Leerdienst n.a.v. Zondag 20 HC
De Geest uit de fles
Emmen, 18 augustus 2013
1. Votum 2. Zegengroet Genade voor u en vrede van God onze Vader en van de Heer Jezus Christus! [amen] 3. Geloofsbelijdenis: Zingen Gezang 179b, en lezen Zondag 20 HC 4. Intro op de preek [dia1.1] De heilige Geest, daarover gaat het vanmiddag. Ik ben eigenlijk wel benieuwd wat dat bij u/ bij jou oproept. Misschien zegt u wel: ha fijn, het gaat over de Geest! Daarover kun je het nooit te vaak hebben. Het kan ook zijn dat u denkt: nou ja, alweer over de Geest, het gaat tegenwoordig wel erg vaak over meer van de Geest enzo, ik word daar een beetje moe van… Als we het op catechisatie over de heilige Geest hebben, pols ik eerst ook altijd even. En meestal komt er dan zoiets uit van dat de jongelui de Geest wat [dia1.2] vaag en zweverig vinden. Ze kunnen zich er niet echt een voorstelling bij maken. God de Vader is behoorlijk concreet. En God de Zoon ook. Maar God de heilige Geest… De heilige Geest. Er zijn een heleboel christenen die vinden dat de heilige Geest er in de gereformeerde kerken [dia1.3] maar bekaaid afkomt. En als je Zondag 20 HC leest zou je hen haast gelijk geven: moet je kijken wat maar weinig zinnen aan de Geest en zijn werk worden besteed! De catechismus lijkt er gauw mee klaar. En dat terwijl de heilige Geest zo ongelooflijk belangrijk werk doet... Doen we de Geest in onze belijdenis en in ons dagelijks leven niet tekort? Over deze dingen willen we in de preek gaan nadenken. Maar eerst willen we nu om wijsheid en inzicht bidden. 5. Gebed 6. Vervolg van de preek [dia2.1] Volk van God, geliefde broers en zussen van Jezus Christus, Hoor je wat ik net zeg? Volk van God. Geliefde broers en zussen van Jezus Christus. Het klinkt misschien zo standaard en formeel en bekend – maar daar zeg je me nogal wat! Hoe weet je dat nou? Hoe kan je dat nou zeggen? Dat je volk van God bent. Dat je broer of zus van Jezus bent? Dat weet je, dat zeg je door de heilige Geest! [dia2.2] Zonder de heilige Geest is er geen geloof in God. Zonder de heilige Geest is er niemand die zegt: Jezus is Heer. Dus dat is inderdaad ongelooflijk belangrijk werk dat de heilige Geest doet. En dan zijn we gelijk bij onze belijdenis, waarin die beide elementen verwoord worden: [dia2.3] a. Allereerst dat je God niet kunt voorstellen zonder de heilige Geest. Hij is samen met Vader en Zoon echt en eeuwig God. De Geest uit de fles!
Leerpreek n.a.v. Zondag 20 HC, door Jan Haveman, Emmen 18 augustus 2013
1
[dia2.4] En b. dat de Geest ook mij is gegeven om mij door waar (echt) geloof aan Christus en al zijn weldaden deel te geven. Over beide elementen wil ik nu iets meer zeggen: Als je zegt dat [dia3.1]de heilige Geest samen met Vader en Zoon echt en eeuwig God is, gaat het er niet om dat de Geest [dia3.2] evenals de Vader en de Zoon echt God is, dat is al aan de orde geweest bij de bespreking van de drie-eenheid in Zondag 8 HC. Het gaat er nu om te benadrukken dat God [dia3.3] niet compleet is zonder de Geest. De Geest maakt volledig onderdeel uit van God. Samen zijn ze God. [dia4.1] Tegelijk vallen ze niet samen. [dia4.2] De Zoon is niet de Vader [dia4.3] en de Geest is niet de Zoon. Er is eenheid en onderscheid. Ook in werkzaamheden. De Vader is [dia4.4] de Schepper. De Zoon [dia4.5] de Verlosser. En de heilige Geest [dia4.6] de heiligmaker, zou je kortweg kunnen zeggen. Nu zijn er mensen die [dia4.7] daar perioden [dia4.8] van maken. Die redeneren zo: eerst had je de tijd van de Vader, de Scheppergod ([dia4.9] globaal is dat de tijd van het OT). Daarna kwam de periode van de Zoon [dia4.10] (zeg maar de tijd waarin Jezus op aarde was). En nu, sinds Pinksteren [dia4.11] leven we in het tijdperk van de Geest. En als je ziet wat de [dia5.1] heilige Geest doet, zou je je daar wel iets bij kunnen voorstellen. Want de Geest maakt het af,[dia5.2] is de Voltooier, de Volmaker. Het is bijvoorbeeld opvallend, als je Handelingen 2 leest over de uitstorting van de heilige Geest, hoe vaak daar sprake is van vervullen of vullen. De Pinksterdag wordt vervuld. Het geluid van de wind vulde het hele huis. Ze werden allen vervuld met de heilige Geest. En op andere plaatsen lees je ook dat de leerlingen vol zijn van de Geest. Dat past prachtig bij het werk dat de Geest doet: [dia5.3] herscheppen, vernieuwen, heilig maken. Daarover zingt zelfs al Psalm 104 – wanneer God zijn Geest schenkt wordt het aangezicht van de aarde vernieuwt. En dat is wat je iedere lente weer schitterend ziet gebeuren: hoe alles wat dood leek, toch weer tot leven komt; onvoorstelbaar wonderlijk! En als God de mens maakt blaast de Geest er leven in. De dorre doodsbeenderen in de profetie van Ezechiël worden tot leven gewekt zo gauw de geest er overheen waait. En als er een tabernakel, een tent voor God, en later een tempel gebouwd gaat worden, dan is het maar niet wat zuinigjes en beknepen en mondjesmaat wat er gemaakt wordt, maar uitbundig en prachtig en feestelijk en mooi. Dan is het de Geest die kwaliteiten in mensen naar bovenhaalt waardoor ze tot zulk prachtig werk in staat zijn. Alle kunst, artisticiteit, schoonheid is werk van de Geest. Dus: de Geest maakt het af. En dat past bij het idee van een eindtijd, een laatste tijd, die dan gekarakteriseerd zou zijn door de Geest. Maar ondertussen merkt u wel hoop ik, dat ik nogal wat voorbeelden uit het OT noem. En dat alleen al laat zien dat de stelling dat er perioden zijn en dat we nu in de tijd van de Geest leven, niet opgaat. Het [dia6.1] wezen van God is juist dat Hij eeuwig is. [dia6.2] Altijd is God er geweest bestaande in Vader, Zoon en Geest. Nooit zijn ze los van elkaar geweest of los van elkaar te maken, omdat ze samen God zijn. Toen God bezig ging met de schepping was de Geest erbij. Daar komt bij dat we Vader en Zoon [dia6.3] tekort zouden doen als we suggereren dat ze nu niet meer actief zijn (omdat het hun tijdperk niet meer is). In tegendeel: juist nu is Jezus Koning, is Hij Heer, heeft Hij macht over hemel en aarde. Dus, ik geef toe dat het lastig blijft, om aan de ene kant wel de Persoon en het werk van Vader, Zoon en Geest te onderscheiden, maar aan de andere kant God in zijn drie-eenheid niet te scheiden. Maar toch is dat wel het mysterium waarin God zich openbaart, zich aan mensen bekendmaakt. Laten we proberen God zo ook te kennen en te leren kennen. De Geest uit de fles!
Leerpreek n.a.v. Zondag 20 HC, door Jan Haveman, Emmen 18 augustus 2013
2
7. Zingen: Psalm 104:8 8. Vervolg van de preek De [dia8.1] adem van uw Geest brengt hen tot leven…, zongen we. Zo wil de Geest uit de fles en dor en doods veranderen in nieuw en leven. Dat is wel een mooie woordspeling: de adem van uw Geest. Job noemt de Geest de adem van de Almachtige (33:4) [dia8.2] – De geest van God heeft mij gemaakt, de adem van de Ontzagwekkende doet mij leven. Zoals het Pinksterfeest al laat zien, komt de heilige Geest vaak als wind. Als de Here Jezus aan zijn leerlingen de Geest belooft, blaast Hij op hen. En in het gesprek met Nicodemus zegt Jezus er ook iets over, laten we dat gaan lezen:
Johannes 3:1-8
[dia10.1] De wind is iets ongrijpbaars. Je kunt geen wind in een fles verzamelen en dan snel de dop er op doen zodat je een fles wind hebt. Zo wil de Geest uit de fles – en waaien waarheen Hij wil. Dat laat aan de ene kant iets zien van [dia10.2] de goddelijkheid van de Geest: Hij is vrijmachtig om te doen wat Hij wil en te gaan waarheen Hij wil. De mens heeft daar niet over te beschikken en kan er dus ook niet over beschikken. Je kan de Geest niet dwingen... Dat laat in de tweede plaats iets van [dia10.3] de afhankelijkheid van ons mensen zien. De Geest komt over je, je ontvangt de Geest, je wordt er mee vervuld. Als mens kan je de Geest aan niemand geven. Je kunt niet zeggen: hier heb je een fles Geest. Dat maakt de heilige Geest ongrijpbaar en geeft Hem iets mysterieus. Ik kan me daarom wel voorstellen dat je Hem wat vaag en zweverig vindt. Tegelijk is wat Hij doet en werkt heel zichtbaar en concreet. Zo is het een groot wonder, echt een groot wonder!, als iemand tot de belijdenis komt dat Jezus Heer is. Dat zeg je niet uit jezelf. Dat is Gods adem. Mysterieus, bijzonder dat God dat in jou doet. Maar het is wel hoorbaar, en je kunt het wel zien aan mensen of ze God ademen. Toch?! Want ook bij ons mensen wil de Geest uit de fles. Wil Hij wat doods en dor was veranderen. Hij wil nieuwe mensen maken. Mensen die God ademen. Die Jezus als Heer belijden en in hun leven mooie dingen doen die God wil. [dia11.1] Wedergeboorte heet dat. De Here Jezus sprak daar ook over met Nicodemus. [dia11.2] Alleen wie opnieuw geboren wordt kan het Koninkrijk van God zien. Alhoewel Nicodemus een wijs en geleerd man is en veel van de bijbel weet, snapt hij hier toch niets van: Hoe kan iemand geboren worden als hij al oud is? Hij kan toch niet voor de tweede keer de moederschoot ingaan en weer geboren worden?! Jezus maakt hem dan duidelijk dat het niet om een lichamelijke maar om een geestelijke geboorte gaat. Waarachtig Ik verzeker u: niemand kan het Koninkrijk van God binnengaan, tenzij hij geboren wordt uit water en geest. Wat geboren is uit een mens is menselijk, en wat geboren wordt uit de Geest is geestelijk. En om dat laatste gaat het nu. Mensen die lichamelijk geboren zijn en lichamelijk leven, moeten ook nog geestelijk geboren worden en geestelijk leven. En dat wil de Geest bij je bewerken. Iets verderop zegt Jezus dan die bekende woorden: Want God had de wereld zo lief dat Hij zijn enige Zoon gegeven heeft, opdat iedereen die in Hem gelooft niet verloren gaat maar eeuwig leven heeft. [dia11.3] Wedergeboorte is in de allereerste plaats: geloof in Jezus Christus. En geloof in Jezus Christus is wat de heilige Geest geeft. De Geest uit de fles!
Leerpreek n.a.v. Zondag 20 HC, door Jan Haveman, Emmen 18 augustus 2013
3
Dat is ook wat de catechismus zegt: de heilige Geest is ook aan mij gegeven om mij door echt geloof aan Christus en al zijn weldaden deel te geven, mij te troosten en eeuwig bij mij te blijven. Het is de Geest die de verbinding tot stand brengt tussen jou en Christus. [dia12.1] Jezus is [dia12.2] Heer. En Hij heeft gemaakt dat mensen [dia12.3] bevrijd worden uit de boeien van de slavernij van de zonde en de duivel. En Hij heeft gemaakt dat mensen eeuwig leven. Dat is een feit. [dia12.4] Jij bestaat. [dia12.5] Je leeft en denkt en handelt. Dat is ook een feit. Maar die beide feitelijkheden kunnen los van elkaar bestaan. Dan leef je zonder Jezus. Dan leef je alleen lichamelijk. Dan is het na dit leven voorgoed afgelopen. En dat is iets wat de heilige Geest van God niet wil. Die wil juist jou [dia12.6] verbinden met Christus. Zodat je ook geestelijk leeft. En het eeuwige leven krijgt. Als die verbinding tussen jou en Christus tot stand komt, dan ben je wedergeboren. Dan geloof je, dan belijd je: Jezus is Heer. Dat is 1. En het 2e wat daar gelijk uit volgt is dat je Jezus ook Heer laat zijn in je eigen leven. Dan laat je Hem de Baas zijn, dan luister je naar Hem en gehoorzaam je Hem. Je kunt het ook anders zeggen: [dia13.1] dan breng je vrucht van de Geest voort, zoals daar prachtige woorden over geschreven staan in Galaten 5. Heel mooi: dan ga je op Jezus lijken. Dan ken je [dia13.2] liefde en vrede en blijdschap en zachtmoedigheid en zelfbeheersing en geduld en goedheid. En wie kan zeggen dat dat niet zichtbaar, merkbaar, hoorbaar en voelbaar is? Dat dat niet concreet is? Hier mogen we elkaar op aanspreken en bevragen. En het is goed dat ook persoonlijk te doen: heb ik de gezindheid van Jezus Christus? Lijk ik op Hem in wat ik doe en denk? Merk ik zo het werk van de heilige Geest in mij? Een andere vraag is: [dia14] hoe werkt de heilige Geest eigenlijk? Want het is dus niet zo dat je iemand een fles Geest kan geven – zo van: hier heb je de Geest. Nee. Het geloof komt van de andere kant, de Geest komt over je, het moet je gegeven worden. Dat klinkt heel passief. En dat is het ook. Je kunt als mens de indruk hebben dat jij erover beslist of je gelooft of niet gelooft. En dat als jij niet wil geloven, je ook niet gaat geloven. Toch is dat niet waar. Want niet jij bent de baas, maar God is dat. En als God wil dat jij gelooft, dan geloof je ook. Iemand die dat heel mooi onder woorden heeft gebracht is de schrijver Willen Jan Otten, die zich een aantal jaren geleden bekeerde tot het christelijke geloof. Hij schreef daar een boek over [dia15]onder de titel: Waarom komt U ons hinderen? Met andere woorden: hij had het niet gezocht, vond het zelfs maar lastig – dat geloof enzo, en toch ging hij geloven. Het overkwam hem. [dia16.1] Passief zei ik net. Dat is zo. Maar tegelijk niet lijdelijk. Je wordt wel zelf ingeschakeld. En je moet uiteindelijk wel zelf een keus maken: aanvaarden dat wat Jezus gedaan heeft ook voor jou is. Maar met dat je dat aanvaardt, besef je dat het de heilige Geest is die dat in je legt, zodat je niet jezelf op de borst klopt – zo van: wat heb ik dat toch weer goed gedaan, kijk mij nou eens -, maar dat je God de eer geeft en verwonderd bent dat je gelooft en Hem mag kennen en liefhebben. Daar komt bij dat de heilige Geest ook middelen gebruikt om geloof te werken. Allereerst en vooral [dia16.2] is dat de bijbel. De Geest werkt door het Woord. Hoe kan je geloven zonder horen? Zonder erover gehoord te hebben? Zonder dat het ter sprake komt? Daarom is het zo geweldig belangrijk om in de bijbel te lezen, en verhalen te vertellen over God en wat Hij gedaan heeft. Vaders en moeders kunnen daar niet vroeg genoeg mee beginnen. En je kunt zelf nooit teveel lezen in de bijbel. Zo en dan en daardoor wil de Geest je aanspreken en aanraken. Kijk en dat is wat de catechismus ook noemt, alleen niet in Zondag 20, maar in dit geval in Zondag 25: het geloof komt van de heilige Geest die het in ons hart werkt door de verkondiging van het De Geest uit de fles!
Leerpreek n.a.v. Zondag 20 HC, door Jan Haveman, Emmen 18 augustus 2013
4
heilig evangelie en het versterkt door het gebruik van de sacramenten. En eigenlijk is dat wel heel typerend. Inderdaad zou je bij eerste oogopslag zeggen: sjonge, wat komt de heilige Geest er bekaaid af in onze belijdenis. Maar als je er goed op let zie je dat de hele catechismus door de Geest steeds terugkeert en genoemd wordt. En dat is precies zoals de Geest is en werkt: [dia17.1] Hij is overal in en bij betrokken. En ook: Hij richt de aandacht niet zozeer op zichzelf, maar [dia17.2] zet vooral Jezus in de schijnwerpers. Dat had Jezus trouwens zelf al gezegd tegen zijn leerlingen (Johannes 16:14) als het gaat over de Geest: Door jullie bekend te maken wat Hij (de Geest dus) van Mij (Jezus) heeft, zal Hij mij eren. Daar komt bij dat als je beseft in welke tijd en omstandigheid de catechismus geschreven is, het juist heel opvallend is dat er speciaal aandacht besteed wordt aan de heilige Geest. Want dat was men in die tijd (de zeventiende eeuw) niet gewend. Algemeen was toen de opinie dat de kerk mensen het heil toediende. De heilige Geest kwam feitelijke helemaal niet ter sprake. De kerk deelde het heil uit door middel van de sacramenten. Nu is de kerk niet onbelangrijk als het gaat om geloof en de werking van de Geest. Want: je bent niet de enige die gelooft. Zeker: [dia18.1] de heilige Geest is ook MIJ gegeven. Dat is heel persoonlijk. En dat moet ook. Je kan niet voor een ander geloven, een ander kan niet voor jou geloven. Het geloof is individueel. Alleen: [dia18.2] het is OOK mij gegeven. Dat betekent dat ik niet de enige ben. Geloven is niet individualistisch. Juist het geloof, juist de heilige Geest brengt de verbinding tot stand met anderen die geloven. En daarom[dia19] is de kerk, de kerkelijke gemeenschap, de kerkdienst zo belangrijk. En het vieren van het avondmaal – samen eten en drinken! En je hebt elkaar gewoon nodig om het Woord te lezen, te horen en ter sprake te brengen. Maar dan moet God de eer krijgen, en niet de kerk. Dan is het de heilige Geest die het geloof werkt, en niet de kerk. Want nogmaals: de Geest zit niet in de fles, maar wil eruit. Zo loven en prijzen we God de heilige Geest voor zijn werk voor, in en met ons. Amen 9. Amenlied: Gezang 103:1,2,4,5,6,8 10. Dankgebed 11. Inzameling van de gaven 12. Viering Heilig Avondmaal. Lezen Formulier V 13. Slotzang: LvdK 477 14. Zegen De genade van onze Heer Jezus Christus en de liefde van God en de eenheid met de heilige Geest zij met u en jullie allen. [Amen]
De Geest uit de fles!
Leerpreek n.a.v. Zondag 20 HC, door Jan Haveman, Emmen 18 augustus 2013
5
