij overgedragen van de initiatiefgroep naar de Provincie. Daarmee zal er meer bestuurlijke legitimering komen, meer regie voor het 4B proces en meer capaciteit (geld en goede mensen). ii. het is een goed idee om vanuit de bij de 49 huidige deelprojecten betrokken burgers een burgerklankbordgroep voor heel WaalWeelde te vormen. iii. We gaan zoeken (gelet op bovenstaande punten 4-6) naar zaken waar de burgers warm voor lopen (“what’s in it for me”). iv. Met de overdracht naar de provincie zal er in april ook een nieuwe structuur komen met een heldere opdracht en communicatie naar de facilitatoren. Thema 3: Doel/uitkomsten/resultaat Leer/aandachtspunt: 8. De noodzaak van het loslaten van een alternatief voor kribverlaging wordt herkend door de stakeholders, maar moeten we als DB nog wel verder doorvoeren. 9. Dat de overall doelstelling van ruimtelijke kwaliteit belangrijker is dan een alternatief voor kribverlaging wordt herkend en erkend door de stakeholders en door ons. 10. In de citaten wordt de belangrijke rol van mensen in WaalWeelde herkend. 11. Lange termijn denken is ok. 12. Het ontbreekt aan focus. Proces en inhoud lopen door elkaar heen. Zonder dat dat een bewuste keuze was, is WaalWeelde meer op proces dan op inhoud gericht geweest. Er was ook te weinig capaciteit voor ondersteuning op inhoud. 13. Door het dubbele doel van korte termijn en lange termijn was de boodschap lastig te communiceren en daarmee soms onduidelijk. Conclusies/acties: v. Minder rigide inzetten op omwisselbesluit. vi. Boodschap communiceren: WaalWeelde is een lange termijn programma


67 / 94

met korte termijn acties. Eventuele alternatieven voor kribverlaging komen niet onder WaalWeelde vlag. vii. Met de overdracht naar de provincie komt er in april ook een provinciaal projectplan met communicatieplan. Thema 4: Uitkomst Ruimtelijke kwaliteit Leer/aandachtspunt: 14. De handreiking ruimtelijke kwaliteit voor de Waal moet worden gemaakt en regelmatig ter discussie komen. Conclusies/acties: viii. We gaan bijeenkomsten hiervoor organiseren in clusters en in de ontwikkelgroep. Thema 5: Samenwerking: hele gebied Leer/aandachtspunt: 15. De wethouders willen back-up van de provincie. Conclusies/acties: ix. De provincie zal een voorzet doen voor een visie, de clusters en de ontwikkelgroep geven input en feedback hierop vóór a.s. zomer. Thema 6: Samenwerking: clusters Leer/aandachtspunt: 16. De cluster bijeenkomsten zijn tot nu toe een gemeentelijk feestje, vooral van wethouders. Dat moet veranderen; er moeten méér beambten en méér bedrijven en belangenorganisaties in de clusterbijeenkomsten gaan participeren en er moet ook méér capaciteit voor ondersteuning komen, ook voor inhoudelijke ondersteuning. 17. De facilitatoren hebben niet genoeg kunnen verbinden tussen de 4 B’s. Conclusies/acties: x. De conclusies worden ook naar de facilitatoren gestuurd. xi. We gaan nog dit jaar (zomer) een activiteit voor de zwijgende meerderheid ontwerpen en uitvoeren. Thema 7: Instrumenten Leer/aandachtspunt: 18. De punten van de stakeholders herkennen we. 19. Wat WaalWeeldeWiki betreft: er wordt aan de onderkant (gemeenten) niet genoeg energie in gestopt, i.t.t. bijvoorbeeld bij Arnhem, waar dat wel gebeurd. Bij de Waal gemeentes leeft angst om teveel informatie via het web te geven. 20. De opmerkingen over de ontwikkelgroep herkennen we. De inspiratie atlas heeft gewerkt. 21. Er is veel behoefte aan de ontwerptafel, vooral voor het inschatten van de rivierkundige effecten, maar ook voor de Natura 2000 effecten. 22. Dat burgerklankbord is wel een idee, zie ook conclusie 2 bij thema 2. Conclusies/acties: xii. De ontwikkelgroep moet verder geoperationaliseerd worden, beter georganiseerd. Misschien met een compacte kerngroep of per thema. Thema 8: Initiatieven Leer/aandachtspunt: 23. Het is niet erg dat er niet veel nieuwe dingen zijn. Thema 9: Organisatie Leer/aandachtspunt: 24. Het moet helder worden wie de opdrachtgever is en wie WaalWeelde trekt

68 / 94


(de provincie). 25. De rol van RWS in WaalWeelde moet beter! Thema 10: Werkproces Leer/aandachtspunt: 26. Er moet nu echt vaart achter gezet worden. Conclusies/acties: xiii. De gemeenteraden moeten er bij komen.


3


3.1

De ronde 3 (juni 2008) interview citaten per thema

69 / 94

Thema 1. Aanleiding “Na de perioden van hoogwater en de dreigende overstromingen in 1993 en 1995 heeft de Rijksoverheid nieuw beleid ontwikkeld voor de rivierveiligheid. De Planologische Kernbeslissing Ruimte voor de Rivier (PKB RvR) geeft invulling aan dit nieuwe beleid. In de afgelopen jaren is er een regio-proces geweest waarbij veel partijen betrokken zijn geweest en dat uiteindelijk een regio-advies opgeleverd heeft. Door geldgebrek zijn veel aspecten van dat regio-advies niet in het uiteindelijke voorkeuradvies terecht gekomen. In de PKB is voor de Waal kribverlaging gepland. effectief, maar met weinig ruimtelijk kwalitatieve meerwaarde. WaalWeelde zoekt naar een methode om het draagvlak te vergroten door de koppeling te leggen tussen rivierveiligheid, ruimtelijke kwaliteit en economische groei en door alle partijen in alle fasen te betrekken.” (Uit paragraaf 1.2 in het procesplan WaalWeelde, blz.2). 3.1.12 Het omwisselbesluit is voor een deel van de Omwisselbesluit voor een actoren wel een reden geweest mee te doen met het project. aantal reden om mee te Radboud Universiteit doen

door anderen gedoogd

maar het gaat om méér!

is veiligheid wel een issue?

Betrokkenen hebben ieder hun eigen redenen om mee te doen, zoals

3.1.13 Bij de start hebben we dat omwisselbesluit gedoogd, maar daar ging het ons niet om. We hebben nu geluk dat het fraai uitpakt. Leven met Water 3.1.14 De insteek om te streven naar een alternatief voor kribverlaging en het bemachtigen van de begrote middelen bood weinig houvast voor een goede procesaanpak. Bewoners, ambtenaren en bestuurders zeggen dat het gebied hartstikke veilig is. De perceptie van de veiligheid werkt alleen maar blokkerend voor nieuwe initiatieven. Er zijn zelfs groepen bezig die ons ervan willen overtuigen dat veiligheid geen issue is. Ook voor bestuurders is het geen issue, anders dan dat de dijk op hoogte moet zijn. Waterstandverhoging is totaal geen thema. Facilitator 3.1.15 InnovatieNetwerk doet vooral mee vanwege de inhoud en financiering van de inspiratieatlas. Facilitator

inhoud,

nieuwe interactievormen,

3.1.16 De tweede doelstelling met WaalWeelde dat gezocht werd naar nieuwe interactievormen tussen overheid en burgers was voor de universiteit heel belangrijk en is dat nog steeds. Het was voor de universiteit ook de reden om überhaupt WaalWeelde te starten. Radboud Universiteit

70 / 94


lange termijn

3.1.17 Mijn belangstelling lag met name bij de totstandkoming van een alternatief plan voor het PKB, waarin de lange termijn en de ruimtelijk kwaliteit als invalshoek waren gekozen. Het sociaal experiment kreeg je er als het ware gratis bij. Provincie Gelderland

Thema 2. De Uitdaging: de vier B’s “WaalWeelde zoekt naar een methode om het draagvlak, en zodoende de maatschappelijke effectiviteit, te vergroten door de koppeling te leggen tussen rivierveiligheid, ruimtelijke kwaliteit en economische groei en door alle partijen in alle fasen te betrekken.” (Uit paragraaf 1.2 van het procesplan blz.2). “Het is de uitdaging om binnen WaalWeelde de vier B’s (Burgers/belangengroepen, Bedrijven, Bestuurders en Beambten) beter in staat te stellen hun doelen te bereiken. dit gebeurt door het stimuleren en faciliteren van intergemeentelijke en publiek-private samenwerking.” “Door burgers en belangengroepen in een zeer vroeg stadium te betrekken, wil WaalWeelde het NIMBY-syndroom verminderen.” “WaalWeelde zal ondernemers en bedrijven in de regio ondersteunen in de realisatie van hun initiatieven.” (Uit paragraaf 1.3 van het proces plan, blz. 3). 3.2.38 Ik vind het wel jammer dat ik niet zie dat de burgers en de bedrijven aan de slag zijn gegaan: Het zijn toch weer de gemeenten en de provincie, de overheden, Niet alle B’s zijn die het trekken. Dat had niet gehoeven. Rijkswaterstaat evenveel betrokken. 3.2.39 De keuze was voor de 4B’s, maar dat is niet goed gegaan. We begonnen net na de verkiezingen met wethouders die elkaar niet kenden. En in een bestuurlijke cultuur die niet op samenwerking gericht was. In dit stadium was de betrokkenheid van burgers en bedrijven bovendien lastiger, omdat het nog wat algemener en abstracter was. Provincie Gelderland

Dat lijkt vooral door de afhoudende houding/cultuur van de bestuurders te komen.

3.2.40 De betrokkenheid van de 4B’s vanaf het eerste moment is niet gelukt, o.a. door een afhoudende houding van gemeentewethouders en –ambtenaren. Radboud Universiteit 3.2.41 Bestuurlijk Nederland kan niet zo goed uit de weg met de andere B’s. Wethouders worden zenuwachtig als de andere B’s een prominente plaats krijgen in projecten. Er moet op dat terrein nog veel geleerd worden. De bestuurlijke cultuur blokkeert dat. Leven met Water

Door de opzet van WaalWeelde kregen de bestuurders wel een heel grote rol.

3.2.42 De wethouders voelden aanvankelijk niet veel voor een te zware betrokkenheid van de 4 B’s voorin het proces. Al snel gaven de wethouders aan dat ze daar niet aan wilden. Dus zaten in het begin enkel de wethouders bij elkaar in de clusterbijeenkomsten.


71 / 94

In het begin was de opkomst wisselend, nu zijn de wethouders er eigenlijk altijd. Radboud Universiteit 3.2.43 WaalWeelde kwam bij start op mij over als een heel modern project (4B’s, interactief bestuur, brede invalshoek). Toch bleek het project op een traditionele manier opgezet met als trekker gemeentelijke overheden, een provincie en Rijkswaterstaat. Door de gekozen opzet was de rol van de individuele gemeentebestuurders dominant. Facilitator 3.2.44 We hebben onze ogen uitgekeken. Ze waren al een tijdje bezig met veel plechtigheden terwijl er feitelijk niets gebeurd was. Het was sterk bestuurlijk georiënteerd. Facilitator

Die bestuurders werden wel enthousiast.

Maar levert dat het gewenste resultaat op?

3.2.45 WaalWeelde heeft eerst gedraaid op het enthousiasme van de wethouders en de facilitatoren. Er wordt met de wethouders hard aan getrokken. Nu moet het verder. Bestuurder 3.2.46 Het enthousiasme van de wethouders vervult me met gemengde gevoelens. De wethouders zijn laaiend enthousiast maar willen niet ondernemen op het nieuwe denken. Facilitator 3.2.47 Ik zie gebeuren dat de bestuurders terugvallen in vaste routines en niet doorpakken. Je mist de samenwerking burgers, ondernemers en wethouders. Facilitator 3.2.48 De bestuurlijke lijn is niet de pilaar waarop WaalWeelde rust. Wat wel? Niet de bestuurders en bedrijven maar gewoon de mensen in het gebied. Facilitator

Hoe is het voor de beambten?

Worden ze echt bijgepraat?

3.2.49 Ambtenarenopkomst wisselend nog steeds, maar daar hecht ik niet zoveel belang aan. Die worden gemakkelijk bijgepraat via andere kanalen. Radboud Universiteit 3.2.50 Vier gemeenten roerden wel in elkaars koffie, maar er was geen traject afgesproken. Een van de eerste verbeteringen was om de clusterbijeenkomsten van de gemeenteambtenaren te plannen na afloop van een bijeenkomst met de wethouders van de vier gemeenten. Dat liep dermate goed dat de gemeenteambtenaren in het Cluster het gevoel hadden dat de bestuurders het al

72 / 94


hadden afgekaart. Facilitator

Voor Bedrijven was het begin onzeker.

Ze worden met het concreter worden enthousiaster

3.2.51 Voor bedrijven is zo’n open-plan-proces onzeker, dat je niet weet wat er vervolgens met zo’n plan gebeurt Dit hebben we een beetje proberen te tackelen door de KvK erbij te betrekken, die zijn er meestal. Radboud Universiteit 3.2.52 Bedrijven worden nu steeds enthousiaster. De beginfase was lastig. Groot en abstract is niet werkbaar voor bedrijven, maar bij individuele projecten komen ze wel. Van de 40 projecten gaan er bij 35 projecten bedrijven een belangrijke rol spelen, dus dat komt goed. Radboud Universiteit

Maar is iedereen enthousiast over hun concrete plannen?

3.2.53 Van Oord heeft een vreemde toer uitgehaald. Na een gesprek met ons is de lijn met ons verbroken. Er ligt inmiddels wel een uitgebreid full colour plan dat HNS in opdracht van het consortium heeft opgesteld. Ik houd aan het Van Oord plan over dat er in het plan veel baggerwerk wordt voorgesteld als alternatief voor kribverlaging. Facilitator

Hoe wordt er gebouwd aan vertrouwen?

3.2.54 Op 9 juni werd een bijeenkomst georganiseerd waaraan werd deelgenomen door marktpartijen. Dat was een pittig gesprek. Er ligt een verleden van teleurstellingen over wat overheden willen, ervaringen met een zwabberende aanpak. Omgekeerd werd vanuit de overheid aan bedrijven gevraagd om niet alleen voor eigen gewin te gaan maar ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen. Facilitator

Is er genoeg transparantie?

Betrokkenheid van Belangengroepen is onduidelijk.

Is hun betrokkenheid belangrijk?

3.2.55 Bij de bedrijven krijg ik soms het gevoel dat ze enkel naar hun eigen belang kijken. Ik snap dat ze moeten overleven en winst moeten maken, maar wees daar dan ook eerlijk in. Rijkswaterstaat 3.2.56 Nee die betrokkenheid van belangengroepen is er nog niet echt, ik heb er wel een beeld van en er zijn wel contacten maar ze zijn nog niet ingebed in de structuur. Dit zal op korte termijn zowel in de ontwikkelgroep als op projectniveau vorm krijgen. Radboud Universiteit 3.2.57 Vorige week was de medewerker van de Gelderse Milieu Federatie er ook tijdens de bijeenkomst van de ontwikkelgroep. Hij ging toen helemaal alleen ergens zitten. Bij gelegenheid moet ik hem nog eens aanspreken. Provincie Gelderland 3.2.58 Er gebeurt toch nog te weinig om de inwoners er bij te betrekken. Bestuurder


De betrokkenheid van Burgers is beperkt.

Maar er zijn wel voorbeelden.

73 / 94

3.2.59 De betrokkenheid van burgers is tot dusver maar mondjesmaat aanwezig geweest. Voorbeelden waar dat wel is gebeurd zijn Vuren en Haaften. Bestuurder 3.2.60 In 2008 wordt in het Cluster Midden de stap gemaakt naar bewoners, aannemers, projectontwikkelaars en delfstofwinners. Dit relatief late tijdstip is het gevolg van de houding van bestuurders, deze redeneren vanuit de gedachte: “Eerst wil ik mijn huiswerk helemaal op orde hebben”. En ook was er koudwatervrees naar de marktpartijen. Facilitator 3.2.61 Er is in het Cluster West intensief gewerkt met sessies waaraan burgers, bedrijven en belanghebbenden deelnamen. We hebben twee heel geslaagde en constructieve sessies gehad. Facilitator

Met resultaat.

Maar is dit echt de betrokkenheid van burgers zoals bedoeld?

3.2.62 De uitkomst van de bijeenkomsten waren twee leuke rapportages met maatregelen: Beelden van hoe je de gebiedsinrichting zou kunnen oppakken. Wat je nog mist zijn de burgers, de ondernemers en de ambtenaren die het gaan uitwerken. Facilitator 3.2.63 Iedereen pakt het op zijn eigen manier aan. Er gebeurt nu íets, maar het nadeel is dat op dit moment alleen burgers worden uitgenodigd door de wethouders, het zijn de ‘al-bekenden’. Radboud Universiteit

Thema 3. Doel/uitkomsten/resultaat “Het project heeft tot doel om te komen tot een breed gedragen ruimtelijk ontwerp voor het Waaltraject, gebaseerd op ruimtelijke kwaliteit in combinatie met rivierveiligheid en economische groei.” “Het uiteindelijke resultaat is één ontwerpplan, weergegeven in een kaartbeeld en onderbouwd in een achterliggend document dat de basis is voor: o één inpassingsplan in het kader van de nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening; o één beheerplan voor de uiterwaarden in het kader van Natura 2000; o regionale uitwerking van de EU KRW; o aanpassing van de PKB Ruimte voor de Rivier. (uit paragraaf 2.1 van het procesplan, blz. 4).

Het was al vrij snel duidelijk dat het alternatief voor kribverlaging beter los gelaten kon worden.

3.3.30 De mensen moeten zich niet richten op de 100.000 euro per krib die ze kunnen gebruiken bij een omwisselbesluit. Dit geld zet nauwelijks zoden aan de dijk, zeker niet als je kijkt naar de soorten maatregelen die er worden verzonnen. Je kunt beter zorgen dat je je eigen initiatief goed voor elkaar krijgt. Rijkswaterstaat

74 / 94


3.3.31 In het begin, tijdens het maken van de InspiratieAtlas, was het de bedoeling plannen te verzinnen als vervanging van de kribverlaging. Dat was ook aantrekkelijk om de gemeenten mee te krijgen. Het was een actie op korte termijn en er zat al wat geld in kas van de kribben. Gaandeweg werd duidelijk dat het volstrekt onbespreekbaar was voor Verkeer en Waterstaat (V&W) en Rijkswaterstaat (RWS). Bovendien, als je kijkt naar de investeringen die je moet plegen: dan is het natuurlijk peanutsgeld. In cluster Oost is na een half jaar al de conclusie getrokken, en besloten om de kribben maar gewoon te laten verlagen, wat ook gewoon moet gebeuren. Naast de verlaging moet er nog heel veel anders gebeuren en daar gaat WaalWeelde over. Facilitator

Na het omzeilen van een bestuurlijke barrière kon dat ook.

3.3.32 Na een jaar was er in het projectmanagement van WaalWeelde al sprake van om het omwisselbesluit los te laten, maar dat kon Harry Keereweer politiek niet verkopen. Hij had het regioadvies geschreven waarin stond dat kribverlaging een sluitpost moest zijn en niet de lijn. Radboud Universiteit 3.3.33 Het is wel realistisch dat het omwisselbesluit van de kribverlaging niet meer op tafel ligt. Bestuurder

Voor de één is dat minder een teleurstelling dan voor de ander.

maar er is goed mee te leven, want het gaat om de lange termijn.

en de grotere ambities.

een andere manier van kijken,

3.3.34 Het maakt me niet uit. Het is geen teleurstelling als het plan niet voor eind 2008 klaar is. Er is nu zoveel positieve energie, dat moet benut worden. Het omwisselbesluit was wat mij betreft toch altijd wat vaag en onduidelijk, het is altijd de vraag ‘hoe ver moet je precies zijn?’ Bestuurder 3.3.35 Het niet doorgaan van het inwisselbesluit is wel een teleurstelling. Er valt goed mee te leven, want de lange termijn vergt oplossingen die de gedachten WaalWeelde dichterbij realisatie brengt. Provincie Gelderland 3.3.36 Gaandeweg bleek dat de ambitie veel groter was dan het realiseren van een alternatief voor kribverlaging eind 2008. De grotere ambities hebben betrekking op kernaspecten, zoals ruimtelijke kwaliteit, bredere gebiedsontwikkeling, een langetermijnperspectief. Provincie Gelderland 3.3.37 WaalWeelde heeft ons betrokken bij de rivier, we waren een beetje met de rug naar de rivier gekeerd. Nu zien we dat de rivier een fantastisch iets is, wat je bij de


75 / 94

weten wat je wilt

plannen moet betrekken. We zijn na gaan denken wat we willen als gemeente. Bestuurder

een goed plan maken

3.3.38 Als wij in staat zijn om een goed plan te maken, daar kan toch niemand om heen. Bestuurder

realisme

onderzoeksresultaten

3.3.39 WaalWeelde geeft het project meer realisme, het is straks te verkopen naar de inwoners en naar de politiek. Bestuurder 3.3.40 Beleid/bestuursmatige dingen doe je niet als universiteit, dus het onderzoek was voor ons de kern. Radboud Universiteit 3.3.41 De verandering van de afwachtende houding van op je eigen eiland blijven zitten en dat ook prima vinden naar het breder kijken en zien dat mensen daar blij van worden en verder mee komen, dat vind ik de grootste winst van WaalWeelde. Dat mensen zo kunnen omslaan, dat is mooi. Radboud Universiteit

en het proces.

3.3.42 Vooral het proces vind ik het mooiste resultaat tot nogtoe. Radboud Universiteit


Ruimtelijke kwaliteit was het doel en is dat ook meer geworden.

3.4.16 Winst op de ruimtelijke kwaliteit is steeds het doel geworden. Daar gaan we verder mee. Het wordt gewoon de tweede fase van Ruimte voor de Rivier. Bestuurder 3.4.17 Er was in het WaalWeeldeproces behoefte aan nieuwe spelers en thema’s om te gaan deelnemen aan de gedachteontwikkeling. In het procesmanagement werd gekozen voor een aanpak waarin ruimtelijke kwaliteit, veiligheid, economie gecombineerd werden in het

76 / 94


binnendijks gebied. Facilitator

De behoefte daaraan leefde ook in het gebied.

En werkt ook in de projecten uit.

3.4.18 Het gevoel was dat er niets mocht in het gebied, dat niets was toegestaan, dat mensen wegtrokken, en dat het landschap verrommelde. Het alternatief ligt in het zoeken naar maatregelen om veilig en prettige manier te wonen en werken in het gebied. Het gaat om de vraag wat de toekomst van het Rivierengebied is. Facilitator 3.4.19 Ik denk dat nog geen één gemeente een doel heeft gerealiseerd. Beuningen krijgt een mooi gebied met deze plannen, Overbetuwe hoeft waarschijnlijk geen dijkverlegging te doen, daar is ook een prachtig gebied, waar men liever niet wil ingrijpen. Samen is het een winwin-situatie. Bestuurder

Thema 5. Regionale samenwerking: Het hele plangebied “Voor de werkbaarheid zijn er twee lagen in het schaalniveau van WaalWeelde aangebracht: het gehele plangebied en de clusters. Enerzijds fungeert WaalWeelde als één geheel als het gaat om kennisuitwisseling en het toepassen van innovatieve ideeën.” (Uit paragraaf 2.2 van het procesplan, blz. 5).

Gemeenten hebben een kader van bovenaf nodig (om achter te schuilen).

Maar ook een gezamenlijke visie.

Die wel centraal, maar niet top-down ontwikkeld wordt.

maar samen met anderen

en een visie die verleidt tot initiatieven

3.5.22 Gemeenten hebben een rug nodig om achter te schuilen. Gemeenten hebben behoefte aan een kader en steun van een hogere overheid. De gemeentelijke bestuurders willen duidelijke kaders, zodat ze kunnen zeggen: ‘Ik heb het niet bedacht’. Provincie Gelderland 3.5.23 Als de kleine losse projectjes toch te lang doorsudderen, dan zou je een keer een visie kunnen neerleggen. Maar wat mij betreft is het nog steeds: duizend bloemen kunnen groeien, laat maar zien wat er kan. Rijkswaterstaat 3.5.24 Wat ik lastig vind is dat, als je uitgaat van het idee dat je van onder af werkt, je dan niet door middel van een visie van ’zo moet het’ moet gaan werken. Rijkswaterstaat 3.5.25 Er zijn een aantal noties rond de rivier die we allemaal wel kennen, die zou je eventueel nog verder op papier kunnen zetten. Als je het al zou doen, dan zou de provincie dat moeten doen, samen met partners die ze dan zouden uitkiezen, zoals bijvoorbeeld Staatsbosbeheer. Zet het dan zo neer dat het mensen uitdaagt om initiatief te nemen, want het is niet de provincie die dit allemaal waar kan maken. Je moet de mensen verleiden tot initiatieven voor een mooi gebied.” Rijkswaterstaat


En over die visie zijn al ideeën. werkrivier zonder recreatiebootjes

of toch mét?

77 / 94

3.5.26 We weten allemaal wel welke richting we uit willen met de Waal. Het is een grote rivier met grote uiterwaarden, die we allemaal nodig hebben om zo meteen water te bergen. Het is niet een rivier voor recreatiebootjes, het is een werkrivier. Rijkswaterstaat 3.5.27 Het is een schitterend plan wat er nu ligt, ik ben er erg enthousiast voor. De vraag is: willen we klein Zandvoort aan de Waal hebben? Er zijn pessimisten die zeggen dat je niet kan varen in de Waal. Maar ik denk dat je prima met plezierjachten over de Waal kan varen. Bestuurder

Thema 6. Regionale samenwerking: de clusters “Voor de werkbaarheid zijn er twee lagen in het schaalniveau van WaalWeelde aangebracht: het gehele plangebied en de clusters. Enerzijds fungeert WaalWeelde als één geheel als het gaat om kennisuitwisseling en het toepassen van innovatieve ideeën. Anderzijds worden er binnen het totale plangebied drie werkeenheden (clusters) (van een aantal gemeentes) onderscheiden die op clusterniveau het concrete werk oppakken: het maken van een ruimtelijk ontwerp. Binnen deze clusters ontmoeten de vier B’s elkaar en werken samen aan het planontwerp” (Uit paragraaf 2.2 van het procesplan, blz. 5).

Het samenwerken in clusters is heel zinvol

het hart van WaalWeelde

3.6.25 De structuur van de clusters blijkt gewoon heel zinvol. In het begin was iedereen afwachtend, daarna is er wel veel energie losgekomen, men zoekt elkaar nu makkelijker op, er is veel meer vertrouwen tussen de wethouders. Radboud Universiteit 3.6.26 Ik zie de werkzaamheden in de clusters als het kloppende hart van het project. Facilitator 3.6.27 Heel erg leuk aan de clusters is dat je beide kanten van de rivier in één groep hebt zitten, dat is niet eerder vertoond! Rijkswaterstaat

en mogelijk gemaakt door WaalWeelde

3.6.28 We kennen elkaar al lang van de landkaart, maar we hebben elkaar nog nooit echt gesproken. De Waal is altijd een natuurlijke barrière geweest. Ook een barrière om even met de andere kant van de rivier in gesprek te gaan WaalWeelde heeft de barrière van de rivier weggehaald en ons ervan overtuigd dat we ook iets moeten doen met de overburen. Dit heeft een nieuwe dimensie toegevoegd. Bestuurder 3.6.29 Per saldo domineert nu vooral nog het eigen belang

78 / 94


maar het gaat niet vanzelf, gemeentes blijven hun eigen belang hebben.

van gemeenten. Facilitator 3.6.30 Nijmegen, notabene voorzitter van het cluster, wilde eigenlijk niets. Gemeente Overbetuwe wil gewoon niets, echt helemaal niets. Facilitator 3.6.31 Nijmegen heeft een compleet eigen traject, eigenlijk is WaalWeelde niet zo relevant voor Nijmegen. Bestuurder 3.6.32 De gemeente Neder-Betuwe was ‘not amused’ met de plannen. Ochten ligt veel dichter bij het plangebied dan het dorp Druten, er zit enkel een stukje water tussen. De betonfabriek die er zou moeten komen geeft geluidsoverlast. Het geluid draagt over het water heen en die inwoners kijken tegen de grote fabriek aan. Ik heb er een paar keer op aangedrongen bij de wethouders van gemeente Neder-Betuwe en gemeente West Maas en Waal om in de ‘stuurgroep Drutensche Waarden’ te gaan zitten, zodat ze mee kunnen praten.” Die boot is afgehouden. Bestuurder 3.6.33 We moeten ervan af om de gemeentegrens als een limitatieve grens te zien, je moet proberen met je buren wat tot stand te brengen. Wat aan de ene kant van de Waal niet kan, dat zoek je aan de overkant. Bestuurder 3.6.34 Dat is het aardige aan een cluster: je kijkt als vier gemeenten samen met een heel andere dimensie naar het gebied. Hierdoor kun je elkaar helpen. Bestuurder

maar er zijn stappen gezet.

3.6.35 Dat heeft er nu uiteindelijk in geresulteerd dat er nu toch met de vier gemeenten een intentieovereenkomst wordt getekend. In de overeenkomst staat dat ze elkaar helpen met het uitvoeren van de projecten en dat ze zien dat het samen een meerwaarde betekent. Facilitator 3.6.36 Het cluster heeft zijn doel bereikt als iedereen blij en gelukkig is, en ik heb de indruk dat dat zo is Bestuurder

en de ingang is die van concrete projecten

Voor het proces in de clusters waren de bestuurders bepalend

3.6.37 Onze strategie in ons cluster is om te beginnen bij de bodem: individuele projecten vlot trekken. Daarna gaan we, samen met de betrokkenen, kijken wat de losse stukjes betekenen voor het geheel. Dan ontstaat er een soort groepsproces. Facilitator 3.6.38 Wij hebben ontzettend geluk gehad met de soort wethouders in onze gemeenten, Hilko Mak uit Beuningen die wil gewoon wat, ontzettend enthousiast. Ook de wethouders uit en Ubbergen, Nijmegen weten wat ze


79 / 94

willen. Facilitator

en de facilitatoren essentieel

3.6.39 De betrokkenheid van de facilitatoren bij WaalWeelde was ook erg belangrijk om het project aan de praat te krijgen. Voor een aantal wethouders zijn de facilitatoren belangrijk als adviseur. Provincie Gelderland

Ze zijn enthousiast en ambitieus,

3.6.40 Twee hele enthousiaste en ambitieuze mensen. Ze stimuleren elkaar, en dan kom je tot mooie plannen. Ze hebben een prima rol vervuld, ik kan er alleen maar positief over praten. Bestuurder

hebben de juiste vaardigheden

3.6.41 Zij doen het erg goed, de partijen rond de tafel brengen, daar ben ik ze zeer erkentelijk voor. Bestuurder

De facilitatoren hebben kennis van zaken

en zijn onafhankelijk.

Ze hebben hun werk goed gedaan, maar niet helemaal zoals het project management had gewild.

Ze waren teveel, te verschillend

en gingen teveel hun eigen richting

3.6.42 We hebben veel aan de facilitatoren, want zonder hen kunnen we niets, dat kan ik niet met eigen ambtenaren. De meerwaarde van de facilitatoren ligt in de kennis van zaken, over hoe bedrijven en burgers denken, en de inrichting van de processen. Bestuurder 3.6.43 De clusterfacilitatoren zijn onafhankelijk, dat is het belangrijkst, en ze hebben de expertise om processen vlot te trekken en mensen bij elkaar te brengen. Radboud Universiteit 3.6.44 Ik denk toch dat ze goed werk hebben verricht, maar ik had het anders gedaan. Ze hadden de vier B’s bij elkaar moeten brengen en samen projecten moeten vinden die veiligheid en kwaliteit hadden. We hadden niet moeten voorschrijven hóe ze het moesten doen maar wel een aantal producten op bepaalde momenten moeten vragen, op die manier hadden we de clusters beter bij elkaar kunnen houden. Radboud Universiteit 3.6.45 Sommige facilitatoren vinden het zo interessant dat ze alles wel willen runnen. Er zijn te veel facilitatoren, te veel ego’s en mede daardoor te veel verschillen tussen de clusters. Ik zou nu gekozen hebben voor één of twee facilitatoren. Provincie Gelderland 3.6.46 Er is vanuit het WaalWeeldemanagent weinig sturing geweest in de richting van de clusterfacilitatoren. Aangezien het allemaal ervaren mensen zijn, hebben ze allemaal hun eigen aanpak en visie, hierdoor zijn de clusters ook uit elkaar gegroeid, dit is een keerzijde. Radboud Universiteit 3.6.47 Er valt veel te zeggen over de aansturing vanuit WaalWeelde. Ik werk directer samen met de gemeenten

80 / 94


maar de aansturing vanuit het project management was ook niet helder.

dan met de projectmanager. Bij de start van onze betrokkenheid zijn er geen heldere afspraken gemaakt over de betrokkenheid van het management van het cluster. Er zijn geen of onvoldoende aansturingsmomenten tussen het WaalWeeldemanagement en het Cluster Midden. Er wordt niet gecommuniceerd. Facilitator

De inzet van de facilitatoren was “gedwongen winkelnering”

3.6.48 De facilitatoren zijn ingebracht door de cofinanciers van WaalWeelde. Dat was gedwongen winkelnering. Zo van: ‘We gaan een huis bouwen, hier heb je wat kozijnen.’ Leven met Water

een “gedwongen huwelijk”, zonder welk misschien anders was gekozen.

Aan de andere kant was het wel goed om andere partijen buiten de Provincie te hebben.

3.6.49 De uren van de clusterfacilitatoren waren, net als de inspiratie atlas, de financiële inbreng van enkele cofinanciers van WaalWeelde, met name Habiforum en InnoNetwerk. Als niet voor deze constructie zou zijn gekozen, zou het WaalWeeldemamagement zelf meer ruimte gehad hebben om eigen keuzes te maken met betrekking tot organisaties en mensen. Het was een gedwongen huwelijk en we hadden zelf misschien anderen gekozen. Radboud Universiteit 3.6.50 Ik denk dat het niet handig was geweest als de provincie clusterfacilitatoren zou hebben geleverd, met oog op de onafhankelijke rol. De provincie heeft een eigen belang en mensen zien dan dat de provincie aan het sturen is. Daarmee stuur je meer dan dat je zou willen. Radboud Universiteit

Thema 7. instrumenten “Om betrokkenen en geïnteresseerden te bereiken, informatie te verstrekken en te ontvangen, wordt een gebruikersvriendelijk interactief medium, de zg. WaalWeeldeWiki in het leven geroepen. Via deze interactieve website ontvangen wethouders een directe feedback van de kiezers.” (Paragraaf 2.3b. van het procesplan, blz. 6/7).

WaalWeeldeWiki

3.7.18 Met WaalWeeldeWiki is in de praktijk evenmin iets gedaan. Bestuurder Midden 3.7.19 De ambities waren wel erg hoog. Maar het schijnt dat er veel hits zijn van bezoekers, dus het kan nog komen. Provincie Gelderland

wordt goed bezocht,

3.7.20 Iedereen schampert over onze website, maar hij wordt heel goed bezocht, vorige maand ongeveer 180 keer per dag. Radboud Universiteit 3.7.21 Veel projecten heeft het nog niet opgeleverd.


81 / 94

maar heeft geen projecten opgeleverd.

Bewoners lopen nog niet warm voor een project als WaalWeelde omdat het te groot en te abstract is. Als het in hun achtertuin plaatsvindt, staan ze wel op je deur te kloppen. Radboud Universiteit

omdat gemeenten niet aanleveren.

3.7.22 Gemeenten dragen nog niet zelf hun updates van hun projecten aan. Er zijn nog niet echt nieuwe projecten ingediend, initiatieven van burgers opgeleverd. Radboud Universiteit 3.7.23 De Wiki is er bij mij een beetje bij ingeschoten Ik vind de site een fantastisch initiatief en ik zou eigenlijk dingen moeten aanleveren voor op de site, maar dat is er nog niet van gekomen. Bestuurder

Inspiratieatlas

heeft goed gewerkt

3.7.24 De InspitatieAtlas: Dàt heeft zijn werk wel gedaan. Provincie Gelderland 3.7.25 Mensen waren heel enthousiast over de inspiratieatlas. Ze zagen dat het mogelijk is, die 18.000 kuub per seconde. Ook werden de eerste onderbuikgevoelens getackeld. Radboud Universiteit 3.7.26 Voor ons was de InspiratieAtlas ook een toets of de nevengeulen überhaupt wel zoden aan de dijk zet, of het wel het veiligheidsprobleem oplost. Hierdoor weet je, dat je zelf ook vertrouwen kan hebben in hetgeen wat je de mensen suggereert. Facilitator

was geen bottom-up instrument en ook niet als zodanig bedoeld

3.7.27 We hebben niet aan betrokkenen gevraagd wat ze wilden, dat was nog niet aan de orde. Het ging er meer om, om te kijken of zo’n manier van werken zou kunnen en hoe het er dan uit zou zien. Facilitator

maar ook niet bedoeld om dingen op te leggen.

3.7.28 Het was niet de bedoeling dat mensen het gevoel krijgen dat je ze iets oplegt. “We wilden niet bepalen hoe het daar zou moeten.” “Juist omdat Toine ook heel erg bezig was met zijn bottum-up-idee en de 4 B’s. Facilitator

is er verschil in enthousiasme tussen de ontwikkelaars en de gebruikers?

Digitale ontwerptafel lijkt aantrekkelijk

3.7.29 De InspiratieAtlas heeft voor Zaltbommel geen meerwaarde gehad. Bestuurder 3.7.30 Het werken met de ontwerptafel is me heel erg tegengevallen. Het werken met de ontwerptafels is aanlokkelijk omdat de verleidingen van de moderne technologie prikkelen om er iets mee te doen. “Het modern attractief fenomeen.” Toch vind ik de gekozen werkwijze met de ontwerptafel als “stroperig”, “traag” en het leidt af. Voor het je weet wordt het middel een doel

82 / 94


op zich en dat werkt dan contraproductief. Facilitator

maar werkt niet zonder meer.

3.7.31 Mijn ervaring is dat de digitale tekentafel minder laagdrempelig is. Toen in een bijeenkomst zowel de digitale tekentafel werd benut als viltstift met papier bleek dat handtekenaars de deelnemers het best mee konden nemen in het proces. Facilitator

heeft een gebruiksaanwijzing

3.7.32 Door de tekentafels ontstaat begrip, bij wethouders en andere betrokkenen. Discussie die hier begint is waardevol, maar moet wel goed begeleid worden. Radboud Universiteit

Fotoserie is een ander bruikbaar instrument

3.7.33 Wat heel goed werkte was een fotoserie van bijzondere plekken in de gemeenten. De opvallende plekken in het gebied werden gefotografeerd zodat een reisverslag ontstond gebaseerd op plaatjes. Aan de hand van de beelden werden thematische beschrijvingen gemaakt van het gebied. De beeldrapportage bleek een vruchtbare manier om reacties te ontlokken. Facilitator

Thema 8. Initiatieven “Binnen WaalWeelde is er veel ruimte om nieuwe ideeën en plannen te ontwikkelen, maar uiteraard kunnen ook bestaande initiatieven en ideeën (opnieuw) worden opgepakt.” (uit paragraaf 3.2 van het procesplan, blz. 9) 3.8.15 De meeste projecten zijn niet nieuw, maar dan zijn de samenwerkingsverbanden wel nieuw en daarmee is de kans op realisatie enorm toegenomen, daarmee is het goed. Radboud Universiteit

Thema 9. Organisatie WaalWeelde is een interactief project. Dat betekent dat er veel verschillende actoren zijn. Er is een initiatiefgroep dat als opdrachtgevend consortium fungeert. Er is een dagelijks bestuur/projectsecretariaat met provincie Gelderland en Radboud Universiteit dat de loket- en spilfunctie vormt. Er is een klankbordgroep/ontwikkelgroep die het project inhoudelijk en financieel steunt. En er is een bestuurlijke inbeddingsgroep. (uit paragraaf 4.2 van het procesplan, blz. 12-14) De Radboud Universiteit heeft als taak het overleg en afstemming met alle actoren. De Provincie Gelderland heeft als taak de bestuurlijke coördinatie en implementatie.


83 / 94

(uit paragraaf 4.3 van het procesplan, blz. 15)

De onafhankelijke rol van de Radboud universiteit is belangrijk geweest

en ze hebben ook toegang tot geld

en kennis

Veel van de organisatie moest nog tot stand komen.

De provincie was niet zo actief.

De provincie keek de kat uit de boom. was onduidelijk over wat ze wilde.

maar dat gaat veranderen

3.9.29 De Universiteit heeft het project opgestart. Dat was wel goed omdat de Universiteit heel erg onafhankelijk is. Iedere gemeente heeft wel een akkevietje met de provincie gehad. Een gedeelte van het succes van WaalWeelde was dat in het begin een onafhankelijke partner de partijen bij elkaar heeft gebracht. Radboud Universiteit 3.9.30 Een belangrijk voordeel van de betrokkenheid van de Radboud Universiteit Nijmegen is dat ze van buiten de bestuurlijke circuits komen. Ook de onafhankelijkheid ten opzichte van Rijkswaterstaat werd als een voordeel gezien. Zij konden ook bij ‘Leven met Water’ budgetten verwerven en waren in staat om ook andere geldschieters te interesseren. Provincie Gelderland 3.9.31 Twee jaar geleden bestonden al deze plannen nog niet, niet zo helder en concreet als dat ze er nu liggen. Met dank aan de dame en heer van Bureau Stroming, Gerard Litjens en Daphne Willems. Dat zijn voor ons degenen die dit project trekken. Wij hebben geen menskracht en kennis, je moet iemand hebben die verstand heeft van water, rivieren, natuurontwikkeling en landschap. Dat heb je bij dat bureau, ze helpen ons goed met wat we vragen. Bestuurder 3.9.32 Voor de start leek het alsof al van alles was georganiseerd en iedereen enthousiast was. Dat bleek gaande weg wel anders te zijn.Het leek in het begin dat het onze enige taak was om de burgers en bedrijven er nog bij te betrekken. De Gemeenten ‘wilden wel meedoen’, wat iets anders is dan ‘enthousiast zijn’. De provincie deed eigenlijk helemaal niet mee, behalve Henk de Hartog, maar die steunde ook niet. We zijn uiteindelijk in een totaal andere setting terechtgekomen dan we van te voren gerealiseerd hadden. Facilitator 3.9.33 Tot dusver zijn ze onzichtbaar geweest, vanaf april willen ze intensiever betrokken zijn. Ik merk dat de provincie de kat uit de boom heeft gekeken. Het is me ontgaan dat de provincie echt iets wilde met WaalWeelde. Bestuurder 3.9.34 Mede op basis van het advies van Boer en Croon heeft de provincie besloten om een actievere betrokkenheid te realiseren bij WaalWeelde. Provincie Gelderland

84 / 94


Samenwerking met andere regionale organisaties gaat nog niet makkelijk.

De ontwikkelgroep is er wel,

3.9.35 Er is al een aantal keer geprobeerd om de DLG samen te laten werken met WaalWeelde, dat we het onder één vlag verder kunnen ontwikkelen, maar dat is niet gelukt. Facilitator 3.9.36 In augustus 2007 is de ontwikkelgroep voor het eerst bij elkaar gekomen. Het doel was om een eenheid te krijgen in beleidsinterpretaties, om een gefundeerde basiskennis te leveren aan de clusters. Radboud Universiteit 3.9.37 De ontwikkelgroep was logisch, omdat er in het veld een roep was om meer betrokkenheid en de initiatiefgroep moest niet groter worden. Provincie Gelderland

maar niet heel duidelijk.

3.9.38 De voorzitters van de ontwikkelgroep zijn later nog enkele keren bij elkaar gekomen. Het is inderdaad wat weinig, er waren heel weinig mogelijkheden om wat te organiseren. Radboud Universiteit

RWS zit in een lastige positie

3.9.39 Aan de ene kant heeft de Tweede Kamer besloten over de Planologische Kernbeslissing (PKB) en moet RWS dit als uitvoeringsorganisatie gewoon uitvoeren. Tegelijkertijd zit ik in de initiatiefgroep van WaalWeelde, een club mensen die iets anders willen. Dat brengt mij in een dubbele positie. Ik wil eigenlijk niet dat het initiatiefgroep heet, ik kan niet het initiatief nemen van maatregelen waarvoor de Kamer een ander besluit heeft genomen. Rijkswaterstaat

en stelt zich daarom terughoudend op.

3.9.40 WaalWeelde verzint alternatieven en mooie ideeën en RWS is het bevoegde gezag. Ik ga niet actief trekken en sleuren aan alternatieven voor WaalWeelde. Rijkswaterstaat 3.9.41 RWS heeft bij het project ‘Bato’s erf’ en ‘Bato’s terp’ bijna een half miljoen euro aan onderzoek via WINN uitgegeven. Dat vond het beleidsdepartement helemaal niet leuk. Ze wilden niet meer zien dat we in WaalWeelde investeerden. Rijkswaterstaat

RWS ging vanaf het begin voor kribverlaging

3.9.42 Ik heb WaalWeelde nooit als een anti-groep gezien, beschouwd of benoemd. Het was duidelijk: voor ons (RWS) was kribverlaging het goedkoopst en makkelijkst. De kribverlaging is goed tot 16.000 kubieke meter bij Lobith, en op het moment dat het meer wordt, zijn er meer maatregelen nodig. Rijkswaterstaat


en WaalWeelde wilde een alternatief

dat botste

maar RWS ervaart het niet als concurrentie

85 / 94

3.9.43 Vanaf begin af aan was de wens een alternatief voor het PKB te bedenken politiek niet handig, we hebben hierin Rijkswaterstaat behoorlijk tegenover ons gevonden. Het streven naar een alternatief voor kribverlaging deed ze pijn, ze voelden zich een beetje beledigd. Hierdoor hebben we eigenlijk twee jaar lang tegen RWS gevochten. Radboud Universiteit 3.9.44 Bij de start lagen het PKB Ruimte voor de Rivier en WaalWeelde op ramkoers ten opzichte van elkaar. Leven met Water 3.9.45 Prima, ik beschouw het niet als gevecht, ik zie het niet als concurrentie. Ik begrijp dat er mensen zijn binnen de projecten die een ‘hullie-zullie’-idee hebben. Van de kant van RWS wordt het echter niet zo gezien of ervaren. Rijkswaterstaat

WaalWeelde zou wel meer betrokkenheid van RWS willen

3.9.46 RWS geeft structureel niet thuis, eigenlijk zou je ze bij de clusterbijeenkomsten willen hebben, daar worden keuzen voor projecten gemaakt, ze zijn er niet. Ook bij de ontwikkelgroep (30-40 deskundigen bij elkaar) kwamen ze niet. Radboud Universiteit

maar RWS heeft daar de menskracht niet voor, zeker niet als er tegengestelde belangen zijn.

3.9.47 Wij kunnen het gewoon niet bemensen, we hebben er geen opdracht voor om dat te doen. Als iemand bij RWS komt met een vraag, zijn ze altijd bereid om die te beantwoorden. Maar om mee te draaien in groepen, zeker in deze toch wat kritische positie. Dat hebben we niet gewild. Rijkswaterstaat

maar RWS wil wel meekijken,

3.9.48 Als er een initiatiefnemer bij ons komt en die heeft een paar alternatieven, dan zijn we altijd bereid om er naar te kijken met een best-professional-judgement. Rijkswaterstaat

binnen zekere grenzen

3.9.49 Wij laten ons, naar mijn gevoel, ook echt zien aan de regio, zo van ‘kom bij ons als je wat wilt weten.’ Alleen gaan wij het niet voor ze uitrekenen en we gaan niet precies vertellen wat er in de vergunning moet komen te staan. Rijkswaterstaat

In de regio wordt dat niet altijd ervaren

3.9.50 Provincie en gemeente trekken samen op met de EMAB. RWS is nog wel ‘een hobbeltje dat genomen moet worden’ Bestuurder 3.9.51 Met enthousiasme en ambitie heb je de goede koers te pakken. Van dat vage gedoe, van bijvoorbeeld RWS, word ik niet enthousiast. Bestuurder

86 / 94


3.9.52 De houding van Rijkswaterstaat noem ik tweeslachtig, aangezien men wel projecten/plannen toetst maar zich naar gemeenten toe passief opstelt. Bestuurder 3.9.53 De gemeente is nu actief en gebaat bij medewerking van RWS. Rijkswaterstaat is lid van de stuurgroep Munnikkenland. Zij staan daar pal voor veiligheid, maar schieten tekort als het gaat om andere waarden. Bestuurder

maar wel verlangt!

Moet er iets aan de houding van RWS veranderen?

3.9.54 Rijkswaterstaat en waterschap zouden meer moeten participeren en meedenken, zo komen we samen tot een oplossing. Ze zijn niet thuis. Zet die deur toch open! Ze moeten gewoon aanschuiven bij ons aan tafel. Bestuurder 3.9.55 De mentaliteit van de Rijkswaterstaatingenieur biedt weinig ruimte voor innovatie. Eerst was er de ramkoers en een bijpassend gevoel: Men koerst eerder aan op de Raad van State dan op actieve medewerking. Leven met Water 3.9.56 De waterbeheerder is een verdediger, werkend met het adagium ‘Geen gezeik aan mijn dijk’. Ze worden niet gevraagd om langetermijnvisies. Ze moeten andere competenties ontwikkelen. Leven met Water

LmW, Radboud en Provincie zien verandering bij RWS

3.9.57 De provincie heeft er een “icoonproject” van gemaakt, en ook Rijkswaterstaat ziet tegenwoordig de meerwaarde. Leven met Water 3.9.58 Sinds februari gaat het contact van Rijkswaterstaat met de provincie wel goed. De staatssecretaris heeft WaalWeelde recentelijk een parel genoemd. Het is nog niet zwart-op-wit dat RWS gaat meedoen met de clusterbijeenkomsten, maar er wordt gewerkt aan een samenwerkingsovereenkomst tussen de provincie en RWS. Radboud Universiteit 3.9.59 Ik sluit grootschalige participatie van Rijkswaterstaat niet uit. Ik denk dat dat goed is. De nieuwe deltacommissie biedt weer een nieuwe Meerjarenvisie. Dat biedt kansen voor WaalWeelde om daar op aan te haken. Provincie Gelderland

RWS wil plannen op lange termijn ook steunen.

3.9.60 Plannen voor de lange termijn zullen wij voluit steunen. De situatie is niet anders dan voorheen, we zullen gewoon de bevoegd-gezag-rol invullen. Rijkswaterstaat 3.9.61 Ik houd mijn handen vrij om die bevoegde gezagrol


maar houdt wel een slag om de arm.

87 / 94

te spelen in de richting van de initiatiefnemers. Waar ik kan zal ik proberen te faciliteren en kennis te leveren. Dat hebben we al eerder gedaan en dat doen we nog steeds. Rijkswaterstaat 3.9.62 RWS houdt haar kruit droog, hetgeen zich slecht verhoudt met de Watervisie. Ze moeten gaan deelnemen, anders moeten ze straks weer gaan roepen: ‘Geen gezeik aan mijn dijk’. Leven met Water

Kan het wat meer van harte?

De organisatie in de toekomst: De Provincie heeft de stap genomen om echt te gaan trekken. Dat is belangrijk.

3.9.63 Pas een aantal maanden geleden heeft de provincie zich bereid verklaard om te gaan trekken aan WaalWeelde, zij het niet als omwisselmaatregel. Dit was echt een belangrijke stap. Dit zou een slag kunnen zijn naar echte geïntegreerde realisatie, met verschillende partijen samen uit te voeren projecten. Rijkswaterstaat 3.9.64 Er moet een zwaar bestuurlijke commitment komen van een partij die zich boven de partijen opstelt. Facilitator 3.9.65 De provincie Gelderland heeft zich de laatste tijd actief opgesteld als actieve bestuurder die de verantwoordelijkheid neemt om het proces op te pakken. Hiermee straalt de provincie uit: “Wij weten wat goed is voor de toekomst.” Daarin werden wij wel genegeerd. Het zij zo, het is “all in the game”. Facilitator 3.9.66 In april heeft de provincie gezegd dat ze meer de regie gaat voeren. Ze zijn gelukkig niet in het geval getrapt om het project over te nemen. Het is wel zo dat de provincie meer verantwoordelijkheid gaat nemen als het gevraagd wordt. Ik heb vertrouwen in Co Verdaas, de gedeputeerde van de provincie Gelderland. Het is een sterke gedeputeerde die wel gevoel heeft voor hoe dit soort processen moeten lopen. Facilitator 3.9.67 We naderen een omslagpunt. Het wordt een spannende periode. Ik ken Verdaas van andere projecten, ik heb vertouwen in hem. Facilitator

Men heeft vertrouwen in de gedeputeerde.

3.9.68 Als ik Co verdaas bezig zie met de bestuurlijke conferentie dan denk ik: “Die heeft er zin in en die gelooft erin”. Ik heb daar veel vertrouwen in. Radboud Universiteit 3.9.69 Het is goed gegaan. Maar we moeten nu wel oppassen dat we niet verzanden in het provinciehuis. Met Co Verdaas gaat dat ook wel lukken. Provincie Gelderland

88 / 94


3.9.70 De financiering van ‘Leven met Water’ loopt tot eind 2008. Inmiddels heeft de provincie, die erg enthousiast is, ervoor gekozen om WaalWeelde verder te willen brengen. Verdaas heeft zich hard gemaakt voor het project. Leven met Water

Leven met Water ziet mogelijkheden voor een vervolg.

3.9.71 Als je er geen geld in stopt, is je betrokkenheid verdwenen. De impuls moet uiteraard tijdelijk zijn, maar voortzetting van WaalWeelde vanuit ‘Leven met Water’ ligt voor de hand:’Leven met Water’ heeft voor 2009 nog budgetten over om incentives te verstrekken. We zoeken naar een manier om een extra stimulans te geven. Leven met Water

Grote stuurgroep, kleine stuurgroep

3.9.72 Er komt een grote stuurgroep met alle wethouders. Voorts komt er een kleine stuurgroep waaraan de voorzitters van de clusters (wethouders) deelnemen. De bestaande cluster structuur wordt in tact gelaten. Radboud Universiteit

ontwikkelgroep voor de maatschappelijke kennis en de grote lijn

3.9.73 In de toekomst levert de Ontwikkelgroep de gewenste maatschappelijke kennis. De grote lijn voor WaalWeelde worden uitgezet door de ontwikkelgroep, in nauwe samenwerking met clusters en stuurgroep. Radboud Universiteit 3.9.74 De Betrokkenheid van de 4B’s krijgt vorm door middel van de ontwikkelgroep. Ook in de clusters kunnen de 4B’s deelnemen. Provincie Gelderland

Maar hoe gaat het verder met de cluster facilitatoren?

3.9.75 Kernpunt bij het vervolg van WaalWeelde is de financiering van de facilitatoren. Bestuurder 3.9.76 Het moet heel snel duidelijk worden wat er moet gebeuren met de ondersteuners voor de gemeenten. Of de clustermanagers nog door gaan na november 2008 is onduidelijk. Facilitator

Voor 2008 is er duidelijkheid

3.9.77 Er wordt een opdracht geformuleerd voor de facilitatoren voor de rest van het jaar. De formule voor de facilitatoren blijft tot eind 2008 hetzelfde. Provincie Gelderland

Géén facilitatoren in 2009

3.9.78 Er komen geen facilitatoren in de verschillende clusters in 2009. Hooguit alleen nog op projectniveau. Waar nodig kan expertise worden ingehuurd voor projecten door de provincie of in opdracht van gemeenten of derden. Provincie Gelderland

Of toch wel? 3.9.79 De positie van de clustermanagers na eind 2008 is


89 / 94

nog niet vastgelegd. Wij werden eerst genegeerd als deelnemer in het proces in 2009. De laatste twee weken verandert dat weer. Facilitator

Kan de provincie het zonder hen?

3.9.80 Ik heb serieuze twijfel over de vraag of het de provincie zal lukken om de actieve rol in de clusters zelf over te nemen. De Provincie heeft zijn eigen belang en verantwoordelijkheid. Facilitator 3.9.81 Het clustermanagement houdt WaalWeelde aan de praat. Ik zie de provincie nog niet loskomen van de dubbele rol die ze vervullen. Facilitator

Thema 10. werkproces WaalWeelde loopt 2 jaar, van september 2006 tot september 2008. Zie voor een schematische uitwerking van de planning bijlage IV. Hierbinnen zijn drie momenten waarop de (tussen)resultaten van de drie clusters opgeleverd worden: - Het conceptvoorontwerp is per cluster gereed in april 2007 - Het voorontwerp is klaar in november 2007 - Uiteindelijk zullen de drie clusters hun ontwerpplan klaar hebben in mei 2008 Nadat de clusters hun ontwerpideeën beschreven hebben, worden deze samengebracht door een synthesegroep, die de deelplannen samenbrengt tot één (tussen)resultaat. Hierover buigen de initiatiefgroep en de klankbordgroep zich, en uiteindelijk de bestuurlijke groep. Wanneer zij akkoord gaan, kunnen de clusters de volgende stap zetten. Van het opleveren van (tussen)resultaten door de clusters tot en met de goedkeuring door de bestuurlijke groep worden de volgende fasen doorlopen: 7. oplevering (tussen)resultaat door clusters 8. samenvoegen van de deelresultaten tot één geheel door de synthesegroep 9. afkaarten (tussen)resultaat door de initiatiefgroep 10. afkaarten (tussen)resultaat door de klankbordgroep 11. voorbereiding bestuurlijke inbedding door ambtenarenbijeenkomst; hierbij zijn het waterschap, regio rivierenland en Stadsregio Arnhem Nijmegen ook ambtelijk vertegenwoordigd 12. bestuurlijke inbedding door bestuurlijke groep 3.10.28 De provincie moet wel een duidelijke rol nemen in De provincie moet op de verschillende projecten. Ze moeten op twee niveaus – twee niveaus gaan het geheelproject en de deelplannen – aangeven of ze daar trekken/steunen echt met zijn allen voor willen gaan om daar het geld voor bij elkaar te krijgen. Facilitator

Op het niveau van projecten

3.10.29 Ik denk dat WaalWeelde in de toekomst teruggebracht moet worden naar een aantal pilot-projecten, voorbeeldprojecten voor de rest. Je kunt niet van iedereen verlangen dat ze enthousiast worden. Bestuurder 3.10.30 Het cluster West is nu verder dan de losse projecten die er bij het begin waren. Het stadium is dat waarin aan de ontwikkeling van projecten wordt gewerkt Bestuurder

90 / 94


3.10.31 Moet WaalWeelde persé gerealiseerd worden of is de provincie ook tevreden met een aantal stikgoede projectjes? Facilitator

waarbij een aantal gemeentes haast heeft

3.10.32 Laatst hadden we overleg met Co Verdaas (gedeputeerde provincie Gelderland), daar heb ik gezegd dat ik verder wil en niet wil wachten op WaalWeelde. Bestuurder 3.10.33 Zo meteen komt de nieuwe WRO (Wet Ruimtelijke Ordening) er aan, en dan is het makkelijk voor de provincie om te zeggen: het duurt te lang bij die gemeenten, wij maken wel een bestemmingsplan. Dan hebben wij het nakijken. Tegen de provincie heb ik gezegd: met WaalWeelde mag je doorgaan, maar wat mij betreft mag je Druten er uit lichten, want wij gaan er met volle energie tegen aan. Bestuurder 3.10.34 Zoals ze het opgepakt hebben, de inwoners erbij hebben betrokken. Het project WaalWeelde zie ik zeer positief in. WaalWeelde moet doorgaan want ze kunnen toch een bindende factor zijn, ze kunnen het project verkopen. Bestuurder 3.10.35 Maar aan de andere kant moeten ze iets meer oog hebben dat projecten al iets langer lopen. Bestuurder

en die steun van de provincie nodig heeft

Aan de andere kant moet er nu ook getrokken worden aan een kaderstellende visie

3.10.36 Beuningen zit nu een beetje: hoe nu verder. Voor een aantal zaken hebben ze de provincie nodig. Facilitator 3.10.37 In de periode tot eind 2008 wordt gestreefd naar een afronding die resulteert in een kaderstellende visie voor het hele gebied, inclusief 40 projectvoorstellen. Een investeringsprogramma is een onderdeel van deze kaderstellende visie. Hopelijk heeft de kaderstellende notitie de kwaliteit, zodat het makkelijk omgeschreven kan worden naar een structuurvisie. Eind 2009 moet deze structuurvisie er liggen. Provincie Gelderland 3.10.38 WaalWeelde gaat enkele decennia duren. Eind dit jaar is er een kaderstellende visie op het gebied van circa 80 kilometer langs de Waal. Een soort van InspiratieAtlas deel twee. Provincie Gelderland 3.10.39 De ontwikkeling van een gebiedsvisie voor het hele gebied lijkt me een goed voornemen. Daar kunnen we ook mee naar Den Haag. Bestuurder 3.10.40 Een aantal gemeenten heeft behoefte aan een


91 / 94

kwaliteitskader, een beoordelingsinstrument, ook hierin zou de provincie kunnen helpen. Facilitator 3.10.41 Wat sowieso nog moet gebeuren is het tot één geheel smeden van de projecten tot WaalWeelde, daarin heeft de provincie ook een rol. Facilitator 3.10.42 Gestreefd wordt naar een uitgewerkte visie eind 2008 inclusief investeringsperspectief. Het vervolg moet gebaseerd zijn op draagvlak bij de markt, bewoners en de overheid. Facilitator

Waarbij ook nagedacht moet worden over de manier van kijken

en hoe die visie tot stand komt.

En tegelijk moet er over het vervolg gedacht worden.

3.10.43 Mijn ervaring is dat je van binnendijks naar buitendijks moet leren denken en niet andersom zoals WaalWeelde wilde. Facilitator 3.10.44 De bottom-up-participatie-aanpak is nog steeds heel belangrijk. Ik doe ook erg mijn best om het in het vervolgproces met de provincie het goed te laten verankeren. Dit moet je niet topdown gaan overrulen, dan hebben we een probleem. Radboud Universiteit 3.10.45 Eind 2008 is nog maar het begin voor WaalWeelde. Het project kan niet gestopt worden, tenzij de beleidslijn Ruimte voor de Rivier beperkt blijft tot 16.000 m/s doorlatende waterafvoer en tenzij mensen graag sectoraal willen blijven werken. Leven met Water 3.10.46 Voor kennisontwikkeling inzake watermanagement is mijns inziens wel een vervolgprogramma te vinden. In het verlengde van ‘Leven met Water’ zou daar gericht aan gewerkt moeten worden: “Anders verval je weer in wat je doet en wat je deed, en krijg je wat je kreeg.” Leven met Water

92 / 94

3.2


Conclusies/acties projectleiding WaalWeelde na de derde interviewronde, 17 juli 2008 Thema 1: Aanleiding Opgevallen: 27. De verandering van omwisselbesluit naar lange termijn wordt gezien. 28. Vanuit cluster West wordt opgemerkt dat veiligheid geen issue is. Dat geldt niet voor heel WaalWeelde. In de andere clusters wordt veiligheid als veel belangrijker ervaren. Thema 2: De Uitdaging: de vier B’s Opgevallen: 29. Hier en daar wel een beetje negatief. De 4 B’s zijn via de initiatiefgroep met WaalWeelde begonnen, dus in die hoedanigheid van begin af betrokken in de opzet van het project. 30. Op lokaal niveau zie je hier en daar succesvolle interacties tussen de vier B’s. 31. In Beuningen is geprobeerd de burgers te betrekken met droomsessies. Dat werkte wel, maar een dergelijk proces kost veel energie en heeft een relatief kleine spin-off 32. Het niet in een vroegtijdig stadium betrekken van de andere B’s is niet ingebakken in het ontwerp van WaalWeelde, maar binnen de clusters afgedwongen door de wethouders. Het procesontwerp voorzag wel in het vroegtijdig betrekken van de vier B’s en bij meer capaciteit had dit structureler opgepakt kunnen worden op centraal niveau. Conclusies/acties: xiv. Betrekken van de 4 B’s is een goed traject: dat gaan we weer doen. xv. We moeten niet de verwachting hebben dat dat in een nieuw project in een paar maanden geregeld is. Dat gaat wel een paar jaar duren. xvi. De ambitie van open planproces van onderaf zetten we door. xvii. Belangrijk om ondernemers te betrekken. xviii. De belangengroepen betrekken we er op het niveau van de hele Waaltak bij. xix. Het verdere betrekken van de 4 B’s is ook de verantwoordelijkheid van de projecten. WaalWeelde zal dit daarnaast centraal blijven nastreven. Thema 3: Doel/uitkomsten/resultaat Opgevallen: 33. Het doel stáát er: duidelijk breder dan een omwisselbesluit. Conclusies/acties: xx. Thema 4: Uitkomst Ruimtelijke kwaliteit Opgevallen: 34. Niets aan toe te voegen. Conclusies/acties: xxi. Thema 5: Samenwerking: hele gebied Opgevallen: 35. Opmerkelijk en herkenbaar het verschil in denken over de Waal tussen Rijkswaterstaat (“Het is niet een rivier voor recreatiebootjes, het is een werkrivier”) en bestuurder Midden (“Maar ik denk dat je prima met plezierjachten over de Waal kunt varen”). 36. Centraal een visie ontwikkelen met anderen sluit aan bij hoe we het aan


93 / 94

gaan pakken. Conclusies/acties: xxii. Thema 6: Samenwerking: clusters Opgevallen: 37. Bestuurders zijn positief over de clusters, rol van WaalWeelde en de cluster facilitatoren. 38. De intensiteit van de clusters zal gaan afnemen, we zullen meer focussen op de individuele projecten, de parels. Regelmatig samenkomen t.b.v. afstemming blijft noodzakelijk, maar hoeft niet in de hoge frequentie zoals dat tot nu toe gebeurde. 39. De clusters zijn elk anders geweest. Oost heeft als cluster, met plenaire bijeenkomsten, niet echt gefunctioneerd. Toch zijn ook hier resultaten geboekt, via andere wegen. 40. Door de gekozen insteek binnen de clusters, staat of valt het project met de wethouders. 41. Er is wel degelijk een opdrachtbrief aan de facilitatoren verstrekt en er zijn in totaal 5 bijeenkomsten van het WaalWeelde project management met hen gepland. Conclusies/acties: xxiii. Je kunt niet alles regisseren. xxiv. Facilitatoren waren belangrijk voor het resultaat. xxv. Met meer geld was er een betere aansturing mogelijk geweest. Thema 7: Instrumenten Opgevallen: 42. De wethouders hebben geen behoefte aan de WaalWeeldeWiki als instrument om aan informatie te komen. Die krijgen ze toch wel. 43. Het interactieve gedeelte van de WaalWeeldeWiki heeft niet gewerkt, het informatiegedeelte van de website wel. 44. De tekentafel moet je inderdaad wel op de goede manier inzetten. 45. Als ergens de inspiratie atlas gebruikt is, dan is het wel in cluster West. Het plan van het bedrijvenconsortium is gebaseerd op de inspiratie atlas. Conclusies/acties: xxvi. Als de provincie de WaalWeelde website overneemt, wel de plannen er goed opzetten, zodat bezoekers kunnen reageren. xxvii. De website werkt het best wanneer het in combinatie met een ander instrument gebruikt wordt, zoals een “rondreizend circus”. Thema 8: Initiatieven Opgevallen: 46. Thema 9: Organisatie Opgevallen: 47. Het klopt, ook dat de provincie bestuurlijk niet actief was. Thema 9b: Organisatie: de rol van Rijkswaterstaat Opgevallen: 48. De spagaat van Rijkswaterstaat is opvallend en herkenbaar. Thema 9: Organisatie: nieuwe organisatie Opgevallen: 49. Het komt overeen met hoe we het nu aan willen pakken: regierol voor de provincie. 50. De provincie moet niet zelf gaan faciliteren, maar kan wel zelf inhuren. Thema 10: Werkproces

94 / 94


Opgevallen: 51. Ook dit komt overeen met hoe het gaan doen: een aantal keren een “treintje” van projectgroep-stuurgroep-ontwikkelgroep voor het ontwikkelen van de kaderstellende visie. Overall: Conclusie: xxviii. De insteek van de 4B’s en het open planproces van WaalWeelde is wel een goede, maar je moet meer grip op het proces krijgen. Het moet zowel bottom-up als top-down. Het gaat om de interface tussen die twee.

Leergeschiedenis WaalWeelde

Recommend Documents