Langverwachte kweekvleesburger gepresenteerd. EU wil mogelijkheden class action verruimen. Veel misverstanden over de aardappel

Jaargang 14, nr. 6 – 20 september 2013

Langverwachte kweekvleesburger gepresenteerd EU wil mogelijkheden ‘class action’ verruimen

Veel misverstanden over de aardappel www.nutri-akt.nl

01_cover.indd 1

09-09-13 12:24

Maintenance Manager Die overzicht houdt in een dynamische omgeving

Lelystad

McCain is de absolute marktleider op het gebied van diepvries aardappelproducten. Inmiddels is zij uitgegroeid tot een multinational met meer dan 50 productiebedrijven in 10 landen en ruim 20.000 medewerkers. In Continental Europe heeft McCain 10 productielocaties verspreid over Frankrijk, Nederland, België en Polen. In Nederland beschikt McCain over 3 goed geoutilleerde productielocaties in Lewedorp, Lelystad en Wezep. In Lelystad worden in een 5-ploegendienst diverse varianten diepvries frites geproduceerd. Voor deze locatie zoeken wij een organisatorisch sterke Maintenance Manager die leiding geeft aan de Technische Dienst met circa 30 medewerkers. Deze resultaatgerichte professional is verantwoordelijk voor een optimale technische beschikbaarheid van alle productiemachines, procesapparatuur en overige productie-installaties. Consultant: Bert den Uijl, telefoon 0317-468686 of 06-53959057

Bakery Research Scientist Essential and independent position for driving innovation

Made

AB Mauri is a global group of yeast and bakery ingredient companies with an impressive footprint. With more than 6,000 employees worldwide, they are one of the largest producers and distributors of yeast and bakery ingredients. Bakery Ingredients is a substantial piece of the business which is determined to achieve and maintain its technological leadership in the baking industry. At the Baking Technology Centre in Made, the search for future differentiated product advantages begins. Here is the bakery ingredients innovation and development “engine room” of AB Mauri. To be based at the Baking Technology Centre in The Netherlands we are searching for a highly motivated Bakery Research Scientist who will be responsible for screening, testing, developing and evaluating new enzymes, additives and bakery ingredients for application in a wide variety of new and existing products. Consultant: Dirk-Jan van Veldhuizen, telephone: +31 (0)317-468686 or +31 (0)6-53137885

Process Improvement Technologist Ambitious initiator who wants to set up structure for Improvement

Schoonrewoerd

The Fromageries Bel Group is, with a turnover over two billion euro, one of the leading cheese manufacturers of the world. Bel specializes in creation and production of affordable, quality branded cheeses that appeal to modern tastes. Today, the Group operates 33 subsidiaries and 27 production sites on 5 continents. Due to a new organisational structure they created a new team for Process and Packaging Improvement within the Applied Development department (IDA). The IDA teams are operating in a triangle between Operations, R&D and Marketing. To support the 2 production sites in Ukraine and Slovakia, we are searching for a Process Improvement Technologist who is responsible for initiating and coordinating product and process improvement projects within these plants. An interesting next step for candidates with experience in solving technological issues in a manufacturing or R&D environment. Consultant: Annoek Kogelman, telephone: +31 (0)317-468686 or +31 (0)6-12504148

Bakery Research Analyst Participating in growth, innovation and added value

Made

AB Mauri is a global group of yeast and bakery ingredient companies with an impressive footprint. With more than 6,000 employees worldwide, they are one of the largest producers and distributors of yeast and bakery ingredients. Bakery Ingredients is a substantial piece of the business which is determined to achieve and maintain its technological leadership in the baking industry. At the Baking Technology Centre in Made, the search for future differentiated product advantages begins. Here is the bakery ingredients innovation and development “engine room” of AB Mauri. To be based at the Baking Technology Centre in The Netherlands we are searching for a an enthusiastic Bakery Research Analyst who will be responsible for testing and evaluating of ingredient systems in a wide variety of applications, such as bread, hamburger buns, sweet goods and tortillas. Consultant: Dirk-Jan van Veldhuizen, telephone: +31 (0)317-468686 or +31 (0)6-53137885

Plant Manager Veelomvattende functie met ruimte voor ondernemerschap en initiatief

Rotterdam

MaasRefinery BV is een jong, markten klantgericht bedrijf dat zich toelegt op de specialistische verwerking van plantaardige oliën en vetten voor de voedingsmiddelenindustrie, in kleine batches. Het is een ‘state of the art’ raffinaderij, ontworpen volgens de laatste technologische en milieutechnische ontwikkelingen. MaasRefinery is volop in ontwikkeling en verwerkt zowel conventionele als biologische oliën en vetten. Zij raffineert de oliën en kan ook winteriseren en degummen. Op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu worden de hoogste eisen gesteld aan techniek en personeel. Voor deze dynamische, onderscheidende speler zijn wij op zoek naar een gedreven Plant Manager die verantwoordelijk is voor het aansturen van de gehele productielocatie om doelstellingen op gebied van onder meer kwaliteit en klanttevredenheid te verwezenlijken. Consultant: Dirk-Jan van Veldhuizen, telefoon: 0317-468686 of 06-53137885 Voor meer informatie zie onze website: www.dupp.nl of mail uw reactie naar: [email protected]

Gen. Foulkesweg 66, 6703 BW Wageningen i www.dupp.nl e [email protected] t 0317-468686

Jaargang 14, nr. 6 – 20 september 2013

Inhoud nr. 6 – 20 september 2013

Langverwachte kweekvleesburger gepresenteerd EU wil mogelijkheden ‘class action’ verruimen

Veel misverstanden over de aardappel www.nutri-akt.nl

01_cover.indd 1

09-09-13 12:24

Bij de voorpagina: Na jarenlang onderzoek presenteerde prof. Mark Post in Londen de eerste kweekvleesburger. Hij haalde er wereldwijd de publiciteit mee. Vanaf pagina 25. Foto: David Parry/PA Wire

Bioterrorisme

38 45 49 50

Voedingsmiddelen ook doelwit?

Delicatesse in China

Food & Safety Event

20 22 25 28 32 34 37

Voedselveilig én veilig werken

Mixed

4

Kort nieuws uit de sector

Brinky

Cartoonfiguren maken producten aantrekkelijk

Schade verhalen

10

EU wil ‘class action’ vergemakkelijken

Kweekvlees ‘Smaakt als vlees, maar minder sappig’

Export levende schaaldieren

Cursussen HAS Beslagen ten ijs komen

Service Cartoon, agenda en colofon

Introducties op Anuga

September 2013 Oplage 22.000

Natuurlijke producten zijn een blijvertje

Energiebeheer In Europa verhuurt Euro Pool System jaarlijks 650 miljoen kratten aan producenten, handelaren en retailers. Al die kratten worden na gebruik op verschillende locaties van vuil ontdaan en gewassen. Door het energieverbruik te optimaliseren wil Euro Pool System in Europa fors gaan besparen. Het bedrijf startte in 2012 met een proef ‘energiebeheer op afstand’. CimPro leverde de apparatuur waarmee het verbruik van alle afzonderlijke installaties in beeld wordt gebracht . Lees verder op pagina 7

Productnieuws Hygiënisch zakken legen

NewGeneris-project

14 18

Acrylamide beïnvloedt geboortegewicht

McCain

De Unilyzer 900 van Unipower is een noviteit op het gebied van Power Quality Analyzers. Dit instrument verricht netanalyses volgens de EN 50160 en de NetCode en meet volgens de hoogste standaard IEC-61000-4-30 klasse A. De Unilyzer 900 is uitgerust met analoge anti alias filters en gescheiden ingangen voor detectie van transiënten. Naast analyse en rapportage met de PQSecure software zorgt de bijhorende Android App voor een live weergave van de meting via Wi-Fi. Lees verder op pagina 9

Reststromen Biogas uit retourbrood

NVVL

Veel misverstanden over de aardappel

Kwaliteitsanalyse

Jubileumsymposium

Passieve en actieve led-koelers voor spotlights en downlights. Meer weten? Zie pagina 26 voor meer informatie

01_cover.indd 1

20-08-13 09:12

Als extraatje bij deze uitgave van EVMI: Products4Engineers, met informatie voor technische specialisten over instrumenten en machines.

eisma voedingsmiddelenindustrie | september 2013

03_Inhoud.indd 3

3

09-09-13 13:50

Kort nieuws Hollandse Goudse beschermd Kaasproducenten die Goudse of Edammer kaas in het buitenland produceren en aanprijzen met ‘uit Holland’ overtreden Europese regels. Voor échte kaas uit Holland is nu een logo en een beschermingsprotocol ingesteld. Goudse kaas heeft een BGA-erkenning met de aanduiding Gouda Holland. Kind beïnvloedt snackgedrag óók online Kinderen kopiëren snackgedrag van een leeftijdgenootje niet alleen als ze live bij elkaar zitten, maar óók via online contacten. De mate van beïnvloeding hangt mede af van het zelfbeeld van de jonge tieners. Dat blijkt uit onderzoek van onder meer sociaal wetenschapper Kirsten Bevelander van de Radboud Universiteit Nijmegen. Producten Vegetarische Slager bij Delhaize Producten van de Vegetarische Slager zijn nu ook in de supermarkten van Delhaize in België te koop. Door de deal met Delhaize wordt het doel voor 2013 van in totaal ruim 1000 verkooppunten ruimschoots gehaald. Recall om levende kikker De Belgische retailketen Match heeft eind augustus alle voorverpakte zakjes veldsla en ruccola van het huismerk Cora teruggehaald, nadat een consument een levende kikker in zijn sla had aangetroffen. Uitgaven kip naar recordhoogte Nederlandse huishoudens hebben in de eerste helft van dit jaar een recordbedrag van 290 miljoen euro aan kip uitgegeven. Dat is 3,7 procent meer dan in dezelfde periode van 2012. Dit blijkt uit cijfers van marktonderzoeksbureau GfK. Vion sluit 2 slachterijen Vion Food wil in Duitsland de slachterijen in KaselGolzig (Vion Lausitz) en Minden (Atals-Handelsgesellschaft) sluiten. Verder zal de diepvries convenienceproductie in Wunstorf worden verkocht. De sluiting heeft gevolgen voor maximaal 113 eigen medewerkers en 85 mensen die via externe dienstverleners in dienst zijn. Huybrechts nieuwe CEO Farm Frites Guy Huybrechts is de nieuwe CEO van Farm Frites. Hij volgt Danny Dresselaerts op. De Belg Huybrechts was eerder CEO van Lamb Weston/Meijer. Ook maakte hij deel uit van de raad van bestuur van de Vandemoortele Group. Duurzame waterzuivering Mars Bij de productielocatie van Mars in Veghel is het officiële startsein gegeven voor de bouw van een nieuwe duurzame waterzuiveringsinstallatie met de nieuwste anaerobe memthane technologie.

4

Mixed Heinz schrapt mogelijk 180 banen in Nederland ZEIST – Heinz schrapt waarschijnlijk zo’n 180 kantoorbanen bij de vestigingen in Nederland. Dat meldt het bedrijf. Het concern zegt dat een reorganisatie nodig is om de positie in een sterk concurrerende markt wereldwijd te versterken. De voorgestelde nieuwe structuur zal de “organisatie versterken, eenvoudiger maken en meer gebruik gaan maken va de wereldwijde schaal van het Heinz-concern”, stelt een woordvoerder tegen EVMI. Voor betrokken medewerkers zal in overleg met de OR een sociaal plan worden opgesteld. Heinz heeft in Nederland ongeveer 1000 medewerkers in Zeist (het Benelux-hoofdkantoor, Europese inkoop en Supply Chain), Nijmegen (het nieuwe Europese R&D-centrum) en de productielocaties in Utrecht en Elst. Half augustus gingen al geruchten dat Heinz de Benelux-activiteiten tegen het licht houdt. Dit nadat het wereldwijde Heinz-concern in juni werd overgenomen door Berkshire Hathaway en 3G Capital. Van de Benelux-merken Roosvicee, Karvan Cevitam, De Ruijter, Venz, Brinta, Kwatta, Wijko Satésaus, Amoy en Honig zouden naar verluidt alleen de laatste twee merken internationale schaalgrootte en potentie hebben.

D d t D a t e D v

‘

D i d v v D w j w g t m V l w n w N o l

Roosvicee komt met Multivit Stevia ZEIST – Roosvicee brengt twee fruitdranken op de markt die zijn gezoet met stevia (natuurlijk stevia-extract steviolglycosiden). Het gaat om Multivit Fruitmix en Multivit Roodfruit Appel. De fruitdranken bevatten geen toegevoegde suikers en per glas 43 kcal minder dan de reguliere variant. Per 100 gram bevat de Fruitmix-variant met stevia nu 3,4 gram suiker (uit de vruchten) en de Roodfruit Appel-variant met stevia 3,6 gram suiker. Suikerverlaging is een belangrijk speerpunt voor Roosvicee-fabikant Heinz. Zo is in alle siropen en kinderfruitdrinks van Roosvicee een suikerreductie van 30 procent doorgevoerd. De komst van Multivit Stevia is dan ook een logische stap, stelt het bedrijf.

N V

FrieslandCampina Kievit wint Fi Excellence Award SÃO PAULO – FrieslandCampina Kievit heeft samen met haar Braziliaanse distributeur MasterSense de Fi Excellence Innovation Award gewonnen met Vana-Cappa B01. Dit gebeurde tijdens de vakbeurs Food Ingredients South America (FiSA) in augustus in São Paulo. De innovation award wordt toegekend aan het bedrijf met het meest innovatieve nieuwe ingrediënt. Vana-Cappa B01 is een schuimmiddel op basis van zuivelingrediënten, plantaardige vetten en koolhydraten dat geëncapsuleerd gas onder druk bevat. In instant mousse, waarin het als ingrediënt gebruikt wordt, zorgt deze toepassing ervoor dat het niet meer nodig is, een mixer te gebruiken bij het opkloppen van de mousse. In plaats daarvan krijgt het product de benodigde structuur en textuur door even te roeren.


04-05-06-07-08_mixed.indd 4

D v

09-09-13 13:59

W c D H b A p H b H e V

Column Dijksma wil eerlijke vergoeding voor agf-fabrikanten DOORN – Staatssecretaris Sharon Dijksma van landbouw wil met retailketens praten over de vergoedingen die zij agf-fabrikanten geven voor hun producten. “We moeten voorkomen dat de rekening eenzijdig bij de telers wordt gelegd.” Dat zei Dijksma op een seminar in Doorn. Ze refereerde aan een biologische akkerbouwer die eerder gratis aardappelen weggaf om te protesteren tegen de import van goedkope aardappelen. “Dergelijke dumpsituaties moeten we voorkomen”, aldus Dijksma. “Daarom wil ik met de supermarkten in gesprek over wat een eerlijke prijs is voor een eerlijk product. De eisen aan de telers worden strenger. Er zijn geen gratis eisen. De consument kan niet langer voor een dubbeltje op de eerste rang zitten. We moeten praten over andere verdienmodellen.”

‘Biologisch en natuurlijk niet gezonder’ DEN HAAG – Biologische, natuurlijke voeding is niet per definitie beter, gezonder of veiliger dan voedingsmiddelen met kunstmatige toevoegingen. Dat zegt Stephan Peters, specialist voedselveiligheid bij het Voedingscentrum. Door de trend naar biologisch en puur natuur wordt er volgens hem onterecht angst aangejaagd voor niet-natuurlijke bestanddelen. Ook worden natuurlijke ziekmakers over het hoofd gezien, stelt hij. Natuurlijk(er) eten noemt Peters wel een gezonde ontwikkeling, omdat dan meer wordt opgeschoven richting Schijf van Vijf. “Maar het wil niet zeggen dat als je alleen maar biologisch of puur eet, dat je daardoor geen gifstoffen of andere ziekmakers binnenkrijgt.” Voor wat betreft kunstmatige toevoegingen, zegt hij: “Voor je lichaam is er geen verschil tussen natuurlijke en niet-natuurlijke stoffen. Via je darmen komen ze allemaal in je lever terecht. Die zorgt dat toxische stoffen wateroplosbaar worden, zodat de nieren ze via de urine kunnen uitscheiden.” “De strenge regelgeving in Nederland zorgt ervoor dat er niets in ons eten terecht komt wat de lever niet zou kunnen afbreken of zich ophoopt of stapelt in ons lichaam.” Wel stapelbaar zijn dioxines. “Die komen zelfs ietsje meer voor in biologisch eten. Maar met een gevarieerd eetpatroon levert ook dit geen problemen op.”

NBC stopt met campagnes Voorlichtingsbureau Brood WAGENINGEN – Het Nederlands Bakkerij Centrum (NBC) stopt met een aantal activiteiten, waaronder campagnes van het Voorlichtingsbureau Brood. Ook de consumentenvoorlichting over brood verdwijnt. De reorganisatie gaat ten koste van ongeveer 15 arbeidsplaatsen. Het kennis- en adviescentrum voor de bakkerijbranche bestond lange tijd voor een groot deel van branchegeld: subsidie die via de meelheffing door de commissie Brood & Banket van het Productschap Akkerbouw bij het centrum terechtkwam. Doordat de overheid de meelheffing afschaft, moet het NBC per 1 januari 2014 enkele activiteiten afstoten. Het NBC blijft wel bestaan. NBC focust op kennis over bakkerijproducten en gezondheid. Ook blijven betaalde diensten als productbeoordeling, hygiëne-inspecties en -advies behouden. Het niet-commerciële Kennisloket (met specifieke kennis over zaken als voeding en gezondheid, weten regelgeving, grondstoffen en warenwet) blijft eveneens bestaan. Dit kan met behulp van branchegeld. Voor het Nationaal Schoolontbijt wordt nog een oplossing gezocht, bericht Bakkers in bedrijf.

Cultured beef. Dat was het antwoord van prof. Mark Post op de vraag hoe hij het geheel van aan elkaar geplakte, in het lab gekweekte rundvleescellen noemt, die samen een hamburger vormen. Post presenteerde begin augustus de eerste hamburger op een persconferentie in Londen en verwierf daar wereldwijd

Cultured beef aandacht mee op televisie, in kranten en op internet. De vraag werd in Londen wat anders geformuleerd. Die luidde namelijk of er een betere naam was dan ‘Frankenstein-burger’, zoals sommigen de kweekvleesburger noemen. Zoals alle écht nieuwe technologieën wekt het kweekvlees zowel fascinatie als weerzin op. Prof. Post speelt met zijn nieuwe technologie in op een reeks grote problemen die voor ons liggen. De wereldbevolking groeit en een toenemend aantal mensen verdient meer dan het bestaansminimum waardoor de vraag naar vlees nog verder groeit. Het fokken van dieren is slecht voor het milieu en dan zijn er nog de ethische aspecten. Voor vlees moet een dier worden gedood. Nog afgezien van novel foods-regels, economische haalbaarheid, opschalingsproblemen en het feit dat er nu alleen spiercellen gekweekt zijn en geen vetcellen: liggen er over 20 jaar daadwerkelijk worstjes en biefstukken in de schappen, naast het vlees met een waarschuwingssticker dat er een dier voor is gedood? Ik kan het me moeilijk voorstellen. Nu was het 30 jaar geleden ook onvoorstelbaar dat we nu internet hebben en dat we voortdurend via social media met elkaar in contact staan. Of alleen al dat mobiele telefonie zo’n vlucht zou nemen. Maar aan de andere kant komen er steeds betere vleesvervangers op de markt, lekkerder en met een betere textuur. Bovendien willen consumenten juist natuurlijkere producten, die minder bewerkingen hebben ondergaan. In een lab gekweekte cellen passen niet bepaald bij die trend. Die argumenten doen echter niets af aan de bijzondere prestatie van Post en zijn team. Mochten er geen cultured beefburgers in de winkel komen te liggen, dan komen er vast wel medische toepassingen voor in het lab gekweekte vleescellen. Norbert van der Werff, redactiecoördinator


04-05-06-07-08_mixed.indd 5

5

09-09-13 13:59

Reacties op evmi.nl Dat wordt dus óf een strafzaak wegens fraude óf wegens smaad.” Harrie Romeijn reageert op het bericht dat Vleesconcern Vion volgens tv-programma Zembla vlees met het Beter Leven kenmerk dagelijks zou bijmengen met regulier vlees. De Dierenbescherming wil daarom strafrechtelijke vervolging. “Gezien deze reactie van Stephan Peters zou je je kunnen afvragen of hij er ‘per definitie wel’ kaas van heeft gegeten. Hij lijkt in ieder geval de aanmerkelijke verschillen in productiewijze erbuiten te laten en de impact daarvan op het milieu en de gezondheid, waarvan residuen van chemische middelen er een is. Een ander voorbeeld: gebruik van GGO is in de biologische landbouw niet toegestaan. Wat GGO-voedsel bij eenmagigen kan aanrichten is wetenschappelijk aangetoond.” Adviseur duurzame landbouw en energie Bertus Buizer in reactie op de visie van specialist voedselveiligheid Stephan Peters van het Voedingscentrum, dat biologische en natuurlijke voeding niet per definitie beter, gezonder of veiliger is dan voedingsmiddelen met kunstmatige toevoegingen. Hij stelt dat consumenten onterecht bang worden gemaakt voor nietnatuurlijke bestanddelen. Ook worden natuurlijke ziekmakers over het hoofd gezien, meent hij. “Geachte meneer Stephan Peters, u heeft waarschijnlijk een slechte nachtrust gehad of zo. Waarom vertelt u deze onzin? Of vertel eens wie betaalt u om deze onzin te vertellen?” Willie van Boxtel reageert op hetzelfde bericht. “‘Voor je lichaam is er geen verschil tussen natuurlijke en niet-natuurlijke stoffen.’ Beste Stephan, (oudcollega) dat mag je zo in het algemeen niet zeggen. Ik hoop dat je met stoffen de voeding van het land bedoelt. Er is namelijk wel degelijk een verschil tussen voedingssupplementen die synthetisch (niet-natuurlijk) gemaakt zijn en voedingssupplementen uit de natuur gewonnen. Synthetische stoffen zijn namelijk voor de helft werkzaam en (vanwege hun chemische structuur) voor de andere helft niet werkzaam. Deze helft belast je lichaam en moet weer worden verwijderd. Verder zijn niet-natuurlijke voedingsstoffen bewerkt met chemicaliën, pesticiden en andere giftige stoffen. Een deel van deze giftige stoffen krijgen wij binnen (ook al is de concentratie lager dan de MRL) en het lichaam moet het maar weer opruimen ten koste van onze weerstand. Door bewerking met giftige stoffen maakt de plant minder vitaminen en polyfenolen aan. Hierdoor krijgen wij weer minder binnen via de voeding. De verwerking van het voedsel door het lichaam is een zeer ingewikkeld biochemisch proces. We kennen nog maar een fractie van deze biochemische processen. Blijf dus terughoudend met allerlei beweringen.” Cor Arts van Arts Food Products brengt een nuance aan.

6

Mixed Unilever opent ijsfabriek in Turkije KONYA – Unilever opent een nieuwe productielocatie voor ijs in het Turkse Konya, voor onder meer de ijsmerken Cornetto, Max en Twister. Met de bouw is een investering van 95 miljoen euro gemoeid. De nieuwe ijsfabriek is volgens het bedrijf de eerste ter wereld met een LEED-certificaat en helemaal gericht op duurzaamheid, bericht vakblad IJs! Regen, oppervlaktewater en warmte worden hergebruikt en het afval is tot een minimum gereduceerd. De locatie wordt de 35ste ijsfabriek van Unilever. De ijsjes zijn bestemd voor de Turkse markt, maar ook voor export naar het Midden-Oosten en Noord-Afrika. De huidige productiecapaciteit is 80 miljoen liter per jaar. In de toekomst wordt dit opgeschroefd naar 200 miljoen liter. Turkije is een belangrijke groeimarkt voor Unilever, zegt Pier Luigi Sigismondi, hoofd supply chain van het bedrijf. “Konya wordt onze achtste productielocatie in dit land.” De nieuwe fabriek biedt plaats aan ongeveer 300 medewerkers.

Nutella naar rechter om Nugtella ALBA – Nutella-fabrikant Ferrero gaat juridische stappen nemen tegen het Amerikaanse Organicares, dat Nugtella op de markt brengt. De verpakking van Nugtella lijkt sterk op Nutella, alleen bevat de Amerikaanse hazelnootpasta ook nog marihuana. In de hazelnootpasta van Nugtella is volgens de fabrikant in San Jose uitsluitend ‘medische marihuana’ verwerkt. Dit is bedoeld voor mensen die een vergunning hebben om vanwege hun gezondheid marihuana te mogen gebruiken. Een potje Nugtella kost 25 dollar (bijna 19 euro). “Ferrero zal alle mogelijke stappen ondernemen om zijn rechten te beschermen en om verwarring (van Nugtella) met het wereldberoemde merk Nutella uit te sluiten”, aldus een woordvoerder van het bedrijf. Organicares heeft overigens enkele maanden geleden de verpakking al iets veranderd. Eerder leek het etiket helemaal op Nutella, sindsdien is het lettertype wat ronder gemaakt.

‘Sandwichspreads, kroketten en kaas steeds zouter’ DEN HAAG – De hoeveelheid zout in voedingsmiddelen is sinds 2007 gemiddeld niet gedaald. Een deel is minder zout geworden, maar er zijn ook producten die in 2013 juist zouter zijn. De grootste stijgers sinds 2007 zijn sandwichspreads, kroketten en kaas. Ook zijn er nog steeds grote verschillen binnen de productgroepen. Het minst zoute product is vaak een derde minder zout dan het zoutste product. Dat stelt de Consumentenbond op basis van nieuw eigen onderzoek. De Consumentenbond onderzoekt sinds 2007 elke twee jaar het zoutgehalte in 150 alledaagse levensmiddelen, als brood, kaas en tomatensoep. “Het is zeer teleurstellend om te constateren dat fabrikanten hun producten nog even zout maken als zes jaar geleden”, reageert Bart Combée, directeur Consumentenbond. “Dit terwijl fabrikanten van groenteconserven en de bakkers de afgelopen jaren hebben laten zien dat zoutreductie wél mogelijk is’. Minister Schippers (Volksgezondheid) kondigde in mei 2013 aan in een platform concrete normen voor zoutgehalten per productgroep op te gaan stellen, waaraan fabrikanten zich moeten houden. Fabrikanten die te hoge gehaltes hebben, zullen openbaar gemaakt worden.


04-05-06-07-08_mixed.indd 6

09-09-13 14:00

‘

A N l v A h

Kort nieuws DEN BOSCH – De provincie Noord-Brabant krijgt een International InsectCentre (IIC). Ruim 15 bedrijven, onderwijsinstellingen en overheidspartijen bundelen daarvoor in Den Bosch hun krachten. Het IIC wordt een internationaal kennis- en innovatienetwerk dat zich sterk maakt voor de toepassing van insecten(larven) als eiwitrijke grondstof voor de voedingsindustrie, pharma en diervoederindustrie. Het centrum wil meebouwen aan een nieuwe verwerkingsketen voor insecten. Vooral het realiseren van schaalgrootte is daarbij van belang. Volgens de initiatiefnemers moet het mogelijk zijn om over zeven jaar met tachtig grote(re) kwekerijen in Nederland een omzet van 420 miljoen euro te realiseren. Noord-Brabant, met name het noordoosten van de provincie, kent al veel kwekers en innovatieve verwerkers van eet- en verwerkbare insecten.

‘Meer inpakken in Nederland’ ANDELST – Look-O-Look denkt erover de inpakactiviteiten die nu in Tsjechië en Polen plaatsvinden naar Nederland te halen. De snoepfabrikant wil daarvoor de bestaande inpakafdeling in Arnhem zo snel mogelijk uitbreiden. Medewerkers van de sociale werkplaats Presikhaaf Bedrijven uit Arnhem pakken sinds maart van dit jaar het snoep van de fabrikant uit Andelst in. Tot volle tevredenheid, zegt algemeen directeur Adrie Gerritsen van Look-O-Look. Het bedrijf wil daarom de afdeling uitbreiden. In de productiehal in Arnhem werken momenteel zo’n 70 mensen. Er kunnen in totaal zo’n 160 medewerkers aan de slag.

FrieslandCampina vergroot productiecapaciteit AMERSFOORT – De Ledenraad van FrieslandCampina heeft ingestemd met 245 miljoen euro aan investeringen in Borculo en Leeuwarden. 135 miljoen euro is bedoeld voor de bouw van een nieuwe fabriek voor kindervoeding en ingrediënten in Borculo. In Leeuwarden (zie foto) wordt 110 miljoen euro geïnvesteerd in de vervanging en uitbreiding van de verwerkingscapaciteit voor geëvaporeerde melkproducten. Het gaat daarbij om eerder aangekondigde plannen. Met de uitbreidingen stelt het zuivelconcern niet alleen een bijdrage te leveren aan de regionale werkgelegenheid, maar ook aan een verdere versterking van de Nederlandse exportpositie voor zuivelproducten. FrieslandCampina presenteerde tevens de halfjaarcijfers. De omzet in het eerste halfjaar 2013 nam, ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar, met 8,5 procent toe tot 5,5 miljard euro. De winst steeg met 17,1 procent naar 164 miljoen euro. Hogere verkoopprijzen en de verkoop van meer producten met toegevoegde waarde hebben bijgedragen aan de omzetgroei en de verbetering van het resultaat. De categorie kindervoeding realiseerde de sterkste groei, zowel in de consumentenmarkt als in de business-to-business markt.

Aalt Dijkhuizen stopt bij WUR Bestuursvoorzitter Aalt Dijkhuizen stopt op 1 maart 2014 bij Wageningen UR, omdat hij er drie termijnen van vier jaar op heeft zitten. Hij blijft overigens actief in de food & agri en gaat zich onder meer toeleggen op advies- en commissariaatswerk. Leeuwarden Smaakhoofdstad 2015 Leeuwarden wordt Hoofdstad van de Smaak 2015. Dit heeft de landelijke Stichting Week van de Smaak bekendgemaakt. In 2014 zullen er in heel Friesland diverse activiteiten plaatsvinden onder het motto ‘Trots op de Smaken van Fryslân!’. Tewarie nieuwe CFO Vion Food Kenaad B. Tewarie is sinds 1 september Chief Financial Officer (CFO) van Vion Food. Hij was CFO/ CIO van retail-serviceorganisatie Euretco.

(Foto SignElements)

Noord-Brabant wordt centrum eetbare insecten

Staay Food neemt Van Rijn over Het failliete Van Rijn Trading in Poeldijk is overgenomen door Staay Food Group in Venlo. De activiteiten worden geïntegreerd met de activiteiten van Staay-Hispa in Barendrecht. Van Rijn Trading is kweker, producent en vermarkter van een breed assortiment verse groenten, voor groothandel, restaurant, industrie en retailer. Vliek naar Vaessen-Schoemaker Erik Vliek is aangesteld als directeur Technologie en Productie bij Vaessen-Schoemaker, dat zich richt op (clean label) oplossingen voor injectie en tumbletoepassingen voor verse en gegaarde vleesproducten. Vliek was directeur Quality Assurance/R&D bij Zwanenberg Food Group. Fonterra-topman stapt op Gary Romano, directeur New Zealand Milk Products van zuivelconcern Fonterra, heeft ontslag genomen. Zijn vertrek hangt waarschijnlijk samen met het botulismeschandaal bij het bedrijf. Fonterra-CEO Theo Spierings neemt de taken van Romano waar, tot een vervanger gevonden is. Nestlé en Google werken samen Het nieuwste besturingssysteem van Android krijgt de naam ‘Android KitKat’. Alle nieuwe releases van Android sinds 2009 hebben de naam van zoetwaren gekregen, in alfabetische volgorde. Toezicht moet beter Het toezicht in slachterijen moet structureel verbeteren. Dat vindt staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken. Middelen daarbij zijn onder meer sneller boetes uitschrijven en hogere tarieven voor activiteiten van de NVWA.


04-05-06-07-08_mixed.indd 7

7

09-09-13 14:00

Mixed ‘Nederlandse foodsector innoveert te weinig’ WAGENINGEN – De Nederlandse levensmiddelenindustrie blijft in innovaties achter bij Denemarken en Duitsland. Zij focust te veel op procesefficiëntie en kostenverlaging en te weinig op productvernieuwing en marketing. Op den duur is dat een doodlopende weg. Dat staat in het Europees benchmarkonderzoek dat Lei Wageningen UR in opdracht van het ministerie van Economische Zaken heeft uitgevoerd. Het ministerie heeft dit onderzoek laten uitvoeren om de concurrentiepositie en verduurzaming van de Nederlandse levensmiddelenindustrie in kaart te brengen en te versterken. Ten opzichte van Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Italië, Polen, Spanje en het Verenigd Koninkrijk heeft de Nederlandse levensmiddelenindustrie een relatief sterke positie voor wat betreft onderzoek en ontwikkeling. Ook is de sector sterk als het gaat om samenwerking bij innovatie. Maar omdat er vooral aandacht is voor efficiënte productieprocessen en kostenverlaging komt op den duur de concurrentiekracht en werkgelegenheid onder druk te staan. Echt vernieuwende innovaties komen slechts van een kleine groep bedrijven: start-ups en multinationals. Uit het Lei-onderzoek blijkt dat Nederland in Europa, na Denemarken en Duitsland, op drie staat als het gaat om innovatie in de levensmiddelenindustrie. Nederland investeert veel tijd en middelen in onderzoek en innovatie, maar genereert minder omzet uit nieuwe producten. Innovatie van het midden- en kleinbedrijf (MKB) is belangrijk voor de concurrentiepositie en werkgelegenheid. Daarom heeft het Lei voor het ministerie ook onderzoek gedaan naar de rol van het MKB hierin. Het blijkt dat het MKB bij innovaties vooral wordt belemmerd door hoge kosten, gebrek aan middelen en onvoldoende gekwalificeerde werknemers. Ook zijn bij de kosten van onderzoek en ontwikkeling en innovatie de risico’s relatief groot. Daarnaast is het voor MKB-bedrijven moeilijk om innovaties te verwaarden, omdat nieuwe producten lastig te beschermen zijn tegen namaak, terwijl kennis in deze sector zich snel verspreidt.

8

Vivera vleesvervangers met lupine uit de buurt

HOLTEN – Vivera (Enkco) heeft vleesvervangers op de markt gebracht op basis van lokaal geteelde lupine. De lupine is dit voorjaar ingezaaid en is nu geoogst. De nieuwe productlijn komt na jaren van productontwikkeling door Vivera. Uitgangspunt was om een product te krijgen met een lekkere smaak en goede bite. Het bedrijf stelt op deze manier de hele productieketen in eigen hand te hebben: lokaal geteeld door eigen akkerbouwers en lokaal verwerkt in de eigen productielocatie in Holten. Lupine is een oud-Hollands gewas. Het is een bodemverbeteraar die stikstofbindend is, waardoor geen bemesting noodzakelijk is en dus CO2 wordt uitgespaard. Bovendien heeft het een hoge eiwitopbrengst per hectare. Voor de gecontracteerde akkerbouwers is lupine een nieuw gewas. Daarom werden ze de afgelopen maanden tijdens de teelt begeleid door het Louis Bolk Instituut en de stichting Kiemkracht. De producten worden verkocht onder de naam ‘We love nature’. Ze zijn er in nuggets, roerbakstukjes en spiesjes en bevatten geen hulpstoffen of E-nummers.

Mondelez: 3D-kern in kauwgom DEERFIELD – Trident- en Stimorol-fabrikant Mondelez komt met een nieuwe oplossing voor een snellere afgifte van smaak en verfrissing in kauwgom: een 3D-kern van polymeer. Bij normale kauwgom moet voor het vrijkomen van deze actieve stoffen eerst gekauwd worden. Met een 3D-object in de kauwgom hoeft dat niet meer. Gom in kauwgom heeft de neiging om actieve stoffen, als stoffen voor kleur, smaak, verfrissing of kruidenextracten, binnenin te houden. Sommige fabrikanten lossen dit op door deze componenten in te kapselen of aan de buitenkant in de coating aan te brengen, zegt Mondelez. Dat maakt echter dat deze stoffen pas vrijkomen na kauwen. Een 3D-object in de kern van de kauwgom valt bij plaatsing in de mond onder invloed van speeksel direct uit elkaar waardoor smaakstoffen en andere actieve stoffen sneller worden afgegeven. Het aroma uit de kern geeft bovendien een voortdurende en lange afgifte van smaak. Bij deze kauwgum maakt het niet meer uit of de stoffen ingekapseld zijn of niet. Het object is gemaakt van hydrofiele polymeren (polyethyleenglycol oftewel PEG) met ten minste één actieve stof. De fabrikant heeft patent op de technologie aangevraagd.


04-05-06-07-08_mixed.indd 8

09-09-13 14:00

Den Hollander Engineering is al 30 jaar toonaangevend in verwerkingssystemen op het gebied van verhitten, indampen en drogen. Zowel de engineering, productie en levering als de installatie van complete hoogwaardige systemen voor de voedingsmiddelen- en zuivelindustrie is dagelijks werk voor de specialisten van Den Hollander Engineering. Ouderwets vakmanschap gaat daarbij hand in hand met innovatie en samenwerking met de opdrachtgever.

Procestechnologie voor de toekomst Alle inzet van Den Hollander Engineering is er op gericht om procestechnologie nóg effectiever toe te passen, zodat dit een hoger rendement in uw productieproces oplevert. Dat doen we niet alleen door de ontwikkeling en installatie van nieuwe hoogwaardige systemen, maar ook door uw bestaande processen te optimaliseren, zodat er een maximale energiebesparing en een optimaal eindproduct kan worden gegarandeerd. Maak een afspraak met onze engineers voor een oriënterend gesprek en zie wat de totaalaanpak van Den Hollander Engineering kan betekenen voor úw productieproces.

Den Hollander Engineering B.V. Postbus 41 4200 AA Gorinchem Tel.: +31 (0) 183 625 827 [email protected] www.dhe.nl

Geen kans op Amerikaanse toestanden

EU wil mogelijkheden ‘class action’ verruimen Tekst: Norbert van der Werff | Foto’s: Signelements, Siam Thanachai, Vitaminwater South Africa

Nogal wat voedingsmiddelenbedrijven hebben te maken gekregen met collectieve schadeclaims in de VS in verband met al dan niet terechte gezondheidsclaims. De Europese Commissie wil dat ‘collectief verhaal’ in Europa gemakkelijker wordt. Amerikaanse toestanden zijn echter voor zowel de tegen-, als de voorstanders een schrikbeeld. Wie zich in de EU niet aan de claimwetgeving houdt, kan op termijn maatregelen van de voedselautoriteiten verwachten. In veel gevallen gaat het dan om een waarschuwing of boete en een betaalde herinspectie. In Nederland handhaaft de NVWA vooralsnog niet erg streng en het lijkt erop dat dit in de andere EU-lidstaten net zo is. Alleen wie ten onrechte een me-

10

dische claim voert, loopt het risico op een hoge boete. Begin dit jaar kreeg een Nederlandse webshop een boete van ruim 30.000 euro wegens claims die op de website stonden. Niets vergeleken bij de bedragen die voedingsmiddelenbedrijven die actief zijn op de Amerikaanse markt soms kwijt zijn als ze een vermeende valse gezondheidsclaim voeren. In Europa zijn

collectieve schadeclaims van consumenten (nog) niet gebruikelijk, maar in de Verenigde Staten is dat anders. Geregeld maken consumenten die menen benadeeld te zijn door fabrikanten gezamenlijk een ‘class action’-proces aanhangig, waarvoor overigens niet in alle staten dezelfde regels gelden. Als consumenten er in slagen aannemelijk te maken dat ze schade hebben geleden, betekent dat een miljoenenstrop voor het aangeklaagde bedrijf en kassa voor consumenten – maar vooral voor hun advocaten. Om slepende rechtszaken uit de weg te gaan, treffen veel bedrijven een eveneens dure schikking, al zeggen ze daar direct bij dat dat géén schuldbekentenis is.


10-11-12-13_classaction.indd 10

09-09-13 13:53

D R N m n d k z s p w d H h i b C m d e S v o d o b w h b s

De klos Recentelijk waren Vitaminwater, Kellogg’s en Naked Juice de klos. Het proces tegen Vitaminwater, een merk van Coca-Cola, loopt nog. In juli bepaalde de rechter in New York dat consumenten geen collectieve schadeclaim kunnen indienen vanwege mogelijk valse gezondheidsclaims op Vitaminwater, omdat de schade per individu gering is. Het class-action process tegen het Coca-Cola-merk mag wel worden voortgezet. Inzet wordt nu het recht de claims op het product te mogen voeren. Het gaat daarbij om claims over beperking van het risico op oogziekte en stimulering van het immuunsysteem. Ook is er een claim over de bevordering van gezonde gewrichten. CocaCola is tevreden met de uitspraak over Vitaminwater. De frisdrankfabrikant verwacht dat de aanklacht over de gezondheidsclaims uiteindelijk zal worden verworpen. Het Center for Science in the Public Interest, dat de belangen van de consumenten behartigt, sprak echter ook van een overwinning. De organisatie stelt dat de hoeveelheid fruit in Vitaminwater - met onder meer de smaken drakenfruit, kiwi-aardbei en açai-blauwe bes-granaatappel - verwaarloosbaar is, doorgaans minder dan een halve procent. Afgezien van de lightversie bevat een fles van 0,57 liter zo’n 8 theelepels suiker en 120 kcal.

Naked Juice Eveneens in juli trof PepsiCo-merk Naked Juice een schikking om consumenten die op basis van de claims ‘all natural’ en ‘non-GMO’ sappen hebben gekocht, te compenseren. Consumenten meenden door Naked Juice te zijn misleid en startten daarom in 2012 een class action. Volgens de eisers bevatten de sappen verwerkte en synthetische ingrediënten en ingrediënten van genetisch gemodificeerde gewassen. Naked Juice bestrijdt dat de voedingsclaims onterecht zouden zijn, maar heeft toch een schikking getroffen, die het bedrijf 9 miljoen dollar (6,8 miljoen euro) kan gaan kosten. Consumenten kunnen de waarde van de door hen gekochte drankjes terugkrijgen, met een maximum van 75 dollar. Ze moeten dan wel kunnen aantonen dat ze voor zoveel hebben aangeschaft. Consumenten die dat niet kunnen, kunnen een bedrag van tussen de 5 en de 45 dollar terugkrijgen. In mei trof Kellogg’s eveneens een schikking. Het bedrijf stort 4 miljoen dollar (3 miljoen euro) in een fonds om consumenten schadeloos te stellen. De kwestie draait om Frosted Mini-Wheats. Die zouden volgens Kellogg’s bij kinderen de concentratie, het geheugen en andere cognitieve functies stimuleren en de klagers bestrijden dat. Ook hier is niet vastge-

steld of de gezondheidsclaims terecht zijn of niet, maar is gekozen voor een schikking om langdurige en kostbare processen te voorkomen. Kellogg’s staat nog steeds achter de claim, maar tast dus toch diep in de buidel. Probiotica Dat deed in februari ook General Mills, vanwege claims op probiotische yoghurt. Volgens de aanklacht uit januari 2010 adverteerde General Mills ten onrechte met de claim dat de yoghurt goed was voor de darmgezondheid. Vanwege die claim kon het bedrijf een hogere prijs vragen voor de YoPlus yoghurt

>>>

België België werkt al aan een regeling voor groepsvorderingen. Minister Johan Vande Lanotte heeft daartoe afgelopen juli een voorstel gedaan. Nu kan in België alleen bij milieuschade collectief worden verhaald. De Belgische consumentenorganisatie TestAankoop stelt blij te zijn met het voorstel, waarvoor de organisatie 20 jaar heeft gelobbyd. Test-Aankoop schrijft dat er in het wetsontwerp voldoende filters en voorwaarden ingebouwd zijn om niet te vervallen in de toestanden die in de Verenigde Staten ontstaan bij class actions. Het lijkt erop dat overal in Europa, bij zowel de tegenstanders als de voorstanders, dát het grote schrikbeeld is.



11

09-09-13 13:54

Zalm van Foppen De bekendste affaire in Nederland waarbij veel consumenten schade verhaalden op een voedingsmiddelenbedrijf was de met Salmonella thompson verontreinigde zalm van het Harderwijkse bedrijf Foppen Paling en Zalm. Letselschadebureau Drost behandelde 600 claims voor schadevergoeding. Het betreft echter geen collectief verhaal, want elke zaak wordt afzonderlijk behandeld. Er is dus geen standaardvergoeding, maar alle slachtoffers krijgen aantoonbare schade vergoed. Van de kant van Foppen worden de claims afgehandeld door diens verzekeringsmaatschappij Clare. In totaal werden in Nederland zo’n 1150 mensen ziek door het eten van de besmette zalm. Oorzaak van de besmetting waren de in de vestiging in het Griekse Preveza gebruikte zalmschalen. Die bleken gemaakt van een poreus materiaal, zodat bacteriën zich er goed konden nestelen. De zalm lag tijdens het hele productieproces op deze schalen.

en diende dat gecompenseerd te worden. General Mills betaalt 8,5 miljoen dollar (ruim 6,4 miljoen euro). Consumenten die het product tussen juli 2007 en juli 2012 hebben ge-

kocht, kunnen samen tot bijna 3 miljoen euro claimen. De compensatie per persoon is, afhankelijk van het aantal producten dat ze gekocht hebben. Het overige (en nietgeclaimde) geld wordt uitgekeerd aan de Mayo Clinic, die het gebruikt voor onderwijs over voeding en het maag-darmstelsel, en het National Consumer Health Center. In dit geval is de schadeloosstelling dus niet uitsluitend voor benadeelde consumenten. Het wordt eentonig: ook General Mills staat ondanks de schikking nog steeds achter de campagne en de gezondheidsclaims voor het product, dat in de VS al niet meer op de markt is. Strooischade In Europa zijn zulke collectieve processen, ook wel groepsvordering of collectief verhaal, niet gangbaar. Toch zijn er in diverse lidstaten van de EU mogelijkheden om collectief

schade te verhalen. Dat kan ook in Nederland, bijvoorbeeld via arbitrage of een schikking buiten de rechter om, of een collectieve vordering in een civiel proces. Het ministerie van EZ heeft in 2010 onderzoek gedaan naar ‘strooischade’. Dat heeft niets te maken met schade die mensen leiden doordat er in de winter niet wordt gestrooid, maar verwijst naar schade die voor elk van de benadeelden zo gering is dat het met het oog op de kosten niet loont als individu de schade te verhalen. De op zich wel grote schade is ‘verstrooid’ over een groot aantal mensen. Uit het onderzoek bleek dat strooischade veel voorkomt en dat de totale omvang aanzienlijk is. Het is echter moeilijk om de exacte omvang vast te stellen, omdat strooischade nauwelijks wordt verhaald. Dat hangt samen met de kosten, het ontbreken van prikkels voor de veroorzakers van de schade om tot een scha-

Heineken, Bavaria, InBev en Grolsch-dochter Grolsche Bierbrouwerij Nederland namen eind jaren negentig deel aan een bierkartel. Consumenten betaalden daardoor te veel. Als het aan de Europese Commissie ligt, kunnen consumenten in de toekomst gemakkelijker collectief schade claimen als bedrijven de mededingingsregels overtreden.

12



09-09-13 13:54

deafwikkeling te komen, de duur van de procedure, problemen bij het vaststellen van de schade en het bewijs. In het rapport, geschreven door de landsadvocaat, advocatenkantoor Pels Rijcken, Drooglever Fortuijn en de Erasmus Universiteit, wordt het uitbreiden van de mogelijkheden van collectieve acties genoemd als één van de mogelijkheden om strooischade aan te pakken. In de begeleidende brief bij het rapport aan de Eerste Kamer schreef de toenmalige minister Van der Hoeven dat werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB Nederland van mening zijn dat de bestaande mogelijkheden om schade te verhalen toereikend zijn. Consumentenorganisaties menen echter van niet. De Consumentenbond streeft al langer naar uitbreiding van de mogelijkheden voor een collectieve schadevergoeding bij oneerlijke handelspraktijken of kartelafspraken. De bond stelt dat naar de rechter stappen namens een benadeelde groep tijdrovend, duur en allesbehalve eenvoudig is. “Ellenlange procedures zijn het gevolg, waarbij de consument het vaak moet opnemen tegen grote bedrijven met goedbetaalde advocaten”, zegt directeur Bart Combée op de website van de Consumentenbond. De bond meent dat de Nederlandse overheid een te afwachtende houding aanneemt. Eerlijk en billijk De Consumentenbond krijgt mogelijk haar zin. De Europese Commissie heeft in juni een voorstel gedaan voor gemeenschappelijke maatregelen voor collectief verhaal in de lidstaten. De voorgestelde maatregelen zijn ech-

ter niet bindend, of in het Brusselse jargon: “De aanbeveling heeft tot doel te zorgen voor een coherente horizontale aanpak voor collectief verhaal in de Europese Unie zonder de systemen van de lidstaten te harmoniseren.” Het lijkt dus tamelijk vrijblijvend. Het Expertisecentrum Europees Recht van het ministerie van Buitenlandse Zaken spreekt echter van “opmerkelijk dwingende woorden” in de aanbevelingen van de Commissie aan de lidstaten. De Commissie wil dat de lidstaten zorgen voor procedures voor collectief verhaal die eerlijk, billijk, snel en niet buitensporig duur zijn. Er gaan zeker geen ‘Amerikaanse toestanden’ ontstaan, maakt EU-commissaris voor Justitie Viviane Reding duidelijk. “Deze aanbeveling is gebaseerd op een evenwichtiger aanpak om burgers gemakkelijker toegang te geven tot de rechter en tegelijkertijd een Amerikaans systeem van class actions en de kans op lichtzinnige vorderingen en misbruik van procesrecht te vermijden.” Misbruik voorkomen Anders dan in de VS, waar de klager en de geleden schade meer centraal staan, is het Europese voorstel bedoeld om de gang naar de rechter te vergemakkelijken en zo illegale praktijken een halt toe te roepen. De Europese Commissie heeft het daarbij expliciet over schadeclaims voor slachtoffers van schendingen van mededingingsbepalingen. Het lijkt er dus op dat het eerder de door prijsafspraken van brouwerijen getroffen bierliefhebbers zijn die schade kunnen claimen, dan yoghurteters die menen dat probiotica de darmgezondheid helemaal niet ten goede komt.

De centrale rol bij collectief verhaal in Europa is voor de rechter, die moet vaststellen of de vorderingen gegrond zijn. Om misbruik van de regels te voorkomen, wil de Commissie dat de lidstaten het gebruik van resultaatafhankelijke honoraria verbieden. Bovendien moeten de consumenten zich laten vertegenwoordigen door organisaties met een nonprofit karakter. Dit moet ervoor zorgen dat de belangenbehartiging van de getroffen personen centraal staan (en dus niet die van advocaten). Een derde maatregel om misbruik te voorkomen, is dat de schadevergoedingen niet bedoeld mogen zijn om de veroorzaker van de schade te straffen. De Europese Commissie heeft de lidstaten verzocht binnen twee jaar op de aanbevelingen te reageren.

Zo’n 1150 mensen in Nederland werden ziek door met Salmonella besmette zalm. Schadeclaims worden echter niet collectief, maar individueel afgehandeld.

Te korte broodjes Subway Klanten van Subway in Australië beklaagden zich er begin dit jaar over dat sommige Subway Footlong sandwiches helemaal geen voet lang (30,48 cm, of wel 12 inches) waren, maar slechts 11 inches. In de VS zijn er twee miljoenenclaims ingediend. Ze gingen op de Facebook-pagina van Subway foto’s uploaden van hun broodje Footlong met daarnaast een meetlint. Subway meende dat de naam het broodje beschreef en niet verwees naar de lengte, maar verontschuldigde zich toch voor de verschillen in grootte en zegde toe de bakprocedure aan te scherpen. De affaire waaide al snel over naar de VS. Daar nam de krant New York Post de proef op de som en constateerde dat ook sommige Amerikaanse broodjes van Subway te kort waren. Vervolgens schreven andere Amerikaanse media erover waarna twee aanklachten werden ingediend waarin 5 miljoen dollar via ‘class action’ wordt geëist.



13

09-09-13 13:54

EU-onderzoeksproject NewGeneris

‘Inname veel acrylamide beïnvloedt geboortegewicht’ Tekst: Norbert van der Werff | Foto’s: SignElements, Norbert van der Werff

Het tijdens de zwangerschap consumeren van grote hoeveelheden levensmiddelen die acrylamide bevatten, zoals patat of ontbijtkoek, kan leiden tot een lager geboortegewicht van de baby. Daarop wijst internationaal onderzoek van EU-onderzoeksproject NewGeneris.

Het is pas sinds 2002 bekend dat acrylamide in voedingsmiddelen voorkomt. Dat bleek uit onderzoek van de Zweedse voedsel- en warenautoriteit Livsmedelsverket. Acrylamide komt voor in friet, chips, ontbijtgranen, koekjes en koffie. De stof is mogelijk kankerverwekkend. Acrylamide ontstaat bij het verhitten van koolhydraatrijke producten tot boven de 120 graden Celsius. Reducerende suikers als fructose en glucose reageren dan met een vrij aminozuur. Vaak is asparagine betrokken bij het ontstaan van acrylamide, maar ook bij

14

enkele andere enzymen kan acrylamide worden gevormd. Het Europese NewGeneris-project heeft sinds 2006 het effect onderzocht van de blootstelling van het ongeboren kind aan acrylamide en aan een dozijn andere chemische stoffen die mogelijk kankerverwekkend of schadelijk voor het immuunsysteem zijn. Naast verwerkte voedingsmiddelen en verontreinigde levensmiddelen gaat het daarbij om alcohol, tabaksrook en vervuilde lucht en water. Bij het NewGenerisproject zijn 25 onderzoeksinstituten uit 16 lid-

staten betrokken. Het project wordt gecoördineerd door Universiteit Maastricht. Het project, met een EU-subsidie van 13,6 miljoen euro, is officieel in 2011 afgerond, maar onderzoekers zijn nog jaren bezig met de analyse van de grote hoeveelheid data die zijn verzameld. Voor het onderzoek werd onder meer onderzoek gedaan naar biomarkers in bij de geboorte verzameld navelstrengbloed. Deze indicatoren van de blootstelling van de moeder en haar baby aan verschillende giftige stoffen werden vervolgens vergeleken met de gegevens van enquêtes over het eetgedrag die de moeders hadden ingevuld. De onderzoekers constateerden na onderzoek van 1100 moeder/kindparen uit Denemarken, het Verenigd Koninkrijk, Griekenland, Noorwegen en Spanje, een duidelijk verband tussen de inname van acrylamide en het geboortegewicht en de hoofdomvang van de baby. De baby’s van moeders die veel acrylamide binnenkregen, waren tot 132 gram lichter dan de baby’s van moeders met een lage acrylamide-inname, terwijl hun hoofdomvang tot 0,33 cm kleiner was. Het is bekend dat een lager geboortegewicht een belangrijk gezondheidsrisico is in de eerste levensjaren en dat er een sterk verband bestaat met de latere ontwikkeling van stoornissen, waaronder hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en osteoporose. Een kleinere hoofdomvang is in verband gebracht met vertraagde neurolo-


14-15_acrylamide.indd 14

09-09-13 14:08

g v a k e

T D k w p s v s O k t v b b v g t s r g D m k P c v

’

gische ontwikkeling. Hoewel de onderzoekers van NewGeneris al eerder aantoonden dat acrylamide via de placenta in de foetus kan komen, is dit de eerste keer dat er specifieke effecten zijn vastgesteld, stelt de EU. Toolbox De voedingsmiddelenindustrie ging nadat bekend geworden was dat acrylamide schadelijk was, aanvankelijk zeer voortvarend te werk. Zo publiceerde FoodDrinkEurope in 2005 de eerste versie van een toolbox om acrylamide te verminderen, bestaande uit vier delen (grondstoffen, receptuur, verwerking en bereiding). Ook diverse brancheorganisaties in Nederland kwamen met methoden om het probleem aan te pakken. Zo kan de hoeveelheid acrylamide voor producten op basis van granen worden beperkt door op een lagere temperatuur te bakken of frituren, de tijd van het gistproces te verlengen, ammoniumbicarbonaat te vervangen door een rijsmiddel en reducerende suikers te vermijden. De aardappelverwerkende industrie (VAVI) adviseerde in 2004 om de temperatuur bij het afbakken van patat terug te brengen van 180 naar 175 graden Celsius. Diverse bedrijven brachten producten op de markt waarmee de vorming van acrylamide kan worden voorkomen. Volgens producent Purac kan met Puracal Act, op basis van calciumlactaat en calciumchloride, een reductie van 70 procent worden bereikt. Het product

zorgt voor een verminderde bruinkleuring en verbetering van de textuur en de knapperigheid. Het product werd in 2007 genomineerd voor een innovatie award van de beurs FI Europe. Zowel DSM (Preventase) als het Deense Novozyme (Acrylaway) ontwikkelden producten op basis van het enzym asparaginase die in sommige voedingsmiddelen acrylamide kunnen verminderen met 90 procent. Toch stagneerde de acrylamide-afname (zie kader). Wettelijk maximum Op grond van de nieuwe bevindingen stellen de onderzoekers van het NewGeneris-project dat de wetgever moet overwegen het toegestane acrylamidegehalte in bereide levensmiddelen te beperken en zwangere vrouwen te adviseren de consumptie van levensmiddelen met hoge acrylamidegehalten te vermijden. Zes jaar geleden werd die discussie in Nederland ook al gevoerd. In 2007 opperde de NVWA namelijk al dat de overheid het voortouw moest nemen en het terugdringen van acrylamide moest coördineren. Een woordvoerder van het ministerie van VWS zei destijds dat regelgeving voor het terugdringen van acrylamide in voedingsmiddelen nog niet nodig was. Liever maakte de overheid afspraken maken met het bedrijfsleven over terugdringing. 74 procent van de stemmers op de EVMI-stelling over reductie van acrylamide vond destijds echter dat acrylamide sneller

kon worden teruggedrongen als de overheid ook inspanningen verricht. De overige 26 procent dacht dat de industrie dat wél zelf kon; 11 procent van het totaal aantal stemmers constateerde dat er zonder overheidsbemoeienis al veel acrylamide uit producten was gehaald en 15 procent dacht dat als de overheid zich met het thema zou bemoeien, de reductie van acrylamide juist vertraagd zou worden. Vermoedelijk komen er geen wettelijke maxima voor acrylamide, niet vanuit Brussel en ook niet vanuit Den Haag. Want als die er niet komen voor zout, dan zeker niet voor acrylamide. Maar in tegenstelling tot bijvoorbeeld transvetten, is het probleem van acrylamide nog niet opgelost.

Vermindering acrylamide In de eerste helft van de jaren negentig daalde het gehalte aan acrylamide in voedingsmiddelen behoorlijk. Toch stagneerde die dalende lijn in sommige productgroepen. Uit een rapport van EFSA op basis van analyses van 22 EU-lidstaten en Noorwegen bleken sommige producten in 2008 méér acrylamide te bevatten dan het jaar daarvoor. Meer acrylamide werd aangetroffen in chips, oploskoffie en surrogaatkoffie op basis van granen als gerst en cichorei. De Consumentenbond constateerde afgelopen voorjaar dat een kwart van de naturelchips veel acrylamide bevat. De hoeveelheid acrylamide in ontbijtkoek bleek wel sterk gedaald ten opzichte van het vorige onderzoek van de bond in 2009.


14-15_acrylamide.indd 15

15

09-09-13 14:08

MOCHT ER ’NS EEN DINGETJE ZIJN DAN HEEFT U DE ZEKERHEID VAN RENAULT PRO+

RENAULT PRO+ MET O.A. VERVANGEND VERVOER EN HAAL- EN BRENGSERVICE KANGOO EXPRESS: ZUINIGE ENERGY DIESEL MOTOREN VERBRUIK 4,3 L/100 KM, CO2 112 G/KM

TĲDELĲK VOORDEEL TOT € 2.750,KANGOO EXPRESS V.A. € 11.890,FINANCIAL LEASE V.A. € 180,- P/M

Met de Renault Kangoo Express hoeft u zich nergens druk over te maken. U heeft de zekerheid van lage kosten per kilometer en van Renault PRO+. Met voor elk probleem de perfecte oplossing. Bijvoorbeeld vervangend vervoer en een haal- en brengservice. Zo verliest u nauwelĳks tĳd. Want tĳd is geld.

Alle genoemde maandbedragen zĳn inclusief het voordeel van € 2.750,- excl. BTW, BPM en kosten rĳklaar maken. Kangoo Express vanafprĳs van € 180,- per maand is gebaseerd op de Kangoo Express dCi 75 Express. Financial Lease via Renault Business Finance met een looptĳd van 60 maanden met een rentepercentage van 4,9%. Leaseprĳs per 01-09-2013. Financieringsaanbod alleen geldig op nieuwe Renault bedrĳ fswagen orders t/m 05-01-2014. Maximaal te ﬁnancieren bedrag van € 20.000,- (aanbetaling mogelĳk, slotbetaling niet mogelĳk). Renault Business Finance en Renault Nederland behouden zich het recht voor de actie op elk moment zonder opgave van reden te wĳzigen of te beëindigen. Getoonde modellen kunnen

100008118 VU Pro Boom BS 460x300.indd 1

12-08-13 17:01

w w w. r e n a u l t . n l

DRIVE THE CHANGE afwĳken van standaard-uitvoering. Drukfouten, prĳs- en speciﬁcatiewĳzigingen voorbehouden. Voor meer informatie en/of de exacte voorwaarden kĳk op renault.nl of bel gratis 0800-0303. Bedragen zĳn afgerond op hele euro’s. Rentewĳzigingen voorbehouden. Min./max. 4,3-5,0 l/100 km. Resp. 23,3-20,0 km/l. CO2: 112-130 g/km.

100008118 VU Pro Boom BS 460x300.indd 2

12-08-13 17:04

McCain wil gezonde aspecten benadrukken

Veel misverstanden over de aardappel Tekst: Norbert van der Werff | Foto’s: EVMI, Norbert van der Werff

Door obesitas hebben frietjes en aardappelen een slechte naam gekregen. Volkomen onterecht meent fabrikant van diepvriespatat McCain. Het bedrijf haalde de Canadese hoogleraar Jean Davignon naar Nederland om het andere verhaal over de knol te vertellen.

Onverteerbaar zetmeel Bij het afkoelen van aardappelen neemt de hoeveelheid onver teerbaar zetmeel toe, één van de vormen van voedingsvezel. Dat betekent dat bijvoorbeeld de aardappelen in aardappelsalade minder energie leveren dan gekookte aardappelen.

18

In Amsterdam werd begin september een groot internationaal medisch congres gehouden over stofwisseling en hartgezondheid. Daar werd ge discussieerd over preventie van voedselgerela teerde ziekten als hoge bloeddruk en diabetes type 2. Reden voor McCain om in diezelfde stad een persconferentie te geven over de gezonde aspecten van aardappelen. De aardappel kan namelijk een rol spelen bij dergelijke aandoenin gen, vindt de fabrikant. Voornaamste spreker was de Canadese wetenschapper prof. Jean Davignon, die honderden wetenschappelijke ar tikelen schreef over de effecten van de aardap pel op de gezondheid, en die eerste auteur is van het onlangs in de Annals of Medicine ver schenen ‘The role of potatoes and potato com

ponents in cardiometabolic health: A review’. De bijeenkomst werd georganiseerd door de Canadese fabrikant van aardappelproducten McCain, dat een jaaromzet van 6 miljard Cana dese dollars (4,3 miljard euro) heeft. McCain heeft wereldwijd 48 productielocaties waar 17.000 medewerkers meer dan 5 miljoen ton aardappelen per jaar verwerken. Het concern nam vorig jaar het Nederlandse CêlaVíta over met een productievestiging in Wezep en meer dan 300 medewerkers. CêlaVíta is gespeciali seerd in koelverse aardappelproducten die wor den geleverd aan retail, foodservice en de indu strie in Europa. Daarnaast heeft McCain in Ne derland productielocaties in Lelystad en Lewedorp.


18-19_mccain.indd 18

09-09-13 14:08

V D b e A v w f b s g d d d v m d D a v a g g w d i u s

V M g d n w d t g f D s z d v f z a v 1 v M v c d z C d a g w

Voordelen legio De voordelen van de aardappelen zijn legio betoogde Davignon, wetenschappelijk adviseur en lid van McCain Global Health and Wellness Advisory Board, het wetenschappelijke comité van de frietfabrikant dat in 2007 in het leven werd geroepen. Zo hebben de bioactieve stof fen in de aardappel positieve effecten op bloeddruk, cholesterol, inflammatie, glycemi sche respons en lichaamsgewicht. Zo hebben gnocchi een heel lage glycemische index. Een deel van de onderzoeken waarvan Davignon de resultaten presenteerde, waren studies met dieren. Andere hadden een zeer kleine om vang. Zo refereerde Davignon naar een studie met slechts elf proefpersonen over het verza digende effect van aardappeleiwit P12 in soep. Davignon ging ook in op verschillen tussen aardappelrassen, zoals een studie over witte versus gele en paarse aardappelen. Wanneer aardappelen met méér pigment werden gegeten, bleek de consumptie van 150 gram gekookte aardappelen per dag gedurende zes weken, bij gezonde mannen te leiden tot min der oxidatieve stress en minder tekenen van inflammatie. Overigens werd ook deze studie uitgevoerd bij een onderzoeksgroep van slechts twaalf personen. Voedingswaarde McCain erkende dat er nog heel veel onderzoek gedaan moet worden, maar wil weerwoord bie den aan de kritiek op aardappelen en met name op patat die in de ogen van velen verant woordelijk is voor het groeiende overgewicht in de wereld. McCain stelt dat onder meer de por tiegrootte van belang is en hoe vaak patat ge geten wordt. Ook is van belang wat er bij de frietjes wordt gegeten en gedronken. De aardappel bevat veel belangrijke voedings stoffen, als vitamine C, kalium en voedingsve zel, terwijl de energiedichtheid laag is. De voe dingswaarde van een gekookte aardappel is vergelijkbaar met die van een banaan. Ook frietjes passen volgens McCain prima in een ge zond eetpatroon. Het vetgehalte van patat ligt afhankelijk van de bereidingswijze en de dikte van de friet op 7 tot 9 procent voor ovenfriet en 10 tot 14 procent voor patat uit de frituur. Daar van is maximaal één procentpunt verzadigd vet. McCain wil dus dat het imago van de pieper verbetert, maar streeft niet naar gezondheids claims op aardappelproducten omdat daarvoor dure en jarenlang durende clinical trials nodig zijn. Bovendien, stelt president van McCain Continental Europe Jean Bernou, moet patat in de eerste plaats lekker zijn. “We vinden dat aardappelen moeten staan voor plezier; we zijn geen producent van medicijnen. Tegelijkertijd willen we zeggen dat de consumptie van aard

appelen bepaalde voordelen heeft.” De com municatie daarover kan dus niet met een ge zondheidsclaim, maar wel via een bijeenkomst zoals die in Amsterdam. Herformulering McCain heeft in het bedrijfsbeleid vijf pijlers: good food, good agriculture, good operations, good partner en good company to work for. Het bedrijf is al langer bezig met het gezonder maken van de producten. Medio jaren negentig werden transvetten uit de producten gehaald. Nu richt de herformulering zich op zoutreductie en beperking van de hoeveelheid verzadigd vet. Het bedrijf gebruikt voor het bakken uitsluitend zonnebloemolie. Ook werkt de onderneming aan beperking van het verlies aan voedingsstof fen tijdens de verwerking. Andere speerpunten op het gebied van ‘good food’ zijn: voorkomen dat acrylamide wordt gevormd, allergenen management, clean labelling voor alle merk producten en het bevorderen van een verant woorde voedselkeuze. Op het gebied van ‘good agriculture’ werkt McCain aan beperking van het gebruik van bestrijdingsmiddelen, CO2-re ductie, verantwoord watergebruik en 100 pro cent duurzame teelt van de aardappelen. Hoge opbrengst Prof. Anton Haverkort van Wageningen Univer siteit ging in op het belang van de aardappel voor de wereldvoedselvoorziening. Aardappel is na tarwe, rijst en maïs het vierde gewas ter we reld, maar omdat maïs veel wordt gebruikt als diervoeder stijgt de aardappel naar de derde plek van meest gegeten gewassen. Haverkort vertelde dat in Afrika en landen als India en China het belang van de aardappel toeneemt. Hij voegde daaraan toe dat de yield, de op brengst per hectare, in Afrika daalt doordat de knol meer op land wordt gepoot dat daar min der geschikt voor is. In landen als Duitsland en Polen daalt de teelt van aardappelen juist. Dat is al zo sinds de jaren zestig. De Wageningse hoogleraar somde een reeks voordelen op van de aardappel boven andere ‘staple foods’. Zo levert een liter water bijna 6 kcal aan aardappelen, tegenover 2 kcal aan rijst. Met de verwachte schaarste aan water, kunnen aardappelen dus een rol spelen om te voorzien in de groeiende vraag naar voedsel. De opbrengst per hectare aardappelen is zo’n 12 ton, terwijl dat 10 ton aan tarwe is, be toogde Haverkort. Hij stelde dat iedereen te recht vreest voor klimaatverandering. Voor de aardappel is echter zowel de stijging aan CO2 als de temperatuurstijging gunstig. Tussen 1960 en 2050 stijgt de hoeveelheid CO2 naar ver wachting van 315 ppm naar 550 ppm, vertelde hij. De opbrengst van aardappelen neemt dan

President van McCain Continental Europe Jean Bernou: “Patat moet in de eerste plaats lekker zijn.

Volgens prof. Jean Davignon hebben aardappelen veel positieve effecten op de gezondheid.

toe met 28,5 procent. Een twee graden hogere temperatuur zorgt voor een drie weken snellere groei en een 20 procent hogere opbrengst. De aardappelen kunnen dus eerder worden gepoot én sneller worden gerooid. Vanwege de temperatuurstijging verschuift de aardappelproductie mogelijk gedeeltelijk naar het noorden en worden er in de toekomst meer aardappelen geteeld in Scandinavië. Voor Mc Cain betekent dat, dat de productielocaties mo gelijk niet meer in dezelfde regio’s liggen als de teeltgebieden.

Coating Naast een verbeterde vetzuursamenstelling onderzoekt McCain mogelijkheden om het totale vetgehalte van patat te verlagen. Zo lanceerde het bedrijf in 2012 patat voor de retail die 15 pro cent minder vet is. Het bedrijf werkt ook aan een coating die de opname van vet tijdens het frituren beperkt.


18-19_mccain.indd 19

19

09-09-13 14:08

Food & Safety Event 2013

Voedselveilig én veilig werken Tekst en foto’s: Vico van der Zalm (freelance auteur)

De machine- en de voedselveiligheid kennen een labyrint aan wetten, regels, richtlijnen en normen, die soms ronduit tegenstrijdig zijn. Zo kan vanuit voedselveiligheidsoogpunt een open procesinstallatie wenselijk zijn en voor machineveiligheid juist een gesloten installatie. Heineken laat medewerkers labels plakken op onveilige apparatuur, gereedschappen en zelfs situaties, om zo hun betrokkenheid bij een veilige werkvloer te vergroten, bleek tijdens het Food & Safety Event 2013.

“In Nederland vinden door ongevallen met machines jaarlijks ongeveer vijftig dodelijke ongevallen plaats”, stelde Martijn Drost van Pilz. “Vaak blijkt niet de machine maar onveilig gedrag als gevolg van een onveilige machine de oorzaak.” Een machinefabrikant of -importeur geeft volgens hem zijn machine een CE-merkteken dat aantoont dat deze voldoet aan de eisen op het gebied van vei20

ligheid, gezondheid en milieu.” Er bestaan per productgroep verschillende richtlijnen, de machinerichtlijn is er een van. “Eigenlijk betekent de CE-markering dat de fabrikant instaat voor de veiligheid van zijn product. Keuringsinstanties controleren vervolgens of de machinefabrikanten hun werk goed hebben gedaan, dus of de richtlijn juist is toegepast.” Daarnaast moet de machine aan voedselveilig-

heidseisen voldoen. Dit kan tot conflicten leiden. Drost: “Uit hygiënisch oogpunt moet een machine open zijn. Machines moeten goed reinigbaar zijn en de operator wil de productflow goed kunnen volgen. Bovendien wil een monteur een mankement snel verhelpen en moeten omsteltijden zo kort mogelijk zijn. Maar vanuit de machineveiligheid is het zaak machineonderdelen af te schermen, zodat werknemers niet ongewenst of onbewust bij bewegende delen kunnen komen.” Drost pleit daarom voor het zo vroeg mogelijk meenemen van veiligheid in het ontwikkelproces. Naderhand aanpassen is duur. Kwaliteitsmanager “Een kwaliteitsmanager is verantwoordelijk voor kwaliteitsbeheersing en -borging binnen het proces van voedselproductie”, vertelde Mathijs Brink van N&S Quality Consultants. “Hij of zij maakt vaak de vertaalslag vanuit de eisen. Niet alleen weten regelgeving vormen het vertrekpunt voor kwaliteit en veiligheid, veel partijen in de voedingsmiddelenketen eisen van hun leveranciers een gecertificeerd kwaliteitssysteem, zoals BRC, IFS en FSSC 22000. Ze stellen - bovenop HACCP aanvullende voorwaarden aan onder meer procesinstallaties, randapparatuur, reiniging en onderhoud, vanwege de aansprakelijkheid en het voorkomen van recalls en negatieve publiciteit.” “Alle machines, onderdelen en gereedschappen die in aanraking komen met food, moeten een conformiteitsverklaring hebben volgens verordening 1935/2004 (food contact materials)”, aldus Brink. “Hiermee toon je aan dat het onderdeel werkelijk voldoet aan de eisen. Bij elke verandering aan de installatie moet opnieuw een validatie en verificatie


20-21_foodsafetyevent.indd 20

09-09-13 14:07

M

v

v

w o d t b v g D c c l n l B v p w

T H j ( v n s l n v b t d z

Tunnelvisie Tijdens het Food & Safety Event (eerder dit jaar georganiseerd door Pilz, Festo, Rittal en N&S Quality Consultants) bleek dat vooral raakvlakken tussen vakgebieden interessantste discussies en inzichten opleverden. Ieder bekijkt een proces of installatie door zijn eigen professionele bril en dat zorgt voor enige tunnelvisie. Betrek professionals uit alle relevante disciplines bij het denken ontwerpproces, dan kan ieder zijn eigen vertaalslag maken vanuit zijn specifieke vakgebied, was de boodschap van de sprekers. Tijdig overleg is daarbij cruciaal. Of het nu gaat om het ontwerp van een productielijn, inhuur van derden of de optimalisatie van een productieomgeving. Vooraf overleggen voorkomt veiligheidsaanpassingen achteraf, met flinke extra kosten en frustraties. Zo zijn voedselveiligheid en een veilige werkvloer soepel te koppelen. Mathijs Brink (N&S Quality Consultants): “Bij elke

Wim Arkensteijn (Heineken): “Creëer een open

verandering aan de installatie moet opnieuw een

cultuur waarin mensen elkaar durven aan te spre-

validatie en verificatie worden uitgevoerd.”

ken op onveilig gedrag.”

worden uitgevoerd.” Een aanwezige merkte op dat leveranciers niet altijd even makkelijk deze verklaringen leveren. “Het is geen kwestie van willen”, reageerde Brink. “Machinebouwers en leveranciers van onderdelen zijn verplicht conformiteitsverklaringen af te geven.” De kwaliteitsmanager speelt volgens hem een centrale rol in de wisselwerking tussen machinebouwers en de foodindustrie. “Hij signaleert risico’s in het proces en gaat met machinebouwers en onderdelenleveranciers in overleg om deze risico’s beheersbaar te houden. Bovendien voorkomt hij dat eisen uit wetgeving en kwaliteitsstandaarden elkaar in de praktijk gaan bijten. Ga daarom al in de ontwikkelingsfase met hem om de tafel.”

zorg je er beter voor en reageer je sneller bij onvolkomenheden. Zo zijn verbeterslagen eenvoudiger te maken.” Heineken heeft het TPM-denken doorgetrokken naar werknemersveiligheid en voedselveiligheid, met als doel: ‘zero accidents’. “Dan moet je de juiste balans vinden tussen veilige machines en veilig gedrag. Zo kwamen we er bijvoorbeeld achter dat natte vloeren in enkele gevallen hebben geleid tot incidenten.” Op de werkvloer worden niet alleen de standaard veiligheidstrainingen gehouden. “Eenmaal per jaar wordt de productiesite volledig platgelegd om veiligheidsdagen te houden”, stelde Arkensteijn. “Dan betrekken we alle medewerkers bij diverse veiligheidsonderwerpen en houden we uitgebreide veiligheidsoefeningen. Dat zijn flinke investeringen, maar het loont absoluut!” De bierbrouwer introduceerde ook labeling. “Iedere werknemer kan een label plakken op apparatuur, gereedschappen en zelfs situaties die niet meer veilig zijn. Zo vergroot je de betrokkenheid van de werkvloer en komen gebreken vanzelf boven.” Door deze aanpak is het aantal ongevallen met verzuim en het aantal ziektedagen volgens hem fors afgenomen. Het is in de praktijk niet makkelijk om ook derden mee te krijgen in TPM. “We verlangen ook van ingehuurde bedrijven, of het nu aannemers zijn of uitzendkrachten, maximale vei-

TPM bij Heineken Heineken in Zoeterwoude werkt sinds enkele jaren met Total Productive Management (TPM) om productverliezen in de keten te verkleinen en efficiëntie te vergroten. “Daarnaast zet Heineken zwaar in op eigenaarschap”, vertelde Wim Arkensteijn, als teamleader engineering bij Heineken Zoeterwoude nauw betrokken bij veiligheid op de werkvloer. “Vroeger was sprake van ‘verzuiling’ binnen een proces, met aparte productieteams en onderhoudsteams. Nu willen we dat een werknemer zich eigenaar voelt over zijn proces of machine. Als iets van jezelf is,

ligheid. Dan vragen we extra veiligheidscertificaten, houden toolboxmeetings en geven veiligheidstrainingen”, aldus Arkensteijn. “Productieveiligheid is meer dan machineveiligheid, je moet het gedrag in de hand hebben. Integreer veiligheid in de werkomgeving én het werkgedrag van alle werknemers. Creëer een open cultuur waarin mensen elkaar durven aan te spreken op onveilig gedrag. Laat als management ook voorbeeldgedrag zien. Daarmee stel je de norm en til je het veiligheidsbewustzijn naar een hoger plan.”

CE Martijn Drost van Pilz gaf aan dat CE staat voor ‘Conformité Européenne’. “Chinese exporteurs hebben dit vertaald naar China Export. Let maar eens op de CE-markeringen op Chinese producten. U begrijpt dat de Chinese variant niet automatisch tegemoetkomt aan Europese eisen.”

CE ‘Conformité Européenne’ is wezenlijk iets anders dan CE als ‘China Export’.


20-21_foodsafetyevent.indd 21

21

09-09-13 14:07

Cartoonfiguren wekken trek én weerzin op

Stoere binkie Brinky siert nieuwe koekjesverpakking Zorgvuldige reclame De levensmiddelenfabrikanten hebben in 2010 afgesproken geen reclame meer te maken gericht op kinderen tot 7 jaar, óf hun beleid toe te lichten op www.zorgvuldigereclame.nl. Bij de meest recente peiling die de Stichting Reclame Code (SRC) in opdracht van de FNLI uitvoerde, in 2012, blijkt dat fabrikanten zich houden aan de afspraken, een enkeling uitgezonderd. Uit de peiling komt wel naar voren dat aanbieders van levensmiddelen zich meer bewust moeten worden van reclame-uitingen op hun websites.

Tekst: Norbert van der Werff | Foto’s: Brinky, Tom van der Meer

Op de nieuwe verpakkingen van koekjesmerk Brinky staat een cartoon character. Cartoonfiguren maken producten aantrekkelijker, blijkt uit onderzoeken, maar die onderzoeken waren juist bedoeld om kinderen gezonder te laten eten.

De Consumentenbond voerde vorig jaar verkleed als cartoonfiguren actie.

B C p m H f g g M c M w B m s B h 4 d j d r k o k w k C d t b w “ v w n h

K D s B t o M m d z w j 22


22-23_brinky.indd 22

09-09-13 14:06

Brinky Choco Fourré staat volgens fabrikant Continental Bakeries in de top-3 van kinderproducten. Geen wonder dus dat het bedrijf meer uit het kinderkoekjesmerk wil halen. Het Brinky assortiment, met vele smaken, formaten en verpakkingsvormen voor diverse gebruiksmomenten, is sinds deze maand uitgebreid met drie nieuwe producten. Fruit Magic met framboos, Choco Magic met chocolade en Black Magic met vanille. Maar er is meer vernieuwd. De verpakkingen worden opgesierd door het nieuwe character Brinky. “Een avontuurlijk, stoer en energiek mannetje dat van alles beleeft en de lekkerste koekjes zoekt. Het character zorgt dat Brinky koekjes op een aansprekende manier herkenbaar zijn voor ouders en kinderen van 4-11 jaar. Uit onderzoek onder kinderen blijkt dat Brinky zowel door jongens als door meisjes leuk wordt bevonden. Brinky maakt duidelijk dat de koekjes bedoeld zijn voor kinderen en voegt een avontuurlijke en aansprekende fantasiewereld toe die relevant en onderscheidend is voor de doelgroep. Dit prikkelt de nieuwsgierigheid van kinderen die de wereld graag ontdekken en houden van lekkere koekjes”, aldus het bedrijf. Continental Bakeries wil de nieuwe look en de nieuwe producten ondersteunen met acties op de winkelvloer en publiciteit in kinderbladen en magazines voor vrouwen. Ook worden samples uitgedeeld op evenementen. “In het schap zorgt de typisch oranje kleur voor herkenning en duidelijke zichtbaarheid, waardoor de consument makkelijk haar weg naar Brinky vindt”, aldus een persbericht van het bedrijf. Koekiemonster De kans bestaat dat maatschappelijke organisaties daarmee ook gemakkelijk de weg naar Brinky weten te vinden. Die richten zich tegen reclame gericht op kinderen, maar ook op de marketing van ongezonde producten. Medewerkers van de Consumentenbond demonstreerden augustus vorig jaar tijdens het door de FNLI georganiseerde politieke verkiezingsdebat, verkleed als cartoonfiguren, waaronder Koekiemonster. In februari van dit jaar startte Foodwatch een burgerinitiatief

voor een verbod op marketing voor ongezonde kindervoeding. Uit het Foodwatch-rapport ‘Kindermarketing: ongereguleerd en onverantwoord’ blijkt dat 85 procent van het onderzochte kinderaanbod te zoet, te zout of te vet is. “De industrie neemt haar verantwoordelijkheid voor een gezond voedselaanbod echter niet, maar zet vergelijkbare tactieken in als de tabaksindustrie in de jaren ‘70 om te voorkomen dat de overheid dwingende maatregelen neemt tegen deze kindermarketing”, aldus de organisatie. Overigens gaat het niet zo hard met het verzamelen van handtekeningen. In vijf maanden tijd waren er iets meer dan 17.500 steunbetuigingen binnen. Om ervoor te zorgen dat de Tweede Kamer zich over het thema buigt zijn 40.000 handtekeningen nodig. Dat neemt niet weg dat er aversie is tegen verpakkingen van snoep en snacks die bedoeld zijn om kinderen te verleiden tot wat wel genoemd wordt ‘zeurterreur’. Iedereen die wel eens in een supermarkt komt weet ook dat verpakkingen met cartoonfiguren, of andere kindersterren zoals K3 en Mega Mindy, een onweerstaanbare aantrekkingskracht op kinderen uitoefenen. Zelfs onbekende cartoonfiguren werken, blijkt uit promotieonderzoek, waarop Simone de Droog in mei promoveerde aan de UVA. Ze concludeerde dat kleuters eerder voor groente en fruit kiezen als er een getekend figuur op de verpakking staat. Als zo’n figuurtje past bij het product, zoals een konijn bij wortels, wordt het product aantrekkelijker, ook als het geen bekende tekenfilmheld is.

Overigens bleek bij Amerikaans onderzoek uit 2010 dat bij jonge kinderen het effect van een cartoon kleiner is bij een gezond product, dan bij snoep. In het onderzoek kregen kinderen van vier tot zes jaar twee porties identieke crackers, winegums en wortels te proeven, in verpakkingen mét en zonder cartoonfiguur. De kinderen moesten aangeven welke ze het lekkerste vonden en welke snack ze het liefste aten. De meeste kinderen vonden de smaak van het product uit de verpakking mét cartoonfiguur het lekkerste, maar bij de wortels was het positieve effect van de cartoonfiguur een stuk kleiner dan bij de crackers en de winegums.

Het Brinky-assortiment in de nieuwe verpakking.

Fred&Ed Fred&Ed zijn begonnen als merk voor broodbeleg in tubes. Samen met the Greenery brengt merkeigenaar Food Sense sinds 2010 ook gezonde snacks als appeltjes en tomaatjes op de markt. Het broodbeleg van Fred&Ed is minder gezond, maar zo citeert producent Food Sense op zijn website het Voedingscentrum: “Ze hebben liever dat kinderen met plezier een boterham met zoet beleg eten dan dat ze een maaltijd overslaan.” Fred&Ed hebben onder kinderen een grote bekendheid. Food Sense koos er in 2003 voor zelf figuren te gaan ontwikkelen om alles in eigen hand te houden. Wanneer een character dat in licentie is genomen van tv gaat, is dat slecht voor het merk. Bovendien wordt de kleding van Fred&Ed aangepast aan het product. Is het product voor wat oudere kinderen, dan is de aankleding wat stoerder.


22-23_brinky.indd 23

23

09-09-13 14:06

TOP Mediabedrijf voor Professionals Adformatie kerstrapport 2012, categorie vakbladen

nr.1 bij adverteerders

onze kennisuw succes De Molenaar - PlattelandsPost - Het Schaap - Petfood Magazine - EVMI De Paardenkrant - De Paardenkrant Extra - Bit - Dressuur - Horses.nl - Hengstenboek Horsetelex.nl - Pf - Sign+ Magazine - Stitch & Print International - De Voetbaltrainer - Bouwwereld - Aannemer - Eisma’s Schildersblad - SchildersVakkrant Glas in Beeld - ArchitectuurNL - Technisch Gebouwbeheer - Installatie en Sanitair - Sanitair Design - ZZP’er in de bouw - Bouwproducten.nl - Aandrijftechniek - Metaal Magazine - Products4Engineers - Bulk - Recycling Magazine Benelux - TTM - Bestelauto - Zakenauto - LogistiekTotaal - VerpakkingTotaal - TransportTotaal - MarktVisie - Vismagazine - Vis Special - Bakkers in Bedrijf - Vlees+ - Vakblad IJs! - Piloot & Vliegtuig- Eisma Business Spectrum.

Eisma Media Groep is uitgever van hoogwaardige informatie- en communicatieproducten en diensten (o.a. vaktijdschriften, websites, e-mail nieuwsbrieven, events & awards en leermiddelen) in diverse business to business en educatieve markten. Vanuit de vestigingen in Leeuwarden en Doetinchem zorgen 150 professionals voor kennis en communicatiemogelijkheden die leiden tot succesvolle resultaten van onze klanten www.eisma.nl (meer dan een half miljoen ondernemers en onderwijsinstellingen in Nederland).

Kweekburger gepresenteerd aan wereldpers

‘Smaakt als vlees, maar minder sappig’

Tekst: Norbert van der Werff en Clara Bloemhof | Foto’s: David Parry/PA Wire

Het geeft hetzelfde mondgevoel, het ruikt en smaakt als een hamburger en kan net als de echte variant wel wat peper en zout gebruiken. Het enige wat ontbreekt, is de vettige smaak. De eerste hamburger van gekweekt vlees uit het laboratorium van Maastricht Universiteit is na de wereldprimeur in Londen een veelbesproken product. Het kweekvlees ligt volgens professor Mark Post over tien tot twintig jaar in de schappen naast het reguliere vlees.

Het is aan de Britse chef Richard McGeown om onder toeziend oog van de internationale pers uit de hele wereld, van Brazilië en China, tot de VS en Nieuw-Zeeland, én vele nieuwsgierige kijkers via een online live stream de

allereerste hamburger van gekweekt vlees te bereiden. De burger, ter waarde van 250.000 euro, is volgens McGeown wat bleker dan een normale hamburger, maar de vorm is goed. Amerikaans auteur Josh Schonwald

(The Taste of Tomorrow) en Oostenrijks voedingswetenschapper Hanni Rützler waren uitverkoren om het eerste hapje van de in een petrischaaltje ontwikkelde burger van 20.000 aan elkaar geplakte spiervezels te proeven. “De textuur is gelijk aan dat van vlees”, merkt Rützler op. Schonwald vindt ook dat de structuur en het mondgevoel gelijk zijn aan die van een burger van bijvoorbeeld McDonald’s. Beide deskundigen zijn positief over de eerste gekweekte hamburger. Rützler verwachtte een zachtere structuur, maar vindt dat het vlees wel de juiste bite heeft. Ook stelt ze dat de hamburger wat minder sappig is, omdat er geen vet in zit. “Alleen aan de buitenkant zat vet, van de boter en de zonnebloemolie waarin de hamburger is gebakken.”

De burger van 250.000 euro.

>>>


25-26-27_kweekvlees.indd 25

25

09-09-13 16:56

Richard McGeown bereidt de burger van kweekvlees.

Kweekvleespionier professor Mark Post van Maastricht Universiteit bevestigt dat er inderdaad geen vet in de kweekvleesburger zit en dat vet van belang is voor de smaak en de sappigheid. Hij noemt het toevoegen van vet de volgende stap in het kweekproces. Drie maanden De kweekvleesburger die in Londen werd gepresenteerd, bestond uit gekweekte rundercellen, met voor de kleur wat rode bietensap en saffraan, en verder broodkruim en bindmiddel. De groei van de cellen van de hamburger duurde drie maanden. “Sneller dan een koe groeit”, aldus de hoogleraar vasculaire fysiologie. Voor het kweekvlees zijn cellen uit de schouder van de koe gebruikt. Er is bewust gekozen voor rundvlees, omdat de milieu-impact voor het produceren hiervan relatief hoog is. Het is mogelijk om in de toekomst een complete biefstuk te maken, maar Post richt zich voorlopig op producten van gemalen vlees omdat die een groot deel van de consumptie uitmaken. Naast rundvlees kan ook kippenvlees en vis gekweekt worden in een petrischaaltje. “In principe kun je van elk zoogdier, elke vissoort en vogelsoort kweekvlees maken.”

‘Niet marktrijp’ Vlees.nl, promotiewebsite van de Nederlandse vleessector, meent dat de ontwikkeling van kweekvlees wetenschappelijke kennis oplevert, maar als consumentenproduct niet met ‘echt vlees’ concurreert. “Ook gaat het in tegen consumententrends richting ‘real food’ met steeds meer interesse in zo natuurlijk mogelijk geproduceerd vlees (en dus zo min mogelijk technologie), waarbij zaken als dierenwelzijn en milieu goed geregeld zijn.” “Nederlandse wetenschappers lopen op dit gebied weliswaar voorop, maar de ontwikkelingen in de laboratoria staan nog in de kinderschoenen.” Vlees.nl stelt de vraag of markt en maatschappij het kweekvlees of de kunstmatig geproduceerde vleesproducten, die daaruit gemaakt zouden kunnen worden, wel willen omarmen, accepteren, kopen en nuttigen.

26

Waarschuwing Het duurt nog even voordat het laboratoriumvlees in de schappen van de supermarkt ligt. Momenteel zijn de kosten nog veel te hoog. Volgens Post zal dat nog tien tot twintig jaar duren. “Hopelijk liggen er dan twee soorten hamburgers in de schappen: één die door de vleesindustrie is geproduceerd en één uit een laboratorium. Op de conventionele burger zou dan een etiket moeten komen met daarop ‘voor dit product is een dier gedood’, soortgelijk aan het waarschuwingsetiket op een sigarettenverpakking”, illustreert Post. “Mensen moeten zelf de keuze kunnen maken.” Ook pleit hij voor een ecotax op regulier vlees, omdat dat belastend is voor het milieu. Daarmee wordt de prijs van kweekvlees gelijk of lager dan die van ‘gewoon’ vlees. Tijdens de presentatie kreeg de kweekvleesprofessor de vraag voorgelegd hoe kweekvlees genoemd moet worden. Is er een betere naam dan Frankenstein-burger, zoals sommigen het noemen? Post meende dat het over vijf of tien jaar, als gekweekt vlees normaal is, gewoon vlees genoemd moet worden. Tot die tijd wordt ‘cultured beef’ gebruikt. “Maar die naam vind ik ook niet helemaal bevredigend.”



09-09-13 16:56

Google-burger Lang werd gespeculeerd over de anonieme investeerder van het project van Mark Post. Even werd gedacht aan Bill Gates, die onder meer veel investeert in landbouw in Afrika. Zo’n uur voor de presentatie van de gekweekte hamburger werd bekendgemaakt dat Sergey Brin, een van de oprichters van Google, 700.000 euro beschikbaar heeft gesteld voor het product. Brin, één van de vijftig rijkste mensen ter wereld, hoopt de wereld met dit project te kunnen veranderen. De vleesindustrie heeft er volgens Post niet voor heeft gekozen om te investeren in het project omdat de sector grotendeels conservatief is. “Veel bedrijven zijn terughoudend.

Wel merk ik dat langzaamaan een aantal foodbedrijven interesse toont. Dat is een goede ontwikkeling.” Met de introductie van kweekvlees hebben veehouders niets te vrezen. Mede door de groei van de wereldbevolking van zeven naar negen miljard mensen in 2050 zal de vraag naar vlees stijgen. “Over zo’n tien jaar zal er een groot tekort zijn aan vlees, waardoor de prijs ervan naar verwachting verviervoudigd wordt.”

Professor Mark Post (staand) en food technician Peter Verstrate in het lab.

Productieproces Post sprak begin vorig jaar op het symposium van EVMI en Nyenrode Business Universiteit, ter gelegenheid van de bekendmaking van de Food Top 100. Hij lichtte toen het productie-

‘Ingehaald door de tijd’ Naast de cultured beef werd er op 5 augustus in Londen nóg een burger gepresenteerd: de mc2Burger van de Vegetarische Slager. De vegetarische hamburger is volgens het bedrijf niet te onderscheiden van een reguliere rundvleesburger. “Inmiddels zijn we zover met de ontwikkeling van plantaardige vleesvervangers, dat we een vrijwel niet meer in te halen voorsprong hebben opgebouwd ten opzichte van stamcelvlees. Op die wijze kunnen we de wereld voeden tegen lage kosten, genoeg voor ieders behoefte”, zegt Jaap Korteweg van de Vegetarische Slager. “Wat ons betreft is de stamcelhamburger een interessante gedachte, die echter is ingehaald door de tijd. Stamcelvlees zal nog steeds dierlijk materiaal nodig hebben om te groeien, en daardoor minder efficiënt zijn dan de directe benutting van plantaardige eiwitten voor humane consumptie.” In een opiniestuk in de Volkskrant schrijft Korteweg dat de presentatie van de burger van Post vooral gezien moet worden als een ‘fundraising dinner’, waarbij niet wordt gegeten. In dat laatste had hij in elk geval gelijk. Het proefpanel at maar een klein stukje van de burger. Op een vraag wat er met de restjes ging gebeuren, antwoordde Post dat die bestemd waren voor zijn kinderen. De kweekburger ging dus aan de neus van de 200 aanwezige journalisten voorbij.

proces toe dat in principe simpel is. “Spieren bevatten stamcellen. Die stamcellen kunnen worden vermenigvuldigd en dan moeten we nog een trucje toepassen voor de differentiatie van de cellen. Die spiercellen moeten we trainen, door de gehaktmolen doen en dan heb je een hamburger.” Er zitten echter wel wat addertjes onder het gras, erkende Post. De cellen moeten worden gevoed met suiker, eiwitten en vetzuren en die conversie moet efficiënter zijn dan veeteelt. “Die voedingsbestanddelen moet je dus optimaliseren.” Post toonde afbeeldingen van spiercellen tussen klittenband. Daarmee worden ze getriggerd om eiwitten te maken. Met elektrische schokjes worden ze aangezet tot samentrekken. De vermenigvuldiging van cellen is exponentieel. Eén cel wordt na 20 celdelingen een miljoen cellen, oftewel 60 kilo vlees. “Bij 30 delingen heb je, in theorie, een enorme hoeveelheid vlees en 50 delingen is haalbaar.” Meer informatie: www.culturedbeef.net eisma voedingsmiddelenindustrie | september 2013


27 2 7

09-09-13 16:57

Veel introducties op Anuga

G

Natuurlijke producten zijn een blijvertje

G H M a s Q z r s e o g

Tekst: Norbert van der Werff | Foto’s: Anuga, EVMI

Een kijkje in de database van productintroducties van de Anuga leert dat er volop producten met bijzondere smaken en bijzondere ingrediënten gelanceerd worden. Een voorproefje van de gigantische voedingsmiddelenbeurs in Köln Messe.

Nu de EU slechts een zeer beperkte hoeveelheid gezondheidsclaims toestaat, worden er op de Anuga minder producten met dergelijke claims geïntroduceerd. Ook lijken er minder nieuwe geherformuleerde producten, met een gezondere vetzuursamenstelling, minder kcal of minder zout, gepresenteerd te worden. Het mag dan al sinds het najaar van 2008 recessie zijn, er komen nog steeds veel nieuwe producten in het premium segment op de markt. Producten met bijzondere ingrediënten, bijzondere smaken en producten die

Anuga Executive Summit Aan de vooravond van de officiële opening van de Anuga wordt op 4 oktober de Anuga Executive Summit gehouden, met als thema Food Values – Waarde schatten, creëren en verzekeren. Harry Brouwer van Unilever Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland is een van de sprekers.

28

beter zijn voor mens, dier en milieu zijn volop aanwezig. De wellness-trend blijft en gemak is inmiddels eerder een vóórwaarde geworden dan een aanbeveling. ‘Natuurlijk’ is een ander blijvertje.

De blik in de culinaire wereld is al enkele jaren op het noorden gericht. De Scandinavische keuken met bessen en zaden staat al enige jaren in de belangstelling. Noma in Kopenhagen is zelfs gekozen tot beste restau-

rant ter wereld. Het Finse Nordic Vitality Oy introduceert op de Anuga onder de merknaam Berryfect poeders van bessen die kleur en natuurlijke smaak toevoegen aan onder meer smoothies, dressings en bakkerijproducten. Het bedrijf wijst ook op de voedingsvezels, vitamines, sporenelementen en flavonoïden. De bessen zijn gedroogd op lagere temperatuur, iets onder de 40 graden Celsius. De poeders bestaan enkel uit de gemalen bessen, inclusief sap, pulp, schil en zaden. Er zijn dus geen conserveermiddelen of suiker aan toegevoegd. Naast strooibussen met blauwe bosbes, zwarte bes en cranberry, zijn er doosjes met ‘fibre and nutritional powder’ in de smaken zwarte bes, cranberry en rode bosbessen. Het Argentijnse Gesón presenteert eveneens een product met wilde bessen: azijn met bramen, zwarte bessen, frambozen en aardbeien uit de Andes. Gesón toont ook ‘liquid smoke’ en ‘solid smoke’. Liquid smoke is een dressing die maaltijden een rooksmaak moet geven. Liquid smoke is onttrokken aan de rook van zaagsel en is volgens de producent ontdaan van giftige stoffen. Solid smoke is de rooksmaak in poedervorm, bedoeld voor onder meer vlees.


28-29-30-31_anuga(thema).indd 28

09-09-13 14:04

B G j v v z m m i t

Anuga

Ganzensalami

n Ganzen zorgen in Nederland voor overlast. Het Italiaanse Azienda Agricola Cascina Madonnina weet wel wat je met die ganzen aan moet. Het bedrijf verwerkt ganzen tot salami en verkoopt ze onder de merknaam Quack. Aan het ganzenvlees worden slechts zout en kruiden toegevoegd. Het bedrijf roemt het fijne aroma en de licht zoetige smaak die kenmerkend is voor ganzenvlees, evenals het hoge gehalte aan meervoudige onverzadigde vetzuren. Quack komt ook met gerookte ganzenborstfilet. Boter Geitenmelk en geitenkaas is de afgelopen jaren populairder geworden. Het Duitse Delina voegt daar geitenboter met kruiden aan toe, vreemd genoeg aangeprezen voor de afwezigheid van de typische geitensmaak. Er zijn meer voedingsmiddelenfabrikanten die boter met een smaakje op de markt brengen. Zo introduceert Kärntnermilch paddenstoelenboter om in te bakken, met een notige smaak

Anuga facts & figures De Anuga wordt georganiseerd door Köln Messe en het Bundesverband des Deutschen Lebensmittelhandels e.V. (BVLH) en wordt iedere twee jaar gehouden in Köln Messe. Tijdens de vorige editie in 2011 presenteerden meer dan 6500 bedrijven uit 100 landen hun producten op in totaal 284.000 m2 beursvloer. Circa 155.000 bezoekers uit 180 landen bezochten de beurs. Dit jaar is de Anuga van zaterdag 5 tot en met woensdag 9 oktober. De beurs is alle dagen geopend van 10.00 uur tot 19.00 uur, uitgezonderd de laatste dag, als de deuren om 18.00 uur sluiten. De Anuga is onderverdeeld in tien beurzen: Anuga Fine Food, Anuga Drinks, Anuga Meat, Anuga Frozen Food, Anuga Chilled & Fresh Food, Anuga Dairy, Anuga Bread & Bakery & Hot Beverages, Anuga Organic, Anuga RetailTec en Anuga FoodService. Ook heeft de Anuga negen trends benoemd. De bedrijven die zich op één van deze thema’s richten zijn te vinden in speciale brochures. Ook kan er in de exposantendatabase op de Anuga-website op deze trends worden gezocht. De thema’s zijn: gourmetproducten en regionale specialiteiten; halal voeding; biologische producten; vegetarische producten; gezondheidsproducten en functional foods; koosjere voeding; finger food; private label; ingredients en fairtrade producten. Meer info: www.anuga.com. Er is er ook een app beschikbaar met info over de beurs.

voor vlees- en visgerechten, maar ook voor pastagerechten en groenten. Kärntnermilch heeft ook citroenboter in het assortiment. Bewuste consument Producten die inspelen op dierenwelzijn, duurzaamheid, eerlijke handel en andere ethische aspecten blijven groeien. Maaltijdproducent Struik presenteert op de Anuga diverse producten met één ster van het Nederlandse Beter Leven kenmerk van de Dierenbescherming, zoals diverse worsten, ragouts en maaltijden als Mexicaanse chili con carne, Hongaarse goulash en Franse jachtschotel. Naast een keurmerk voor dierenwelzijn is er ook een keurmerk voor duurzame vis: MSC. Dit keurmerk blijft groeien. Fish Masters uit Urk presenteert op de Anuga diverse vispro-

>>>



29

09-09-13 14:04

N

w

o

ducten met het MSC-keurmerk, zoals hokifilet, kabeljauwfilet (zie foto), zeetongfilet en heekfilet. De eerste drie worden aangeboden onder de merknaam Lovet (laag in vet). Ze worden in de oven gebakken en bevatten volgens Fish Masters, onderdeel van de Kennemervis Group, tot 70 procent minder vet. Ook de heekfilet is verkrijgbaar in een oven-

gebakken variant. Met de heekfilet speelt Fish Masters bovendien in op een andere trend, die van allergeenvrije producten. De heekfilet heeft een coating van maïsflakes en bevat geen gluten of lactose. ‘Vrij van’-producten zullen in Keulen volop te zien zijn. Zo toont het Oostenrijkse Mona Naturprodukte rijstdrank met vanille onder de merknaam Joya. De drank bevat geen gluten

of lactose. Het bedrijf brengt ook een assortiment melkvrije ‘zuivelproducten’ op de markt, waaronder een cappuccino voor on-the-go die geschikt is voor veganisten. Het Zwitserse Orior lanceert vegetarische nuggets op basis van soja en tarwe (zie foto hiernaast). Het product bevat geen zuivel en is dus ook geschikt voor veganisten. De nuggets zijn verpakt per zes stuks in een doos van 150 gram.

Dataloggers T&D Corporation toont op de beurs onder meer de RTR 500 serie. Deze compacte dataloggers monitoren verschillende parameters, zoals temperatuur en vochtigheid. Ze zijn beschikbaar in wireless, gsm, usb en Ethernet. Het wireless basisstation aggregeert de data van compatible draadloze dataloggers naar een bereik van 150 vrije ruimte of (via een repeater) nog verder. Het bedrijf toont op de stand ook een handheld datacollector en geeft informatie over T&D Webstorage diensten. De draadloze en via een netwerk verbonden oplossingen van het bedrijf zijn bedoeld voor het monitoren van alle aspecten van foodprocessing, transport, opslag en diensten.

30



09-09-13 14:05

Nieuwe producten worden tentoongesteld op de expositie Taste

Gekleurde rijst Tat Hui Foods uit Singapore presenteert op de Anuga Koka purple wheat noodles. De paarse kleur is afkomstig van anthocyaninen die voorkomen in paarse graansoorten. De noodles zijn verkrijgbaar in drie nieuwe smaken: chili & lime, aglio olio en soy & vinegar. Ook het Duitse Lotao introduceert een paars voedingsmiddel. Onder het merk Betty’s Rice Kitchen brengt het bedrijf een mix van roze, rode en zwarte rijst op de markt die bij het koken voor een paarse kleur zorgt. Het pro-

duct speelt in op meerdere trends. Het is namelijk fairtrade en biologisch. Het Zwitserse Ppura lanceert pasta van op vuur geroosterde tarwe. Volgens het bedrijf is dat een eeuwenoude traditie in Zuid-Italië, waar de grootgrondbezitters de boeren toestonden om, na het verschroeien van de velden om ze klaar te maken voor het volgende seizoen, het overblijvende graan te verzamelen. Van dat graan maakten ze een bijzondere pasta. Volgens fabrikant Ppura raakte die traditie in de vergetelheid tot Ppura het opnieuw ontdekte. Het product heeft volgens de producent een notige smaak met een hint van een roosteraroma.

Kokoswater Kokoswater is helemaal in. In Nederland introduceerde Hero dit voorjaar een drankje met kokoswater, maar ook het Deense myGoodness kwam met een kokoswaterdrank. MyCoco is kokoswater van Braziliaanse kokosnoten. Het product bevat geen toegevoegd suiker en geen additieven. Het is puur kokoswater, dus niet op basis van concentraat.



31

09-09-13 14:05

Advertorial

Aandacht voor de voedingsmiddelen sector op Solids Rotterdam Heeft u te maken met de

opgedane theorie direct in de praktijk gebracht en bekeken kunnen worden. Ontmoet productie bedrijven als COSUN, FRIESLANDCAMPINA, toeleveranciers en kennisinstellingen. De sessies worden ondersteund door David Hollestelle als dagvoorzitter en aangevuld met lezingen door professoren en sprekers uit de industrie, autoriteiten, universiteiten en hogescholen uit binnen- en buitenland. De lunch zal plaatsvinden op de beursvloer, op de stand van kennispartner Bulk, waar men wordt uitgenodigd voor een hapje en drankje. Meer informatie en aanmeldingen via [email protected]

be- en verwerking, opslag en transport van vaste en droge stoffen? Dan mag u de vakbeurs Solids op 2 en 3 oktober 2013 niet aan u voorbij laten gaan! Solids

Pumps & Valves Deze vakbeurs zet een divers, actueel en dus compleet overzicht neer van alle technologieën en innovaties op het gebied van industriële pompen, kleppen en afsluiters.

Rotterdam kijkt naar de toekomst en dit komt niet alleen tot uiting in de vele presentaties van ontwikkelingen en innovaties van de deelnemers op de beurs. Het programma is een verzameling van actuele onderwerpen en praktische lezingen die ingaan op een van de beursthema’s. Het programma richt zich, in samenwerking met Kennispartner Bulk, op duurzaamheid, ontstoffing- en explosieveiligheid, productie efficiëntie en energiebesparing. Het bijzondere is dat het sprekerspallet een internationaal tintje heeft en er een aantal partijen worden overgevlogen vanuit Engeland om hun kennis met de bezoeker te delen. Marketing verantwoordelijke Danielle Beverloo; “ Solids Rotterdam richt zich meer en meer op het thema ‘Visit the Future’. Een gedachtegoed waarmee wij als easyFairs willen bereiken dat de Solids professionals hun bezoek ervaren als een ‘sneak-preview’ van alle ontwikkelingen waar zij in de nabije toekomst mee te maken krijgen. Dit geldt niet alleen voor de producten en innovaties die door exposanten worden gepresenteerd, maar ook voor het inhoudelijk programma. Alle lezingen zijn erop gericht om bezoekers wegwijs te maken in de meest actuele werkprocessen, regelgeving en wetgeving. We willen dat de bezoeker de beurs verlaat met toepasbare tips om effectief hun bedrijfskosten te verlagen en efficiënter, veiliger en productiever te kunnen werken’’. Compleet programma Het complete programma belicht vele thema’s vanuit verschillende invalshoeken. Het actuele programma en uw gratis bezoek vindt u terug op www.easyFairs.com/SOLIDS-NL of op de programma vermeldingen op de beursvloer. Bezoek gratis o.a. deze seminars: • T he Wolfson Centre for Bulk Handling Technology – Dr. Robert Berry (UK) •A thex - Newson Gale – Static grounding (UK) • Technotrans – Stilstand en verliezen door corrosie, niet meer van deze tijd – Dr. Frans Vos • Live demonstratie Adinex - Explosierisico-analyse: het belang van stofexplosiekarakteristieken •B ranchevereniging Recycling Breken en Sorteren – Contouren Circulaire Economie komen in beeld •B ridgemoore Business School – Een (communicatieve) uitdaging voor elke techneut! • P rocesveiligheid en inspectie IP&D Congres In samenwerking met kennispartner Bulk zal IP&D Experts, Independent Powder and Drying Experts, een aanverwant congres organiseren waarbij de focus ligt op presentaties en demonstraties op het gebied van poeders en membraantechnologie. Het congres is op beide dagen bij te wonen en zal naast het inhoudelijke dagdeel ook de mogelijkheid bieden gratis de beurs te bezoeken. Zodoende zal de

32_Advertorial.indd 14

De Arena Technologie en innovatie, daar draait het om. Met een interactief en sterk inhoudelijk programma, en de ‘Arena’ waar hedendaagse stellingen aan bod komen, biedt Pumps & Valves een uitgelezen kans om in contact te komen met de complete industrie en al haar ontwikkelingen en innovaties. In samenwerking met kennispartner NVDO worden interactieve sessies ingericht waarbij de kenners en specialisten uit het vak een panel vormen om hun kritische blik en mening te laten gelden. Woensdag 2 oktober: ‘De pomp als essentieel onderdeel in de keten’ Op woensdag 2 oktober zullen de lezingen en pitches zich richten op het grote geheel, de complete (proces)lijn, daar draait het om! De pomp, zijn levensduur en de productiviteit staat niet op zichzelf maar is een onderdeel van de hele keten. Een deskundige blik op ketenintegratie zorgt ervoor dat processen goed op elkaar worden afgestemd. De inzet van alle schakels, zoals objectiviteit, kennis, inlevingsvermogen en het juiste verantwoordelijkheidsgevoel zorgen voor een grote economische levensduur en een hoge mate van efficiency binnen de hele keten. De rol van de pomp leren begrijpen binnen de hele lijn, die kennis zorgt voor besparingen! Donderdag 3 oktober ‘Energiebesparing versus Onderhoud’ Onderhoud is nog nooit zo belangrijk geweest en binnen elke onderneming ligt hier een sterke focus. Onderhoud kan zorgen voor energiebesparing, maar ook het onderhoud kan verlaagd worden door energie te besparen. Om dit te bereiken is het de kunst om niet alleen scherp te zijn binnen de eigen afdeling, maar ook de belangen door de hele onderneming in ogenschouw te nemen. Top down is de uitdaging om bewustwording op de vloer te creëren. Deel de aanwezige kennis en zorg voor doeltreffende besparingen door een juiste keuze te maken op het gebied van onderdelen, methodes en partners. Bezoek de sessies op de Arena zoals; • Maintenance Manager van het Jaar • Hands-on-tool-time (Hott) • PumpSupport - De pomp in de keten • Pitch your Pump (Solution) • ‘Maintenance Battle’ – Ten Minute Pitch • Aandacht voor duurzaamheid • ‘Pitch your case’ • ‘Efficiency Battle’ – Ten Minute Tips

Voor meer informatie en gratis voorregistratie voor beide beurzen www.easyFairs.com/solids-nl en www.easyFairs.com/pumps-nl

09-09-13 16:53

Hobij levert flexkrachten productie Lonka Hobij (expert in het werven en uitzenden van flexibele arbeidskrachten uit Europa) gaat voor snoepproducent Lonka de ‘flexschil’ verzorgen. Daarvoor hebben beide bedrijven een vierjarige overeenkomst gesloten. Hobij was al enige jaren preferred partner voor de inzet van operators (Polen, Litouwers) op de productielocaties van Lonka. “De kwaliteit van deze meestal hoog opgeleide mensen was zodanig dat we inmiddels al meerdere mensen zelf hebben aangenomen”, stelt manager operations Jaco Bakker van Lonka. Nu is besloten ook medewerkers in te zetten voor de productiefuncties. “De komende jaren zullen we bij Lonka gemiddeld zo’n 40 flexkrachten aan het werk hebben, verdeeld over de locaties”, vertelt Hobij-directeur Han van Horen. Hobij is in 2012 én 2013 bekroond als een van de ‘Best Managed Companies’ van Deloitte en is nu in de race voor het predicaat ‘Great Place To Work’. Meer info: Hobij www.hobij.nl

Hygiënisch en restloos zakken legen Bedrijven die grondstoffen aanvoeren in zakken van 10 tot 90 kg, blijken in de praktijk 0,4 tot 1 procent grondstof te verliezen, doordat deze achterblijft bij het legen van de zakken. Dinnissen Process Technology ontwikkelde een nieuw zakkenleegsysteem, waardoor 99,9 procent van de zakinhoud geleegd wordt. Het nieuwe zakkenleegsysteem blaast en borstelt zakken voor het openen eerst automatisch schoon, zodat geen stof en vuil in het productieproces terechtkomt. De zakken worden daarna in de zakkenleger geplaatst en geheel opengesneden, waardoor contaminatie met verpakkingsmateriaal voorkomen wordt. Het legen gebeurt tegelijk met trillen en leegblazen (eventueel met persluchtreiniging). Een afzuigsysteem voorkomt het uittreden van stof buiten de zakkenleger, terwijl deze opgevangen grondstoffen weer benut kunnen worden voor het productieproces. De zakken worden automatisch afgevoerd en eventueel samengeperst in plastic folie. Dinnissen toont dit restloos legen van zakken op 2 en 3 oktober tijdens de EasyFairs Solids. Het bedrijf vertelt er bovendien over procestechniek voor Lean Six Sigma bedrijven en laat ook een nieuw Lean Mixing concept met innovatief transportsysteem zien, evenals een automatische vatenkantelaar voor het restloos legen van vaten met gevaarlijke stoffen. Meer info: Dinnissen Process Tecnology www.dinnissen.nl

Purafin clean label bloem Kampffmeyer Food Innovation introduceert Purafin HydroSoft, voor deegproducten als witbrood en pizzabodems, maar ook voor bladerdeeg-toepassingen. Het is geschikt voor clean label, omdat het additieven als emulgatoren, verdikkingsmiddelen en synthetische rijsmiddelen kan vervangen. Ook kan het deels als alternatief voor grondstoffen als olie en boter worden ingezet. Laagjesdeeg met Purafin HydroSoft hoeft niet weggezet te worden om te laten rusten, waardoor tijd en geld bespaard wordt. Het product geeft een hoog volume, uitgebreide versheid en een zachte textuur. De doses variëren van twee tot tien procent, afhankelijk van de toepassing en het recept. Meer info: Kamffmeyer Food Innovation kfi.kampffmeyer.com

Magneet filtert zwakmagnetische deeltjes Op de beurs Solids 2013 (2 en 3 oktober in Rotterdam) introduceert Goudsmit Magnetic Systems een nieuw type magneet, die zwakmagnetische en zeer kleine metaaldeeltjes (vanaf 30 mHu) uit onder andere voedingsmiddelen filtert. “Deeltjes kleiner dan 1 millimeter worden namelijk niet herkend door een metaaldetector en bleven dus tot voor kort in het product aanwezig”, stelt het bedrijf. De semi-automatische zelfreinigende Clean-Flow magneet heeft twee rijen krachtige, boven elkaar gemonteerde Neoflux (Neodymium-Ijzer-Borium) magneetstaven. Het systeem bereikt een maximale magneetwaarde van 11.500 Gauss, terwijl de minimale waarde nooit lager is dan 700 Gauss. Dit zorgt ervoor dat ook RVS 316 verwijderd kan worden. De magneet is inzetbaar in vrije valleidingen in diverse industrieën en vereist een lage inbouwhoogte van 150 mm. Na het stilleggen van het productieproces, kan de reinigingscyclus starten. Dan worden de magneetstaven manueel buiten de productstroom gebracht om vervolgens pneumatisch te reinigen. De ijzerdelen laten los en verdwijnen in het afvalkanaal. Na de reiniging komen de magneetkernen terug in positie, waarna de productie verder kan gaan. Meer info: Goudsmit Magnetic Systems www.goudsmit.eu


33_prodnws.indd 33

33

09-09-13 14:08

i h t m e B 1 s 2 E b c m b

‘Hele keten nodig voor vermindering voedselverspilling’

Biogas uit retourbrood Tekst: Clara Bloemhof | Foto’s: Bakkers in bedrijf, Food Valley NL

Jaarlijks vinden duizenden broden als ‘onvermijdbaar retourbrood’ hun bestemming in de veevoederindustrie. Maar er is meer te doen met brood, bleek tijdens een bijeenkomst van Food Valley NL. Maar om verdere vooruitgang te boeken, moeten alle neuzen dezelfde kant op. De consument is de grootste verspiller van voedsel. De Telegraaf stelde echter eerder dit jaar dat de bakkerij ‘er ook wat van kan’, zo laat Hanno Spanninga, eigenaar van marketingadviesbureau FoodResult weten. Hij is tijdens deze discussie in het kader van het project Koplopers in Ambitie (KIA) aangesteld als voorzitter. KIA is begin dit jaar gestart door Food Valley NL. Doel van het project is om bedrijven in de foodsector die duurzaam wil34

len werken, te ondersteunen. Projectleider Frances Fortuin merkt dat de ambitie om te innoveren er wel is, maar dat de realisatie van ideeën vaak op zich laat wachten. Bread to bread Ivo van Dijkhuizen, marketeer bij broodproducent Bake Five, vertelt over het Bread tot Bread-principe dat het bedrijf heeft ontwikkeld. “Jaarlijks gooien wij 75.000 ton brood

weg. Met onze vijftien vestigingen hebben we met heel veel kruimels, restdegen (misbaksels) en retourbrood te maken. Het gaat hier om onvermijdelijke retourstromen. Van het bakproces hebben we veel kennis, maar over oud brood wisten we weinig. Een groot deel van de restproducten wordt gebruikt in diervoeding. Maar wat doen we met de rest? Daarvoor hebben we een partner in Feed Valid gevonden. Samen met deze diervoederproducent realiseren we nu een hoogwaardig hergebruik van brood en roldegen. In een aparte fabriek wordt glucose van eiwit gescheiden. Een deel van de glucose gaat naar de vergister, waarna het weer ingezet wordt in de productie van nieuwe degen en een ander deel gaat naar de farmaceutische


34-35-36_reststromen.indd 34

09-09-13 14:02

B W b e h k H d z s e b m d p s V s o p t

W F v i k o p d b w w d k “ s 2 i 9

H O B h

d

industrie. De eiwitten die we eruit weten te halen, gaan alsnog naar de diervoederindus– trie. Uit onderzoek blijkt dat door het op deze manier extraheren van eiwitten, ook nog eens een betere kwaliteit eiwit oplevert.” Bake Five heeft de ambitie om in 2022 100.000 ton te verwerken. “Dat gaat in kleine stappen”, stelt de marketeer. “Zo willen we in 2015 10.000 ton verwerken en zo verder.” Een goed verhaal, dat volgens Van Dijkhuizen bovendien een goed gevoel oplevert. “Als je claimt voorloper te zijn in de branche, dan moet je dat ook uitstralen. Je hebt toch een bepaalde verantwoordelijkheid in de keten.” Beeldvorming Waar Van Dijkhuizen tegenaan loopt, is dat bakkers en leveranciers volgens hem allerlei excuses verzinnen om niet zelf ook iets te hoeven ondernemen. “Iedereen wijst naar elkaar als het gaat om de verantwoordelijkheid. Het is voor velen kennelijk heel moeilijk om de stap naar verbetering te zetten.” Hugo Gijzen van Bakkersland vindt dat in deze discussie de consument wordt vergeten. “Die heeft een bepaalde verwachting van brood. Als brood een dag oud is, is het volgens hem niet meer vers en houdbaar. Ik denk dat er daarom veel onnodige retouren zijn in de supermarkt. Een groot deel van de voedselverspilling is te wijten aan de beeldvorming.” Van Dijkhuizen: “Natuurlijk willen we de consument opvoeden. Maar dan nog blijft er een onvermijdelijke reststroom. We zullen iedere partij in de keten nodig hebben – van de boer tot aan de supermarkt.” Weeg- en registratiesysteem Feed Valid ontvangt jaarlijks 350.000 ton aan voedselafval, waarvan 80 procent afkomstig is van broodproducenten. Het bedrijf ontwikkelde een weeg- en registratiesysteem voor onder meer bakkerijproducenten. Vrijgekomen producten zoals kruimels en restdegen worden verzameld, gewogen en in kaart gebracht. “Zo meet het systeem wát er precies wordt weggegooid”, laat Bas Jan Remijn weten. Feed Valid regelt de registratie, maar de preventie van reststromen is aan de bakker zelf. De managementtool heeft effect: “We zien bij sommige bedrijven die het systeem geïntegreerd hebben een reductie van 25 procent in de reststromen. In de koekjesindustrie hebben we zelfs een reductie van 90 procent gesignaleerd.” Hergebruik Onder leiding van manager QA care Maarten Boonstra heeft grondstofleverancier Sonneveld het voedselafval weten terug te dringen van 3

Maarten Boonstra (links) gaf uitleg over het hergebruik van brood. Rechts Bernard Molenaar van Amarant Bakkersholding.

Projectleider van Koplopers in Ambitie Frances Fortuin bedankt Ivo van Dijkhuizen van Bake Five. Van Dijkhuizen vertelde over de samenwerking met Feed Valid.

naar 0,3 procent. “Dat zijn nog steeds tien vrachtwagens per jaar, maar het levert ons jaarlijks 8000 euro op. Bakkers zeggen wel eens tegen me: ‘Onze beste klanten zijn de eendjes’. Maar er is veel te doen om reststromen te voorkomen.” Zo ontwikkelde Sonneveld Sonextra sustain, waarmee brood ‘hergebruikt’ wordt. Boonstra legt het eenvoudig uit: “De verhouding is 130 delen ‘uitvalbrood’, 5 delen sustain en water op 3 graden Celsius. Doe het in een zuurdesemtank, verwarm, roer het twaalf uur en je hebt 48 uur de tijd om het deeg te verwerken tot nieuw brood.” Het proces is getest door Stichting Bakkerij Imago en bewezen is dat de besparing in grondstoffen kan oplopen tot 64 procent. “Plus: je krijgt een betere smaak. Dat blijkt uit

consumententests”, zegt Boonstra trots. Op industriële schaal zou dit concept zich binnen 2,5 jaar terugverdienen.

>>>

Fermentatie Het valt Marco Siemerink op dat niet veel bedrijven zich bezighouden met fermentatie. De woordvoerder van MicCel Bio services laat weten dat er juist met deze techniek heel veel potentie zit in de verwaarding van retourbrood. “Vezels en koolhydraten uit brood zijn door middel van fermentatie om te zetten in biomaterialen. Per 100 gram retourbrood heb je te maken met 33 tot 54 gram koolhydraten en 2,5 tot 9 gram vezels. Hier is een afzetmarkt voor.”



35

09-09-13 14:03

Samen verder Zoals bij iedere duurzame oplossing geldt: het vergt een fikse investering en een rendement is vaak op langere termijn merkbaar. Van Dijkhuizen vindt dat iedere ondernemer juist naar die lange termijn moet kijken. “Uiteindelijk betaalt het zich terug.” “Het is gewoon een kwestie van willen”, vindt ook Boonstra. Wim Thielen van Thielen Consult meent echter dat het soms goedkoper is om een brood weg te gooien dan om het te herverwerken. Boonstra richt zich nu op de supers. “Levensmiddelen zijn té goedkoop. Vraag voor een brood 2 euro in plaats van 1,80 euro en de consument gaat misschien nadenken voordat hij het weggooit.” Yvonne Koorengevel van het ministerie van Economische Zaken vertelt dat iedereen eigenlijk al precies weet wat er allemaal fout zit. “Maar we zullen toch samen aan de slag moeten. Mede daarom is het Voedingscen-

36

trum de campagne ‘Hoezo50kilo’ gestart, wijzend naar de hoeveelheid voedsel die we jaarlijks weggooien.” Bernard Molenaar (Amarant Bakkersholding) knikt. “We moeten de publieke opinie nog meer beïnvloeden en als producenten onder ogen zien dat we een enorme maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben.” “We staan voor een grote uitdaging, waarbij we bereid moeten zijn om te investeren, zodat we op de lange termijn product én geld kunnen besparen”, besluit voorzitter Spanninga. “De retail en bakkerij zullen samen moeten werken en hun ambities met elkaar moeten afstemmen.” Food Valley NL organiseert deze maand weer een bijeenkomst voor bedrijven die sámen de eerste stappen in verdere reststroomverwaarding durven te zetten.

Biogas “Wie weet hoeveel biogas je kunt halen uit een knipbrood?”, vraagt Stefan Blankenborg de tafelgasten. Het antwoord van de eigenaar van Enki Energy verrast hen: “300 liter. Dat is meer gas dan een huishouden dagelijks gebruikt om te koken.” Enki bouwt vergistingsfaciliteiten voor bedrijven in de foodsector. Zo staat er een vergistingscontainer bij de nieuwe Van der Valk in Zwolle. In de container zetten bacteriën voedselafval om in biogas. Wat overblijft, is verwaarloosbaar. Biogas wordt voornamelijk gebruikt voor warmte, maar elektriciteit is ook een optie.



09-09-13 14:03

NVVL viert haar 60-jarig jubileum

Vier het met ons mee! 29 oktober 2013

Aanmelden? www.nvvl.nl

Symposium: Van aardappel naar 3D-geprint voedsel Voor welke uitdagingen staan wij als voedingssector?

Wat is er de afgelopen 60 jaar gebeurd op het gebied van voeding en voedingsmiddelen? Zijn we er op vooruit gegaan? Maar misschien nog belangrijker: wat zijn de uitdagingen ten aanzien van onze voeding en onze productietechnieken? Onder andere deze vragen komen aan bod tijdens het NVVL-jubileumsymposium.

Doelgroep: voedingskundigen, diëtisten, levensmiddelentechnologen, docenten en studenten voeding en/of levensmiddelentechnologie.

Tijdens het symposium worden ook de winnaars van de NVVL-jaarprijs bekendgemaakt.

Locatie: Hotel de Nieuwe Wereld, Wageningen. Meer informatie: www.nvvl.nl

Is het symposium interessant voor u? Dan wellicht ook voor uw collega.


37_NVVL.indd 37

37

09-09-13 14:01

Sabotage of terrorisme

Voedingsmiddelen ook doelwit? Tekst en foto’s: Nathan Meijer, Taco Wijtzes (WFC)

Bioterrorisme. Het woord roept beelden op van ideologisch gemotiveerde individuen die dood en verderf willen zaaien met behulp van gevaarlijke ziekteverwekkers. Sinds 9/11 is het thema Food Defense een ‘hot issue’, maar het draait om meer dan alleen bescherming tegen terroristen: ontevreden personeel kan bijvoorbeeld ook een bedreiging zijn. Wat wordt er momenteel van bedrijven verwacht en hoe kan aan die verwachtingen worden voldaan? Food Defense (FD) is het beschermen van levensmiddelen tegen terrorisme of sabotage. Het gaat dan niet om gevallen waarbij verontreinigingen in food per ongeluk gebeuren, zoals salmonella in zalm of bestrijdingsmiddelen op groente en fruit en stukjes glas in diverse producten, maar om doelbewuste acties.

38

In het verleden hebben zich enkele incidenten voorgedaan waarbij mensen ziek werden door opzettelijke verontreiniging van voedingsmiddelen. Het moge duidelijk zijn dat overal waar deze problemen per ongeluk kunnen gebeuren, deze ook zeker doelbewust veroorzaakt kunnen worden.

Door eisen die gesteld zijn in normen als IFS en FSSC 22000 wordt het steeds belangrijker aandacht te besteden aan de preventie van opzettelijke verontreiniging. In de begeleidende teksten van deze normen wordt veel verwezen naar methoden, ontwikkeld door overheidsorganen van verschillende landen. Voorbeelden van deze methoden zijn CARVER+Shock en PAS 96:2010, uitgegeven door respectievelijk de autoriteiten in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Deze methoden komen in grote mate overeen: ze adviseren vooral over mogelijke maatregelen om potentiële daders buiten te houden. Maar naast het blokkeren van mogelijke toegangswegen zijn er ook andere factoren waar rekening mee gehouden moet worden.


38-39-40_fooddefense.indd 38

09-09-13 14:01

R E s e r b b r a b s g e g l d v

Voorbeeld 1: daders van buitenaf Een bedrijf maakt kant-en-klare maaltijden voor een vliegtuigmaatschappij. De maaltijden worden verpakt in de bekende aluminiumbakjes die in het vliegtuig verhit worden. Ingrediënten zijn onder andere kip, groenten, zoals wortels en champignons, en rijst. De productielocatie is ergens op een industrieterrein in Nederland. Er wordt nu door de afnemer geëist dat het bedrijf een risicoanalyse uitvoert om mogelijkheden voor opzettelijke verontreiniging in kaart te brengen. Ook moeten er adequate preventieve maatregelen worden geïmplementeerd. Voor ideologisch gemotiveerde groepen of terroristen zal het ziek maken of zelfs doden van een groot aantal toeristen door middel van het verontreinigen van vliegtuigvoedsel een aantrekkelijk idee zijn. Terroristische organisaties zullen meer moeite doen om grote hoeveelheden contaminanten te verkrijgen die in lagere concentratie nog giftig zijn. Het is dus vooral zaak om ervoor te zorgen dat ze niet binnen kunnen komen of dat hun bezoek nadien opgemerkt wordt. Afhankelijk van de wensen van het bedrijf kan er cameratoezicht worden geplaatst of een nachtportier worden ingehuurd. Verder kan bijvoorbeeld gedacht worden aan: toegangsbeperking in de vorm van elektronische terminals die een wachtwoord of vingerafdruk vereisen, camerabeheersing en zelfs van het beperken van de verkrijgbaarheid van giftige stoffen door de overheid. Tenslotte kan het gebruik van verzegelde containers of afgesloten opslag van grondstoffen helpen bij het ontmoedigen van terrorisme of sabotage.

Risicoanalyse Een FD-plan bestaat uit drie onderdelen: risicoanalyse, beschrijving van de procedures en implementatie van de preventieve maatregelen. De risicoanalyse is het meest uitgebreide onderdeel van een FD-plan. Het is bedoeld om vast te stellen welke risicofactoren een rol spelen bij een bedrijf. Door zo’n analyse uit te voeren, kunnen de beschikbare middelen beter ingezet worden. In eerste instantie probeert het bedrijf zoveel mogelijk na te gaan welke factoren het risico op een terroristische aanslag of sabotage verhogen. Hierbij is het belangrijk om verschillende type daders te onderscheiden, omdat de motieven, mogelijkheid tot het verkrijgen van gevaarlijkere contaminanten en toe-

gangswegen die open staan per dader zeer verschillend kunnen zijn. Motief Een verband tussen het product of organisatie met een religie (denk aan kosjer, halal) of bevolkingsgroep, sterrenstatus van een CEO, ontevredenheid van een personeelslid over een promotie of eenvoudigweg het feit dat het product door veel mensen wordt geconsumeerd, kunnen redenen zijn dat een dader voor een bepaald bedrijf kiest. Sommige daders hebben het vooral voorzien op de organisatie zelf en zullen financiële of imagoschade aan willen richten of het bedrijf willen afpersen. Anderen gebruiken het product enkel als middel om zoveel mogelijk mensen

ziek te willen maken. De dader hoeft overigens niet altijd een motief te hebben om een specifiek bedrijf aan te vallen. Hij kan ook willekeurig een bedrijf uitzoeken. Middel Voor wat betreft de mogelijke middelen gaat het om twee aspecten: de giftigheid en de verkrijgbaarheid. Bij giftigheid speelt natuurlijk de minimale giftige concentratie een rol en dus de hoeveelheid product die besmet kan worden (batchgrootte, verdeling binnen een batch). Bij de verkrijgbaarheid van gevaarlijke stoffen is van belang dat deze vaak gewoon aanwezig zijn, denk maar aan schoonmaakmiddelen en ongediertebestrijdingsmiddelen. Mogelijkheid Er zijn verschillende toegangswegen waarlangs een potentiële dader het product kan besmetten. Uiteraard wil diegene dat onopgemerkt doen, dus hij zal bij het product willen komen zonder dat iemand het opmerkt of naderhand ziet dat iets met het product is uitgevoerd. Iemand van buiten kan bijvoorbeeld ’s nachts inbreken of stiekem tijdens een rondleiding zijn gang gaan. Aan de andere kant heeft personeel legitieme toegang tot het product. Het FD-plan beperken tot maatregelen om potentiële daders buiten te houden is dus niet afdoende: soms zijn ze al binnen. Gradaties Om een gewogen inschatting te kunnen maken tussen de verschillende risicofactoren kunnen aan alle bovenstaande factoren (motief, middel en mogelijkheid) gradaties gegeven worden: laag, midden en hoog. Zodra de inschatting van de verschillende risico’s duidelijk is, kunnen preventieve maatregelen worden opgesteld op volgorde van de hoogte van

>>>



39

09-09-13 14:01

Terroristische acties kunnen in de vorm van chemische contaminanten plaatsvinden.

Voorbeeld 2: ontevreden personeel In 2003 heeft een werknemer van een supermarktslagerij in de Verenigde Staten ongeveer 100 mensen vergiftigd door landbouwgif door hamburgervlees heen te mengen. Hij maakte gebruik van een pesticide met een zeer hoog nicotinegehalte. Slachtoffers gaven aan last te hebben van onder andere misselijkheid, overgeven, duizeligheid, diarree, wazig zien en hoofdpijn. De dosis in het product was potentieel dodelijk, maar gelukkig is niemand als gevolg van deze daad overleden. Het waarschijnlijke motief was een conflict tussen de werknemer en de werkgever. De dader hoopte met zijn daad de werkgever een slechte naam te bezorgen. De belangrijkste risicofactor voor wat betreft ontevreden personeel is de mogelijkheid om al dan niet gemakkelijk ongezien een daad uit te kunnen voeren. Een beperking hierbij is dat ze niet met erg grote hoeveelheden gevaarlijke of productvreemde stoffen kunnen rondlopen zonder achterdocht te wekken. Door hiertegen preventieve maatregelen in te voeren, kan het totale risiconiveau het meest effectief verlaagd worden. Dit kan in kleinere bedrijven bijvoorbeeld door, eventueel tijdelijk, een buddy-systeem in te voeren waardoor personeel altijd in tweetallen aan het werk is. Grotere bedrijven kunnen personeel altijd in groepen laten werken. Om toegang tot potentiële contaminanten te beheersen, is het sowieso een goed idee om schoonmaakmiddelen in een afgesloten ruimte op te bergen. Fouilleren (iedereen of willekeurig) kan als afschrikmiddel dienen, net als het controleren van lockers. Houd er verder rekening mee dat potentiële daders foto- of videocamera’s (inclusief die van mobiele telefoons) kunnen gebruiken om informatie te verzamelen over het veiligheidsniveau van een locatie. Zeker als er sprake is van een hoge mate van personeelsverloop of inhuur van tijdelijk personeel is het aan te raden dit soort apparatuur in de productieruimte te verbieden.

het risico. Zo zullen heel hoge risico’s strenge maatregelen vereisen, terwijl lage risico’s veelal genegeerd kunnen worden. Aan de hand van twee voorbeeldcases wordt geïllustreerd hoe op basis van een risico-inventarisatie preventieve maatregelen gekozen kunnen worden. Procedures Bij het tweede onderdeel van het FD-plan, het beschrijven van procedures, gaat het vooral om documentatie van verantwoordelijkheden, een bezoekersregister, werkinstructies en algemene informatie over hoe de organisatie naar dit probleem kijkt. Veel bedrijven zullen al procedures hebben beschreven voor incidenten als waterschade of blikseminslag. De FD-procedures zullen dan veel over-

eenkomst vertonen met die voor bijvoorbeeld diefstal of inbraak. De belangrijkste overeenkomsten zijn dat in alle gevallen de politie dient te worden ingelicht (óók bij bedreigingen). Verder moet worden nagegaan of de recall-procedure gevolgd moet worden, inclusief eventuele blokkades van partijen of het inlichten van klanten, leveranciers en de NVWA. Het productiepersoneel is in principe de belangrijkste verdediging van het bedrijf dus het is aan te raden een werkinstructie te verspreiden waarin wordt aangegeven waar op gelet moet worden en hoe melding moet worden gemaakt van bijvoorbeeld verdacht gedrag van collega’s. Het belangrijkste is om in ieder geval kritisch naar de huidige situatie te kijken om terrorisme of sabotage zoveel mogelijk te ontmoedigen.

Potentiële daders kunnen voedingsmiddelen doelbewust verontreinigen, bijvoorbeeld met Staphylococcus aureus.

40



09-09-13 14:01

Bedrijvengids De EVMI-bedrijvengids is een praktische lijst van bedrijven die actief zijn in de voedingsmiddelenindustrie. Deze lijst is ook te vinden op www.evmi.nl, waar u kunt zoeken op alfabet, categorie en regio. Staat uw bedrijf nog niet in de EVMI-bedrijvengids? Kijk dan op www.evmi.nl/bedrijvengids voor de mogelijkheden om ook uw bedrijf in dit overzicht op te nemen. Dinnissen BV

Advies/Consultancy

Horsterweg 66 5975 NB SEVENUM 077-4673555 www.dinnissen.nl

Kroonenburg Advies BV Helftheuvelweg 11 5222 AV ‘S-HERTOGENBOSCH

073-6222867 www.kroonenburgadvies.nl ACO BV Postbus 217 7000 AE DOETINCHEM 0314-368280 www.aco.nl

DNV Business Assurance Zwolseweg 1 2994 LB Barendrecht Tel: 010-2922700 www.dnvba.nl

Lubron Waterbehandeling BV Postbus 540 4900 AM OOSTERHOUT 0162-426931 www.lubron.eu

Hethon Nederland BV Granaatstraat 50 7554 TR HENGELO (O) 074-2500555 www.hethon.nl

ALControl Food & Water Everdenberg 41 5346 VA Oosterhout 0162-488 488 http://nl.alcontrol.com/nl

MasterLab BV Postbus 1 5830 MA BOXMEER 0485-589470 www.masterlab.nl

Huijbregts Groep Postbus 165 5700 AD HELMOND 0492-596300 www.huijbregts.nl

Bito Systems NV

Improving Quality

Boomsesteenweg 97 B-2630 AARTSELAAR 0032-38709900 www.bitosystems.com

Liniestraat 1 -A 4051 BN OCHTEN 06-22940774 www.improvingquality.nl

MPS Red Meat Slaughtering B.V. Albert Schweitzerstraat 33 7131 PG LICHTENVOORDE 0544-390500 www.mps-group.nl

Uw bedrijfsgegevens ook op deze pagina’s?

Bouwpaco BV

ISACert Nederland

Voltastraat 22 3771 RZ BARNEVELD 0342-420821 www.bouwpaco.nl

Obrechtstraat 28 E 8031 AZ ZWOLLE 0031 (0) 88-4722378 www.isacert.nl

Ga naar www.evmi.nl/ bedrijvengids of bel voor meer informatie naar 088-2944847


_EVMI_bedrijvengids_3koloms.indd 41

41

09-09-13 09:17

Bakels Senior NV Postbus 44 1380 AA WEESP 0294-414559 www.bakels-senior.nl

Nederlandsch Octrooibureau Jan Willem Frisolaan 13 2517 JS ‘S-GRAVENHAGE 070-3312598 www.nlo.nl

Silliker Netherlands B.V. Postbus 153 6710 BD EDE 0318- 649444 www.silliker.nl

Nutrilab BV

Simac QuadCore BV

Postbus 7 4284 ZG RIJSWIJK 0183-446305 www.nutrilab.nl

De Run 1101 5503 LB VELDHOVEN 040-2582100 www.simacquadcore.nl

Burg. Reigerstraat 89 3581 KP UTRECHT 030-2516772 www.opp.nl

Watergoorweg 69 3861 MA NIJKERK 088-5790900 www.paccor.com

Tebodin Netherlands B.V. Postbus 16029 2500 BA Den Haag 070-3480911 www.tebodin.com Tricotbest BV

Heeft u al een gratis abonnement op de digitale

Vliegeren 14 5683 KL BEST 0499-374044

nieuwsbrief van EVMI? Ga naar de website en registreer u!

Excelsiorlaan 7-box 2 B-1930 ZAVENTEM 0032-2725 2430 www.barentz.com

Beneo Aandorenstraat 1 B-3300 TIENEN 0032-16801301 www.beneo.com

O. P. & P. Product Research BV

PACCOR Netherlands B.V.

Barentz N.V.

Brenntag Nederland BV Postbus 79 3300 AB DORDRECHT 035-5889200 www.brenntag.nl

Cargill B.V. Cargill Texturizing Solutions Postbus 499 1500 EL ZAANDAM 075-6501501 www.cargilltexturizing.com

Uticon Ingenieursgroep Beemdstraat 3 5653 MA EINDHOVEN 040-2974600 www.uticon.nl

Chr. Hansen

Ingrediënten en grondstoffen

Codrico Rotterdam B.V.

Gelderlandhaven 5A 3433 PG NIEUWEGEIN 030-6019920 www.chr-hansen.com

Pillopak BV Postbus 8 6960 AA EERBEEK 0313-676211 www.pillopak.nl

Azelis Netherlands Précon Food Management BV Postbus 26 3980 CA BUNNIK 030-6566010 www.precon-food.nl

42 42

Rijnhaven Z.z. 15 3072 AJ ROTTERDAM 010-4845133 www.codrico.com

Meerpaal 5 4904 SK OOSTERHOUT (NB) 0162-423240 www.azelis.com

eisma voedingsmiddelenindustrie | september 2013 eisma voedingsmiddelenindustrie | augustus 2013


09-09-13 09:17

DSM Nutritional Products

Roem van Yerseke B.V.

Vollebregt Fresh Company

Dorpsstraat 4 B-9800 DEINZE 0032-93811234 www.dsm.com

Groeninx van Zoelenstraat 35 4401 KZ YERSEKE 0113-577700 www.roemvanyerseke.nl

Platinastraat 10 2718 RZ ZOETERMEER 079-3610067

Fa. L.I. Frank

Royaan B.V.

Postbus 46 7390 AA TWELLO 0571-272141 www.lifrank.nl

Hoge Maat 8 3961 NC WIJK BIJ DUURSTEDE 0343-596659 www.royaan.nl

Machines, apparatuur en toebehoren/ diensten

O P E N

IN2FOOD

Schobbers BV, H. CH.

Postbus 93 6920 AB DUIVEN 026-3186704 www.in2food.nl

Vasco da Gamaweg 8 5928 LD VENLO 077-3969120 www.schobbers.nl

Puratos Nederland

Unifine Industry

Industrieweg 1 4762 AE ZEVENBERGEN 0168-326260 www.puratos.nl

Postbus 5631 3297 ZG PUTTERSHOEK 078-6762344 www.unifine.com

Ranks Meel BV

Van Delft Biscuits BV

Postbus 16 4233 ZG AMEIDE 0183-606200 www.ranksmeel.nl

Postbus 365 3840 AJ HARDERWIJK 0341-411624 www.vandelftbiscuits.nl

Van Sillevoldt Rijst B.V. Postbus 280 3350 AG PAPENDRECHT 078-6420720 www.vsr-rice.com

Raps Benelux Postbus 369 5680 AJ BEST 0499-373525 www.raps.com

S Y S T E M S

CIMPRO Cimpro Postbus 3196 4800 DD BREDA 076-5317788 www.cimpro.com Dinnissen BV Horsterweg 66 5975 NB SEVENUM 077-4673555 www.dinnissen.nl

Endress+Hauser B.V. Nikkelstraat 6-12 1411 AK NAARDEN 035-6958611 www.endress.nl

Verstegen Spices & Sauces B.V. Postbus 11041 3004 EA ROTTERDAM 010-2455100 www.verstegen.nl

Refresco Benelux B.V. Oranje Nassaulaan 44 6026 BX MAARHEEZE 0172-630630 www.refresco.nl

C O N T R O L

Vipam BV Poppenbouwing 26 a 4191 NZ GELDERMALSEN 0345-565670 www.vipam.nl

Eriks Bv Toermalijnstraat 5 1812 RL ALKMAAR 072 515 15 14 www.eriks.nl

Remia C.V. Dolderseweg 107 3734 BE DEN DOLDER 030-2297911 www.remia.nl

Koninklijke Viv Buisman BV Raadhuislaan 4 3633AR Vreeland 0294-233054 www.vivbuisman.nl



43

09-09-13 09:17

SCA Hygiëne Products BV Postbus 670 3700 AR ZEIST 030-6984600 www.sca.com

Gullimex BV Postbus 114 7620 AC BORNE 074-2657788 www.gullimex.com

Mettler-Toledo BV Postbus 6006 4000 HA TIEL 0344 638363 www.mt.com

Scharff Techniek BV Atoomweg 51 3542 AA UTRECHT 030-2410972 www.scharfftechniek.nl

Hosokawa Micron B.V.

Schouw Informatisering B.V.

Gildenstraat 26 7005 BL DOETINCHEM 0314-373333 www.hosokawamicron.nl

Postbus 435 4870 AK ETTEN - LEUR 076-5042520 www.schouw.org

Munters BV Postbus 655 2400 AR ALPHEN AAN DEN RIJN 0172-421600 www.munters.nl

Sfinc Jadico Netherlands Linschotenstraat 93 NL-3044 AV ROTTERDAM (0)10 462 66 00 www.sfincgroup.eu

Ishida Europe BV De Dieze 5 5684 PR BEST 0499 39 3675 www.ishidaeurope.nl

Oxoid BV

Spraybest Europe BV

Postbus 134 1170 AC BADHOEVEDORP 020-4106500 www.oxoid.com

Zwanenburgerdijk 335 1161 NN ZWANENBURG 020-4976780 www.spraybest.nl

Krohne Nederland b.v.

Pedak Meettechniek BV

TQC BV

Postbus 110 3300 AC DORDRECHT 078-6306200 www.krohne.com

Postbus 3030 6093 ZG HEYTHUYSEN 0475-497424 www.pedak.nl

Molenbaan 19 2908 LL CAPELLE A/D YSSEL 0180-631344 www.tqc.eu

Lock Inspection Systems B.V. Daalderweg 17 4879 AX ETTEN-LEUR 076-5030212 www.lockinspection.com

LSBL Services VOF Galvanistraat 1 6716 AE EDE 0 318 69 69 99 www.lsbl.nl

De volgende editie van EVMI verschijnt op: 1 november 2013 Rittal BV Postbus 246 6900 AE ZEVENAAR 0316-591911 www.rittal.nl Roma Nederland BV Postbus 59 4940 AB RAAMSDONKSVEER 0162-512012 www.romaned.nl

44

Sluitdatum reserveren advertenties: 10 oktober 2013 Voor vragen over advertenties: Wilma Zijlstra: 088-2944847 Felix Berentsen: 06-42759518



09-09-13 09:17

Wolhandkrab delicatesse in China

De Jong exporteert levende schaaldieren Tekst: Clara Bloemhof | Foto’s: Koos Groenewold

Drie jaar geleden werkte Koos de Jong nog vanuit een kantoor bij een collega-bedrijf, zelfstandig en zonder personeel. Anno 2013 runt de groothandelaar een bedrijf vanuit een indrukwekkend pand op het industrieterrein Zwolse Hoek in Urk. Bijzonderheden: de krabbenschuur vol Noordzeekrabben en de plannen met de wolhandkrab. Het kantoor en de vergaderruimte kunnen nog wat opvulling gebruiken: naast de benodigde tafels en stoelen hebben ze bij Visgroothandel De Jong gewoonweg nog niet de tijd gehad om de boel naar wens in te richten. In de tweeënhalf jaar dat ze het nieuwe pand aan De Riepel in Urk bezitten, nam de

visgroothandel een vogelvlucht. Wat ze leveren? “Alles, van aal tot zalm”, zegt eigenaar Koos de Jong trots. Met vijftien man voorziet Visgroothandel De Jong Nederland, China en vele landen daartussenin van allerhande vissoorten. De Jong is al lang actief in de vishandel. Vijf-

tien jaar lang werkte hij bij de firma Weerstand, voordat hij voor zichzelf begon. Onder de naam Vishandel De Jong nam hij zijn intrek in een kantoor bij Visgroothandel Van Diepen. De twee bedrijven beten elkaar niet, laat De Jong weten. “Waar Van Diepen meer deed in bulkvoorraden van schol, tarbot en bot, hield ik me vooral bezig met het bevoorraden van winkels.” In die periode werd de interesse in krabben gewekt bij de jonge handelaar. “Ik kwam eens bij een binnenvisser voor snoekbaars”, blikt hij terug. “Hij had Chinese wolhandkrabben als bijvangst. Ik had gehoord dat de Chinezen deze krab als delicatesse zien en besloot de gok te wagen.”

>>>


45-46-47_visgroothandel.indd 45

45

09-09-13 13:57

we jonge krabbetjes importeren om op te kweken of gaan we ze vanaf het larvestadium opkweken?”

Sinds enkele maanden staat er in het pand van Visgroothandel de Jong een spoelmachine, die viskisten, zalmdozen (tempex) en polystyreenboxen reinigt. Zo kan de groothandel de visverpakkingen hergebruiken.

46

Seizoen Dat Fingerspitzengefühl wierp zijn vruchten af: nog steeds blijft de vraag naar het bijzonder ogende krabbetje jaarlijks stijgen en levert de wolhandkrab in goede tijden maar liefst 14 euro per kilogram op. De Chinezen betalen er goed voor. “Zij zien de krab echt als een delicatesse, waar je eenmaal per jaar tijdens de feestdagen van geniet. Sinds het vangstverbod in gesloten gebieden zijn intrede deed, is de krab lastiger te verkrijgen”, weet De Jong. Het schaaldier is in gebieden waar de vangst wel is toegestaan, volop te verkrijgen tussen september en eind december. Na de koude periode is de krab er weer vanaf eind februari/maart. “Jammer, want je mist een belangrijke periode waarin de Chinezen onder meer het Nieuwjaar vieren”, realiseert De Jong zich. De Jong is het overigens niet eens met het vangstverbod in bepaalde gebieden. De reden voor het verbod, de dioxinegehaltes in de krab, gaat hem wat ver. “In Nederland moeten we altijd voorop lopen”, verzucht hij. “In heel Europa worden de dioxinegehaltes gemeten in alléén het vlees; maar in Nederland meten we het van het gehele dier, inclusief de organen. Daardoor vallen de gehaltes natuurlijk hoger uit, omdat bijvoorbeeld de lever de opslagplaats is voor die afvalstoffen. Denk je dat ze in China de organen van de krab eten? Daar halen ze heus eerst het hartje, darmkanaal en de longen

eruit voordat ze het dier bereiden. In China liggen de dioxinegehaltes 500 keer hoger dan de Nederlandse norm en dat is bij hen de limiet!” Het vangstverbod, de gebondenheid aan het seizoen en de almaar stijgende vraag is voor de ondernemer reden om zich te verdiepen in de kweek van wolhandkrab. “We zouden de krab graag het hele jaar door willen aanbieden, óók buiten het seizoen. Momenteel zitten we in de experimentele fase: willen

Krabbenschuur De ruimte voor de kweek van wolhandkrabben is er in ieder geval volop: het pand van De Jong beslaat 20 bij 25 meter. Hier wordt onder meer zalm, schol en tarbot gefileerd en vacuüm verpakt. Daarnaast is er de door De Jong genoemde ‘krabbenschuur’: een aangebouwd gedeelte waarin honderden Noordzeekrabben in veertien leeftanks gedijen. De totale capaciteit is 50.000 liter (zout) water. “De Noordzeekrabben zijn een beetje mijn kindjes”, zegt hij. “Het heeft me de eerste anderhalf tot twee jaar veel bloed, zweet en tranen gekost om ze in leven te houden. Het is namelijk niet zo makkelijk om met een gesloten systeem Noordzeekrabben te houden.” De Noordzeekrab, die eveneens zeer in de smaak valt bij de Chinezen, neemt De Jong af bij compagnon Hugh McBride, die in Ierland op de krabben vist. Deze krabbensoort is minder rendabel dan de wolhandkrab, maar de vraag ernaar is tientallen malen groter. Bovendien is deze krab ook makke-

De Noordzeekrab wordt teruggekoeld van 14 naar 5 à 6 graden Celsius en raakt zo in de slaapstand. De wolhandkrab wordt teruggekoeld naar 0 graden om in de slaapstand te komen.



09-09-13 13:57

D

De verse, Noorse zalm wordt onthoofd, gehalveerd, gefileerd en verpakt.

lijker te verkrijgen. Het transport van de Noordzeekrabben heeft de ondernemer veel hoofdbrekens bezorgd. “Ik wilde ze heel graag levend transporteren. Het proces om het systeem zó te krijgen dat deze krabben erin konden leven, heeft heel wat moeite gekost.” Hij vervolgt: “Waar de wolhandkrab het veertien dagen lang uit kan houden op transport, moet de Noordzeekrab binnen 36 uur weer terug in het water.” De speciale vochthoudende polystyreenboxen waar de levende krabben in worden vervoerd, verlengen de levensduur niet. Binnen 24 uur in China De Jong heeft het nu superstrak gepland: de Noordzeekrabben worden ’s morgens om 10.00 uur ingepakt en om 12.00 uur staan ze klaar voor transport op Schiphol. Vier uur later vertrekt het passagiersvliegtuig met de lading en de volgende ochtend om 10.00 uur komt de vracht aan bij de klant in China. “We kiezen bewust voor passagiersvliegtuigen en niet voor goederentransport, omdat deze vliegtuigen altijd op tijd vliegen. Een agent op Schiphol regelt de logistiek voor ons.” Wat er per keer meegaat op transport aan Noordzeekrab, haalt het niet bij de omvang van de vraag. De Jong: “We verschepen tussen de 500 en 2000 kilogram per keer. Maar de vraag is 500 ton!” Niet alleen vanuit China blijft de vraag naar zowel de wolhandkrab als de Noordzeekrab groeien, De Jong merkt ook een groeiende interesse in de Noordzeekrab binnen Nederland. “Hoeveel vraag er ook in China mag zijn, Nederland gaat voor als afzetmarkt”, vindt hij. Wat wolhandkrab betreft, kopen

steeds meer Chinese restaurants het dier in. “Niet voor op het menu”, weet De Jong. “Dat is te duur. Deze krab is vooral bestemd voor eigen consumptie.” Ook worden de krabben door de groothandel geëxporteerd naar Italië, Frankrijk, Griekenland en Roemenië. Groei “Groter groeien zag ik eerst niet zitten”, geeft De Jong toe. Een kleinschalig bedrijf runnen was voor hem aanvankelijk de

reden om voor zichzelf te beginnen. “Maar je ontkomt er soms gewoon niet aan.” Door de stijgende vraag naar Noordzeekrab denkt De Jong er nu aan om toch uit te breiden. “We hebben een bestaande kwekerij op het oog. Mogelijk kunnen we die overnemen.” De handelaar verkeert in de positie om selectief te kunnen zijn in het kiezen van nieuwe klanten. Hij blijft bescheiden: “Zo’n enorme ontwikkeling in drie jaar tijd, dat had ik echt nooit durven dromen. Onze succesfactor? We proberen altijd heel correct te blijven. Is een levering niet optimaal, dan sturen we de volgende dag een nieuwe voorraad. Je kunt het namelijk nooit 100 procent goed doen.” Ook staat de eigenaar van de visgroothandel nog dagelijks met beide nuchtere benen op de werkvloer. “Ik ben niet het type dat in een pak op kantoor zit”, vertelt de geboren en getogen Urker. “Wij hebben hier het motto: ’s ochtends vroeg met zijn allen beginnen, en ’s avonds met zijn allen eindigen.”

Wolhandkrab en Noorzeekrab De Chinese wolhandkrab (links) is in de jaren dertig voor het eerst officieel in Nederland gesignaleerd. Ooit is hij in het water van een ballasttank meegekomen vanuit China. Het is volgens Koos de Jong niet zo lang geleden dat de krabben door de palingvissers nog gezien werden als nutteloze bijvangst en doodgetrapt werden in de netten. “Maar nu we weten dat ze in China beschouwd worden als delicatesse, profiteren we er goed van.” Eenmaal in de leefbakken bij Visgroothandel De Jong, is de Noordzeekrab (rechts) het vermogen kwijt om met die enorme scharen te kunnen knijpen. “De spier in de schaar wordt doorgesneden om te voorkomen dat de krabben elkaar aanvallen.” De leverancier is nog steeds op zoek naar een diervriendelijker methode, zoals plastic bandjes om de scharen. “Door de aflopende scharen van de Noordzeekrab is zo’n bandje echter niet mogelijk”, vertelt De Jong. “Daarom zoeken we nu naar een andere oplossing.”



47 4 7

09-09-13 13:58

Meer orders? Zorg dat u opvalt. Een klant heeft behoefte aan advies, grondstoffen of machines. Hoe zorgt u ervoor dat de klant uw bedrijf belt in plaats van een andere leverancier? Door op te vallen! Ingrediënten en grondstoffen

Met een goudvermelding in de EVMI-bedrijvengids kunnen klanten u beslist niet over het hoofd zien wanneer zij uw product of dienst willen bestellen.

Bedrijvengids Machines, apparatuur en toebehoren / diensten

Bakels Senior NV Postbus 44 1380 AA WEESP 0294-414559 www.bakels-senior.nl

De EVMI-bedrijvengids is een praktische lijst van bedrijven die actief zijn in de voedingsmiddelenindustrie. Deze lijst is ook te vinden op www.evmi.nl, waar u kunt zoeken op alfabet, categorie en regio. Staat uw bedrijf nog niet in de EVMI-bedrijvengids? Kijk dan op www.evmi.nl/bedrijvengids voor de mogelijkheden om ook uw bedrijf in dit overzicht op te nemen. Dinnissen BV

Advies/Consultancy

Horsterweg 66 5975 NB SEVENUM 077-4673555 www.dinnissen.nl

Kroonenburg Advies BV Helftheuvelweg 11 5222 AV ‘S-HERTOGENBOSCH

073-6222867 www.kroonenburgadvies.nl ACO BV Postbus 217 7000 AE DOETINCHEM 0314-368280 www.aco.nl

DNV Business Assurance Zwolseweg 1 2994 LB Barendrecht Tel: 010-2922700 www.dnvba.nl

ALControl Food & Water Everdenberg 41 5346 VA Oosterhout 0162-488 488 http://nl.alcontrol.com/nl

Bito Systems NV

Improving Quality

Boomsesteenweg 97 B-2630 AARTSELAAR 0032-38709900 www.bitosystems.com

Liniestraat 1 -A 4051 BN OCHTEN 06-22940774 www.improvingquality.nl

Bouwpaco BV

ISACert Nederland

Voltastraat 22 3771 RZ BARNEVELD 0342-420821 www.bouwpaco.nl

Obrechtstraat 28 E 8031 AZ ZWOLLE 0031 (0) 88-4722378 www.isacert.nl

Nutrilab BV

Simac QuadCore BV

Postbus 7 4284 ZG RIJSWIJK 0183-446305 www.nutrilab.nl

De Run 1101 5503 LB VELDHOVEN 040-2582100 www.simacquadcore.nl

Lubron Waterbehandeling BV Postbus 540 4900 AM OOSTERHOUT 0162-426931 www.lubron.eu

PACCOR Netherlands B.V. Watergoorweg 69 3861 MA NIJKERK 088-5790900 www.paccor.com

MasterLab BV Postbus 1 5830 MA BOXMEER 0485-589470 www.masterlab.nl

MPS Red Meat Slaughtering B.V.

abonnement op de digitale de website en registreer u!

Uw bedrijfsgegevens

Pillopak BV

ook op deze pagina’s?

Postbus 8 6960 AA EERBEEK 0313-676211 www.pillopak.nl

Ga naar www.evmi.nl/ bedrijvengids of bel voor meer 088-2944847

Précon Food Management BV

Advies / consultancy

41

42 42

Excelsiorlaan 7-box 2 B-1930 ZAVENTEM 0032-2725 2430 www.barentz.com

Brenntag Nederland BV Postbus 79 3300 AB DORDRECHT 035-5889200 www.brenntag.nl

Cargill B.V. Cargill Texturizing Solutions Postbus 499 1500 EL ZAANDAM 075-6501501 www.cargilltexturizing.com

Uticon Ingenieursgroep Beemdstraat 3 5653 MA EINDHOVEN 040-2974600 www.uticon.nl

Chr. Hansen

Ingrediënten en grondstoffen

Codrico Rotterdam B.V.

Azelis Netherlands

informatie naar


Vliegeren 14 5683 KL BEST 0499-374044

nieuwsbrief van EVMI? Ga naar

Albert Schweitzerstraat 33 7131 PG LICHTENVOORDE 0544-390500 www.mps-group.nl

Postbus 26 3980 CA BUNNIK 030-6566010 www.precon-food.nl


Tebodin Netherlands B.V. Postbus 16029 2500 BA Den Haag 070-3480911 www.tebodin.com Tricotbest BV

Heeft u al een gratis

Barentz N.V.

Beneo Aandorenstraat 1 B-3300 TIENEN 0032-16801301 www.beneo.com

Burg. Reigerstraat 89 3581 KP UTRECHT 030-2516772 www.opp.nl

Huijbregts Groep Postbus 165 5700 AD HELMOND 0492-596300 www.huijbregts.nl

Silliker Netherlands B.V. Postbus 153 6710 BD EDE 0318- 649444 www.silliker.nl

O. P. & P. Product Research BV

Hethon Nederland BV Granaatstraat 50 7554 TR HENGELO (O) 074-2500555 www.hethon.nl

Nederlandsch Octrooibureau Jan Willem Frisolaan 13 2517 JS ‘S-GRAVENHAGE 070-3312598 www.nlo.nl

Gelderlandhaven 5A 3433 PG NIEUWEGEIN 030-6019920 www.chr-hansen.com

Rijnhaven Z.z. 15 3072 AJ ROTTERDAM 010-4845133 www.codrico.com

Meerpaal 5 4904 SK OOSTERHOUT (NB) 0162-423240 www.azelis.com

eisma voedingsmiddelenindustrie | september 2013 eisma voedingsmiddelenindustrie | augustus 2013

09-09-13 09:17 _EVMI_bedrijvengids_3koloms.indd 42

09-09-13 09:17

Vraag uw goudvermelding aan via www.evmi.nl/bedrijvengids of 088-2944847.

www.evmi.nl/bedrijvengids

‘Compleet plaatje’ Tekst: Tom van der Meer | Foto: Delicia

Sjoerd Vissers (32) is coördinator op de afdeling risicomanagement bij Delicia. Hij heeft bij HAS Hogeschool diverse cursussen gevolgd, om goed beslagen ten ijs te komen in de voedingsmiddelenindustrie.

Als coördinator verzorgt hij bij Delicia de interne audits, monitort hij microbiologische waarden en zorgt hij voor de klachtenafhandeling en specificaties. “Ik ben sinds anderhalf jaar bij Delicia in dienst. Daarvoor werkte ik er als interim via een bedrijfskundig adviesbureau. Toen ze een senior consultant zochten, dacht ik direct: ik doe mee! Het coördineren gaat me goed af, maar met het microbiologische deel had ik meer moeite, ook omdat ik geen voedingsmiddelenachtergrond heb. Ik ben namelijk politicoloog. Daarom vond ik het noodzakelijk om kennis op te doen op het gebied van microbiologie en voedselveiligheid.”

Sjoerd Vissers, aan het werk bij Delicia.

Delicia Delicia uit Tilburg is ’s werelds grootste hagelslagproducent. Het bedrijf begon in 1938 en bestaat dit jaar dus 75 jaar. Delicia heeft een chocoladetak, een mueslitak en een coatingtak en produceert chocoladedecoraties voor private label en co-creatie. Het bedrijf heeft 160 medewerkers en 25 uitzendkrachten en vermarkt jaarlijks 15 miljoen kilo chocoladeproducten, zowel aan retail als aan industriële afnemers in Europa.

Krenten uit de pap Het mooie van de Certificaatstudie Voedingsmiddelentechnologie bij HAS Hogeschool was voor Vissers dat hij niet de hele opleiding hoefde te volgen, maar zelf de krenten uit de pap kon halen. “De hele opleiding zou toch een aanzienlijke tijdsinvestering geweest zijn. Bovendien was een aantal van de cursussen voor mij niet relevant.” Hij ging voor de cursussen Basis Microbiologie, Levensmiddelenmicrobiologie en Voedselveiligheid. “Met deze drie had ik een mooi compleet plaatje. Ik was wel blij dat ik de cursussen in deze volgorde kreeg, dus eerst de basisinformatie rond microbiologie, toen toegespitst op levensmiddelen en als sluitstuk het meest praktische onderwerp: voedselveiligheid. In de basiscursus werden zaken als micro-organismen en pathogenen behandeld. Daarna ging het richting grondstoffen en eindproducten. Hoe overleven organismen hierin en vooral ook: hoe nìet. Met voedselveiligheid werden praktische, actuele thema’s behandeld, zoals EHEC, paardenvlees en salmonella in zalm, maar ook zaken als normstelling, e-nummers, contaminanten, toxicologie en allergenen. Dan merk je dat het vaak onterecht is dat consumenten zo bevooroordeeld tegenover e-nummers

Quality and Business Improvement De opleiding Quality and Business Improvement bij HAS Hogeschool start dit jaar voor het eerst. Het is een samenwerking met N&S Academy en behandelt de kwaliteitsbewaking. De eerste opleiding is deze maand gestart, met al direct een volle groep. Vanwege de grote belangstelling start op 4 februari 2014 een nieuwe groep. Meer info over alle bedrijfsopleidingen in de food: www.haskennistransfer.nl/food

staan. Dat geeft toch ondergrond bij de klachtenafhandeling bij Delicia.” Praktisch De cursussen, op een avond per week, zijn heel praktisch opgezet. “De lessen gingen van theorie naar praktijk, anders zou het toch een hele zit zijn, zeker omdat je overdag werkt. Zo hebben we zelf micro-organismen gekweekt en microscopisch onderzocht. Delicia heeft zelf geen lab, maar besteedt alles uit. Door bijvoorbeeld meer van salmonella te leren, weet ik ook hoe relevant het is om goed om te gaan met monsters en wat daar allemaal bij komt kijken. En doordat dieper op de resultaten werd ingegaan, krijg je bij je dagelijkse werk toch meer inhoudelijke body. Dat is prettig bij het rapporteren aan het management.” Post-hbo Na afronding van deze cursussen was hij toe aan een nieuwe stap. “Ik ben net begonnen met de cursus Quality and Business Improvement, eveneens bij HAS Hogeschool. Dit is een post-hbo opleiding die meer de richting van verbetermanager op gaat. We werken in kleine, interactieve groepjes: hooguit vier mensen, soortgenoten bij verschillende bedrijven, en krijgen een klein beetje theorie en heel veel praktijk. Ook gaan we projecten doen bij onze bedrijven zelf. Verder is er veel zelfstudie. Het gaat negen maanden lang om in totaal tien bijeenkomsten op de dinsdag. Dat is best intensief, maar dat geeft niet. Als je er interesse in hebt, lukt het. Het scheelt ook dat ik goed word ondersteund binnen Delicia.” Vissers hoopt op deze manier over enkele jaren met meer ervaring een managementpositie te bekleden. eisma voedingsmiddelenindustrie | september 2013

49_has.indd 49

49

09-09-13 13:56

In de rubriek Agenda staan evenementen en activiteiten vermeld voor de komende weken. Op www.evmi.nl is de volledige lijst beschikbaar voor zover de activiteiten bekend zijn bij de redactie. Daar vindt u ook uitgebreide informatie over de evenementen.

Agenda 23-25 september Beurs Gastvrij Rotterdam 2013

24 september Workshop Mild preservation techniques, Wageningen

24-25 september Protein Summit, Rotterdam

1 oktober Studiedag Algen: Van groen goud tot supervoeding?, Affligem (B)

1-2 oktober Beurs AGF Detail, Rotterdam

2 oktober

De ‘proefpersonen’ van de kweekvleeshamburger van 250.000 euro vonden de burger wat flauw. Ze hadden de burger liever met peper en zout gegeten, maar dat kon er blijkbaar niet meer van af…

SSZ najaarsevent, Breukelen

2-3 oktober Beurs Pumps & Valves, Rotterdam

2-3 oktober Verpakkingsbeurs Empack, Brussel

3 oktober FNLI Jaarbijeenkomst, Utrecht

3 oktober Symposium Sporenvormers en voedselgerelateerde uitbraken, Ede

7-9 oktober Horecavakbeurs BBB, Maastricht

8 oktober Start cursus Fooddesign, Den Bosch

8-9 oktober Congres Mapping out the World of Co-Packing in Europe, Brussel

8-9 oktober Cursus Requirements for religious diets, Wageningen

9-10 oktober NVC-VNU Foodpacking congres en Foodpackaging Event, Utrecht

50

Colofon Eisma Voedingsmiddelenindustrie is het vakblad voor de professional in de levensmiddelenindustrie. Het richt zich op kwaliteitsmanagers, productontwikkelaars, marketingmanagers en algemeen managers bij bedrijven in de voedings- en genotsmiddelenindustrie, de toeleveranciers en de afnemers van deze bedrijven. UITGAVE Eisma Businessmedia bv, Postbus 361, 7000 AJ Doetinchem REDACTIE Norbert van der Werff (redactiecoördinator), tel. (088) 2944829 Tom van der Meer (eindredactie), tel. (088) 2944830 Clara Bloemhof, Baukje van der Meer, Lieneke Schuitemaker (redactie) [email protected] DIRECTIE Egbert van Hes, algemeen directeur Bouke Hoving, financieel directeur Gerbert Tiecken, uitgeefdirecteur UITGEVER Jacqueline Wijbenga

ABONNEMENTEN E-mail: [email protected] Tel. (088) 226 66 48 De abonnementsprijs bedraagt € 188,50 (excl. 6% BTW) per jaar (bij automatische incasso bespaart u € 2,- administratiekosten) en is bij vooruitbetaling verschuldigd. Voor andere landen op aanvraag. Abonnementen kunnen op elk moment van het jaar ingaan en worden genoteerd tot wederopzegging. Opzegging dient schriftelijk te geschieden, een maand voor het einde van de abonnementsperiode; u ontvangt van ons een schriftelijke bevestiging. BANKRELATIE Voor Nederland: Friesland Bank 29.80.05.298 Voor België: Postcheque Brussel 000-0007463-91 VORMGEVING ZeeDesign, Witmarsum DRUK Scholma druk bv, Bedum © 2013, Eisma Businessmedia bv Leeuwarden.

MARKETING Ria Hoekstra, tel. (088) 2944862, [email protected] ADVERTENTIES Verkoop binnendienst: Wilma Zijlstra, tel. (088) 2944847, [email protected] Senior accountmanager Felix Berentsen, tel. (06) 42759518, [email protected] TRAFFIC ZeeDesign, tel.: (0517) 531672, fax: (0517) 531810, [email protected]

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

Leveringsvoorwaarden: zie www.eismamediagroep.nl.

www.evmi.nl


50_Service.indd 50

09-09-13 13:56

ISACERT onderscheidt kwaliteit U heeft passie voor uw producten en bent dagelijks bezig om een perfecte kwaliteit af te leveren. U streeft ernaar om uw afnemers optimaal van dienst te zijn en bent trots op de prestaties van uw bedrijf. U zoekt een professionele certificatie-instelling die u ondersteunt bij het realiseren van uw ambities. Een instelling die bijdraagt aan de bewustwording van uw organisatie en die steeds stimuleert tot verbetering en optimalisatie. Daarom is ISACert de specialist die bij u past. De diepgang van de ISACert-audit helpt u uw doelstellingen te realiseren en het imago van het ISACert-certificaat overtuigt uw afnemers. Kwaliteit maakt duidelijk het verschil. Dat geldt voor het product en met name voor het vertrouwen in uw organisatie. De ISACert certificaten maken dat heel zichtbaar. Samen geven we kwaliteit inhoud.

iSACert NederlANd | OBreCHtStrAAt 28e | 8031 AZ ZWOlle | tHe NetHerlANdS t. +31(0)88 - 4722378 | F. +31(0)88 - 4722399 | e. [email protected] | i. WWW.iSACert.Nl

DutchRVCar AdBenelux-EismaVerdIndustrie:EismaVerdingsmiddelenIndustrie

27/8/13

16:28

Page 1

Volg de evolutie

De technologie om ons heen is voortdurend in ontwikkeling om het ons gemakkelijker te maken. Het principe blijft ongewijzigd, maar de technologie evolueert. De nieuwe RV-multiheadweger bevindt zich in een klasse apart; ze verlegt technische grenzen om uw bedrijf een voorsprong te geven.

SNELLER

De RV-multiheadweger biedt ongeëvenaard hoge productiesnelheden en snelle productwisselingen.

STERKER Uitmuntende weegprestaties, ook in moeilijke omstandigheden. Waterdichte constructie, voor optimale bedrijfstijden en een minimum aan onderbrekingen.

SLIMMER

De laatste touchscreen-technologie voor extra gebruiksvriendelijkheid.

GROENER Drie bedrijfsmodi waarmee het energieverbruik tot 20% kan worden verlaagd.

www.ishidaeurope.nl

Voor Nederland gelieve te contacteren: Ishida Europe B.V. De Dieze 5, NL-5684 PR BEST T: +31 (0)499 39 36 75 F: +31 (0)499 39 18 87 E-mail: [email protected] www.ishidaeurope.nl

Langverwachte kweekvleesburger gepresenteerd. EU wil mogelijkheden class action verruimen. Veel misverstanden over de aardappel

Recommend Documents