LAPP-Top Leiden Advanced Pre-university Programme for Top students

LAPP-Top Leiden Advanced Pre-university Programme for Top students

Programma 2014

COLOFON

INHOUD

LAPP-Top wordt aangeboden door het Pre-University College en is onderdeel van de Honours Academy van de Universiteit Leiden. De Honours Academy biedt verschillende programma’s voor getalenteerde, ambitieuze en gemotiveerde vwo-leerlingen (Pre-University College en LAPP-Top), bachelorstudenten (Honours College) en masterstudenten (Leiden Leadership Programme).

Voorwoord

2

De Middeleeuwen bestuderen in 2014? Archeologie

6

Hoe werkt een geneesmiddel? Bio-farmaceutische wetenschappen

7

Daarnaast heeft de Universiteit Leiden een Oriënteringsprogramma voor leerlingen. Dit programma wordt aangeboden door het Aansluitings programma vwo-wo, waarin ruim 70 vwo-scholen samenwerken om vwo-leerlingen te ondersteunen bij het maken van een goede studiekeuze. Adressen Informatie over programma’s voor getalenteerde vwo-ers en studenten:

Honours Academy, Oude Sterrewacht Bezoekadres: Sterrenwachtlaan 11, Leiden Postadres: Postbus 331, 2300 AH Leiden Contactpersoon: mw.drs. A. Simonsz Telefoon: 071 527 38 23 E-mail: [email protected] Website: www.lapp-top.leidenuniv.nl www.honoursacademy.leidenuniv.nl Informatie over het aansluitingsprogramma vwo-wo: www.aansluitingsprogramma.leidenuniv.nl Informatie over studeren in Leiden: www.studereninleiden.nl

LAPP-Top Programma 2014

Nanotechnologie Natuurkunde

16

Beweging in de cel op 17 nanoschaal bekeken Natuurkunde (Speciaal gericht op meisjes) Bijna iedereen is wel eens blij… of bang… of boos… Psychologie

18

Rusland - ver weg en toch zo dichtbij Russische Studies

19

Religie: tussen geweld en geweldloosheid10 Godsdienstwetenschappen

Ontdekkingsreis door het heelal Sterrenkunde

20

Quid novi? Innovatie in de Griekse en Romeinse oudheid Griekse en Latijnse Taal en Cultuur

11

Taal, de levende tijdmachine Vergelijkende Indo-Europese Taalwetenschap

21

Goed en Kwaad Italiaanse Taal en Cultuur

12

Strafrecht en mensenrechten Rechtsgeleerdheid

22

Hoe Japans is ‘typisch Japans’? Japans

13

Mijn brein en ik. Neurofilosofie voor beginners Wijsbegeerte

24

Het belang van DNA Life Science and Technology

14

Onderzoek naar het remmen van het proteasoom Molecular Science and Technology

15

Computer Science: Working Smarter! Informatica

8

Perspektive auf Deutschland Duitse Taal en Cultuur

9

De wiskunde van geheimschriften25 Wiskunde Adressen van deelnemende opleidingen

Programma 2014 LAPP-Top

26

1

VOORWOORD Beste leerling, Ben jij zo’n leerling die altijd meer wil weten? Die altijd kritische vragen stelt in de klas en die wel eens over de schoolmuren heen zou willen kijken? Dan is het LAPP-Top geschikt voor jou! LAPP-Top staat voor Leiden Advanced Pre-university Programme for Top students en biedt jou de kans om alvast eens te gaan kijken in de wereld van de wetenschap. LAPP-Top is bedoeld voor getalenteerde en gemotiveerde leerlingen uit de bovenbouw van het vwo. In dit boekje vind je het gehele aanbod van LAPP-Top 2014. Er worden dit jaar 19 verschillende programma’s aangeboden, die allemaal zeker de moeite van het bekijken waard zijn. De geboden programma’s zijn speciaal voor jullie ontwikkeld. Aan de hand van een thema krijg je een beeld van een onderzoeksgebied van de betreffende opleiding. Maar er is ook aandacht voor de maatschappelijke relevantie van het vak. Hoe kan het dat een en dezelfde

religie zich zo totaal tegengesteld kan manifesteren op het toneel van de wereldgeschiedenis? En wat zijn de fasen in het ontwikkelen van geneesmiddelen? Welke rechten hebben verdachten in strafzaken nu eigenlijk? LAPP-Top biedt je de kans om kennis te maken met een onbekend vak, of om te zien waarin een vak verschilt van hetzelfde vak op school. Het kan je helpen bij je studiekeus, maar het kan ook leuk zijn om een ‘vreemd’ onderwerp als Russisch of algoritmen eens nader te bekijken. De Universiteit Leiden biedt jou deze programma’s aan omdat de universiteit contact met getalenteerde leerlingen, studenten en wetenschappers hoog in het vaandel heeft staan. Om mee te draaien aan de top van de internationale academische wereld en voorop te lopen in onderzoek en onderwijs, heeft de universiteit mensen zoals jij nodig. Kom dus eens kijken bij onze universiteit en wie weet zien wij elkaar in de toekomst nog eens terug!

Mw.prof.mr. W. den Ouden Dean Honours Academy Universiteit Leiden

2



3

ORMATIE

PRAKTISCHE INF Wat is LAPP-Top?

Heb ik er iets aan voor op school?

LAPP-Top is een onderwijsprogramma voor getalenteerde en gemotiveerde leerlingen uit de bovenbouw van het vwo. In het LAPPTop maak je aan de hand van een thema kennis met een onderzoeksgebied van een opleiding van jouw keuze. Je kunt natuurlijk alvast uitproberen of de studie die je op het oog hebt ook echt iets voor jou is. Maar je kunt je ook verdiepen in iets totaal onbekends.

Als je het LAPP-Top met goed gevolg doorloopt, ontvang je na afloop een certificaat. Op dit certificaat staat ook hoe veel studielasturen je besteed hebt aan het programma. Op veel scholen kun je deze uren mee laten tellen voor je vwo-examen. Bespreek dit met je contactpersoon op school.

Voor wie is het bedoeld? LAPP-Top is ontwikkeld voor leerlingen uit 5 en 6 vwo. In overleg met de LAPP-Top coördinator van de Universiteit Leiden kan eventueel een vierdeklasser deelnemen. Dit is afhankelijk van de zwaarte en het verwachte kennisniveau van het gekozen programma. Als een opleiding geen vierde klassers tot het programma toelaat, staat dat bij de programmabeschrijving vermeld. Het is belangrijk dat je een leerling bent die het vwo goed aankan. Bovengemiddelde cijfers zijn daarom vereist. Daarnaast is het belangrijk dat je zeer gemotiveerd bent voor het programma van je keuze. Om deel te kunnen nemen aan LAPP-Top zul je op school lessen moeten missen. Soms heb je ook een flinke reistijd. Daarom is het belangrijk dat de school achter je deelname staat. Met je contactpersoon op school kun je ook afspraken maken over het inhalen van lessen en eventuele toetsen. Bij meer dan twee maal absentie kan de opleiding besluiten je geen certificaat toe te kennen.

4


Als je je profielwerkstuk wil doen over het onderwerp of thema dat bij het LAPP-Top programma aan de orde is gekomen, kun je een informatief gesprek voeren met de docenten over de onderzoeksvraag en het verzamelen van goede bronnen.

Wanneer vinden de programma’s plaats? De programma’s vinden plaats tussen januari en april 2014. Voor de actuele data van de colleges kun je kijken op www.lapp-top. leidenuniv.nl, zodat je daar alvast rekening mee kunt houden. Het is de bedoeling dat je bij alle colleges aanwezig bent. Op donderdagmiddag 24 april 2014 worden alle programma’s afgesloten met een gezamenlijke Slotbijeenkomst. Op de Slotbijeenkomst zal namens iedere opleiding door enkele deelnemers een presentatie worden gehouden. Bovendien worden dan de certificaten uitgedeeld.

Wat zijn de kosten? Deelname aan LAPP-Top kost T 75,- per leerling. Er kan daarnaast van de deelnemers een kleine bijdrage worden gevraagd voor bijvoorbeeld excursies. Reiskosten van en naar Leiden zijn voor eigen rekening.

Hoe kan ik me aanmelden?

Wat gebeurt er als ik me heb aangemeld?

Aanmelden voor LAPP-Top kan uitsluitend via je contactpersoon op school. In de meeste gevallen is dat degene van wie je dit boekje gekregen hebt. Heb je dit boekje zelf aangevraagd bij de Universiteit Leiden, vraag dan iemand van school, bijvoorbeeld je decaan, om contact op te nemen met de LAPP-Top coördinator. Door je aanmelding geef je aan tijd te kunnen en te willen vrijmaken om het programma naast je verplichtingen op school te volgen. Meld je aan vóór 8 november 2013 en geef op tijd aan bij de schoolcontactpersoon dat je je wilt aanmelden voor LAPP-Top. Hij of zij geeft jouw naam door aan het PRE-bureau en geeft hiermee toestemming dat je mee mag doen aan de selectie. Je kunt je vervolgens aanmelden via een formulier dat je op de website kunt vinden www.lapp-top. leidenuniv.nl of de schoolcontactperoon kan je de link geven naar het formulier. Raadpleeg voor de criteria waaraan je brief moet voldoen de informatie bij de programmabeschrijvingen op de website.

De deelnemende opleidingen bepalen aan de hand van het beschikbare aantal plaatsen, jouw cijfers, de motivatiebrief die je hebt geschreven en het advies van de school of je daadwerkelijk mag deelnemen aan het LAPP-Top. De meeste opleidingen kennen een maximaal aantal deelnemers. Bij gelijke geschiktheid van de aangemelde leerlingen zal een loting plaatsvinden. Vóór de kerst vakantie ontvang je bericht of je bent toegelaten. Dan ontvang je bovendien de verdere praktische informatie.

Waar kan ik nog meer informatie vinden? Voor meer informatie kun je terecht op de website www.lapp-top.leidenuniv.nl. Je kunt ook mailen: [email protected]

LAPP-Top coördinator is mw. drs. Annebeth Simonsz, 071 527 38 23 of [email protected]


5

De Middeleeuwen

ARCHEOLOGIE

bestuderen in 2014

Wat hebben Toetanchamon, Indiana Jones en de Arabische Lente gemeen? Juist, een link met archeologie! Kijk je wel eens naar National Geographic en wil je weten hoe het er echt aan toe gaat? Zin om te zien wat voor een opleiding Indiana had voordat hij een stoere held werd? Of volg je de actualiteiten en heb je weleens vragen over wat er gebeurt met schatten in landen die met instabiliteit te kampen hebben? Dit schooljaar komt de faculteit Archeologie in Leiden met een LAPP-top programma. Het programma bestaat uit vijf colleges en twee excursies: naar een opgraving en naar het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Ook duiken jullie het laboratorium in om aan de slag te gaan met archeologisch materiaal. Zo krijgen jullie een beeld van het onderwijs dat archeologie te bieden heeft. Van veilig in de bibliotheek tot vies in de modder, van stoer in het lab tot diplomatiek in gesprek over ethische kwesties met overheden over de hele wereld – het komt allemaal aan bod. Als rode draad zullen de Merovingische (vroeg Middeleeuwse) opgravingen in Oegstgeest dienen. Door zijn ligging aan de

middel?

es Hoe werkt een gene

?

vroegere Rijn lijkt deze plaats een belangrijke rol te hebben gespeeld in de internationale scheepvaart die toen opkwam. Van de mensen die er woonden, hebben we huizen en gebruiksvoorwerpen gevonden - zelfs van hout! Ieder jaar wordt deze site verder opgegraven door BA-studenten uit Leiden. Klinkt niet zo spannend als Egypte? Wacht maar af! Verschillende docenten zullen jullie door het traject leiden, zodat jullie een goed beeld krijgen van wat er allemaal te doen is binnen de archeologie. Vóór elke bijeenkomst krijgen jullie artikelen mee om te lezen en samen te vatten. In de colleges gaan jullie dan over deze informatie in discussie. Aan het eind van het programma schrijven jullie een eigen verslag in de vorm van een populair wetenschappelijk artikel. Dit allemaal onder begeleiding van de LAPP-Top coördinator. Ook leuk voor vrienden en familie om na te kunnen lezen wat jullie hebben geleerd! Wij zijn op zoek naar 10-12 enthousiaste scholieren met brede interesses. Omdat archeologie zoveel verschillende gezichten heeft, stellen wij geen eisen aan je vakkenpakket.

SCHAPPEN

ISCHE WETEN BIO-FARMACEUT “Geneesmiddelen, wat zijn dat eigenlijk voor stoffen? En hoe komt het dat de ene stof de bloeddruk verlaagt, de andere een pijnstiller is of tegen kanker wordt gebruikt? Waarom kun je het ene geneesmiddel gewoon via een tabletje inslikken en moet het andere d.m.v. een injectie worden ingespoten? Hoe komt het dat geneesmiddelen ook bijwerkingen hebben en dat sommige verslavend kunnen zijn?

Kijk op www.lapp-top.leidenuniv.nl bij de programma’s voor alle actuele collegedata!

In dit LAPP-Top programma zal antwoord worden gegeven op deze vragen en nog veel meer. Onderzoek met geneesmiddelen is heel uitdagend en er is nog ontzettend veel nieuws te ontdekken. Er zijn al heel veel geneesmiddelen beschikbaar, en die werken vaak ook goed, maar toch zijn er nog veel ziektes die niet of onvoldoende met een geneesmiddel te behandelen zijn. Dat komt omdat we vaak de ziekteoorzaak niet goed kennen en ons dan moeten beperken tot symptoombestrijding, denk bijvoorbeeld aan pijn. We zullen aandacht besteden aan het ontdekken van nieuwe geneesmiddelen en vervolgens hoe wordt vastgesteld of het geneesmiddel ook werkelijk effectief en veilig is

(of misschien toxisch), eerst in celsystemen en bij proefdieren en daarna bij de gezonde en zieke mens. We kijken dus hoe de werking van een geneesmiddel wordt onderzocht en ook hoe eventuele ongewenste werkingen in een vroeg stadium kunnen worden opgemerkt. Daarnaast volgen we de stof op z’n weg door het lichaam; we bestuderen dan de vraag wat het lichaam met de stof doet. Sommige stoffen worden niet uit het maagdarmkanaal opgenomen en moeten dan bijvoorbeeld per injectie worden toegediend (denk aan insuline bij patiënten met suikerziekte). Bij het ontwikkelen is het dus ook altijd de vraag wat de beste toedieningsvorm is. De farmaceutische industrie speelt, vaak in samenwerking met universiteiten, een enorm belangrijke rol in het ontwikkelen en op de markt brengen van een geneesmiddel. We brengen daarom een bezoek aan het bedrijf ToBBB, een industriepartner in het onderzoek van de studie BFW.” Coördinator: prof.dr. M. Danhof

Coördinator: drs. C.S. Schönbach 6



7

Perspektive auf Deu ts

Working Smarter! Computer Science:

DUITSE TAAL EN

INFORMATICA The diversity of research areas covered by computer science is enormous, and nowadays almost all fields of human activity are transformed by its results. The way computer science is taught in high school will probably not give you a very clear picture of what it would be like to study Computer Science at a university. The diversity of research areas covered by computer science is enormous, and nowadays almost all fields of human activity are transformed by its results. Think only of how current web technology is changing the way we interact, learn and work. Another natural consequence is a growing demand for smart people to work on topics such as bio-informatics, pattern recognition and data mining, parallel processor architectures, security and cryptography, or for instance, developing new smart programming languages. And, we can only imagine how fascinating tomorrow’s world is going to be once we make further progress on challenges such as computer vision, computational linguistics, and who knows, artificial intelligence…

8


In the LAPP-Top Computer Science program we would like to introduce you to this diversity, and at the same time show you that research at a university goes beyond the surface: working towards a deep understanding of algorithms, patterns and information can be a truly enjoyable and rewarding experience.

1) P uzzles and Games: Backtracking, Surreal Numbers and Tomography (dr. Walter Kosters) 2) Computational Biology (dr. Hendrik Jan Hoogeboom) 3) Tools for multi-media searches and datamining (dr. Nies Huijsmans) 4) Modern Software Engineering (prof. dr. Farhad Arbab)

CULTUUR

In dit programma krijg je een intensieve kennismaking met de Duitse taal, cultuur en geschiedenis. Rode draad door het programma vormen de manieren waarop naar Duitsland gekeken wordt – door Duitsers zelf, door buitenlanders in Duitsland, door Nederlanders – en de verschillende teksten en films waarin die zienswijzen tot uitdrukking komen.

For our lecture program we have chosen four concrete themes from computer science and to each of these we devote two afternoon-long sessions. The sessions are led by expert researchers that give an overview of the theme and introduce you to some of the main insights. Having two sessions per theme we also reserve a good amount of time for direct experience in playing with the ideas yourself.

The four themes are:

chland

The program is also open to international students; if needed, the lectures will be in English. Coördinator: dr. A.H. Deutz

Het Duits en het Nederlands zijn sterk met elkaar verwant. In de colleges gaan we kijken wat er typerend en verschillend is voor het Duits en het Nederlands. Zo bestaan er in het Nederlands veel verkleinwoorden en heeft het Duits een voorliefde voor samenstellingen. Ook heeft de Duitse taal veel klanken die het Nederlands niet kent. We gaan dus ook aan de slag met de uitspraak van het Duits. In de colleges komt ook de Duitse cultuur aan bod. We kijken naar de beeldvorming van Duitsland over zichzelf, maar ook naar de Nederlandse kijk op Duitsland. We duiken in de Duitse geschiedenis door aan de slag te gaan met filmfragmenten en posters over een periode uit de recente Duitse

geschiedenis. Ook gaan we kijken naar recente Duitse films uit oost en west. Zien we de jarenlange scheiding van Oosten West-Duitsland nog terug in deze films? Onderdeel van het programma is een eendaagse excursie naar Bonn. In de colleges zullen we eerst uitgebreid de geschiedenis van deze voormalige Duitse hoofdstad bestuderen, waarna we in Bonn zelf het Haus der Geschichte (www.hdg.de) en het Bonner Regierungsviertel bezoeken. Over een speciaal onderwerp uit het bezoek aan Bonn schrijf je een beknopt verslag . We leren je hoe je dit het best kan aanpakken en welke tips en trucs er zijn. Met de presentatie van het programma en het bezoek aan Bonn op de slotbijeenkomst sluit je het programma af. Coördinator: mw.prof.dr. A. Visser


9

Religie: tussen gew el

d en geweldlooshei

d

GODSDIENSTWE

TENSCHAPPEN

Van Bin Laden tot Japanse metromoordenaars, van chris telijke aanslagen op abortusinstellingen tot de Kach-beweging van rabbi Meir Kahane: religies lijken garant te staan voor geweld. Toch wordt vaak vergeten dat diezelfde religies ook krachtige tradities van geweldloosheid hebben voortgebracht. Jezus verbood zijn discipelen het zwaard op te nemen tegen de Romeinen, Gandhi predikte geweldloos verzet tegen de Engelse overheersers van India, joodse apocalyptische tradities

10 LAPP-Top Programma 2014

namen een radicaal-afwachtende houding aan inzake de komst van de Messias en het Godsrijk, en islamitische soefi’s waren vredelievend als geen ander. Hoe kan het dat een en dezelfde religie zich zo totaal tegengesteld kan manifesteren op het toneel van de wereldgeschiedenis? In een reeks afzonderlijke colleges gaan specialisten van uiteenlopende religieuze tradities in op deze vraag. Coördinator: dr. H.W. Sneller

Romeinse oudheid en se ek ri G de in tie Quid novi? Innova

SE TAAL EN N IJ T A L N E E S K IE GR Vooruitgang verloopt met sprongen. Met telefoonkabel en satelliet is de menselijke communicatie wezenlijk veranderd - en het einde van de mogelijkheden is nog niet in zicht. Deze collegereeks bespreekt een aantal cruciale vernieuwingen in de klassieke oudheid. De uitvinding van het schrift, van muntgeld, van nieuwe goden; van nieuwe technieken in tempelbouw, beeldhouwkunst en het beschilderen van vazen; literaire vernieuwingen, bijvoorbeeld in de Griekse en Romeinse tragedie en komedie. En natuurlijk, meer fundamenteel: wat er gebeurt wanneer de mens iets nieuws ontdekt: waar komt het idee vandaan en wat doet het met ons, met

CULTUUR

onze geschiedenis en met ons wereldbeeld? De cursus bestaat uit acht bijeenkomsten. We bekijken papyri en codices in de Universiteitsbibliotheek en zien in het Rijksmuseum van Oudheden hoe gebruiks- en kunstvoor werpen in specifieke omstandigheden ontstaan en nieuwe vormen aannemen. Jullie krijgen voor elke bijeenkomst een opdracht die tijdens het college besproken wordt. Coördinator: mw.dr. M. van Raalte Let op: ook als je niet allebei de klassieke talen in je pakket hebt, kun je deelnemen aan dit programma. Maximum aantal deelnemers: 15


11

Goed en Kwaad

ch Hoe Japans is ‘typis

ITALIAANSE TAAL E

N CULTUUR

Deze cursus biedt een intensieve maar gevarieerde inleiding tot een aantal belangrijke aspecten van de Italiaanse taal en cultuur. Zij begint met een kennismaking met de Italiaanse taal, waarbij ook de communicatievaardigheid wordt geoefend. Daarna volgt een reeks colleges gewijd aan de Italiaanse letterkunde en de Italiaanse kunst. Het centrale thema hierbij is ‘Goed en Kwaad’. In drie colleges wordt aandacht besteed aan het denken over ethische kwesties bij drie grootheden uit de geschiedenis van de Italiaanse cultuur (Dante, Machiavelli, Michelangelo), en in de letterkunde van de 20e eeuw. In het taalkundige gedeelte van het programma wordt de Italiaanse

taal zowel in diachronisch als in synchronisch perspectief geplaatst. Eerst wordt aandacht besteed aan de relatie tussen de Italiaanse taal en de taal waaruit zij voortkomt, het Latijn, en tussen het Italiaans en de andere Romaanse talen. Daarna wordt stilgestaan bij de relatie tussen het standaard-Italiaans en de verschillende Italiaanse dialecten, en tussen de Italiaanse dialecten onderling. Bij de colleges wordt gebruik gemaakt van audiovisuele middelen. De eerste zes colleges worden in het Nederlands gegeven, de laatste twee in het Engels. Coördinator: dr. P.A.W. van Heck

Japans’?

JAPANS Japan is een fascinerend land. Als eerste niet-westerse land slaagde Japan er als eerste in zich te industrialiseren. Zo lukte het Japan om geen Europese kolonie te worden en zelfstandig te blijven. Dat maakte het tot een bijzonder land: even modern als het westen en tegelijkertijd ‘exotisch’ en geheimzinnig. Toyota, Nissan, Sony, Seiko, Toshiba… Japan is een hypermodern land, waar de treinen sneller rijden (en beter op tijd!) dan in Europa. Toch heeft Japan ook haar eigen cultuur en eigen gezicht behouden. Tempels, kimono’s en Zen, maar ook sushi, manga en anime zijn daar voorbeelden van. Wat is eigenlijk ‘typisch Japans’? Dat gaan we onderzoeken in deze collegeserie.Wat zijn de achtergronden, hoe heeft de Japanse cultuur zich ontwikkeld? Welke invloeden waren er van buitenaf? Veel aandacht besteden we aan de Japanse taal en het Japanse schrift. De Japanse taal wordt vaak als een ‘isolaat’ beschouwd: aan geen enkele andere taalverwant. Maar het Japanse schrift werd uit China overgenomen. Hoe zit dat precies? Waar komt de Japanse taal dan vandaan en


waar kwamen de Japanners vandaan? Is er ècht geen verwantschap met andere talen? We zullen ontdekken dat China een grote invloed heeft gehad op de Japanse cultuur, maar niet alleen China: Meer dan 200 jaar lang was Nederland het enige westerse land, dat handel mocht drijven met Japan. Via Nederland maakte Japan kennis met westerse ideeën en westerse wetenschap en techniek. Zo kon Japan zich op eigen voorwaarden en in eigen tempo moderniseren. Maar ook in Nederland hebben de oude contacten met Japan hun sporen nagelaten. Zo was Leiden de eerste universiteit waar de Japanse taal en cultuur werden bestudeerd. Ook de Japanse collecties van het Sieboldhuis en het Volkenkundig Museum in Leiden mogen gerust bijzonder worden genoemd. Natuurlijk gaan we daar een kijkje nemen. De bijeenkomsten vinden plaats op maandagen, gedurende 7 weken van 15:00 tot 17:00 uur. Op 17 en 24 februari zullen er geen bijeenkomsten worden gepland i.v.m. de voorjaars vakantie. Coördinator: mw.drs. E.M. de Boer Programma 2014 LAPP-Top

13

Het belang van DN A

t remmen van Onderzoek naar he

LIFE SCIENCE AN

D TECHNOLOGY

Rechtspraak aan de hand van DNA-fingerprinting technieken, opsporen van kankergenen met DNA chips, humaan insuline produceren voor diabetespatiënten, 90C-wasgoed schoon maken met intacte enzymen, afvalwater zuiveren met microorganismen en medicijnen op maat maken voor gebruik in gentherapie. Aan de basis van al deze mogelijkheden en toepassingen ligt de levende cel, waarover je alles ontdekt in het vakgebied van Life Science & Technology. De levende cel is een ingenieus ontworpen en zichzelf onderhoudende eenheid, waarin alle levensprocessen plaatsvinden en worden gestuurd. Cellen zijn opgebouwd uit biomoleculen zoals eiwitten, vetten en DNA. Elk onderdeel in de cel heeft zijn eigen unieke functie en toepassing. Het molecuul DNA, met een lengte van 2 meter (zeer vernuftig opgevouwen!) per menselijke cel, dient als opslagplaats voor alle informatie die nodig is om de cel te laten functioneren. DNA bepaalt hoe een organisme er uit zal zien en zorgt dat het organisme kan blijven functi-


oneren en nakomelingen kan krijgen. Kortom, zonder DNA zouden er geen bacteriën, planten, dieren en mensen bestaan. De diverse onderzoeksgebieden waarbij DNA een belangrijke rol speelt, reiken van fundamenteel biologisch, biotechnologisch, biomedisch, farmaceutisch tot forensisch onderzoek. In deze reeks van colleges en practica maak je kennis met diverse aspecten van fundamenteel onderzoek aan DNA en ook het toegepaste gebruik van DNA technieken in het biomedische en forensische onderzoek. Onderdeel van de reeks is ook een excursie naar het Kluyver Laboratorium, het Microbiologisch Museum en de Botanische Tuin van de TUD te Delft waar men ook verschillende DNAtechnieken gebruikt in hun fundamentele en toegepaste onderzoek.

het proteasoom

CHNOLOGY

NCE AND TE MOLECULAR SCIE Aantal bijeenkomsten: 8 colleges op vrijdagmiddagen Er is een maximum van 12 deelnemers aan dit programma. Bij voldoende belangstelling kan er een rondleiding binnen de bio-organische synthese groep worden gehouden. Het proteasoom speelt een belangrijke rol bij kanker en auto-immuun ziekten. In de bio-organische synthese groep worden specifieke fluorescente probes ontwikkeld voor het bestuderen van de werking

van het proteasoom. De nadruk van dit MST project ligt op het zelf onderzoek doen naar de werking van het antitumor middel bortezomib (4 middagen), waarbij de scholieren verscheidene technieken zelf gaan uitvoeren, zoals, moleculen synthetiseren (peptide koppeling), prep. silica gel chromatography, TLC, inter pretatie LC/MS, gel gieten, gel electroforese, Coördinator: dr.ing. M. Overhand

In dit programma worden al deze aspecten behandeld en in hun onderlinge samenhang besproken. Het programma bestaat uit 5 colleges, 1 practicummiddag en 1 excursie. Coördinator: prof.dr. M.H.M. Noteborn


15

Beweging in de cel

Nanotechnologie

NATUURKUNDE

NATUURKUNDE Natuurkunde is uitdagend vanwege de diepe vragen, die te maken hebben met onze plaats in het universum, maar ook vanwege de toepassingen die leiden tot nieuwe producten. Je leert deze twee aspecten zien aan de hand van een moderne ontwikkeling in de wetenschap: de nanotechnologie. Dit is een gebied van onderzoek dat als doel heeft om machientjes te bouwen met behulp van individuele atomen en moleculen. Op die kleine schaal wandelen we een wereld binnen die niet meer aan de ons bekende natuurwetten


op nanoschaal beke

gehoorzaamt, maar waar de dingen zich gedragen volgens de vreemde wetten van de kwantummechanica. Er zijn vijf bijeenkomsten, die twee maal een hele dag beslaan en drie maal een middag. Gedurende een bijeenkomst worden blokken hoorcollege gegeven, is er gelegenheid tot zelf werken met de theorie in een werkgroep, worden experimenten gedaan en is er ruimte voor discussie. Coördinator: prof.dr.ir. T.H. Oosterkamp

ken

(SPECIAAL GERIC

In dit programma wordt gekeken naar beweging in levende materie op de schaal van de cel en van enkele moleculen. Bijzonder aan dit tweede programma van de opleiding Natuurkunde is dat het zich expliciet richt op meisjes. Natuurkunde gaat over de fundamenten van het bestaan en gedrag van de materie en ze speelt dan ook een grote rol in vele andere wetenschappen zoals bijvoorbeeld de biologie. Over de natuurkundige beschrijving van transport in de cel gaat dit programma. Je zult daarbij zien hoe gewoon en tegelijkertijd ongewoon de beweging.

HT OP MEISJES)

In deze LAPP-Top cursus wordt gekeken naar beweging in levende materie op de schaal van de cel en van enkele moleculen. Twee belangrijke soorten beweging worden gecontrasteerd: diffusie en gerichte beweging. De samenstelling van een cel wordt behandeld en er wordt ingezoomd op een aantal onderdelen, waar deze twee fundamenteel verschillende transportverschijnselen de beweging controleren. Je leert meer over de natuurkunde van diffusie en over de rol van wrijving op nanoschaal. Bij de gerichte beweging leer je hoe een motoreiwit hiervoor energie opneemt.

Coördinator: prof.dr. T. Schmidt

Programma 2014 LAPP-Top 17

el eens blij… of Bijna iedereen is w

bang… of boos…

PSYCHOLOGIE Emoties zijn een belangrijk aspect in ons dagelijks functioneren. De meeste mensen ervaren op een gewone dag meerdere emoties, die elkaar kunnen afwisselen, ze kunnen soms tegelijkertijd optreden, soms lijken ze ook wel met elkaar in tegenstrijd… Die emoties zijn de motor achter ons gedrag, ze zetten aan om iets te gaan doen. Wegkruipen in een hoekje als je verdrietig bent, of een ander eens goed de waarheid zeggen als je boos bent. Onze emoties sturen dus vooral hoe we omgaan met anderen, met onze vrienden, met een leerkracht, met familieleden. Met andere woorden, ze beïnvloeden onze sociale relaties.

Rusland - ver weg en

toch zo dichtbij

RUSSISCHE STUD

IES

bij aansluit: hoe en waarom verschilt de emotie communi catie tussen culturen? In de resterende bijeenkomsten kijken we naar kinderen die een atypische ontwikkeling doormaken, dove kinderen en kinderen met autisme, waarbij we het effect onderzoeken van deze atypische ontwikkeling op het emotioneel functioneren bij deze groepen. De bijeenkomsten zijn interactief. Met andere woorden: je zit niet twee uur te luisteren naar een docent, maar er wordt ook nog wat van je verwacht! Naast de discussies over het onderwerp, krijgen studenten ook opdrachten. Deze opdrachten, die je met je medestudenten uit kunt voeren, zullen per bijeen- Coördinator: komst verschillen. mw.prof.dr. Carolien Rieffe

Rusland is een spannend land. Het gaat daar allemaal anders dan hier. De taal, de gewoonten en gebruiken zijn anders, maar toch zijn er ook veel overeenkomsten. Het programma laat je kennismaken met allerlei onderdelen van de opleiding Russische studies. Zo krijg je een goed inzicht waar de studenten van onze opleidingen zich mee bezig moeten houden. Je krijgt een snelcursus Russisch lezen, waarbij je het Cyrillische alfabet leert met de basisgrammatica. Je krijgt ook antwoord op vragen als “Waar komt het alfabet vandaan? Is Russisch verwant aan het Hongaars?”

Je hoort en ziet hoe Russen leefden onder het communisme. En je gaat naar de Russische film! Leer op een wetenschappelijke manier naar een film kijken. Om te laten zien dat je wat geleerd hebt, maak je in groepjes een (powerpoint) presentatie en maak je indi vidueel twee werkstukken. Coördinator: mw.drs. T. Bouma

In de zes plenaire bijeenkomsten zullen we het allereerst gaan hebben over het waarom van emoties: waarom hebben we ze, wat doen ze met ons, is het de bedoeling om ze zo snel mogelijk weer kwijt te raken, of is het juist handig om emoties te ervaren (college 1 )? In een daarop volgend college zal de emotionele ontwikkeling aan bod komen: hoe leren kinderen welke emotie wanneer gepast is. Een onderwerp dat daar nauw



Ontdekkingsreis do

or het heelal

STERRENKUNDE

Sterrenkundigen houden zich bezig met enkele van de meest fundamentele vraagstukken van de mensheid. Wat is de oorsprong van de aarde en de planeten? Hoe ontstaan sterren zoals onze zon? Wat zijn precies de geschiedenis en oorsprong van het heelal? En is er buiten de Aarde mogelijk ook ergens anders leven ontstaan? Dit maakt sterrenkunde tot een veelomvattende en fascinerende wetenschap. In het programma Sterrenkunde krijg je een rondleiding door het heelal, waarbij je de

machine Taal, de levende tijd

P TAALWETENSCHA onderwerpen tegenkomt die in de moderne sterrenkunde worden bestudeerd. De tour zal lopen van het zonnestelsel tot het verste heelal, van het prille begin tot het heden en zal ingaan op de meest actuele aspecten van de huidige sterrenkunde. Ook zullen jullie zelf aan de slag gaan. Hoe weten we de grootte en afstand van de maan en planeten? Hoe ver weg staan die sterren nu eigenlijk...? En hoe kun je de massa van een zwart gat meten? Coördinator: mw.drs. A. Pen

Zoals je weet verandert taal in de loop van de tijd. Omdat deze veranderingen aan bepaalde wetmatigheden gehoorzamen, bewaren veel van de woorden en zinnen die jij elke dag spreekt de sporen van een ver verleden. Het grootste deel van de huidige talen van Europa (zoals de Germaanse, de Romaanse, de Slavische) tot aan India (Armeens, Perzich, Hindi) behoort tot één taalfamilie, de Indo-Europese. Het staat vast dat deze taalfamilie is ontstaan uit één gemeenschappelijke moedertaal, het Proto-IndoEuropees. Deze taal werd ca. 3500 v. Chr. gesproken in Zuid-Rusland. Door de Indo-Europese talen onderling te vergelijken, kunnen we van elke taal bepalen welke elementen nieuw zijn en welke oud. De oude elementen gebruiken we om te reconstrueren welke woordenschat en de grammatica het ProtoIndo-Europees bezat, en hoe de taal geklonken moet hebben. Tijdens de colleges gaan we in op diverse aspecten van taal en taalverandering. We beginnen


bij het begin: de eerste schriftsoorten en de ontcijfering daarvan. Tijdens de excursie naar het Rijksmuseum van Oudheden krijgen we een gespecialiseerde rondleiding op de Egyptische, Perzische en Griekse zalen waar we hiëroglyfen, spijkerschrift en de eerste alfabetschriften met elkaar kunnen vergelijken. Met deze informatie kunnen we in de volgende colleges aan de slag met de ontdekking van het Indo-Europees en het vak van de vergelijkend historische taalwetenschap. We gaan uitgebreid in op letters en klanken in de talen van de wereld en hoe deze door de eeuwen heen veranderen. We volgen het Nederland en andere Indo-Europese talen van hun oorsprong tot de diverse moderne varianten en sluiten de collegereeks af met de nieuwste onderzoeksmethoden op het gebied van taal contact. Ter afsluiting van de LAPP-topreeks gaan we met alle docenten en deelnemers uit eten. Coördinator: mw. M. Meelen MPhil


Strafrecht en mense nrechten

RECHTSGELEERD

HEID

Er gaat geen dag voorbij zonder dat in de media een strafrechtelijke aangelegenheid in de schijnwerpers staat. Of het nu gaat om moordzaken, ‘megazaken’ in verband met georganiseerde criminaliteit, kritiek op hardhandig politieoptreden bij grote evenementen of juist op de effectiviteit en daadkracht van de criminaliteitsbestrijding, de strafrechtspleging staat altijd onder grote belangstelling. Het strafrecht en de strafrechtspleging vertegenwoordigen daarom niet alleen een belangrijk politiek thema, maar staan ook voortdurend onder spanning, mede vanwege de relatie met een ander terrein van het recht, namelijk het zogeheten mensenrechtenrecht. Enerzijds moeten degene die verantwoordelijk zijn voor het strafrecht en de toepassing daarvan in de praktijk - de wetgever, de rechter en de uitvoerende strafvorderlijke autoriteiten - zorg dragen voor een effectieve criminaliteitsbestrijding. De maatschappelijke roep om een steeds hardere repressie van criminaliteit is de laatste jaren goed te horen. Dat brengt veel spanning voor het straf- en strafprocesrecht met zich mee, omdat het strafrecht


te alle tijde dient te voldoen aan rechtsstatelijke voorwaarden en dient de toepassing ervan steeds in overeenstemming te zijn met mensenrechten en vrijheden. Met name dat laatste kan onbegrip opleveren in de samenleving. Hoe kan het dat verdachten in strafzaken ‘vrijkomen’ op technische gronden, als de kans bestaat dat zij ernstige strafbare feiten hebben gepleegd? Wat voor belangenafwegingen worden in dat verband gemaakt? Hoe kan het - andersom - dat soms mensen blijken te zijn veroor deeld voor strafbare feiten die ze niet hebben gepleegd? Wat betekent dat in een rechtsstaat? Welke rechten hebben verdachten in strafzaken nu eigenlijk? Welke mensenrechten hebben slachtoffers in het strafproces? Hoe wordt bepaald wat strafbaar gedrag oplevert, welke grenzen stellen mensenrechten en vrijheden aan de bevoegdheid van de Staat om gedragingen van burgers via het strafrecht te beperken? In acht colleges zullen de moeilijke spanningsvelden waarbinnen het strafrecht en de strafrechts pleging dient te opereren worden besproken aan de hand van verschillende thema’s waar

het strafrecht en mensenrechten en vrijheden elkaar ‘raken’. Tijdens de verschillende weken van het onderwijs wordt, na een inleidende college over het nationale straf- en strafprocesrecht verschillende thema’s onder de noemer van ‘raakvlakken tussen het straf- en strafprocesrecht en mensenrechten’ worden belicht aan de hand van uitspraken van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM), toezichthouder voor de mensenrechten in Europa. Daarbij zal steeds mede worden besproken aan welke problematiek deze vorm van rechtspraak - te weten ‘supranationale’onderhevig is. Het EHRM is namelijk een gerecht dat belast is met rechtspreken voor de 47 lidstaten van de Raad van Europa. Dat wil zeggen dat 800 miljoen burgers in principe een klacht kunnen indienen bij het EHRM, over een handelen of nalaten van een van die lidstaten. Dat brengt niet alleen een zeer grote werklast voor het Hof met zich mee, maar ook een zeer grote verantwoordelijkheid. Niet alleen is het Hof in de loop der tijd de primaire autoriteit op het terrein van mensenrechten geworden - hetgeen met zich meebrengt dat het erg

belangrijk is dat het Hof de kwaliteit van de eigen rechtspraak goed bewaakt – maar ziet het EHRM zich ook gesteld voor de zeer moeilijke taak om tot algemene rechtsregels te komen voor 47 lidstaten, met 47 verschillende rechtsstelsels. Die verschillen kunnen soms substantieel zijn, hetgeen vragen kan oproepen over de mate waarin het Hof lidstaten soms afstand moet nemen en lidstaten in staat moet stellen tot een eigen beleid te voeren. Die vraag komt dan weer neer op een fundamentele kwestie: dienen mensenrechten universeel te zijn, of is er ruimte voor diversiteit? Elke week wordt een bepaalde zaak die in het verleden aan het EHRM is voorgelegd besproken en zullen de deelnemers tot een eigen ‘uitspraak’ komen. College VIII is een excursie naar een rechtbank waar wij verschillende politierechterzittingen zullen bijwonen en aldus de strafrechtspleging alsmede de tijdens het onderwijs besproken problematiek in actie zullen Coördinator: zien! mw.dr.mr. F.P. Olcer


ers

osofie voor beginn

eurofil Mijn brein en ik. N

WIJSBEGEERTE Hersenen zijn hot. Nieuwe scanners en snellere computers geven een steeds beter beeld van de werking van het zenuwstelsel. Op nanoschaal wordt de chemie van individuele zenuwcellen ontrafeld, op evolutionaire schaal groeit ons inzicht in de ontwikkeling van de diverse hersenfuncties. De razendsnelle groei van onze kennis van het brein wekt hooggespannen verwachtingen. Volgens velen staan we zelfs op het punt om eindelijk de geheimen van de menselijke geest te ontraadselen. Wat betekenen deze ontwikkelingen in de neurowetenschap voor ons begrip van de mens als denkend en handelend wezen, voor onze opvatting van bewustzijn, verantwoordelijkheid, vrije wil en persoonlijke


identiteit? Moeten we ons zelfbeeld aanpassen? Kan de psychologie worden afgeschaft en worden vervangen door hersenonderzoek? Moeten we de ethiek herzien, moet ons beeld van de wereld op de schop, moeten we het onderwijs aanpassen aan de eigenaardigheden van het puberbrein? In deze collegereeks plaatsen we filosofische kanttekeningen bij de neurohype. Het programma van Wijsbegeerte bestaat uit acht colleges op donderdagmiddag, 15-17 uur, in de maanden januari t/m maart 2014. De colleges worden verzorgd door Dr. Jan Sleutels van het Instituut voor Wijs begeerte, Universiteit Leiden

De wiskunde van ge heimschriften

WISKUNDE

Geheimschriften worden al vele eeuwen gebruikt om vertrouwelijke informatie te delen met een selecte groep van mensen, en talrijk zijn de spannende verhalen over militaire communicatie en het breken van de bijbehorende codes. In ons computertijdperk, waarin bankzaken en credit card-aankopen routinematig via internet verlopen, is veilige communicatie echter ook iets van de gewone man geworden. Wat hier nodig is zijn eenvoudige en efficiente manieren om gegevens op zo’n manier langs publieke kanalen als internet te sturen, dat geen vertrouwelijke informatie in handen komt van anderen dan voor wie de informatie bedoeld is.

De wiskunde biedt elegante oplossingen voor op het eerste gezicht onoplosbare problemen. Hoe kun je over een publiek kanaal een “geheime sleutel” afspreken waarmee je de berichten gaat coderen? Hoe bewijs je zonder vooraf contact te hebben gehad aan een digitale gesprekspartner dat jij bent wie je zegt te zijn, en produceer je een betrouwbare “digitale handtekening” voor iemand die jou nog helemaal niet kent? Coördinator: dr. T.C. Streng

Coördinator: dr. J.J.M. Sleutels


E OPLEIDINGEN

EELNEMEND ADRESSEN VAN D Opleiding Archeologie Contactpersoon: mw. C.S. Schönbach MA Telefoon: 071 527 19 23 E-mail:[email protected]

Opleiding Japans Contactpersoon: mw.drs. E.M. de Boer Telefoon: 071 527 25 62 E-mail: [email protected]

Opleiding Bio-Farmaceutische Wetenschappen Contactpersoon: mw. I. Koomen Telefoon: 071 527 43 41 E-mail: [email protected]

Opleiding Life Science and Technology Contactpersoon: prof.dr. M. Noteborn Telefoon: 071 527 42 11 E-mail: [email protected]

Opleiding Duitse taal en cultuur Contactpersoon: mw.prof.dr. A. Visser Telefoon: 071 527 2071 E-mail: [email protected] Opleiding Godsdienstwetenschappen Contactpersoon: dr. H.W. Sneller Teleoon: 071 527 25 83 E-mail: [email protected] Opleiding Griekse en Latijnse Taal en Cultuur Contactpersoon: mw.dr. M. van Raalte Teleoon: 071 527 26 76 E-mail: [email protected]

Opleiding Molecular Science and Technology Contactpersoon: dhr. P.J.E. van Dooren Telefoon: 015 278 86 93/071 527 45 23 E-mail: [email protected] Opleiding Natuurkunde Contactpersoon: prof.dr.ir. T. H. Oosterkamp Telefoon: 071 527 54 24 E-mail: [email protected] Opleiding Natuurkunde (speciaal gericht op meisjes) Contactpersoon: prof.dr. T. Schmidt Telefoon: 071 527 59 82 E-mail: [email protected]

Opleiding Informatica Contactpersoon: dr. A.H. Deutz Telefoon: 071 527 70 71 E-mail: [email protected] Opleiding Italiaanse taal en cultuur Contactpersoon: dr. P.A.W. van Heck Telefoon: 071 527 20 69 E-mail: [email protected]


Deelname aan LAPP-Top kost 75 Euro per leerling. Je kunt je per jaar voor één programma inschrijven.

Opleiding Psychologie Contactpersoon: mw.prof.dr. C.J. Rieffe Telefoon: 071 527 36 74 E-mail: [email protected]

Opleiding Taalwetenschap Contactpersoon: mw. M. Meelen MPhil Telefoon: 071 527 22 01 E-mail: [email protected]

Opleiding Rechtsgeleerdheid Contactpersoon: mw.dr. F.P.Ölcer Telefoon: 071 527 75 20 E-mail: [email protected]

Opleiding Wijsbegeerte Contactpersoon: dr. J.J.M. Sleutels Telefoon: 071 527 20 46 E-mail: [email protected]

Opleiding Russische studies Contactpersoon: mw. drs. T. Bouma Telefoon: 071 527 20 74 E-mail: [email protected]

Opleiding Wiskunde Contactpersoon: dr. T.C. Streng Telefoon: 071 527 70 93 E-mail: [email protected]

Opleiding Sterrenkunde Vervangen door: mw A. Pen Telefoon: 071 527 58 39 E-mail: [email protected]


www.lapp-top.leidenuniv.nl

LAPP-Top Leiden Advanced Pre-university Programme for Top students

Recommend Documents