Langs verdronken en verloren landen

Langs verdronken en verloren landen…

Vlak buiten Antwerpen was de polder twintig jaar geleden nog ongerept. Tussen de ruime korenvelden lagen de hoeves volmaakt in het land gegroeid. Maar tot zijn ongeluk had Antwerpen een haven, waarvan de chemische industrieën zich meester maakten. De welvaart eiste dat, en het voortbestaan van de haven. Een baaierd van staal en beton heeft de polder weggeduwd, en gif gespreid over het land. … Verfoeilijke streekplanners en economisten, beseft gij wat ge doet? Gij ontsteelt ons de oerelementen, het water, het groen, de lucht en de aarde, dingen die echt en levensnoodzakelijk zijn. Karel Van Isacker in Het Land van de Dwazen, 1969

Landelijke Gilde Doel Landelijke Gilde Kieldrecht

De tocht vertrekt aan het Jeugdcentrum in de Sint Engelbertusstraat te Prosperpolder. Vele dingen ademen herinneringen aan de familie van Arenberg. Deze adellijke familie trad op als belangrijke financier van vier inpolderingsprojecten. Vier polders getuigen in hun naam van deze familie m.n. de oud en nieuw Arenbergpolder, de Hertogin Hedwigepolder en de Prosperpolder. Deze laatste verwijst naar hertog Prosper van Arenberg. Deze werd geboren in 1785. Om terug in het bezit te komen van zijn door de Fransen aangeslagen goederen liet hij zich inlijven in het leger van Napoleon met de graad van kolonel. Hij overleed in 1861. Zijn kleinzoon Engelbert van Arenberg gaf de naam van zijn patroonheilige aan de kerk van het gehucht Prosperpolder. Sla linksaf en verlaat de Sint Engelbertusstraat in de richting weg van de kerk. Op het T – kruispunt sla je linksaf ( Hertog Prosperstraat). Sla na 750 m rechtsaf ( Petrusstraat). De Prosperpolder werd ingepolderd in 1847. Het werd herwonnen op het verloren gegane verdronken land van Saeftinghe. Het beheer werd heel modern opgevat. Er kwamen loodrechte kavels ( wat zijn belang had voor het ploegen!). Zodoende lagen ook de straten loodrecht op elkaar. De 1400 ha werd verdeeld over vier boerderijen nl. de Prosperhoeve (Groothoeve), Antoniushoeve, de Petrushoeve en de Engelbertushoeve . Deze werden in eigen beheer door kasteleins uitgebaat, onder het toezicht van een rentmeester. De rest van de bevolking ( waaronder voormalige dijkwerkers) werkte op de hoeves. Op het einde van de negentiende eeuw kwam er ten gevolge van de landbouwcrisis een ingrijpende verandering. Omdat de hertogen van Arenberg niets meer verdienden aan hun

polders werden de grote hoeves opgedeeld en als kleinere eenheden verpacht. In 1900 waren er reeds 16 hofsteden. Links zien we de Petrushoeve. De Petrushoeve lag het dichtste bij de resterende schorren. Vandaar dat ze dienst deed als schapenboerderij. Sla op het einde linksaf richting Saeftinghe ( Emmaweg). Rij vlak voor het volgende kruispunt rechts de dijk op richting vogelkijkhut. Je krijgt van op de vogelkijkhut een zeer goed beeld van het Verdronken land van Saeftinghe. Zelfs de naam “ verdronken land van Saeftinghe” wijst op het feit dat hier ooit land was. De oudste gegevens dateren uit een oorkonde van koning Lodewijk de Vrome van Frankrijk uit het jaar 821. Het was, hoewel van oudsher behorend tot de vier ambachten, een vrije Heerlijkheid met eigen rechten en wetten, bestuurd door een baljuw en 7 schepenen. De rechten en plichten werden vastgelegd in een eigen keure, verleend door “Margriete, graefnedinne van Vlaanderen en de Guy hueren zone ook grave dessels landts” op 1 september 1261. Kort na 1200 ontstonden enkele parochies, met name Saeftinghe St. Marie, Saeftinghe Weele, St. Laureins, Casuwele en Stampaert, die alle behoorden tot het bisdom Utrecht. Door de ligging op de hoek van Schelde ( nu Oosterschelde maar oorspronkelijk de echte benedenloop van de Schelde) en de Honte ( oorspronkelijk een bijrivier die zich na een doorbraak in 1377 ontwikkelde tot de Westerschelde) ontstonden er grote aanslibbingen. Deze ligging was er ook de oorzaak van dat deze streek hard te lijden kreeg van noordwesterstormen die het water in de trechter van de Schelde hoog opstuwden. Na een geschiedenis van dijkbreuken en herdijkingen (waarbij vooral de abdijen van Ter Doest en Ter Duinen een grote rol speelden) ging de heerlijkheid Saeftinghe in 1584 definitief verloren ten tijde van de slag om Antwerpen tussen de verenigde provinciën ( Nederland) en de Spanjaarden. Spanje had de Schelde geblokkeerd met een

brug van boten. De Nederlanders staken de dijken door van de polders voor Beveren zodat de dorpen Casuweele, Namen en Sint Laureins verdronken. Ook het kasteel dat strategisch gelegen was op de uiterste punt, en dat tijdens de middeleeuwen gebruikt werd voor de inning van tol maar dat op het einde van de zestiende eeuw reeds vervallen was, kwam in het water te staan. Aanvankelijk was het de bedoeling om het gebied terug in gebruik te nemen. De dorpen werden leeggeplunderd en omdat de streek ontvolkt was en er in de hogere gebieden plaats genoeg was is de oorspronkelijke bevolking nooit meer aan herdijken toegekomen. Voor de individuele dijkplicht:”Wien het water deert die het water keert” was er immers geen geld genoeg.

detail uit de ‘Niewe Kaerte van T Landt van Waes ende Hulster Ambacht, vertoonende oock de Stroomen van de Ooster ende Wester Schelde’ Nicolaes Visscher, Amsterdam ca. 1650

In de 2° wereldoorlog startte Nederland met een poging tot inpolderen. Daartoe werd een dam, de “Rijksdam” aangelegd. Het was de bedoeling de natuurlijke verlanding te bespoedigen. Nadat Saeftinghe tot natuurgebied werd uitgeroepen werden de plannen definitief begraven. Vroeger waren in het gebied vier schaapskudden actief. De laatste twee waren van de familie Cleiren op de Noort en van Jan Boon van Emmadorp. De beweiding met schapen kende een roemloos einde. De laatste “herder”, een inwijkeling uit Amsterdam, heeft de kudde van Emmadorp laten verdrinken. Momenteel zorgen vier kuddes rundvee afkomstig van Belgische boeren voor begrazing. Iedere kudde heeft een eigen omheind gebied. De grazige gedeeltes ( schorren) blijven boven water bij normaal hoogtij. Het gebied loopt enkel volledig onder bij springtij tijdens het najaar en in de winter. De hoop restanten van riet e.d. die tegen de dijk aangespoeld ligt wordt in de streek “ de veek” genoemd. Het is een heel dikke laag organisch materiaal. Vlakbij de kijkhut ligt de gasdam. Die werd begin jaren zestig aangelegd. Eronder zitten leidingen die gas en water onder de Schelde door brengen. Rechts ligt het Ciperdaschor. De voormalige Ciperdapolder was een “zomerpolder” die ’s zomers beweid werd. ’s Winters kwam die af en toe onder water te staan. Voor de ontpoldering diende die als overwinteringsplaats voor ganzen. Daardoor bleef de schade aan wintergranen beperkt. We keren terug op onze schreden en volgen de dijk en de Emmaweg richting Prosperpolder. Aan de Petrusstraat rijden wij rechtdoor. Sla na enkele honderden meter de Engelbertstraat rechts in. We komen in de Hertogin Hedwigepolder.

Hertogin Hedwig (de Ligne) was de echtgenote van hertog Engelbert – Marie van Arenberg. De naar haar genoemde Hertogin Hedwigepolder werd ingepolderd in 1904. De polder is 350 ha groot en wordt voor ¾ bewerkt door Belgische boeren ( vnl. uit Prosperpolder). De polder is eigendom van de (baggeraars)familie Cloet. Ten behoeve van de jacht plantte grootvader Cloet bossen aan van Canadapopulieren met een onderbegroeiing van Ligustrum In een aantal zijdreven kan men meidoorn bespeuren. Ongeveer 50 meter voorbij het gebouw centraal in de polder kan men aan de linkerkant de eendenkooi bemerken. Die werd ingericht in een oude kreekarm. De bebossing onttrekt het water grotendeels aan het zicht. Sla aan de Scheldedijk rechtsaf. Bemerk de ezels in de weiden. De familie Cloet hield steeds een kudde van ezels aan. Deze werden gebruikt als lastdier tijdens de jachtpartijen in het verdronken land van Saeftinghe. De radartoren maakt deel uit van de Walradarketen Vlissingen – Antwerpen. Aan het haventje van Prosperpolder krijgen wij een zeer goed beeld van de schorren van Ouden Doel. Bemerk aan de overzijde van de Schelde de containerhavens van de rechter Scheldeoever. Links ( meest noordelijk) ligt de Noordzeeterminal, rechts de Europaterminal. De toegang tot die terminals verloopt via de Zandvlietsluis en de Berendrechtsluis. Draai u om en bewonder ook even de polder rechts. Dit is de Prosperpolder. In de verte ligt de Antoniushoeve, één van de vier eerste hoeves van de polder. De boerderijen waren honderdvijftig jaar terug nog niet zo gemechaniseerd als vandaag. De boeren waren belangrijke werkgevers in de streek. Toch werd het land hier destijds geploegd met een stoommachine. De suikerbieten werden met wagonnetjes de polder uit gevoerd, in een schip geladen in het haventje van Prosperpolder en verscheept naar de suikerfabriek van Berendrecht aan de overzijde van de Schelde.

Op de plaats van de waterplas rechts stond ooit de hoeve van de familie De Roeck. De plas dient voor het bergen van het water uit de polder. Dit is de enige polder die nog via een sluizensysteem afwatert. Bij laagtij kan het water weg via de havengeul. Meteen wordt ook de haven opengehouden. Dit haventje ondersteunde het vrachtverkeer. Zo werden hier o.m. de stenen van de kerk van Prosperpolder ( 1910) aangevoerd. Nu heeft het een functie als jachthaven. Het is tijd om iets meer te vertellen over de lange termijnvisie Schelderestuarium en de actualisatie van het Sigmaplan. Vlaanderen is al herhaaldelijk vragende partij geweest om de Schelde te verdiepen. De tonnenmaat van de schepen vergroot jaar na jaar en men wil dat de haven van Antwerpen toegankelijk blijft voor die grotere schepen. Daarom werden halfweg de jaren negentig en begin dit jaar verdragen afgesloten met Nederland. In die verdragen komt niet alleen de toegankelijkheid maar ook de natuurlijkheid en de veiligheid van het Schelde estuarium aan bod. In Vlaanderen moet het geactualiseerde Sigmaplan instaan voor de veiligheid tegen overstromen. Het oude Sigmaplan, dat dateert van 1977, voorzag drie belangrijke ingrepen, met name het verhogen van de dijken tot Sigmahoogte ( nog niet voltooid), het creëren van Gecontroleerde overstromingsgebieden (GOG ‘s) en het bouwen van een stormvloedkering ter hoogte van Oosterweel. Die overstromingsgebieden moeten bij extreem hoge waterstanden die o.m. voorkomen wanneer het springtij gepaard gaat met noordwesterstormen een deel van het overtollige water opvangen. Wanneer het peil nadien daalt kan het water geleidelijk geloosd worden in de Schelde. Het Sigmaplan voorzag 13 van dergelijke GOG’s. Momenteel wordt het 13° en grootste , nl. de potpolder van Kruibeke , Bazel en Rupelmonde (600 ha) aangelegd. De stormvloedkering is niet gerealiseerd. De Vlaamse regering heeft bij de actualisering eind vorig jaar gekozen voor

een combinatie van dijkverhogingen en nieuwe overstromingsgebieden en het plan van de stormvloedkering (voorlopig?) afgevoerd. Uiteraard werd vanuit de landbouwsector heel wat tegenstand geboden tegen deze plannen. In juli 2005 besliste de Vlaamse regering over de overstromingsgebieden die tot en met 2030 zullen aangelegd worden. Eind 2004 werd alvast een zware claim gelegd op het gebied dat u hier ziet. In het verdrag van 2005 werd immers opgenomen dat er een grensoverschrijdend natuur- en overstromingsgebied moet gemaakt worden van de Hedwigpolder en van een deel van de Prosperpolder, nl. het gedeelte dat hier te zien is. Voor de Prosperpolder werd een inrichtingsplan uitgewerkt dat in de zomer van 2007 in openbaar onderzoek kwam. Er wordt verwacht dat de werken starten in het voorjaar van 2008. Eerst wordt een nieuwe Sigmadijk aangelegd landinwaarts. Het is de bedoeling om nadien enkele bressen te maken in de huidige dijk. Dan moet eerst het Nederlandse dossier wel rond zijn. In Nederland kunnen gronden voor natuurontwikkeling niet door onteigening verworven worden, tenzij na een heel lange procedure. Eerst moet er alles aan gedaan worden om dit op basis van vrijwilligheid te realiseren. De huidige eigenaars willen niet verkopen. Wie kan hen ongelijk geven: een dergelijk prachtig gebied vlakbij Antwerpen kunnen zij nergens anders vinden. Het tracé van de nieuwe Sigmadijk start naast de bestaande dijk van Ouden Doel ( even verderop richting kerncentrale).

Stafkaart met aanduiding van de nieuwe bestemming Natuurgebied Bron: Vlaamse Gemeenschap dep. RWO

Rij verder rechtdoor in de richting van de koeltorens. Op de plaats waar de afgravingen gebeurden lag het Paardenschor. Het Paardenschor zou reeds rond 1100 als polder bestaan hebben. In 1614 waren er 10 ingelanden waaronder Jan Brandt, schoonvader van P.P. Rubens. Het was toen 350 gemeten groot. ( Een gemet = 300 vierkante roede of 4455,99 m²) Op het grootste gedeelte van deze voormalige polder werd de kerncentrale gebouwd. 15 ha die ook opgespoten waren werden terug afgegraven. Kostprijs: 12,5 – 15 miljoen Euro. Keer enkele tientallen meters terug en volg de wegwijzer naar beneden. Volg vervolgens de steenslagweg verder naar beneden. Let op, er kan verkeer komen van links. We naderen het gehucht Ouden Doel. Links ligt de Doelpolder Noord. Na de indijking van 1614 werd aan de bewoners van de Doelse polders vrijdom van in- en uitgaande tollen verleend, wegens de buitensporig hoge kosten van de werken. Aartshertog Albrecht

bepaalde de duur van die vrijdom tot 1757 maar bij elke overstroming of oorlog werd het oktrooi verlengd zodat de laatste streefdatum 1821 werd. In 1621 werd eenzelfde akkoord gesloten met de “Heeren Staeten van Zeelandt”. De Doelenaars spelen de twee regeringen tegen elkaar uit. In 1785 was er bijvoorbeeld een betwisting rond de vrije invoer van thee en koffie ( smokkelwaar bij uitstek) waarvan de wethouders van Doel het overgrote verbruik ervan wijten aan het slechte drinkwater. Ze beweren dat beide zaken geen weelde zijn omdat er anders bij gebrek aan goed water te veel jenever gedronken wordt. In 1715 was door het Bareeltraktaat Doel met zijn 347 huizen, drie sluizen en twee molens afgestaan aan de Verenigde Provinciën. Die overeenkomst werd nooit uitgevoerd zodat er grote onduidelijkheid ontstond. In 1781, ten tijde van het Oostenrijks bewind, kwam keizer- koster Jozef II zich persoonlijk met de grenzen van Doel bemoeien. In september 1785 beslechtten de onderhandelingen n.a.v. de zgn. “ keteloorlog” de situatie in het voordeel van de Oostenrijkers. De bijnaam van deze schermutseling stoelt op het feit dat de kanonskogel van een “waarschuwingsschot” van de Hollanders in de soepketel belandde die boven op het dek van het keizerlijke wachtschip stond te pruttelen. De verenigde provinciën moesten toen o.m. het fort Liefkenshoek verlaten. Rij rechtdoor tot aan het eerstvolgende kruispunt, sla daar de Oostlangeweg links in. Wie dorst heeft kan beter eerst even stoppen aan’t Schuurken bij Irma. Enkele honderden meter voorbij de bebouwing ligt de hoeve van Chris Van Mol. Deze hoeve moet verdwijnen omwille van natuurcompensaties voor het Deurganckdok. De beslissing hiertoe werd genomen in het Vlaams parlement met het zgn. “Validatiedecreet of nooddecreet”. Dit moest ervoor zorgen dat de stilgelegde werken aan het Deurganckdok opnieuw konden opgestart worden. Die werken werden stilgelegd na een procedure bij de Raad van State waardoor de gewestplan-

wijziging die de havenuitbreiding moest mogelijk maken onwettig verklaard werd. Men wil hier een vogelweidegebied realiseren. In het diepste gedeelte werd de zgn. Brakke kreek aangelegd. ( Brak = overgangsvorm tussen zout en zoet water). De weg loopt met een brug over die Brakke kreek. Stel u voor dat in de zomer van 2005 hier nog suikerbieten en graan groeiden.. De tweede hoeve mag (voorlopig?) blijven staan.

nav de start van de werken Voor ’t laatst spelende meeuwen het spel van eeuwen De ploeger trekt de laatste waar-voor? De klei gevoed met ’t zweet en zelfs de lijken van dertig generaties moet nu ten laatste wijken voor ’t slijk der aarde en het heil der natie(s) P.Dieleman

Natuurcompensaties Doelpolder Noord, Nooddecreet en RUP fase 1 Waaslandhaven, noordgrens

Volg op het einde de Oostlangeweg naar rechts. De eerste hoeve op de rechter kant is deze van de familie Van Mieghem. Guido is mede auteur van deze fietstocht. Volg nadien de Oostlangeweg opnieuw naar rechts. Sla aan het kruispunt rechtsaf ( Engelse steenweg). Voor een bezoek aan Doel kan u hier links afslaan. U heeft daar ook de mogelijkheid om iets te drinken bij de molen, Doel 5 of het clubhuis van de Noord aan de spuikom. De naam Engelse Steenweg verwijst naar de bevrijding door Engelse soldaten op het einde van WOII. Hier rijden wij in het midden van het (misschien?) geplande Saeftinghedok. Voorlopig is van dit dok geen sprake omdat dit de regio voor onoverkomelijke verkeersproblemen zou plaatsen. Wanneer het Deurganckdok dat momenteel nog in aanleg is volop operationeel

zal zijn dreigt reeds een verkeersinfarct. Heel wat containers zullen via het spoor ( nog aan te leggen spoorwegtunnel bij Liefkenshoek) en via binnenscheepvaart moeten afgevoerd worden wil men vermijden dat de N49/E34 en de E17 dichtslibben. Wie aan het kruispunt linksaf zou slaan komt in het Dorpje Doel terecht. Wanneer het Saeftinghedok er moet komen dan moet dit schilderachtige dorp aan de Schelde verdwijnen. Volg op het einde de weg naar links (Hoge dijk) en blijf de weg volgen tot aan de werken van het Doeldok en Deurganckdok. Aan de rechter zijde ligt de Nieuw Arenbergpolder. De Nieuw Arenbergpolder werd na bijna zestig jaar van voorbereiding ingedijkt in 1784 met een 12.500 m lange dijk. De oppervlakte is 789 ha. Opnieuw waren het de hertogen van Arenberg die op die manier een deel van hun vroegere baronie wisten op te waarderen. In de huidige plannenmakerij rond het havengebied en de natuurcompensaties is deze polder zo goed als gevrijwaard gebleven. Een klein gedeelte vlakbij de dijk zou kunnen ingenomen worden voor berging van slib wanneer niet alle specie afkomstig van het Deurganckdok in het te vullen gedeelte van het Doeldok zou kunnen geborgen worden. Het dok dat wij hier zien is het Doeldok. Dit werd in het begin van de jaren zeventig aangelegd voor het aantrekken van chemische nijverheid. Dit is niet gelukt. Het dok is niet geschikt voor containeren andere trafiek omwille van zijn schuine kadewanden. Daarom werd beslist het voor de helft te vullen. Ongeveer op de lijn waar de grenspaal van Kieldrecht staat zal een dijk gebouwd worden in het dok. Het linker gedeelte wordt gevuld. Aan de overzijde van het dok zijn werken ten behoeve van het spoor aan de gang. In de verte over het dok zien wij auto’s op de terreinen van Hessenatie en Cobelfret. Volg de weg verder. Na enkele honderden meter zien wij links het tijdelijk compensatiegebied De Putten.

De kern van dit gebied bestaat uit het laagst gelegen gedeelte van de Oud Arenbergpolder dat kreek was gebleven. De weiden waren vroeger in landbouwgebruik. Verderop zijn nog boerderijen en de structuur van velden te herkennen. Vanuit de haven wil men dit gebied verleggen naar een zone dichter bij het dorp van Kieldrecht om zodoende plaats te creëren voor nieuwe industrie. Een definitieve beslissing is hieromtrent nog niet genomen. Momenteel worden heel wat natuurcompensatiescenario’s bestudeerd.Belangrijke opties die momenteel op tafel liggen zijn o.m. de creatie van een weidegebied in een strook tegen de Noordelijke dijk van de Nieuw Arenbergpolder en van een schorrengebied in het noordelijk deel van de Doelpolder. Een belangrijke inzet in de strijd is het voorstel vanuit havenmiddens om het huidige natuurgebied De Putten (zie links van u) te verleggen, uiteraard opnieuw ten koste van landbouw.

Natuurcompensaties RUP fase 1 Waaslandhaven, oostgrens

Aanleiding tot deze hersenspinsels is het feit dat de Scheldepolders in vogelrichtlijngebied liggen. Dit is een voor Europa belangrijk gebied voor een aantal vogelsoorten. Wanneer ten behoeve van havenwerken natuurgebieden moeten verdwijnen dan wordt dit enkel toegestaan wanneer de vogels uitwijkmogelijkheden krijgen naar nieuwe natuurgebieden. Op die manier moet de landbouw in de streek tweemaal inleveren: eerst voor de haven, nadien voor natuurcompensaties. Sla op het einde links af en rij onmiddellijk rechts naar beneden ( Polderland route). Kijkend in de richting van Kieldrecht overschouwen wij het gebied “Putten west” , een zoetwaterkreek. De drie hoeves verderop zijn alle bedreigd. Volg de Polderland route en sla aan het T – kruispunt linksaf ( Pillendijk). De huisjes op de rechterzijde waren oorspronkelijk van dijkwerkers. Links zien wij de Oud Arenbergpolder. Het Natuurcompensatiegebied eindigt aan de gracht die links loodrecht op de straat loopt. Het octrooi voor bedijking werd aan de hertog Van Arenberg gegeven in 1667. De definitieve verkaveling van de Oud Arenbergpolder dateert van 1688. De naam “ Pillendijk” wordt nu gegeven aan de dijk die in 1688 de Nieuwe Zeedijk genoemd werd en na bedijking van de Nieuw Arenbergpolder de naam “Dijk van Oude Arenbergpolder” kreeg. Schorren worden t.g.v. het tussen de planten afgezette slib met zowat 80 tot 90 cm opgehoogd per honderd jaar. Dit verklaart ook meteen het tempo waarmee de diepste delen van het op het einde van de zestiende eeuw ontstane schorrengebied ten noorden van Beveren geleidelijk ingedijkt werd: Oude Arenberg: 1688, Nieuw Arenberg: 1784, Prosperpolder: 1847, Hedwigepolder: 1904. Een ander typisch verschijnsel is dit van de inklinking. Omdat de veenlaag die onder de klei aanwezig is ( denk aan “de veek” bij Saeftinghe) geleidelijk water verliest en de veenlaag dus platgedrukt wordt liggen oude polders lager dan nieuwere. Momenteel ligt Doelpolder ongeveer drie meter lager dan het Verdronken land Saeftinghe.

Uit: De Scheldepolders van de Linkeroever, R. Van Gerven, met dank aan de Polder van het Land van Waas, Beveren.

Sla op het einde de “West – Zeestraat” rechts in. Wij komen nu in de Nieuw Arenbergpolder. In dit akkerbouwgebied bij uitstek kunnen de typische akkerbouwgewassen Vlas, Suikerbieten, Aardappelen en Tarwe worden aangetroffen. Het Waasland is ook bekend voor de fruitteelt, speciaal voor peren zoals hier de Conference. Aan het kruispunt met de Nieuw Arenbergstraat rechtdoor. Let op voor het verkeer!! Sla aan het volgende T – kruispunt rechts af ( Muggenhoek). Ook dit gebied komt voor in de natuurcompensatiescenario’s. De woonkern Prosperpolder dreigt mettertijd volledig omgeven te geraken door schorren en natte weiden zodat die in het slechtste geval nog enkel via Nederlands grondgebied zal kunnen bereikt worden. Na ongeveer 1 km de dijk links oversteken. Sla na twintig meter linksaf ( Petrus-

straat). Sla bij de eerste huizen de Belgische dreef rechts in. Na ongeveer honderd meter ligt links de groothoeve of Prosperhoeve, één van de vier oorspronkelijke boerderijen. In de maalderij was vroeger een noodkerk. Het kruis wijst nog op deze functie. Op 4 september 1911 werd de nieuwe kerk samen met een klok van 737 kg ingewijd. Indien u de gelegenheid zou hebben om de kerk van Prosperpolder te bezoeken dan kan u links van het altaar het private koor ontdekken dat werd ingericht voor (en door) de hertogen van Arenberg.

Prosperhoeve, oude noodkerk en maalderij

Hier aan de kerk komt een einde aan onze tocht door heden, verleden en toekomst van de Scheldepolders bij Doel. Misschien tot ziens op de jaarmarkt van Prosperpolder tijdens het eerste weekend van September?

Tekst: P. Dieleman, G. Van Mieghem Voor geleide rondritten voor groepen: Guido Van Mieghem Oostlangeweg 3 9130 Doel,03/575 84 38,[email protected]