Langer doorwerken voor betaalbare zorg

nd

nederlands dagblad christelijk betrokken

13°

4

jaargang 68 nr. 17.819 www.nd.nl [email protected] 0342 411711 zaterdag 8 oktober 2011 prijs € 1,50 zaterdag € 2,50

De grote crisis biedt ook nieuwe mogelijkheden pagina 4 politiek Nederland dreigt irrelevant te worden, meent Ben Bot pagina 7 buitenland Nobelprijs voor de vrede: vrouwen vechten tegen onrecht pagina 8 zeven Waarom kijken Nederlanders graag naar zingende Engelsen? pagina 12 economie

* misdaadbestrijders op 19

redactie kerk en religie nd.nl/geloof

TRIN wil keurmerk voor wonderen ▶ Amsterdam - Harderwijk De charismatisch-evangelische organisatie TRIN vindt het ‘geweldig’ als er een erkend keurmerk voor wonderen komt. Dat schrijft TRIN-oprichter en directeur Mattheus van der Steen vandaag in het Nederlands Dagblad in een open brief aan freelance journalist Karel Smouter. Hij reageert op een open brief van Smouter, die door TRIN geclaimde won-

deren in Birma onderzocht en concludeert dat er geen genezingen hebben plaatsgevonden. In zijn brief aan Van der Steen schrijft Smouter: ‘Wat als er nu eens serieus werk gemaakt zou worden van een onafhankelijke instantie die een code opstelt om genezingsclaims en zendingspraktijken tegen het licht te houden? Een soort ‘keurmerk’, waar jij en je collega’s zich aan binden wanneer jullie

met veel bravoure en overtuiging de wereld rondreizen. Zoals bijvoorbeeld de instantie die al jaar en dag genezingsclaims in de Rooms-Katholieke Kerk beoordeelt. Of zoals in de tijden van Jezus zelf. Toen een melaatse man van zijn zweren genas, droeg Jezus hem op naar de priester te gaan om het bewijs te leveren. Zou je bereid zijn zo’n instantie toe te laten en jullie zendings- en genezingswerk te laten controleren?’

Ja, antwoordt Van der Steen. ‘Je idee voor een keurmerk vinden wij geweldig, hoe eerder hoe beter. God is een God van wonderen en tekenen en wat zou het geweldig zijn als er een erkend keurmerk komt om Gods wonderen aan Nederland en de wereld kenbaar te maken, niet ter controle maar ter verheerlijking van God. Hij is vandaag de dag nog steeds dezelfde God, die mensen redt, geneest en herstelt.’

Die organisatie zou wat Van der Steen betreft dinsdag al mee mogen reizen naar Birma, waar TRIN een opwekkingsconferentie houdt. Evangelisch voorman Willem Ouweneel, nauw betrokken bij de Birma-reis, trekt vanavond in het EO-programma Door de Wereld de conclusie dat het claimen van genezingen voortaan ‘uiterst zorgvuldig’ zal moeten gebeuren. ▶▶ zie ook pagina 2 en 3

beeld anp / Phil Nijhuis

Op het Plein in Den Haag betoogden gisteren in de regen leden van de islamitische actiegroep Behind Bars tegen het boerkaverbod en tegen ‘de hetze en haat tegen de islam en moslims’. De actiegroep zegt het boerkaverbod te beschouwen als een aanval op de islam. De ‘extreemrechtse’ regering wordt volgens haar in gijzeling gehouden door de ‘zionist en fascist’ Geert Wilders. ‘Als gevolg van het gedoogakkoord doen VVD en CDA precies wat Wilders wil’, stellen de islamitische beogers. Verder verwijt de actiegroep ‘de politiek elite’ dat die zich gedraagt als ‘het schoothondje van de Verenigde Staten’. <

advertentie

redactie binnenland nd.nl/binnenland

Blinden wachten op baan ▶ Ermelo Stichting Bartiméus wil dat het kabinet extra geld reserveert om blinden en slechtzienden aan het werk te krijgen. Dat zegt Frank van den Broeck, directeur van Proson, het sociale werkbedrijf van de zorginstelling voor blinden en slechtzienden vandaag in deze krant. Met het onlangs opgerichte Expertisecentrum Werk wil Bartiméus de in Ermelo opgedane kennis landelijk uitdragen om be-

drijven ertoe te bewegen blinden aan te nemen. Volgens Van den Broeck zitten 15.000 arbeidsgeschikte blinden en slechtzienden zonder werk. Slechts vijfduizend hebben wel een baan. De in 2013 in te voeren Wet Werken Naar Vermogen beoogt dat mensen met een beperking toch aan het werk gaan. Van den Broeck vreest echter dat er door bezuinigingen te weinig geld overblijft om de benodigde werkplekaanpassingskosten voor blinden te betalen. Aan het

creëren van arbeidsplaatsen voor blinden zijn relatief hoge kosten verbonden. Voor slechtzienden zijn aanpassingen vaak iets minder duur. Het kabinet heeft volgens de directeur de uitzonderingspositie voor blinden, geschrapt. Volgens hem wordt daarmee het geld dat in de opleiding van blinden wordt gestoken weggegooid. Na aanpassing van hun werkplek, kunnen zij vaak zonder uitkering in hun levensonderhoud voorzien. ▶▶ zie ook pagina 9

Ons aanbod is

commentaar op 13

Willeke redactie binnenland nd.nl/binnenland

nd.nl/cartoons

‘Langer doorwerken voor betaalbare zorg’ ▶ Den Haag Langer doorwerken na het 65e levensjaar wordt noodzakelijk om de zorg betaalbaar te houden.

Maak kennis met de RMU. Vraag het gratis magazine aan: www.rmu.org/sterk

God is eerder in ziekenhuizen te vinden dan in genezingsdiensten. Halleluja.

De maatregelen die het kabinet nu neemt tegen de stijgende zorguitgaven, zoals het invoeren van eigen bijdragen, zijn onvoldoende. Dat stellen de Tilburgse hoogleraar Gezondheidseconomie Johan Polder en de Groningse hoogleraar Beoordeling Medische Technologie Erik Buskens.

De Nederlandse gezondheidszorg kost 70 miljard euro per jaar. Twintig procent van een modaal gezinsinkomen gaat op aan zorg. Zonder ingrijpen loopt dit op naar bijna veertig procent in 2040. Onorthodoxe maatregelen zijn daarom onvermijdelijk, zegt Polder. ‘De jaren die we er dankzij de medische vooruitgang nu bij krijgen, brengen we voor een groot deel in goede gezondheid door. Toch eisen we nog steeds dat we al met 65, 66 jaar stoppen met werken.’

‘We blijven langer gezond, dan kunnen we best iets langer doorwerken’, vult Buskens aan. Het hoeft niet per se om betaalde arbeid te gaan. ‘Het kan ook vrijwilligerswerk zijn, een sociale dienstplicht.’ Volgens de hoogleraar is het ook hoog tijd voor een discussie over de grenzen van de gezondheidszorg. Hij verwacht dat in de toekomst niet alle aandoeningen meer zullen worden behandeld. ▶▶ zie ook pagina 16

2 geloof zaterdag 8 oktober 2011 nederlands dagblad

Karel Smouter nd.nl/geloof beeld Daniel van Dam en Sjoerd Mouissie

Christenen in Birma en de westerse …Een groep Nederlanders vertrekt komende week namens de charismatisch-evangelische organisatie TRIN naar Birma. …Na hun vorige reis claimden ze de genezing van zeven blinden. Ten onrechte, leert onderzoek ter plekke. Wat ook blijkt: christenen in Birma werken met westerse zendelingen samen om het geld.

▶ Rangoon Het is eind november 2010 als een groep van 22 Nederlanders door Rangoon en omgeving reist. Het zijn enerverende dagen voor het door armoede en isolatie geteisterde Birma. Het huisarrest van oppositieleidster Aung San Suu Kyi is opgeheven en er vinden zowaar verkiezingen plaats. ‘Het is wel heel bijzonder dat in Gods planning onze conferentie in dezelfde maand plaatsvond’, schrijft de charismatischevangelische organisatie Touch Reach and Impact the Nations (TRIN) in een terugblik op deze reis. ‘Yes, een land kan in één dag veranderen’, besluit TRIN het officiële reisverslag, waarin hoog wordt opgegeven van de wonderen en genezingen tijdens de reis. De meest bekende genezingsclaim is het ‘wonder’ met de zeven blinden, dat tijdens en na de reis gedetailleerd is beschreven door TRIN en door prof. Willem Ouweneel, een autoriteit in evangelische kring en mentor van TRIN-oprichter en directeur Mattheus van der Steen. De claim zorgde het afgelopen jaar voor deining. Zendeling Marten Visser uit Thailand bestreed dat in het blindeninstituut mensen waren genezen. Het leidde tot een stevige polemiek met Ouweneel. Het blijkt te gaan om een christelijk instituut, dus niet boeddhistisch, zoals TRIN aanvankelijk had laten weten. De leiding ervan ontkent dat er wonderen hebben plaatsgevonden. De door TRIN genezen verklaarde en gefotografeerde jongens kampen nog met dezelfde beperking. Maar de Birmese gids, lokaal voorganger Noah, die de Nederlanders naar het blindeninstituut begeleidde, blijft ook na het zien van televisiebeelden van de nooit genezen jongens op de blindenschool overtuigd van het wonder. ‘Misschien wil de blindenschool er niet aan, maar ik heb het met mijn eigen ogen gezien. God mag over mij oordelen als ik tegen jullie lieg.’ De Birmese gastheer van de TRIN-reizigers, ds. Philip Thang, laat weten dat het blindeninstituut de waarheid achterhoudt omdat de leiding bang is voor westerlingen die foto’s van hun ‘wonderinstituut’ maken om achter hun rug om geld in te zamelen. Noah: ‘Mensen die twijfelen aan deze wonderverhalen, weten het zelf misschien niet, maar ze worden

De Birmese gids ds. Noah en de Birmese gastheer van TRIN ds. Philip Thang. Op de foto rechts de drie jongens waarvan TRIN beweerde dat ze zouden zijn genezen van blindheid, maar die nog steeds blind zijn: Jolly Htoo, Paulu en S. Noe Noe.

journalist onderzocht claims in Birma Enkele maanden geleden is freelance journalist Karel Smouter met een team begonnen met een onderzoek naar TRIN. In eerste instantie wilde hij mee tijdens een campagne, maar daar wilde de organisatie niet aan meewerken. Daarop is Smouter de genezingsclaims van TRIN tijdens de Birma-reis in 2010 gaan onderzoeken. Hij reisde naar Birma en sprak daar met de leiding van het blindeninstituut. Die ontkende dat er genezingen hadden plaatsgevonden. Smouter trof

gebruikt door satan, de verspreider van alle leugens.’

WK-voetbal Bij aankomst van de TRIN-groep in Birma is de lucht al vol verwachting, nadat de Birmese gastheer de groep vertelt dat hun komst het gevolg is van een vervulde profetie. ‘Tijdens het afgelopen WK-voetbal vroeg ik aan God of het een goed idee zou zijn wanneer jullie zouden komen. Ik zei: “Als Nederland van Brazilië weet te winnen, dan is het van u’’.’ En zo gebeurde het. Het voorval wordt beschreven in Durf te leven, het eerder dit jaar verschenen boek van TRIN-oprichter en -directeur Mattheus van der Steen. Die schreef eerder het succesvolle Durf te dromen. Voordat de Birmese gastheer verhaalde van de ‘vervulde profetie’ had Van der Steen hem al verteld over een visioen dat hij in het vliegtuig naar Rangoon ontving. Hij zag een stadion voor zich vol Birmezen die 22 Nederlanders toejuichten, terwijl ze samen doelpunt na doelpunt maakten. Nu, bijna een jaar later, staan Van der Steen en Thang aan de vooravond van een nieuwe campagne in Birma.

er drie jongens die door de lokale contacten van TRIN werden aangewezen als de genezen jongens. Ze leden nog aan dezelfde kwaal. Ook ging de journalist enkele andere claims van genezingen na die niet bleken te kloppen. De kosten voor de reis zijn gedragen door donateurs en Smouter en zijn team hebben de resultaten aan diverse media verkocht. ▶▶ www.onderzoektalles.nl ▶▶ zie ook pagina’s 13 en 14 met commentaar en open brieven

Komende week vindt in het nationale voetbalstadion in Rangoon een driedaags festijn plaats voor naar verwachting tienduizend bezoekers. Hoe leerden de twee elkaar kennen? Dat gebeurde in 2009. Van der Steen bezoekt dan een voorgangersconferentie in Indonesië. Hij is van zins daar een ‘gesloten’ land uit te kiezen voor een volgende zendingsreis. In Jakarta hoort hij ds. Philip Thang spreken, een kleine, gedrongen man met grote plannen voor zijn land, Birma. Het komt tot een ontmoeting in de wandelgangen van de conferentie en de voorganger nodigt de Harderwijkse zendeling uit naar zijn land te komen. Door het ene na het andere als een wonder beschreven voorval slagen de twee erin om in januari 2010 de basis te leggen voor een grote conferentie, die eind november van datzelfde jaar moet worden gehouden in een hagelnieuwe hal van de regering. ‘Met kroonluchters, een gebouw van de regering’, zoals Van der Steen er bij elke gelegenheid bij vertelt. Telkens benadrukt ds. Thang tegenover Van der Steen hoe bijzonder de zegen is die op hun plannen rust. Direct na thuiskomst begint TRIN voor deze ‘bediening’ te

collecteren. De organisatie zamelt geld in voor een Bijbelschool, die – zo bleek ons tijdens een recent bezoek in het kader van dit onderzoek – een jaar na de feestelijke opening nog goeddeels leegstaat. Thang verbiedt de bezoekende journalisten opnames te maken.

inpalmen ‘De samenwerking tussen Van der Steen en Thang is bijna een klassiek voorbeeld van de manier waarop sommige voorgangers in Birma westerse zendelingen inpalmen’, meent zendeling Tim, die bijna acht jaar werkzaam is in het land. Hoewel hij benadrukt dat er zeker voor niet-etnische Birmezen (zo’n veertig procent van de bevolking) relatieve godsdienstvrijheid heerst, is zijn werkelijke reden van verblijf niet bij de overheid bekend. Om die reden wil hij onder pseudoniem worden geciteerd. Overigens hebben we zijn beweringen tegenover ons bij anderen geverifieerd. Tim noemt het inpalmen vooral kenmerkend voor de Chin – een verzamelnaam voor stammen uit het onherbergzame noordwesten van het land. Tot deze ‘stam’ behoort zowel Noah als Thang. ‘Deze groepen zijn voor

ruim negentig procent christelijk. Ze komen uit volstrekte armoede en zijn vanuit het animisme onze tijd binnengelopen. Ze spreken veelal goed Engels. Er zijn in dat gebied meer dan tachtig talen, één voor elke berg en elk dal, die soms nauwelijks op elkaar lijken. Het was dus efficiënt voor zendelingen om iedereen eerst Engels te leren.’ De zendeling vertelt over zijn ervaringen in Birma met deze stam. ‘Toen ik hier net woonde, sprak een Chin mij in een supermarkt aan. Het eerste wat hij vroeg, was waar ik vandaan kwam. Direct daarna nodigde hij mij uit in zijn kerk voor te gaan. Zo spreken ze elke buitenlander aan: als een kans om een voordelig partnerschap mee te beginnen.’ Ook Anna Julian, een lokale baptist, heeft haar vraagtekens bij de Chin. ‘Het is een soort netwerk van zo’n duizend voorgangers en Bijbelschoolstudenten, die de hele dag met elkaar aan het bidden en zingen zijn. Ze organiseren aan de lopende band grote conferenties, met hulp en geld van buitenlandse zendelingen. Daar zijn ze dan ook allemaal, zodat het er uitziet als een succes. Maar de mensen die écht iets aan zo’n bijeenkomst kunnen hebben,

redactie kerk en religie nd.nl/geloof

redactie kerk en religie

Systeemfout in debat over de Bijbel

Andere slogan omdat zending is veranderd ▶ Driebergen

▶ Amsterdam Aan veel theologisch en kerkelijk debat over de Bijbel ligt een systeemfout ten grondslag, vindt scheidend oudtestamenticus prof. Eep Talstra. Die systeemfout is dat theologie vaak de wetenschappelijke status van kennis omtrent God als vertrekpunt neemt in plaats van de aard van Bijbelse tekstgegevens. Talstra nam gisteren afscheid als hoogleraar Oude Testament aan de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam. Hij gaat met emeritaat, maar blijft betrokken bij het onderzoek Bijbel & Computer, database voor Bijbelvertalen en exegese. Talstra vindt dat systematisch-theologische vragen naar de presentie en het

spreken van God ingebracht moeten worden in de studie van de aard van de tekstdata, en niet andersom. ‘Dat wil zeggen: eerst de data, de met de geschiedenis meegegroeide tekstcomposities, aan ons overgeleverd in een brede stroom van tekstfragmenten, manuscripten en vertalingen. Als God spreekt, doet hij dat kennelijk zo.’ Zo gaf hij antwoord op de uiteindelijke vraag in zijn oratie hoe historisch-kritische Bijbelwetenschap theologie kan zijn. Dat deed hij in een exegese van de eerste negen verzen van Jeremia 5, over God die zoekt naar die ene rechtvaardige in Jeruzalem die Hem in staat stelt te vergeven, een zoektocht die op een teleurstelling uitloopt.

Dat kon eigenlijk niet, vonden exegeten in de vroege kerk. God kan niet teleurgesteld worden, Hij weet immers alles al. Het is een teken van zwakte, menen moderne exegeten, wat aantoont dat God alleen maar een menselijke uitvinding kan zijn. Zo gaat het mis, betoogde Talstra. ‘Is er iets tegen om het te lezen zoals het er staat: deze God is op zoek en komt, zo blijkt in vers 7 en 9, teleurgesteld weer thuis. Dat is lezen met voorrang voor de teksten, voor de data, niet voor gedachten over onaantastbaarheid waaraan een echte God zou moeten voldoen. Onaantastbaarheid, ontheven zijn aan de ervaring van emoties, dat lijkt God in de Bijbel toch niet na te streven.’

De oudtestamenticus signaleert dat theologie die zich ‘vóór alles concentreert op de status van onze kennis omtrent God en zijn openbaring, een probleem houdt met de historische processen die de Bijbeltekst hebben gevormd’. Die relativeren dan alleen maar de theologische kennis, ‘tot schrik van de een, tot vreugde van de ander’. Volgens Talstra is een Bijbeltekst als een eeuwenoude Groninger kerk. ‘Ergens in de geschiedenis ontworpen, gebouwd, in gebruik genomen, in de loop van de tijd beschadigd, deels afgebroken, deels veranderd, aangepast aan nieuwe vormen van eredienst, die oude delen van het gebouw weer integreerde, maar op die manier nu onder ons aanwezig.’ <

De protestantse zendingsorganisatie GZB vervangt de slogan ‘Vertel het de wereld’ door ‘Zending verbindt’. Reden daarvoor is dat in de oude leuze de nadruk ligt op een boodschap vanuit het Westen voor de rest van de wereld, die min of meer onbekend met het evangelie is, aldus directeur Jan Ouwehand. ‘Maar de wereld is veranderd. In Azië, Afrika en Latijns-Amerika is het christendom hard gegroeid en christenen daar hebben inmiddels ook een boodschap voor ons. Sterker nog, zij zien het geseculariseerde Westen nu zelf als zendingsgebied.’ De GZB meent dat zending in deze tijd betekent dat ‘christenen wereldwijd de handen ineen moeten slaan om het evangelie door te geven’. <

3 nederlands dagblad zaterdag 8 oktober 2011

verleiding van het succes dom hier zijn intrede. Die boodschap sloeg enorm aan bij de Chin en sindsdien lijken ze te denken: wij hebben ook recht op welvaart. Zeker sinds de cycloon Nargis Birma als rampgebied op de wereldkaart zette, zijn talloze kerken uit de westerse wereld en landen als Singapore en Indonesië naar dit land getrokken. Vaak met de beste bedoelingen, maar wie zich niet verdiept in de cultuur van de partners gaat soms feitelijk met heel gehaaide jongens in zee.’ Hij noemt legio voorbeelden. Een weeshuisvader die een peperdure auto kocht in dezelfde week dat één van zijn weeskinderen stierf van de honger. Er zijn ook verhalen van kinderen die vanuit hun dorp naar de stad gehaald worden en daar op geen enkele manier aarden. ‘Zij hebben twee opties: het leger of de Bijbelschool. In het laatste geval is er ook nog een kans dat de buitenlandse contacten ervoor zorgen dat je naar Singapore toe kunt.’ Tim stelt overigens dat er uitzonderingen zijn op het gedrag van de Chin-pastores in Birma. ‘De lokale partners met wie ik nu werk, wilden eerst helemaal zeker weten of ik niet met een berg geld kwam aanzetten. Zij kiezen er bewust voor de verleiding van snel geld voor de gemeenschap te vermijden. Het is namelijk een recept voor valse bekeringen, wanneer je in een straatarme gemeenschap afficheert met een steenrijke zendeling uit het westen.’

mysterieus zie je niet, of ze worden in busjes uit de armste wijken aangevoerd om te klappen voor het voedsel dat ze uitgereikt krijgen.’

drie-eenheid Het Nederlands Dagblad bezit een lijst van ruim driehonderd kerken in Rangoon, waarvan ruim tachtig procent Chin is. ‘En bij een kerk hoort een Bijbelschool en een weeshuis. De drie-eenheid noemen ze dat hier. Er is zelfs een deel van Rangoon dat wel eens Chintown genoemd wordt. Niet omdat er zoveel Chin wonen, maar omdat er overal kerkjes, scholen en weeshuizen staan.’ Tim vertelt dat een en dezelfde school of kerk vaak onder verschillende, Engelstalige namen opereert, omwille van de buitenlanders. Ook stelt de zendeling dat kerkleden – zonder het zelf te weten – bij meerdere kerken kunnen staan ingeschreven en dat in de weeshuizen kinderen zitten die gewoon ouders op het platteland hebben. ‘Ik was erbij, toen een Chin-voorganger met een weeshuis naar zijn geboortedorp belde en gewoon een stel weeskinderen bestelde. De buitenlandse financier verwachtte groeicijfers.’

Waar Tim bijzonder stellig is en in principe nooit met een Chin-voorganger wil werken, is het oordeel van Anna Julian milder. ‘Hun energie en passie vind ik positief, maar ze zouden die beter kunnen richten op de schrijnende armoede in dit land.’ Thang erkent dat er vele honderden kerken en instituties met een Chinachtergrond zijn in Rangoon, maar komt met een andere verklaring. ‘Er zijn veel leerstellige verschillen, vooral als het gaat om visies op de eindtijd. Bovendien hebben we een roeping. We zijn Gods uitverkoren volk om Birma te winnen voor Jezus.’ Hierin klinkt volgens Tim de opmerkelijke opvatting door van sommige Chin, die menen dat zij een verloren tak van de stam Manasse zijn; een voortzetting van het Joodse volk in Birma zelf.

peperdure auto Hoe zijn de Chin er eigenlijk in geslaagd zo massaal voordelige partnerschappen met westerse organisaties en individuen te sluiten? ‘Begin jaren negentig ontstond een vrijer klimaat voor christenen in dit land en gingen ook de grenzen open’, legt Tim uit. ‘Zo deed de eerste golf van het welvaartschristen-

Komende week gaat TRIN weer met dezelfde lokale contacten op pad in Birma. Het lijkt erop alsof verder iedereen in de keten tevreden is. Ds. Thang kan met de gelden die hem vanuit Singapore, Harderwijk en Los Angeles worden toegestuurd zijn weeshuis, Bijbelschool en kerk in de lucht houden en er een goed leven voor zichzelf en zijn familie op nahouden. Van der Steen kan zowel in eigen land als internationaal uitpakken met verhalen over een land dat in de beleving van velen nog altijd mysterieus en gesloten is. En de mensen die hij meeneemt maken een reis mee vol bijzondere gebeurtenissen die ze hun leven lang niet zullen vergeten. ‘Uiteindelijk is het vooral de Nederlandse groep zelf die gesterkt in geloof terugkeert van zo’n reis’, zegt prof. Ruard Ganzevoort, hoogleraar aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij kent de Birmese kerk en cultuur, omdat hij daar afgelopen zomer een maand lang als docent werkte. ‘Het charismatische geloof is in de gebieden die zij bezoeken doorgaans veel sterker vertegenwoordigd dan hier in Nederland. Hoewel het voelt alsof je iets komt brengen, haal je er juist ook veel vandaan.’ <

redactie binnenland nd.nl/binnenland

Mattheus van der Steen: ‘Dan kleeft het bloed van onze weeskinderen aan jullie handen’ In de loop van dit onderzoek zijn meerdere pogingen ondernomen om met TRIN mee op zendingsreis te gaan en zo van binnenuit over de organisatie te berichten. Omdat de organisatie zich ‘niet kan vinden in de doelstellingen van dit onderzoek’, hebben zij dit tot op heden geweigerd. ‘Wat jullie willen is eten van de boom der kennis van goed en kwaad. Zouden jullie niet liever willen eten van de boom des levens?’, aldus een bemiddelaar die optrad namens de organisatie tijdens een verkennend gesprek. Van der Steen zelf zei: ‘Het is niet als dreigement bedoeld, maar als door jullie reportage ons werk in de problemen komt, dan kleeft het bloed van onze weeskinderen aan jullie handen.’ Over de wonderen die in Birma zouden hebben plaatsgevonden, wilde de organisatie niet meer spreken. Dr. Willem Ouweneel meldde op 28 december 2010, via zijn website: ‘Onze taak is alleen te getuigen van alles wat God op de reis in Birma heeft gedaan. We hoeven niets te “bewijzen”, we hebben alleen getuigd. Niemand hoeft ons getuigenis aan te nemen, maar iedereen die het bestrijdt, moet zich wel afvragen of hij/zij niet met de Grote Genezer zelf strijdt. Laten wij ervoor oppassen elkaars getuigenissen als leugens af te doen en te veroordelen.’ Via Facebook reageerde Mattheus van der Steen op 30 december 2010 op de kritiek van zendeling Marten Visser uit Thailand: ‘(...) Grinnik, als hij niet gelooft van die 7 lieverds die zijn genezen van hun ogen wat dan van die 200+ genezingen die hebben plaats gevonden? Hij heeft me ook voor alles uitgemaakt en man, wat een oordeel haalt deze man op zijn

eigen leven en zijn gezin en werk.(...) Kom net terug uit Mozambique en sprak daar met verschillende mensen die uit de dood zijn opgewekt, ahahaha. Dus als er al zoveel ophef is over mensen die worden genezen maak dan de borst maar nat als ook de doden opstaan. (...)’ Vanavond reageert Willem Ouweneel wel in het EO-programma Door de Wereld (Nederland 2, 18.55 uur). Het Nederlands Dagblad heeft de uitzending alvast kunnen beluisteren. Ouweneel trekt, nadat hij de reportage heeft bekeken die Smouter en zijn team hebben gemaakt, de conclusie dat ‘TRIN en wij allemaal heel goed de les hebben te leren dat we uiterst zorgvuldig moeten zijn in verhalen die wij claimen over genezingen. Want we zijn daarin ook weleens naïef geweest. Je ziet dat als mensen dat grondig gaan onderzoeken, dan blijken die verhalen niet of slechts gedeeltelijk waar te zijn. Dat is zeker een les.’ Voortaan ‘kun je hoogstens zeggen: er is bericht dat, er wordt gezegd dat, de mensen zeggen zelf dat...’, aldus Ouweneel. Zelf was hij niet bij de geclaimde genezing van de zeven blinden, waar Smouter onderzoek naar deed. ‘Ik heb het emotionele verhaal gehoord van de mensen die in het blindeninstituut waren. Enthousiast, sommigen zelfs huilend, tranen met tuiten, kwamen ze terug, omdat zij gezien hadden dat blinde jongens na voorbede kennelijk ziende waren geworden’, zo vertelt hij. Betrokkenen waren te goeder trouw, benadrukt Ouweneel. Er kan met de blinde jongens van alles gebeurd zijn, oppert hij. ‘Ik laat dat los, ik weet het niet. Als we ons vergist hebben, dan hebben we ons vergist.’

advertentie

Media ‘risico’ voor Oranjes

1 SMS = 1 kind gezond naar school

▶ Utrecht Het doen en laten van het koningshuis ligt zo sterk onder een vergrootglas, dat het de Oranjes kwetsbaar maakt. ‘Op elke uitspraak die een lid van het koninklijk huis doet, komt al heel snel kritiek’, zegt vicevoorzitter Koos Smit van de Koninklijke Bond van Oranjeverenigingen. Republikeinen grijpen dat volgens hem keer op keer aan om te pleiten voor afschaffing van de constitutionele monarchie. Smit zegt dat naar aanleiding van het jaarlijks congres van de Oranjebond, dat vandaag in Utrecht plaatsvind. Tijdens de bijeenkomst, die in het teken staat van Oranje en de media, spreekt onder

meer Wim Kranendonk, hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad. Hij signaleert dat de trouw aan het Oranjehuis in het verleden zover ging, dat fouten werden toegedekt. Tegenwoordig lijkt het tegendeel het geval. Door de behoefte aan transparantie en de neiging tot ontmythologisering, loopt het vorstenhuis volgens hem ‘risico’. Hij pleit tegen modernisering van het koningschap, en voor herwaardering van de traditie.

kritiek Vicevoorziter Smit van de Oranjebond wijst erop dat hij niet tegen kritiek op het koningshuis is. Ook zegt hij gemiddeld genomen tevreden te zijn over hoe de media over de Oranjes schrijven.

Dat media niet alles wat over het koningshuis gezegd wordt voor waar aannemen, bewijst de Volkskrant. Mediasite Villamedia meldde deze week dat de krant eind september op de avond voor publicatie een paginagroot artikel over de koninklijke familie heeft geschrapt. Het artikel bevatte de primeur uit het nieuwe boek Wie ben ik dat ik dit doen mag van historicus Dorine Hermans. Zij beweert daarin dat prins Claus en koningin Beatrix vlak voor de inhuldiging in 1980 in een huwelijkscrisis zaten. Nadat de Rijksvoorlichtingsdienst daar in felle bewoordingen afstand van nam, besloot de hoofdredactie de pagina te schrappen. De bewering zou bij nader inzien ‘te weinig onderbouwd’ zijn. <

(HQPDOLJ ¼LWHP

SMS ‘toilet’ naar 4333 en geef 1 kind... LLU[VPSL[IPQZJOVVS]VVYSPJO[PUNV]LYO`NPwULLU LLU^H[LYPUZ[HSSH[PLVTOHUKLU[L^HZZLU+LaL ^LLR^PSSLU^LZHTLURPUKLYLUPU:\KHU NLaVUKUHHYZJOVVSOLSWLU

>>>A6(53GIRO 550


Arend Pleysier nd.nl/economie beeld epa / nic Bothma en ap / Sherri Barber

Grote crisis biedt nieuwe kanse Omvallende banken, bijna-failliete overheden, een machtig China, opdrogende oliebronnen: de wereld gaat van crisis naar crisis. En dat biedt mogelijkheden, want over twintig jaar ziet de samenleving er onherkenbaar anders uit. Wie grijpt die kansen? Tijdens een duurzaamheidscongres in Evian wordt een tipje van de sluier opgelicht.

Collega’s ontslaan – ook dat is duurzaamheid ■ Wie? Christophe De Backer ■ Wat? Directeur zakenbank HSBC, Frankrijk De bankwereld is de klappen van de vorige crisis nog niet te boven of een nieuwe dient zich aan. Maar deze crisis kan nog erger uitpakken dan de ellende rond omvallende banken in 2008, meent Christophe De Backer, directeur van zakenbank HSBC in Frankrijk. ‘Deze crisis is financieel, maar ook politiek en bestuurlijk. Een gevaarlijke mix.’ Banken kunnen daar het best op reageren door terug te keren naar de gebieden waarin ze het sterkst zijn, meent hij. ‘De laatste decennia heeft HSBC zich met van alles en nog wat bezig gehouden. Dat maakt je kwetsbaar. We keren nu weer terug naar onze wortels.’ En dat kost wat: vele duizenden werknemers verliezen de komende jaren hun baan. ‘Helaas, maar duurzaamheid betekent ook dat je je aanpast aan de nieuwe werkelijkheid, a ls we op lange termijn aanwezig willen zijn. Dat betekent soms dat je moet schrappen. Mensen ontslaan als dat nodig is, is ook een vorm van duurzaam ondernemen.’

Het grote geld kan wereld redden ■ Wie? Robert Bell ■ Wat? Professor, Brooklyn college, New York, VS Ideeën om de klimaatverandering aan te pakken zijn er genoeg. Maar het geld ontbreekt om ze op grote schaal uit te voeren. Dat kan anders, meent ‘duurzameeconomieprofessor’ Robert Bell van het Amerikaanse Brooklyn college. ‘Overheden hebben momenteel wel wat anders aan hun hoofd en beleggers krijg je ook maar moeilijk warm voor langetermijninitiatieven. Zeventig procent van de aandelen op de beurs zijn maar voor een paar milliseconden in handen van hun eigenaars, voor ze weer worden doorverkocht. Daarom hebben bedrijven geen langetermijnvisie.’ Bell hoopt op een groot, groen investeringsfonds. ‘Uiteindelijk is er met nieuwe technologie kapitalen te verdienen, dat bewijst het verleden. Maar het is een zaak van de lange adem. Daarom werk ik met enkele grote investeerders aan de opbouw van een fonds met een soort superobligaties. Je zet je geld weg voor een heel lange termijn: honderd jaar. Dat geld wordt alleen gebruikt voor groene investeringen. Daarmee kunnen we het bedrijfsleven en de overheid onder druk zetten om actie te ondernemen. Doen ze dat niet, dan gaan we keihard de concurrentie aan met eigen projecten.’ Maar wie is ervoor te porren om zijn geld weg te zetten in een fonds waar hij de rest van zijn leven niet meer bij kan? ‘Dat zijn best veel partijen. Miljardairs, beheersmaatschappijen, enzovoorts.’ Bell hoopt dat vooral grote kerkelijke gemeenschappen instappen. ‘Het gaat om de langetermijnvisie, en als er één groep mensen is die echt naar de lange termijn kijkt dan zijn het toch christenen? Tegen hen zou ik zeggen: ‘‘put your money where your faith is!’’’

Landbouw, energie, grondstoffen, geld: de crisis van de 21e eeuw gaat over alles. Op de foto boven: een Malinese boer bewerkt het land dat formeel niet zijn eigendom is. Foto onder: algen vormen de basis voor nieuwe brandstoffen.

overdwars Gerard Beverdam nd.nl/politiek beeld anp / Valerie Kuypers

anp nd.nl/politiek

Botsing Leers en PVV toont politieke spanning Nogal voorspelbaar. Minister Gerd Leers (Immigatie en Asiel) spreekt genuanceerd over migratie; meteen roept gedoger Geert Wilders hem tot de orde. Maar achter het woordenspel gaan politieke spanningen schuil. ▶ Den Haag Wilders was er gisteren weer snel bij: ‘Leers bezigt CDA-onzinteksten over immigratie. Beetje dom. Maar PVV rekent hard af op nakomen afspraken en resultaten.’ Feitelijk klopte één woord niet in Wilders’ reactie: de CDA-bewindsman sprak in een interview niet over immigratie, maar over migratie. Dat is het totaal van emigratie en immigratie. Daarover heeft Leers een duidelijke mening: ‘Een samenleving die het tot haar verdienste zou rekenen om migratie als zodanig tegen te gaan, is op de verkeerde weg’, zegt hij in het gisteren verschenen nummer van Christen Democratische Verkenningen, het blad van het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA. ‘Migratie is een verrijking voor onze samenleving. Nieuwkomers brengen nieuwe inzichten en innovatieve ideeën mee. Tegelijkertijd wil ik de negatieve kanten van migratie niet ontkennen.’ Voor de komende jaren heeft de minister zichzelf als doel gesteld ‘om migratie uit de negatieve sfeer te halen en het positieve beeld te onderstrepen’.

minister Gerd Leers ‘Migratie is door de politieke en maatschappelijke discussie van de afgelopen jaren in een kwaad daglicht komen te staan. Dat betreur ik zeer. Migratie is in wezen iets positiefs en heeft ons land gemaakt tot wat het is: een land met ongekend veel mogelijkheden en met een grote rijkdom en welvaart.’ Het meest heikele punt dat Leers aansnijdt in het interview, is dat hij zich niet wil laten afrekenen op aantallen als het gaat om de vermindering van het aantal niet-westerse migranten. Bij de presentatie van het regeer- en gedoogakkoord spraken CDA en VVD alleen over een ‘substantiële daling’, maar Wilders noemde een percentage van 50 procent. Leers: ‘Dat is precies het verschil tussen mij en de PVV: de PVV ziet het als een primaire doelstelling om minder mensen naar Nederland te laten komen, voor mij is dat het niet; het zal een gevolg zijn van het

gevoerde beleid.’ Maar de minister zegt dat voor nieuwkomers wel strenge selectiecriteria nodig zijn. ‘Anders krijgen we alleen mensen die “driehoog-achter” geraken, hun huis niet uitkomen en totaal niet meekunnen in onze samenleving.’ Wilders kondigde vorige maand aan dat 2012 een cruciaal jaar wordt voor de gedoogsteun die hij aanhet kabinet geeft. Achter het woordenspel van gisteren gaat daarom een serieus politiek steekspel schuil. ‘Hoe verder we afkomen van die 50 procent, hoe ongemakkelijker het voor ons wordt, en dus ook voor het kabinet’, zei Wilders bij het aantreden van het kabinet. Inmiddels blijkt dat uitvoering van de afspraken rond immigratie en asiel stroef verloopt; onder meer Europese regels verhinderen een snelle aanpassing van de procedures. Dat is een potentieel breekpunt voor de PVV, net als de waarschijnlijke noodzaak van extra bezuinigingen. Gezien de toenemende problemen voor het VVD/CDA-kabinet op financieel-economisch gebied – Wilders steunt de Europese aanpak van de schuldencrisis niet – kan 2012 inderdaad een heel spannend jaar worden voor de coalitie. In dat licht is het bijvoorbeeld opvallend dat het CDA momenteel – grotendeels achter de schermen – in een straf tempo aan vernieuwing werkt, en daarover in januari een extra congres houdt.

‘Meer rechten voor vrager euthanasie’ ▶ Den Haag Mensen die uitzichtloos en ondraaglijk lijden en om die reden om euthanasie verzoeken, mogen niet van het kastje naar de muur worden gestuurd, vinden D66 en GroenLinks. De twee partijen willen daarom dat het zogenoemde verwijsrecht voor euthanasie wettelijk wordt vastgelegd en dienen hiertoe een initiatiefwetsvoorstel in, zo maakten ze gisteren bekend. Het verwijsrecht betekent dat als een arts niet mee wil werken aan euthanasie of het verzoek ervoor niet wil toetsen, de patiënt de garantie heeft dat hij of zij wordt doorverwezen naar een andere arts. Volgens de twee oppositiepartijen blijft het voor patiënten vaak onduidelijk waarom de arts niet meewerkt aan hun verzoek en waarom ze niet verder worden geholpen. <


n

Olie op? Dan maken we gewoon nieuwe

Akkerland is het nieuwe microkrediet

■ Wie? Bernard Stroiazzo-Mougin ■ Wat? Eigenaar Bio Fuel systems, Spanje

■ wie? Abdoulaye Harissou ■ wat? Notaris, auteur ‘grond, een mensenrecht’, Kameroen

Of het nu nog twee of vijf decennia duurt: ooit raakt aardolie op. Windenergie en brandstof uit plantenresten (biobrandstof) zijn leuke alternatieven, maar onvoldoende om aan de energiebehoefte te voldoen. Dus is het tijd om zelf aardolie te gaan produceren, zegt ingenieur Bernard Stroiazzo-Mougin. Kan dat wel? ‘Het proces van micro-organisme tot aardolie duurt normaal gesproken miljoenen jaren’, zegt hij. Toch is het geen sciencefiction, zegt Stroiazzo. ‘Onze drie fabrieken in Spanje produceren nu al echte aardolie. Binnenkort komt er een grote fabriek bij, in het Franse Marseille.’ Het recept klinkt eenvoudig: Stroiazzo vult grote buizen met algen en voegt daar het broeikasgas CO2 aan toe. Een biochemisch proces leidt snel tot de productie van ‘echte’ aardolie. De voordelen zijn talloos, stelt de Spanjaard: ‘We zijn niet afhankelijk van planten of landbouwgrond, dus we concurreren niet met voedselproductie. En algen zijn in grote hoeveelheden te kweken.’ Maar het belangrijkste voordeel is volgens hem dat de productie van zijn olie meer CO2 kost dan er uiteindelijk weer wordt uitgestoten. ‘Ja, we maken een olie, en ja, door die te verbranden stoot je broeikasgas uit. Maar onder de streep zorgen we voor een vermindering van de uitstoot.’ Veel biobrandstoffabrikanten hebben er moeite mee om hun productie op te schalen, maar Stroiazzo verwacht de concurrentie aan te kunnen met grote olieconcerns: uiteindelijk wil hij op een gebied van vijftig vierkante kilometer 1, 25 miljoen vaten olie per dag produceren, evenveel als de productie van een middelgrote golfstaat. ‘Ik ben klaar om de concurrentie aan te gaan, maar liever nog ga ik voor samenwerking met bijvoorbeeld Shell of Exxon. Als je tegenover elk vat reguliere olie een vat van onze duurzame olie plaatst, ben je CO2-neutraal bezig. Dat is een geweldige kans voor oliemaatschappijen.’

Land is kostbare handelswaar, vooral in Afrika. China en India doen hun uiterste best zoveel mogelijk landbouwgrond op te kopen, om hun eigen bevolking ook in de toekomst te kunnen voeden. Voor Afrikaanse overheden is dat een buitenkansje, zegt notaris Abdoulaye Harissou. ‘Vroeger was het land in handen van stamoudsten en stammen, maar tegenwoordig is alle grond van de overheid, die het voor een habbekrats verkoopt.’ Zelfs families die al sinds mensenheugenis hetzelfde akkertje bewerken, hebben dat land vaak niet in eigen bezit. Dat moet veranderen, zegt Harissou. ‘Vijftig procent van alle rechtszaken in Afrika gaat over grondeigendom, in sommige landen gaat het zelfs om 95 procent.’ Landeigenaar worden is omslachtig en duur. Maar Harissou, schrijver van het boek Land: een mensenrecht, heeft de oplossing: een vereenvoudigde grondakte. ‘Wat microkrediet is voor kleine ondernemers, is grondeigendom voor de boeren.’ Zijn werkwijze is eenvoudig: niet de centrale overheid, maar de lokale gemeenschap beslist over het land. ‘Dorpsoudsten en bewonerscommissies weten vaak prima of iemand terecht aanspraak maakt op de grond’, zegt hij. Landmeters en kadasters hoeven niet in actie te komen. ‘Het gaat om kleine stukjes land, en iedereen weet wie er gebruik van maakt.’ De methode wordt sinds enkele jaren succesvol toegepast in Kameroen, Madagaskar, Benin en Vietnam. De gevolgen zijn snel merkbaar, zegt Harissou: ‘Vroeger kon het je gebeuren dat de overheid je land van de een op de andere dag afpakte, maar met een officiële akte kan dat niet meer. Doordat ze meer zekerheid hebben, gaan ze zorgvuldiger met hun land om en is de opbrengst hoger.’ Net als bij microkredieten gaan de aktes vooral naar vrouwen, want zij leiden de economische ontwikkeling in Afrika. ‘Ik sprak een man in Madagaskar die zijn land op naam van zijn dochter liet zetten. Hij had ook vier zoons, maar die vertrouwde hij het land niet toe.’

‘Allerarmsten kunnen niet zonder gsm’

‘Stop met morele oproep in bonusdiscussie’

■ Wie? Denis Guibard ■ Wat? Directeur duurzaamheid, Orange telecom, Frankrijk

■ Wie? Olivier Ferrand ■ Wat? Publicist, politiek adviseur Franse Socialisten, oud-adviseur premier Jospin, Frankrijk

Kleine shampooflesjes, simpele kooktoestellen: het bedrijfsleven ontdekt de allerarmsten in ontwikkelingslanden als nieuwe doelgroep. En wat blijkt? Zelfs mensen die onderaan de consumentenpiramide staan, zijn bereid om te betalen voor producten die hun leven iets aangenamer maken. Mobiele telefoons zijn in Afrika al lang geen luxeproduct meer, zegt duurzaamheiddirecteur Dennis Guibard van het Franse telecombedrijf Orange. ‘Van de vijf miljard mobiele telefoons wordt 75 procent gebruikt in opkomende economieën.’ Daarbij gaat het vaak om de rijke bovenlaag en de kleine groep mensen met een redelijk inkomen. Maar de allerarmsten hebben baat bij mobiele telefonie, ontdekte Guibard na onderzoek samen met de Nederlandse ontwikkelingsorganisatie Icco. ‘Vooral financiële dienstverlening en handel in de landbouwsector gaat steeds vaker via mobiele telefonie.’ Ook is er veel behoefte aan informatie over gezondheidszorg via de telefoon, maar dergelijke projecten kunnen zichzelf vaak niet bedruipen. Guibard wil de dienstverlening via gsm’s in arme landen verder uitbreiden. ‘Dat betekent niet dat iedereen een mobiele telefoon moet hebben’, zegt hij. ‘Mensen hebben daar het geld en de kennis niet voor. Daarom gaan we samenwerken met tussenpersonen, kleine ondernemers die hun telefoon en hun kennis aanbieden aan de bevolking.’ Dat vereist een flinke investering, want het valt niet mee om in dunbevolkte Afrikaanse landen te zorgen voor een dekkend gsm-netwerk. ‘Arme klanten zijn mondig’, zegt Guibard. ‘Zo krijgen we ook in Afrika vragen over de straling van zendmasten en telefoons. Daarom zoeken we in samenwerking met dorpscomités naar geschikte plaatsen voor onze zendmasten.’

redactie buitenland nd.nl/buitenland

▶ Charleston

In zijn eerste toespraak over de buitenlandse politiek legde Romney veel nadruk op versterking van de militaire hegemonie van de VS. De 21e eeuw moet een ‘Amerikaanse eeuw’ zijn, waarin de VS wereldwijd militair en economisch de toon zetten. ‘God schiep dit land niet als een natie van volgers. Amerika is niet voorbestemd om een van de elkaar in evenwicht houdende wereldmachten te zijn. Amerika moet de wereld leiden of iemand anders doet dat.’ Romney lijkt zich met zijn toespraak vooral op het politieke midden te richten. Hij nam afstand van de conservatieve Tea Party-beweging – die de VS liever een isolationistischer koers zien

anp nd.nl/buitenland

advertentie

‘Amerika is voorbestemd om de wereld te leiden’ ‘God heeft Amerika gemaakt om de wereld te leiden, niet om te volgen.’ Dat zei de Republikeinse presidentskandidaat Mitt Romney gisteren in de Citadel, een gerenommeerd militair instituut in South Carolina.

Tien jaar geleden verdiende een topvoetballer of bankdirecteur nog een acceptabel salaris. ‘Nu zien we de ene miljoenenbonus na de andere voorbijkomen’ zegt Olivier Ferrand. ‘Hoe kan dat? Het komt doordat ondernemers het gevoel hebben dat ze dat salaris waard zijn. Het is een kwestie van moraal.’ Bedrijven aanspreken op hun morele plicht is een hopeloze zaak, meent Ferrand. ‘De doelstelling van een onderneming kan niet op moraal gebaseerd zijn; het draait immers om de winst.’ Maar die hoge salarissen bedreigen de economische ontwikkeling, stelt hij. ‘De financiële wereld betaalt vijftig tot honderd procent meer dan bijvoorbeeld de industrie. Daardoor stappen veel getalenteerde ingenieurs over van het bedrijfsleven naar de bankwereld.’ Dus moet de overheid inspringen, meent hij. Voor de Franse Parti Socialiste werkt hij aan een wetsvoorstel om dat voor elkaar te krijgen. ‘Het doel is om niet alleen de aandeelhouder, maar alle betrokken partijen invloed te geven op de koers van het bedrijf. Daarom willen we dat de ondernemingsraad stemrecht krijgt in de raad van advies van een organisatie.’ Dat zou een revolutie betekenen in ondernemersland: niet het geld, maar de arbeidskrachten krijgen het dan (mede) voor het zeggen. Een andere oplossing is volgens Ferrand om bedrijven te verplichten een ‘ongelijkheidsindicator’ op te nemen in het jaarverslag, zodat direct zichtbaar is hoe het salaris van de top zich verhoudt tot dat van de werkvloer. ‘Alleen zo kun je bedrijven echt vergelijken op hun beloningsbeleid.’

varen –, maar was tegelijk kritisch op president Obama die de Amerikaanse aanwezigheid in Afghanistan drastisch wil terugschroeven. ‘We zwaaien niet met de witte vlag van overgave en geven niet toe aan hen die beweren dat Amerika’s tijd voorbij is’, aldus de mormoonse presidentskandidaat. Donderdag had Romney al gepleit voor een uitbreiding van het leger met 100.000 manschappen, verhoging van de militaire budgetten en versterking van de marine. Hij hekelde plannen om de defensieuitgaven terug te dringen. ‘We zullen niet, zoals Europese landen doen, bezuinigen op defensie om sociale programma’s te ondersteunen.’ Indien nodig zullen de VS ook instellingen als de Verenigde Naties passeren. ‘Natuurlijk wil Amerika samenwerken met andere landen. Maar we behouden ons altijd het recht voor om alleen op te treden om onze eigen vitale belangen te beschermen’, aldus Romney. <

Gratis Tienerbijbel! bij Aan de Hand

Cadeautip: 4x Aan de Hand voor € 9,95.

Ga naar www.aandehand.nl/abonnee

Word nu abonnee en ontvang een gratis Tienerbijbel t.w.v. 2 34,95!

Ben je abonnee? Dan ook voor jou deze mooie bijbel. Zie site.

ReTweet deze actie en maak kans op

één van de 50 Tienerbijbels die we verloten. www.twitter.com/aandehand

Bewust christelijk opvoeden

‘België koopt Dexia dit weekeinde op’ ▶ Brussel De Belgische overheid wil Dexia Bank België en haar filialen nog dit weekeinde opkopen. Dat stelde de Belgische premier Yves Leterme gistermiddag na overleg met vertegenwoordigers van vakbonden, aldus de Belgische zakenkrant De Tijd. De federale regering moet nog wel overeenstemming zien te bereiken met de gewesten. Die verzetten zich als aandeelhouder tegen het plan, uit vrees dat ze na nationalisatie van de gezonde delen van Dexia alleen een belang overhouden in de ongezonde delen. Leterme gaf aan dat de gewesten later een belang kunnen nemen in het deel van Dexia dat in handen komt van de overheid. België moet ook nog overeenstemming bereiken met de Franse regering. De gesprekken daarover lijken echter niet erg vlot te verlopen, stelde De Tijd. <

6 nieuws kort zaterdag 8 oktober 2011 nederlands dagblad

Rosenthal geschokt door busongeluk op Java Minister Uri Rosenthal van Buitenlandse Zaken is geschokt door een busongeluk op Java, waarbij zeker twee Nederlanders om het leven zijn gekomen. In de bus zaten 14 mensen onder wie 11 Nederlanders. Volgens Indonesische media zouden de remmen van de bus hebben gefaald, toen het voertuig een heuvel afreed. De bus zou daarna over de kop zijn geslagen. <

Auto stort neer uit Leidse parkeergarage In Leiden is gisteren een automobilist ernstig gewond geraakt, toen hij met zijn auto van de derde verdieping van een parkeergarage naar beneden stortte. De auto kwam ondersteboven op straat terecht en is totaal vernield. <

Leers telt en meldt uitgezette vreemdelingen

Duitsland investeert miljarden in Griekenland

Irak wil Libië helpen met opbouwen democratie

Banengroei VS neemt toe, werkloosheid nog gelijk

De eerste zes maanden van dit jaar zijn circa 400 criminele vreemdelingen uitgezet. Dat meldt minister Gerd Leers (Immigratie en Asiel). Over heel 2010 waren het er 770. Circa 70 procent van vreemdelingen die met het strafrecht te maken hebben gekregen, is de laatste jaren aantoonbaar uit Nederland vertrokken. <

Berlijn en Athene hebben een overeenkomst bereikt over investeringen ter waarde van 2,5 miljard euro in Griekenland. De twee landen hopen de krimpende Griekse economie nieuw leven in te blazen. Duitsland heeft plannen om later nog eens anderhalf miljard te investeren in Griekse infrastructuurprojecten. <

Irak wil Libië helpen bij het opbouwen van een democratie. De geschiedenis van beide landen wordt getekend door een jarenlange dictatuur, zei de Iraakse premier Nouri al-Maliki tegen zijn Libische ambtgenoot Mahmoud Jibril. Deze overeenkomst zou de hulp makkelijker maken. <

De werkgelegenheid in de Verenigde Staten is in september sterker gegroeid dan in augustus. Dat bleek gisteren uit eerste schattingen van het Amerikaanse ministerie van Arbeid. In september werden er 103.000 banen gecreëerd in de Amerikaanse economie, afgezien van de agrarische sector. Economen hadden een toename met 60.000 banen voorspeld. De werkloosheid bleef onveranderd, op 9,1 procent. <

Atsma wil schade asbest verhalen op Eternit

Wilde staking Franse conducteurs na incident

Staatssecretaris Joop Atsma (Infrastructuur en Milieu) gaat onderzoeken of het mogelijk is om milieuschade als gevolg van asbest te verhalen op het bedrijf Eternit. Hij heeft dat geschreven aan de Tweede Kamer naar aanleiding van vragen van SP-Tweede Kamerlid Paulus Jansen. Volgens Jansen kan Eternit aansprakelijk gesteld worden op basis van een recente uitspraak van het gerechtshof in Arnhem. <

In het Franse treinverkeer is gisteren door een wilde staking van conducteurs een chaos ontstaan. De actie volgde nadat donderdag een zwartrijder met een mes had ingehakt op een conducteur. De 54-jarige spoormedewerker vocht gisteren nog voor zijn leven. Uit solidariteit met het slachtoffer besloten conducteurs in het hele land het werk neer te leggen. <

‘Wajong dreigt uit de hand te lopen’

beeld anp

Kabinet maakt ernst met Randstadprovincie Noord-Holland, Utrecht en Flevoland moeten samengaan in één provincie. Amsterdam, Almere en Utrecht kunnen nog veel meer gaan samenwerken. Het kabinet zet de plannen voor een Randstadprovincie door. Dat heeft minister Piet Hein Donner (Binnenlandse Zaken) gisteren duidelijk gemaakt. De provincie Zuid-Holland kan buiten de fusie blijven, omdat Den Haag en Rotterdam al verregaand met elkaar samenwerken. <

De op non-actief gezette bestuursvoorzitter van het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers (COA), Nurten Albayrak, eist woensdag in een kort geding bij de rechtbank in Den Haag dat ze weer aan het werk mag. Albayrak is volgens minister Gerd Leers (Immigratie & Asiel) op non-actief gesteld vanwege haar salaris. <

Man verdacht van maken bom van Rithmen Een 20-jarige man die donderdag werd aangehouden in Oost-Souburg, wordt verdacht van het zelf maken en laten ontploffen van de bom die op 23 september een caisson op het strand van Ritthem opblies. Dat heeft een woordvoerder van het Openbaar Ministerie gezegd. Ook de ouders van de jongen zijn aangehouden. De jongen geldt als hoofdverdachte. <

beeld epa

Rusland uit kritiek op bondgenoot Al-Assad

Ingrijpen bij de regeling voor jonggehandicapten is noodzakelijk, anders verdubbelt het aantal Wajongers de komende dertig jaar en dreigen de kosten uit de hand te lopen. Daarvoor waarschuwt een aantal onderzoekers in een uitgave van het Centraal Planbureau (CPB). Jaarlijks komen er 16.000 tot 17.000 Wajongers bij. Dat is meer dan een verdubbeling in vergelijking met zo’n tien jaar geleden. <

Bashar al-Assad, de president van Syrië, moet vertrekken als hij zijn beloften over hervormingen niet nakomt. Dat zei gisteren de Russische president Dmitri Medvedev. Medvedev gaf niet aan hoe lang Assad en zijn bewind de tijd krijgen om tegemoet te komen aan de hervormingseisen van het Syrische volk. Het was voor het eerst dat Rusland zich in zulke stevige bewoordingen uitliet over het regime in Syrië. De landen zijn bondgenoten van elkaar. Rusland levert veel wapens aan Syrië en heeft in het land een marinebasis. <

AVRO-radiopresentatrice Meta de Vries overleden

Zware gevechten bij Gadhafi-basis in Sirte

In haar woonplaats Leusden is op 70-jarige leeftijd radiopresentatrice Meta de Vries overleden. Zij stierf aan kanker na een kort ziekbed. Meta de Vries werkte jarenlang voor de AVRO. Ook werkte ze voor regionale omroepen als Radio West en RTV Utrecht en ouderenomroep MAX. <

Bij de Libische stad Sirte werd gisteren zwaar gevochten. Troepen van het nieuwe bewind bestookten een congrescentrum dat als basis dient voor strijdkrachten die trouw zijn aan Muammar Gadhafi, die zelf uit Sirte afkomstig is. Onder dekking van Gradraketten en tankgeschut proberen de revolutionaire strijders dieper in Sirte binnen te dringen. <

Albayrak eist terugkeer naar haar werk bij COA

Vijf stuwdammen in de wildernis van het Chileense deel van Patagonië mogen toch worden aangelegd. Het omstreden project werd in juni op verzoek van milieuactivisten en parlementariers door een rechter stilgelegd, maar een gerechtshof heeft nu geoordeeld dat de klachten van de activisten ongegrond zijn. De milieuactivisten zullen in beroep gaan bij het hooggerechtshof. <

‘Minder planteneters door klimaatverandering’

Brabant: reserve voor claims megastallen De provincie Noord-Brabant heeft 15 miljoen euro gereserveerd voor mogelijke schadeclaims van veeboeren met zogenoemde megastallen. Dat bleek gisteren bij de presentatie van de begroting 2012 van de provincie NoordBrabant. De provincie legde naar aanleiding van een burgerinitiatief het aantal stallen en de schaalgrootte ervan aan banden. <

Toch toestemming voor bouw dammen in Chili

Klimaatverandering zal leiden tot een flinke daling van het aantal planteneters op aarde. Door opwarming hebben de dieren meer voedsel nodig, maar er zijn niet genoeg planten voor hen om te eten. Veel planteneters zullen dus van honger sterven. Dat stellen Canadese en Australische ecologen in de nieuwste editie van het wetenschappelijke tijdschrift The American Naturalist. <

ProRail begint eerder met stroever maken van spoor Komende maandag, een week eerder dan gepland, begint spoorbeheerder ProRail al met het aanbrengen van een speciale gel die het spoor stroever maakt. Regen en vallende blaadjes leiden in de herfst tot gladheid op het spoor. De speciale antislipgel (Sandite) bestaat uit zand en metaaldeeltjes. Volgens ProRail is de gel geen wondermiddel, maar maakt ze de sporen wel een stuk minder glad. De gel wordt voor het begin van de ochtendspits aangebracht en desnoods in de avondspits en in het weekeinde nog een keer. <

Vondst van 32 lijken in huizen Oost-Mexico In drie huizen in het oosten van Mexico zijn 32 lijken gevonden. De huizen staan in de oostelijke staat Veracruz, waar eerder op klaarlichte dag al 35 lijken waren gedumpt langs de weg. De militante groep Zeta Killers had de verantwoordelijkheid opgeëist voor de 35 lijken langs de weg. De 35 doden bleken bijna allen criminelen te zijn. <

Topman Fed steunt betogers Wall Street Onverwachtse steun voor de betogers van de Occupy Wall Street-beweging in de Verenigde Staten. De president van de regionale Amerikaanse centrale bank Federal Reserve in Dallas, Richard Fisher, heeft gezegd ‘enige sympathie’ te voelen voor de protesten. ‘We hebben een zeer scheve inkomensverdeling. Veel mensen zijn gefrustreerd en dat kan ik begrijpen’, zei Fisher. De Federal Reserve is juist een van de instellingen waartegen de betogers protesteren. <

Turkije heeft besloten het commando over de internationale troepenmacht ISAF in de Afghaanse hoofdstad Kabul met een jaar te verlengen, tot 1 november 2012. Dat heeft het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken laten weten. Turkije heeft sinds 1 november 2009 de leiding over de ISAF-militairen in Kabul. Momenteel zijn circa 1800 Turkse militairen voor ISAF in Afghanistan gelegerd. <

Daling broeikasgassen ondanks groei economie Economische groei staat het halen van milieudoelstellingen niet in de weg. De uitstoot van broeikasgassen in Europa is sinds 1990 met 15,5 procent gedaald, terwijl de economie in die periode met 40 procent groeide. Dat blijkt uit onderzoek van de Europese Commissie. De EU-landen lijken de geplande vermindering van de uitstoot met 8 procent in de periode 2008-2012 te halen. <

Italiaanse banken leunen steeds zwaarder op ECB De Italiaanse banken leunen voor financiering steeds zwaarder op de Europese Centrale Bank (ECB). Italiaanse banken leenden eind september 104,7 miljard euro van de ECB. Eind augustus was dat nog 85 miljard euro. De scherpe toename van het leengedrag van Italiaanse banken wordt gezien als een signaal van gebrek aan vertrouwen tussen financiële instellingen. <

Stroomrekening eerst lager, dan weer hoger

De Afghaanse president Hamid Karzai heeft in een interview met de BBC erkend dat zijn regering en de NAVO er niet in zijn geslaagd de Afghanen veiligheid te brengen. Hij noemde de onveiligheid ‘het grootste falen’ van zijn regering en haar buitenlandse partners’. <

Turkije leidt ISAF in Kabul nog een jaar langer

Het gaat niet goed met de verkoop van gemotoriseerde tweewielers. Met de verkoop van motoren en brommers gaat het al het hele jaar bergafwaarts; de populair geachte scooter heeft zich daarbij een paar maanden geleden aangesloten, zo blijkt uit cijfers van brancheorganisaties Bovag en RAI over de eerste negen maanden van dit jaar. Er werden 10,5 procent minder motoren en 31,3 procent minder brommers verkocht dan in dezelfde periode van 2010. Voor scooters bedroeg de daling 4 procent. <

beeld gpd

Karzai erkent dat Afghanistan onveilig is

beeld gpd

Verkoop tweewielers gestaag bergafwaarts

beeld ap

Kabinet eens over bankenbelasting Het kabinet is het gisteren eens geworden over een bankenbelasting die in de loop van volgend jaar wordt ingevoerd. De plannen gaan nu voor commentaar naar de Raad van State, zei minister Jan Kees de Jager (Financiën). De bankenbelasting moet in het eerste jaar 300 miljoen euro opleveren, maar daarna structureel meer. <

Netbeheerder TenneT heeft een voorstel voor nieuwe tarieven voor 2012 neergelegd bij toezichthouder NMa. Het gaat dan om de tarieven die TenneT rekent aan de energiebedrijven voor het beheer en het transport van de stroom. Volgens TenneT zijn huishoudens voor het transportdeel van de energierekening volgend jaar 2,5 procent goedkoper uit. Daarna verwacht TenneT een stijging van de tarieven. <

Zweedse regering bereid Saab te hulp te komen De Zweedse regering is bereid Saab financieel te ondersteunen, door de schuld van de autofabrikant aan de Europese Investeringsbank af te lossen. Dit meldde gisteren de Zweedse zakenkrant Dagens Industri. In ruil daarvoor wil de regering aandelen in Saab terug ter waarde van hetzelfde bedrag. <


interview Marc Janssens nd.nl/politiek beeld gpd / David van Dam

Een kleuter die hard schreeuwt Het buitenland beschouwt Nederland steeds vaker als niet relevant. We missen handigheid op het internationale toneel, stelt oud-minister Ben Bot. Langzaam maar zeker ziet Nederland in dat de naar binnen gerichte houding niets oplevert. En dat werd hoog tijd, constateert oudminister Ben Bot. Want waar andere landen zich eerst nog boos maakten over uitlatingen van bepaalde Nederlandse politici, wordt er nu schouderophalend aan voorbijgegaan. Nederland dreigt irrelevant te worden.

▶ Den Haag Hij is inmiddels bijna 74, maar nog volop in het werkzame leven actief. Als lobbyist voor het Haagse communicatiebureau Meines & Partners spreekt hij geregeld ondernemers, ambtenaren en politici van over de hele wereld en hij volgt de politiek op de voet. De wereld verandert snel en zeker de positie van Nederland daarin, constateert oud-minister van Buitenlandse Zaken Bernard Bot op zijn werkkamer aan het statige Lange Voorhout in Den Haag. Twee recente ontmoetingen zeggen wat dat betreft veel. ‘Ik had onlangs een gesprek met een Indonesische minister die zei: “Het kan verkeren. Nog maar een paar decennia geleden meenden jullie bij ons de lakens te moeten uitdelen, maar inmiddels zijn wij een grote, machtige natie met een enorme economische groei. We zitten de groep van Zuid-Aziatische landen voor en nemen deel aan de G20, terwijl jullie daar hoogstens zo nu en dan een klapstoeltje mogen bijzetten”.’ De andere ontmoeting had de oud-bewindsman met een jonge, ambitieuze Turkse ondernemer. ‘Over Turkije wordt altijd wat denigrerend gedaan, maar dat is volledig ten onrechte’, meent Bot. ‘Het land heeft de laatste jaren een enorme economische groei doorgemaakt. Bovendien heeft het een sterke ambitie om een leidende rol in de regio te spelen. De ondernemer zei tegen me: “Over een paar jaar komen jullie naar ons toe of we alsjeblieft bij de Europese Unie willen komen”.’ Een goede illustratie van dit Turkse zelfbewustzijn is de reactie op de opmerking van PVVKamerlid De Roon dat premier Erdogan als ‘islamitische aap’ uit de mouw is gekomen. Bot: ‘Vroeger zou zo’n opmerking in Turkije heel veel stennis hebben veroorzaakt. Nu halen ze er hun schouders over op. Ze staan erboven en zijn niet eens boos. En eigenlijk is dat veel erger. Turken die ik ontmoet, beschouwen Nederland een beetje als de kleuter, die zo nu en dan hard schreeuwt. We worden niet meer voor vol aangezien en moeten ons dus zorgen maken of we nog wel relevant zijn in de wereld.’

machtige spelers Dat de Nederlandse positie in de wereld verandert, is wel duidelijk. Voor een deel heeft het dat aan zichzelf te wijten. ‘Natuurlijk is er een objectieve oorzaak, die buiten ons ligt. In korte tijd zijn er veel machtige spelers op het wereldtoneel bijgekomen, zoals Indonesië, Brazilië, China en Turkije. Hierdoor is de positie van de gehele westerse wereld geërodeerd. Deze landen groeien economisch zo snel en zijn zo ambitieus dat ze hun plaatsen ook aan het opeisen zijn.’ Dit gaat ten koste van andere landen die, zoals Bot omschrijft, ‘op hun achterste zitten en gezapig toezien hoe zich dit allemaal voltrekt’. En helaas hoort Nederland daar ook bij. ‘We hebben wel veel gepraat over innovatie maar vergeleken met de spurt die deze landen hebben gemaakt, is dat te weinig.’ Naast deze externe oorzaak is er een interne oorzaak, die Nederland zich moet aanrekenen. ‘We hebben ons nu al een paar jaar in het buitenland neergezet als een land dat vooral naar zichzelf wil kijken, dat de EU maar matig interessant vindt en dat zich in het buitenland niet te veel wil manifesteren. Dan vergeten we echter dat we voor zeventig procent van ons BNP van dit buitenland afhankelijk zijn. En iedereen die iets wil verkopen, weet dat hij voortdurend moet adverteren en netwerken. Wij hebben dat sinds de zeventiende eeuw altijd goed gedaan, maar helaas schijnen we dat opeens vergeten te zijn. Eigenbelang staat voorop en dus wordt er over vredesmissies gesproken als over geldverspilling, wordt het aantal ambassades en diplomaten teruggeschroefd en verminderen we het percentage dat aan ontwikkelingsgeld wordt uitgegeven.’ Nu is dat alles op zich niet zo erg, meent Bot, want ook hij begrijpt dat er bezuinigd moet worden.

Ben Bot: ‘We hebben ons nu al een paar jaar in het buitenland neergezet als een land dat vooral naar zichzelf wil kijken en dat zich in het buitenland niet te veel wil manifesteren.’ ‘Maar het gaat om het verhaal dat we erbij vertellen. Natuurlijk handel je als minister van Buitenlandse Zaken in het belang van Nederland. Maar laat gewoon zien, wat je te bieden hebt en hoe aardig je iedereen vindt. Een land als Nederland dat zijn geld in het buitenland verdient, moet zich in het internationale spel veel groter voordoen dan het is. We moeten onze veren wijder uitstrekken dan onze omvang eigenlijk rechtvaardigt. Dat hebben we in het verleden altijd erg handig gedaan, maar de laatste tijd maken we ons zo klein door steeds maar naar onszelf te kijken.’

België Wat dat betreft kan Nederland een voorbeeld nemen aan België. ‘Dat land is armer dan wij, heeft een staatschuld van zo’n honderd procent en een begrotingstekort dat veel hoger is. Maar iedereen roept wel hoe geweldig internationaal georiënteerd de Belgen zijn. Terwijl ze niet in onze schaduw kunnen staan. Hetzelfde geldt voor Guy Verhofstadt, die nu gewaardeerd wordt om zijn internationale visie. Maar als je diens opvatting over Europa analyseert, blijkt dat vaak wat overtrokken te zijn. Hij wil veel te ver gaan met Europa. Ondertussen doet hij het internationaal ontzettend handig.’ Die handigheid mist Nederland op dit moment op het internationale toneel, moet Bot constateren. Een voorbeeld is het terugbrengen van het aantal landen, waaraan het ontwikkelingsgeld geeft. ‘Rationeel is het natuurlijk niet vreemd om het geld over minder landen te verdelen. Maar intussen zie je wat de gevolgen zijn, nu Zuid-Amerikaanse landen zijn afgevallen. We gaven hen helemaal niet veel, maar kregen daar wel veel goodwill voor terug, waarvan ons bedrijfsleven weer kon profiteren. Daarom zeg ik: smeer dat ontwikkelingsgeld uit en sluit de ambassades daar niet. Ze vormen onze visitekaartjes in de wereld.’

Eenzelfde onhandigheid ziet Bot ook in Nederlands opstelling in de EU, waar de vaak harde opstelling contraproductief werkt. ‘Ten aanzien van Servië, Kosovo en nu ook Israël stelt Nederland zich dwars op, maar gaat uiteindelijk wel door de pomp. Gecombineerd met een wat mopperende houding over Europa en kritiek op de groei van de Europese begroting, brengt dat ons schade toe. We maken veel stennis, maar stemmen als het erop aankomt, altijd braaf mee. Je kunt dat beter andersom doen: zeggen hoe pro-Europees je wel niet bent en ondertussen de goodwill die je zo cre-

‘Laat gewoon zien, wat je te bieden hebt en hoe aardig je iedereen vindt’ eert gebruiken voor je onderhandelingspositie, waarin je vervolgens bikkelhard kunt zijn. Dat is veel effectiever dan stoer te doen en je geïsoleerd op te stellen.’

kentering Gelukkig ziet Bot een kentering in de opstelling van de Nederlandse regering, zowel binnen de EU als daarbuiten. Had hij tot voor kort het gevoel dat Geert Wilders, hoewel niet officieel, maar in de praktijk toch veel invloed had op het Europees en buitenlands beleid, nu ziet hij een ommekeer. ‘Het CDA is bij de algemene beschouwingen plotseling weer proEuropees gaan praten en je ziet dat premier Rutte dat gelukkig overneemt. Men ziet in dat Europa toch wel levensbloed is. Ik heb het idee dat de re-

geringspartijen Wilders nu aan het testen zijn, hoever ze daarin kunnen gaan.’ Ook ten aanzien van de Nederlandse opstelling in de wereld, is een ommezwaai gaande. ‘Als ik ministers of ambtenaren spreek, merk ik deze kentering. Ze zien in dat ze alle zeilen moeten bijzetten. Wat altijd zo vanzelfsprekend was, namelijk dat we overal in het buitenland een goede ingang hadden, blijkt niet meer zo vanzelfsprekend.’ Wat dat betreft is er een rechtstreekse relatie tussen de eigen actieve opstelling en de open deuren, meent Bot. ‘Toen ik minister was, hadden we het EUvoorzitterschap in 2004, we zaten aan de top wat ontwikkelingsgeld betreft, we waren actief in Irak en Afghanistan. Zoiets betaalt zich terug. We namen deel aan de G20, kwamen bij presidenten en premiers over de hele wereld over de vloer en kregen ook zelf bezoek. Putin is twee keer in Nederland geweest. Hetzelfde geldt voor het bedrijfsleven. Het was vanzelfsprekend dat Nederland allerlei orders kreeg. Maar ook dat begint nu te knellen.’ Nederland zal zijn oude positie weer innemen, verwacht Bot. En dat is maar goed ook. ‘De storm van de eurocrisis waait steeds harder. Men komt weer bij zinnen en men ziet in dat we het ons niet kunnen permitteren om kritisch aan de zijlijn te staan. En gelukkig hebben we verstandige mensen genoeg om de oude koers weer op te pakken.’ En Geert Wilders en zijn invloed op de reputatie van Nederland? Daar haalt de oud-bewindsman zijn schouders over op. ‘Er treedt gewenning op. De Arabische landen hebben genoeg aan zichzelf en liggen echt niet ondersteboven van wat er in Nederland gezegd wordt. En binnen Europa beseft men dat elk land soortgelijke problemen kent. Bovendien blijkt Nederland ondanks het minderheidskabinet toch goed te functioneren. Want Wilders mag dan ongelofelijk inventief zijn in het aandacht trekken, uiteindelijk stemt hij wel altijd braaf mee. Eigenlijk gedraagt hij zich boven verwachting netjes.’ <


Gerhard Wilts nd.nl/buitenland beeld ap / Hani Mohammed, epa / Nic Bothma en ap / Lisa Poole

100 miljoen ‘vermiste’ vrouwen …Drie vrouwen winnen de Nobelprijs voor de Vrede om hun geweldloze strijd voor vrijheid van vrouwen. …Met welke gevaren, onrecht en vooroordelen hebben vrouwen wereldwijd te kampen? Tien knelpunten in willekeurige volgorde.

▶ Oslo

offers vaak geen aangifte (kunnen) doen of uit schaamte weigeren hulp te zoeken. Verkrachting in oorlogsgebieden neemt toe, omdat het een wapen is om angst aan te jagen, te vernederen of sociale verbanden te vernietigen. Soms is het ook een vorm van etnische zuivering: in voormalig Joegoslavië werden Bosnische vrouwen systematisch door Serviërs verkracht om kinderen met Servisch bloed te verwekken.

■ huiselijk geweld Meer dan de helft van de vrouwen en meisjes in ontwikkelingslanden denkt dat slaan en geslagen worden normaal is. In Nederland overlijden jaarlijks 60 tot 80 vrouwen aan de gevolgen van huiselijk geweld. Dat is ten minste één vrouw per week.

■ uitbuiting Zeventig procent van de 1,5 miljard personen die moeten rondkomen van 1 dollar per dag, is vrouw. Veel gezinnen zien meisjes als een economische last of zelfs als waardeloos in vergelijking met jongens. Tachtig procent van alle vluchtelingen is vrouw.

■ seksueel misbruik Een op de drie vrouwen is wel eens aangerand of gedwongen tot seks. De precieze omvang van seksueel misbruik is moeilijk vast te stellen, omdat slacht-

■ huwelijksdwang Gedwongen uithuwelijking treft 10 miljoen meisjes per jaar. In de meeste gevallen is de bruidegom ten minste

tien jaar ouder dan het minderjarige meisje. Veertig procent van de kindhuwelijken vindt plaats in India. In een islamitisch land als Bangladesh zijn ouders soms zo bang voor een ongewenste zwangerschap dat ze hun dochter op jonge leeftijd uithuwelijken.

■ vrouwenhandel Vrouwen en meisjes zijn slachtoffer van de zeer lucratieve mensensmokkel. Wereldwijd worden elk jaar naar schatting 1,2 miljoen mensen verhandeld, in meerderheid vrouwen die als goedkope arbeidskrachten en voor de seksindustrie worden ingezet. In Europa gaat het om honderdduizenden vrouwen.

■ ongelijkheid In Arabische landen als Saudi-Arabië en Jemen is de deelname van vrouwen aan het politieke leven minimaal. Politieke besluitvorming is alleen voor mannen toegestaan; onafhankelijke vrouwenbewegingen is verboden zich met de poli-

tiek te bemoeien. In een aantal moslimlanden is de achterstelling van vrouwen op het vlak van familierecht schrijnend. Vrouwen moeten hun mannen onderdanig gehoorzamen, alleen mannen mogen een echtscheiding aanvragen en vrouwen zijn verplicht terug te keren als een man de scheiding herroept. Ook telt hun getuigenis voor de rechtbank minder dan dat van een man.

■ selectieve abortus Aborteren op geslacht komt vooral voor in het zuidwesten van Azië en China, waar het krijgen van een jongetje meer status heeft. Het heeft geleid tot een tekort aan vrouwen in Azië. De Indiase Nobelprijswinnaar Amartya Sen (1998) noemt dit verschijnsel missing women: 100 miljoen vrouwen zijn ‘vermist’, omdat zij niet geboren mochten worden.

■ meisjesbesnijdenis Er leven 70 tot 140 miljoen vrouwen die op een of andere manier besneden

zijn. Elk jaar ondergaan zo’n 3 miljoen meisjes een vorm van besnijdenis, meestal wanneer zij tussen de zeven en twaalf jaar oud zijn. Besnijdenis leidt niet zelden tot genitale verminking.

■ niet naar school Vijfhonderd miljoen vrouwen kunnen niet lezen en schrijven, en veel meisjes mogen geen onderwijs volgen. In Afghanistan zijn de afgelopen jaren honderden meisjesscholen aangevallen. In sommige Oost-Europese landen kunnen Roma-meisjes niet naar school of worden ze thuisgehouden door familie.

■ autorijden In Saudi-Arabië is het voor vrouwen verboden achter het stuur te kruipen. Maar ook in westerse landen is autorijden mannenwerk. Uit een onderzoek onder Nederlanders bleek dat bij de rit naar het vakantieadres vaak de man rijdt (64 procent). Slechts bij een op de tien gezamenlijke ritten rijdt de vrouw. <

■ Tawakul Karman

■ Ellen Johnson Sirleaf

■ Leymah Roberta Gbowee

Tawakul Karman, de Jemenitische mensenrechtenactiviste die gisteren de gedeelde Nobelprijs voor de Vrede 2011 won, is een van de weinige vrouwen die een leidende rol vervult in de Arabische Lente. Vrouwen mogen dan meedoen aan de revoluties in Tunesië, Egypte, Libië en Syrië, maar nergens wordt de opstand geleid door een vrouw zoals in Jemen. Ze is een levende legende in haar land en geniet redelijke bekendheid in de rest van de Arabische wereld. Karman, een getrouwde dertiger met drie kinderen en een achtergrond als journaliste, is een van de leidende figuren van Jemens oppositionele raad die nu al maanden massademonstraties organiseert tegen het bewind van president Saleh. Met grote regelmaat houdt ze toespraken en loopt ze voorop tijdens de protesten, waarbij nu al honderden doden zijn gevallen. Troepen die getrouw zijn aan Saleh hebben haar al verscheidene malen gearresteerd. Geboren in het dorpje Taiz ontpopte Karman zich al snel als tot een kritische journalist. Ze ageerde tegen mensenrechtenschendingen en corruptie in Jemen. Ook richtte ze een beweging op die vrouwelijke journalisten in Jemen probeerde te beschermen. In 2004 besloot ze om haar sluier af te doen omdat dit volgens haar goede communicatie in de weg staat.

De eerste en enige vrouwelijke president van Afrika, Ellen Johnson Sirleaf, werd geboren op 29 oktober 1938 in de hoofdstad van Liberia, Monrovia. Ze studeerde er economie en boekhouden. Op 17-jarige leeftijd trouwde ze met James Sirleaf (weer gescheiden) en in 1961 reisde ze naar de VS waar ze afstudeerde aan de Universiteit van Colorado. Later behaalde ze haar masters in openbaar bestuur aan Harvard. Ze keerde terug naar Liberia en werd minister van Financiën in het kabinet van president William Tolbert. Toen Samuel Doe in 1980 de macht greep en Tolbert vermoordde, vluchtte Sirleaf naar Kenia, waar ze directeur van Citibank werd. In 1984 keerde ze terug, nadat Doe verboden politieke partijen weer toestond. Toen ze het in de verkiezingen van 1985 tegen hem opnam, werd ze onder huisarrest geplaatst en tot tien jaar cel veroordeeld. Ze kon echter al snel naar het buitenland vertrekken. In 1997 kwam ze terug naar Liberia om het op te nemen tegen Charles Taylor. Zonder succes. In 2005 lukte het haar wel om de eerste vrouwelijke president van Afrika te worden. Zowel voor als tijdens haar presidentschap heeft ze zich intensief ingezet voor de rechten van vrouwen, kinderen en andere groepen en voor vrede en verzoening in haar door burgeroorlog geteisterde geboorteland.

Leymah Roberta Gbowee is een van de oprichters van Wipnet/ Wanep, wat staat voor vrouwenprogramma's in West-Afrika die zich richten op het stichten van vrede. Als coördinator van het programma organiseerde ze in negen van de vijftien districten van Liberia initiatieven voor vrouwen om voor vrede en verzoening te zorgen in het jarenlang door burgeroorlog geteisterde land. Een van haar opmerkelijke acties betrof een seksstaking; echtgenoten konden naar seks fluiten zolang de strijd doorging in Liberia. Tevens was ze betrokken bij de oprichting van de verzoenings- en waarheidscommissie in Liberia. Ook op het internationale vlak was ze actief. Zo zat ze in diverse regionale en internationale fora voor vrouwenrechten en was ze onder meer vertegenwoordigd in het programma van het VN-vrouwenprogramma UNIFEM, genaamd 'Women and the Disarmament, Demobilization, Reintegration and Repatriation (DDRR) Process', dat zich onder andere richt op de kindsoldaten die werden ingezet tijdens de burgeroorlog in Liberia. Enkele jaren geleden presenteerde ze haar visie op 'vrouwen en vrede' voor de VN-Veiligheidsraad. Op dit moment is ze de directeur van het in Ghana gevestigde Women Peace and Security Network Africa.

Eduard Sloot nd.nl/economie beeld Erasmus Universiteit Rotterdam

Niet alleen bonus brengt werknemer in beweging …Bonussen afschaffen is geen goed idee, maar werkgevers moeten zich er niet op blindstaren. …Dat zegt econoom Arjan Non die deze week aan de Erasmus Universiteit promoveerde op een onderzoek naar bonussen.

▶ Rotterdam Economen hameren teveel op bonussen, zegt u. Leg uit. ‘Economen hebben veel gehamerd op bonussen als manier om werknemers harder te laten werken. Maar bonussen zijn niet de enige manier om dat te bereiken. Als een baas aandacht aan zijn personeel geeft en ze een goed vast salaris betaalt, voelen werknemers zich gewaardeerd en gaan ze beter hun best doen. Een goed loon en een beetje prestatiebeloning of juist veel bonussen

lijk hypotheken verkopen, of iemand dat kan betalen of niet. Dat heeft geleid tot risico’s en teveel aandacht voor winst op korte termijn. Het gaat erom waar je een bonus op baseert. Een werkgever moet daar goed naar kijken. In mijn eigen experiment kregen verkopers een bonus als zij per klant meer producten wisten te verkopen. Dat bleek echter niet te zorgen voor een hogere omzet, omdat de extra spullen die ze verkochten vooral goedkope producten waren. Dan heeft een bonus dus weinig zin.’

maakt voor de winst van een bedrijf niet veel uit. Als bedrijven sterk kiezen voor bonussen gaan werkgevers daarop vertrouwen en zijn ze geneigd minder aandacht aan hun personeel te geven. Dat kan als negatief effect hebben dat werknemers zich niet erkend voelen en minder productief worden. ‘

Afschaffen dus maar, die bonussen? ‘Bedrijven moeten zich daar niet op blindstaren. Maar bonussen kunnen wel degelijk effectief zijn om werknemers aan te zetten tot betere prestaties. Het gaat erom hoe je die bonussen vormgeeft. Ik heb een experiment uitgevoerd met een verkoopbonus in een platenwinkel. Daaruit blijkt dat werknemers harder gaan lopen als ze een bonus kunnen krijgen. Als het doel om die bonus te halen maar realistisch is. Als ze geen kans hebben om een bonus te winnen, haken ze af.’

econoom Arjan Non

Bonussen liggen sinds de financiële crisis onder vuur. Hoe kijkt u daar tegenaan? ‘In de financiële sector werden de bonussen gebaseerd op de verkeerde doelstelling. Bijvoorbeeld zoveel moge-

Waarom leggen economen die nadruk op bonussen? ‘Economen gaan uit van de slechtheid van werknemers. Die zouden alleen maar in hun eigen belang handelen. Daarom zijn bonussen belangrijk zodat werknemers het belang van de werkgever dienen, is het idee. Maar werkne-

mers zijn niet altijd zo slecht dat ze geen enkele rekening houden met het belang van hun baas. Als zij merken dat hun werkgever om hen geeft, bijvoorbeeld door aandacht en een goed salaris, gaan ze harder werken. Het is een sociale norm dat als iemand wat voor je doet, dat je dan iets goeds terug doet.’

Welk beloningssysteem heeft uw voorkeur? ‘Werknemers stimuleren door ze aandacht te geven en een goed vast salaris is het meest sociaal, vergeleken met bonussen. Dat systeem heeft echter als risico dat werknemers het niet authentiek vinden en denken: ‘’Mijn baas doet dat alleen maar omdat hij meer winst wil maken’’. Het heeft dus pas zin als een werkgever echt om zijn werknemers geeft. Is dat niet zo, dan kan hij beter kiezen voor bonussen.’ <


Stephan Bol nd.nl/binnenland beeld Nederlands Dagblad

Gezocht: baan voor blinde m/v …Stichting Bartiméus wil 15.000 werkloze blinden aan werk helpen. …Hoewel het kabinet werken naar vermogen stimuleert, kunnen de hoge aanpassingskosten voor problemen zorgen.

▶ Ermelo – Nunspeet Als Gerwin Mulder, directeur van stoelfabrikant Prominent uit Nunspeet zijn blinde medewerkster Corlinde aanwijst aan bezoekers, krijgt hij vaak als reactie ‘Wat doet zij hier?’ ‘Ze kunnen zich niet voorstellen dat zij voor ons mailt en telefoneert.’ Corlinde Verwijs werkt sinds een maand in vaste dienst bij Prominent. De baan kreeg ze na een succesvolle stage. Met hulp van Bartiméus werd haar werkplek voor 20.000 euro aangepast en werd een regeling getroffen waardoor Prominent niet voor langdurige ziekte of arbeidsongeschiktheid van Verwijs hoeft op te draaien. Mulder is blij met zijn nieuwe kracht. ‘Ze is het meest productief van de afdeling, want ze wordt minder snel afgeleid. Als Corlinde vertrekt, zou er een volledige vacature ontstaan.’ Het is een mooi voorbeeld hoe aanvankelijke onwetendheid over de mogelijkheden van een blinde, uitmondde in een succesverhaal. Als het aan Frank van den Broeck, plaatsvervangend directeur bij Proson – het sociale werkbedrijf van Bartiméus –, ligt, volgen er nog duizenden van zulke succesverhalen. Het onlangs opgerichte Bartiméus Expertisecentrum Werken heeft zich ten doel gesteld alle 15.000 werkloze blinden aan het werk te stellen. Liefst niet bij een sociale werkplaats als Proson, maar bij reguliere werkgevers. Van den Broeck wil met het getal vooral prikkelen en de omvang van de problematiek ‘op het netvlies krijgen’. ‘Slechts een kwart van de arbeidsgeschikte blinden werkt, de rest heeft geen baan.’ In het Sonneheerdt-gebouw, de Ermelose locatie van Bartiméus, biedt Proson al sinds 1928 werk aan blinden. ‘Onze kennis gebruikten we tot nu toe alleen voor deze regio. Het is zonde als onze kennis wordt gebruikt voor maar een paar honderd blinden en slechtzienden, terwijl duizenden er de vruchten van kunnen plukken.’

brailleregel en blindenstok Corlinde zit achter haar bureau. Met haar vingers leest ze een e-mail die per regel wordt gevormd op haar brailleleesregel, onder haar toetsenbord. Naast haar ligt een ingeklapte blindenstok. Verder is er geen verschil met haar collega’s die allen verantwoordelijk zijn voor het klantcontact. ‘Het traject ging niet direct van een leien dakje’, zegt Mulder. ‘Ik heb zelfs een keer aan Henk gevraagd of we het wel zouden redden. Pas toen de softwarepro-

Ria van Veldhuizen monteert al zeven jaar stopcontacten. ‘Ik wil graag iets nuttigs doen en ben dankbaar met mijn werk.’ blemen waren opgelost, kon Corlinde tot haar recht komen.’ Henk is Henk ter Haar, baanbegeleider bij Bartiméus. De wijze waarop Corlinde bij Prominent terechtkwam, wijst volgens hem op het belang van netwerken. Corlinde had haar baan waarschijnlijk niet gekregen als ze niet net als Mulder in Elspeet woonde en bij hem in de kerk zat. Ook de stageperiode waarin Mulder kon zien wat Corlinde werkelijk kan, heeft haar geholpen. ‘Ik vind het leuk zoveel mensen te spreken’, zegt Corlinde. ‘Mijn ambitie was altijd een gewone baan te hebben, dus voorlopig zit ik hier best.’ Voor het REA College in Ermelo, waar veel blinden een beroepsopleiding volgen, helpt Ter Haar cursisten aan een baan. Gemiddeld telt het college zo’n vijftig studenten. ‘Ons hoofddoel is niet dat zij hun diploma halen, maar een baan vinden. Dat lukt nog wel, maar het gaat steeds moeizamer.’ Het is een slecht teken, aangezien die tientallen studenten niet in verhouding staan tot de duizenden werkloze blinden.

Het economische tij zit niet mee, erkent Van den Broeck in zijn kantoor in Ermelo. Hoewel de ambities van Bartiméus groot zijn, kan de stichting vanwege de onzekerheid rond nieuwe wetgeving nog geen coalities met gemeenten en ondernemersverenigingen sluiten. Toch doet hij nu al een beroep op werkgevers om blinden en slechtzienden serieus te overwegen bij vacatures. De naar verwachting in 2013 in te voeren Wet Werken Naar Vermogen (WWNV) zou in theorie meer kansen bieden, maar kan in de praktijk slecht uitpakken. Gemeenten worden verantwoordelijk om mensen met beperkingen aan een reguliere baan te helpen. Zij moeten hiervoor het plaatselijke bedrijfsleven inschakelen. Een geplande bezuiniging van 1,9 miljard slaat hen echter de middelen uit handen om aanpassingen te bekostigen. Die zijn voor blinden veel duurder dan voor veel andere mensen met een beperking. Van den Broeck signaleert dat het kabinet blinden gelijkstelt aan andere gehandicapten, waardoor zij alsnog buiten de

redactie economie nd.nl/economie

boot vallen. ‘Wij willen weer een status aparte voor onze doelgroep.’ De WWNV behelst ook een vermindering van 70 procent van het aantal medewerkers van sociale werkplaatsen. Het feit dat iemand blind is, zal in de toekomst niet voldoende zijn om een gesubsidieerde baan te verkrijgen. Als blinden geen baan kunnen krijgen, zal uitstroom via Proson al helemaal geen optie zijn. Van den Broeck: ‘Na bekostiging van een aanpassing kunnen blinde jongeren als Corlinde vaak zelf in hun levensonderhoud voorzien. Zonder baan blijven zij de samenleving geld kosten. Scholing van blinden en slechtzienden kost minstens 10.000 euro per jaar. Als we die laatste tien- tot twintigduizend euro niet willen investeren, gooien we dat allemaal weg.’

sprong in diepe Bij Proson wordt vooral handwerk verricht. Montage van elektronica, waterfilters, meubelstofferen en drukwerk. De medewerkers worden betaald middels subsidies. De overige bedrijfskos-

ten komen uit de productieopbrengst. Het zijn dure arbeidsplaatsen, maar veel medewerkers koesteren hun veilige omgeving. ‘De meeste mensen vinden het wel goed, waarom zouden ze de sprong in het diepe wagen?’ zegt jobcoach Andries Petersen. Niet alleen het bedrijfsleven, maar ook blinden moeten dus een omslag maken. In de werkplaats van Proson knipt Karin Plug stroomdraden op maat. Ze vindt het belangrijk werk te hebben. ‘Maar als ik ergens anders zou gaan werken, moet het wel echt heel leuk zijn.’ Veel oudgedienden zullen hun plekje vermoedelijk nooit meer opgeven. Ria van Veldhuizen monteert al zeven jaar 36 uur per week stopcontacten en werkt 26 jaar bij Proson. Dankzij een mal en bakjes op een vaste plek, steekt ze doelbewust het rode en blauwe draadje op de juiste plaats. ‘Ik wil graag iets nuttigs doen en ben dankbaar met mijn werk.’ Of het nooit gaat vervelen? ‘Vroeger controleerde ik brailleliedboeken en Bijbels. Dan leer je wel geduld te hebben.’ <

advertenties

‘Schone energie is mythe’

Indruk maak je met kleding die bij je past!

▶ Den Haag Schone energie uit wind en zon wordt ten onrechte gezien als oplossing voor het energieprobleem. Nederland wordt elk jaar meer afhankelijk van brandstof uit olie, gas of kolen. Dat stelt het Rathenau Instituut, ingesteld door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, in een studie. Volgens het instituut neemt het gebruik van fossiele brandstoffen in Nederland nog ieder jaar toe. Het idee dat duurzaam opgewekte energie het stokje snel en pijnloos overneemt, is volgens onderzoeker Jurgen Ganzevles een mythe: het aandeel van groene stroom is piepklein, niet groter dan de jaarlijkse

toename van ons energiegebruik. Om na 2030 te kunnen beschikken over schone, betrouwbare en betaalbare energie zijn pijnlijke keuzes nodig. Maar de politiek schrikt terug voor duidelijke maatregelen, terwijl de milieulobby volgens het Rathenau Instituut de mythevorming versterkt dat met gebruik van duurzame energie een pijnloze overgang van ‘oude’ naar ‘nieuwe’ energie mogelijk is. ‘Ons energiehuishoudboekje moet snel op orde komen, zodat Nederland onderbouwde en overtuigende keuzes kan maken en het draagvlak voor impopulaire maatregelen kan groeien’, stelt Ganzevles. Er is onder meer veel weer-

stand tegen kernenergie, ondergrondse opslag van CO2 of schaliegaswinning. De onderzoekers pleiten ervoor meer aandacht te geven aan de productie en het gebruik van fossiele energie. Zo zou de winning en het transport van kolen, gas en uranium duurzamer moeten. Het instituut pleit zelfs voor een fairtrade of EKO-keurmerk voor deze energiebronnen. Consumenten zijn zich volgens de onderzoekers te weinig bewust van de noodzaak om hun gedrag te veranderen. Ook ontbreekt volgens hen het besef dat de overgang van reguliere brandstoffen naar duurzame energie pijnlijk en prijzig zal zijn. <

Dorpsstraat 1-3, Putten 0341-351424

van lezers voor lezers

ndmeedenken.nl

Ga naar

ndmeedenken.nl



anp nd.nl/buitenland

‘Klagende huisarts moet inbinden’

Amish vallen Amish aan

▶ Maastricht De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) gaat onderzoeken hoeveel de huisartsen precies verdienen. ‘Maar de slotsom zal wel luiden dat ze ruim boven de afgesproken norm zitten.’ Dat zegt Wim Groot, hoogleraar gezondheidseconomie aan de Universiteit Maastricht. Minister Edith Schippers (Volksgezondheid) wil in totaal 132 miljoen euro op de huisartsenzorg korten. Op de inkomsten van huisartsen zou wat haar betreft bezuinigd kunnen worden; een doorsnee huisarts zou 150.000 euro bruto per jaar verdienen, terwijl was uitgegaan van 100.000. Volgens de Landelijke Huisartsen Vereni-

ging (LHV) verdient een huisarts in loondienst echter zo’n 70.000 euro en een collega met een praktijk ruim 100.000. Groot wijst op een recente publicatie van het Centraal Bureau voor de Statistiek, waarin staat dat huisartsen meer verdienen dan werd aangenomen. Was het gemiddelde in 2001 nog 86.000 euro, in 2007 was dat opgelopen tot 132.000 euro. ‘Niets wijst erop dat ze sinds 2007 hebben ingeleverd. Ik denk dat ik er niet ver vanaf zit, als ik zeg dat het gemiddelde inkomen van de huisarts nu op zo’n 150.000 euro bruto ligt.’ Hij wijst erop dat artsen sinds een paar jaar de mogelijkheid hebben hun pati-

enten uitgebreidere consulten aan te bieden. ‘Hij of zij krijgt daar meer geld voor. We zien dan ook dat het aantal uitgebreide consulten is gestegen.’

onzin Donderdag demonstreerden enkele duizenden huisartsen in Amsterdam tegen de bezuinigingen. Groot vond het opmerkelijk dat sommige huisartsen lijken te geloven dat ze onderbetaald worden. ‘Er was in Amsterdam een arts die zei dat hij slechts vijftien euro per uur verdiende. Dat zou dus neerkomen op 30.000 euro per jaar. Onzin.’ Veel huisartsen wijzen erop dat er eerder meer dan minder geld naar hun be-

roepsgroep moet, omdat zij steeds vaker zorg van ziekenhuizen overnemen. Groot: ‘Er worden inderdaad meer taken neergelegd bij de eerstelijnszorg, maar dat betekent niet automatisch dat huisartsen meer moeten verdienen. Wel dat er meer ondersteunend personeel aangesteld moet worden.’ Zeker nu de NZa de inkomens en de kosten van huisartsen tegen het licht gaat houden, hoopt Groot dat huisartsen zich ‘redelijker’ gaan opstellen. Medisch specialisten zijn enkele jaren geleden financieel aangepakt en klaagden vervolgens stevig, ‘maar zijn niet zo militant geweest dat ze meteen aankondigden bepaalde zorg niet meer te leveren’. <

▶ Mesopotamia De Amerikaanse staat Ohio vormt deze dagen het toneel van zeer zeldzaam geweld binnen de Amishgemeenschap. Een afvallige groep Amish scheert baarden en ander hoofdhaar af van andersdenkende Amish, meldden media in de VS gisteren. Meerdere personen raakten lichtgewond, maar niemand heeft aangifte gedaan bij de politie. Amish beschouwen het afscheren van hun haar als een zware belediging. De Amishgemeenschap staat bekend als uiterst gesloten. Zij lossen hun problemen doorgaans zelf op en stappen niet naar de autoriteiten voor hulp. Er zijn Amishgemeenschappen in dertig Amerikaanse staten en 230.000 mensen noemen zichzelf Amish. Velen leiden een sober leven zonder elektrische apparaten en auto’s, maar er zijn er ook die een modernere leefwijze volgen. <


‘Schommelende gasnota ramp voor kleine inkomens’ ▶ Den Haag Tienduizenden gezinnen belanden in de schulden of komen 's winters letterlijk in de kou te zitten als het vaste maandelijkse voorschot voor gas en licht wordt afgeschaft. Daarvoor waarschuwen het Nibud en de NVVK, de vereniging van schuldhulpverleners en sociale kredietbanken. Vanaf 2015 gaan we per maand afrekenen, zo wil de Europese Commissie. Dan valt dus de rekening in de winter honderden euro’s hoger uit dan in de zomer. Maanden waarin het leven toch al duur is. Een beroerd idee voor huishoudens met kleine inkomens, vindt voorzitter Joke de Kock van de NVVK. ‘Dit gaat gegarandeerd fout. Mensen die altijd krap zitten moet je niet vragen om in juli of augustus te sparen voor de gasrekening van februari. Gezinnen die na aftrek van vaste lasten nog 150 of 200 euro over hebben om van te leven, kunnen geen geld apart zetten. Die komen altijd tekort en moeten altijd puzzelen.’ Ook het Nibud gaat in verzet. ‘Als het voorschot er nog niet was, dan zouden we het onmiddellijk moeten uitvinden’, zegt directeur Gerjoke Wilmink. ‘We hebben juist meer van dit soort hulpmiddelen en trucjes nodig.’ <

beeld anp / Marcel Antonisse

Koningin Beatrix praat met schilderes Marie Civikov bij haar schilderij PLASTIC. Civikov is een van de vier schilders die gisteren een Koninklijk Schildersprijs kregen uitgereikt, een aanmoedigingsprijs van 6500 euro, in het Koninklijk Paleis in Amsterdam. De koningin opende ook de tentoonstelling met onder meer de winnende werken. Ze hield in deze tijd van cultuurbezuinigingen een pleidooi voor de schilderkunst. Die nodigt volgens haar uit tot aandacht en afstand en tot reflectie en reactie. <

Gerard den Elt nd.nl/politiek

Relatie met Curaçao onder druk …Een jaar nadat Curaçao werd uitgeroepen tot zelfstandig land binnen het Koninkrijk, staat de relatie met Nederland zwaar onder druk. …Een gisteren uitgelekt brief van de Rijksministerraad maakt het er allemaal niet beter op.

▶ Den Haag De eerste verjaardag van Curaçao als zelfstandig land binnen het Koninkrijk (10 oktober 2010) had volgende week natuurlijk een uitbundig Caraïbisch feestje moeten zijn. Maar een op het Antilliaanse eiland verspreide cartoon van verantwoordelijk minister Piet Hein Donner als moderne slavendrijver, geeft de verharde tegenstellingen rond het verjaardagsfeestje goed weer. Donner wilde blijkens een uitgelekte conceptbrief van de Rijksministerraad

een verscherping van het debat voorkomen, vooral wat betreft ‘de agressieve toon in het publieke debat, de verbale intimidatie van personen, inbreuken op de persoonlijke levenssfeer en boycot van de media’. In Willemstad zijn ze de bemoeienis van Nederland zo kort na de zelfstandigheid behoorlijk beu. Op websites wordt openlijk gespeculeerd over een Nederlandse interventie. Het kritische onderzoek van de commissie-Rosenmöller naar de integriteit van premier Gerrit Schotte, twee van zijn ministers en de president van de centrale bank heeft de verhoudingen op scherp gezet. Volgende week brengen de fractieleiders van de partijen in de Tweede Kamer een bezoek aan de Antillen. De verwachting is dat zij koel zullen worden ontvangen op het tropische eiland.

Deze week twitterde voorzitter Jan Kleian van de militaire vakbond ACOM bijvoorbeeld al over de gespannen situatie op Curaçao. Volgens hem waren twee kinderen van Nederlandse militairen van hun fietsen beroofd en hadden ze klappen gekregen van een groepje van zes overvallers. Kleian meldde voorts dat militairen steeds vaker doelwit van diefstallen en inbraken waren. Het ministerie van Defensie erkent het incident, maar zegt dat wel in proporties te willen blijven zien. ‘In Amsterdam worden ook mensen overvallen.’ Wel wordt volgens een zegsman de surveillance in de woonbuurten van de Nederlandse militairen opgevoerd.

onbehoorlijk Het uitlekken van de notulen van de Rijksministerraad van afgelopen dinsdag is een volgende splijtzwam. Blij-

kens dat verslag noemde premier Mark Rutte zijn Curaçaose ambtsgenoot Gerrit Schotte ‘onbehoorlijk’ omdat deze de commissie-Rosenmöller niet had ontvangen. Schotte riep donderdag de parlementsleden van Curaçao op ‘eensgezind een vuist te maken tegen Nederland’, zo berichtte de lokale krant Amigoe gisteren. De lokale partij FOL dreigt zelfs met het indienen van een klacht over Nederland bij de Verenigde Naties. ‘De situatie is zorgelijk en kan behoorlijk escaleren’, waarschuwt Gert Oostindie, hoogleraar Caraïbische Geschiedenis aan de Rijkuniversiteit van Leiden. Hij sluit zelfs niet uit dat het bezoek van koningin Beatrix, prins WillemAlexander en prinses Máxima aan de Antillen eind deze maand wordt aangepast. Curaçao zou wel eens uit het programma geschrapt kunnen worden als

de aversie over en weer aanhoudt. ‘Koningin Beatrix reist alleen naar Curaçao als het bezoek een feestelijk karakter heeft. Ik betwijfel of dat onder de huidige politieke omstandigheden zo is’, zegt Oostindie, die aan het boek Gedeeld Koninkrijk werkt, over de nieuwe verhoudingen binnen het Koninkrijk. Volgens hem is Beatrix zeer populair op Curaçao, als zo’n beetje de enige Nederlandse. ‘De Curaçaoënaars hebben misschien de verwachting dat het staatshoofd het conflict kan oplossen, maar dat kan zij natuurlijk niet.’ Los daarvan bestaat het gevaar van een volksopstand, zoals in 1969 toen de bevolking zich verzette tegen Nederland. Nederlandse militairen smoorden het verzet destijds. Oostindie: ‘De verhouding is de laatste tijd sterk gepolariseerd. Op Curaçao kun je op dit moment niets uitsluiten.’ <


Herman Veenhof nd.nl/binnenland beeld Moluks Museum

anp nd.nl/binnenland

Theelepeltjes voor de Ambonezen derlandse regering KNIL-soldaten naar Holland; de beloofde repatriëring bleef uit, Molukkers woonden decennialang in kampementen. De acties van HAIN en DDET kwamen Den Haag niet goed uit. De overheid wilde niets weten van de ‘ereschuld’ van Nederland aan de Molukken. GPV’er Pieter Jongeling kreeg in 1969 in een parlementair debat wel gehoor, maar geen steun voor zijn idee die schuld in te lossen.

…Het Moluks Museum schenkt aandacht aan hulpacties voor de Molukse vrijheidsstrijd in de jaren vijftig. …De tentoonstelling is plotseling actueel: maandag dient een hoger beroep tussen de RMS en de Nederlandse staat.

▶ Utrecht Vanmiddag biedt het Moluks Museum in de Utrechtste Kruisstraat een bijzondere aanblik. ‘Ambonezen’ en Nederlanders buigen zich over een gemeenschappelijk stuk geschiedenis: de hulp aan het vrijheidsstreven van de Molukkers in de jaren vijftig, na de dekolonisatie en ten tijde van het Indonesisch maken van die eilandengroep. Twee afkortingen herinneren aan die tijd: de stichting Helpt Ambon in Nood (HAIN) verkocht onder andere zilveren theelepeltjes in Nederland, niet ten bate van de Molukse vrijheidsstrijd maar van Molukse studenten in Nederland. De stichting Door de Eeuwen Trouw (DDET) zette een advocaat in, voor de verdediging van de gevangengenomen leden van de RMS-regering tijdens hun proces in Jogyakarta. Het Moluks Museum organiseert vanmiddag een bijeenkomst rond de oprichter van HAIN, Gerrit Schouten, en de hulpacties voor Molukse studenten (1949-1951) en over advocaat mr. Paul Stoffels en het proces in Jogyakarta tegen leden van de RMS-regering (1955).

interview Gerrit Schouten verzamelde de advertenties en snuisterijen in een ‘HAIN-album’ en biedt dat vandaag aan het Museum Maluku aan. Aad Kamsteeg, in de jaren zestig zowel ND-journalist als bestuurslid van DDET en het GPJC, de jongerenclub van het Gereformeerd Politiek Verbond (GPV), had een interview met die advocaat, Paul Stoffels. Dat werd gefilmd. Vandaag praten de twee

beurs anp nd.nl/economie

Banengroei VS stuwt Europese beurzen ▶ Amsterdam De Europese beurzen sloten gisteren voor de derde achtereenvolgende dag met winst. Positieve berichten over de Amerikaanse arbeidsmarkt gaven de beleggers moed. In Amsterdam steeg de AEX-index 0,9 procent, tot 288,31 punten. De MidKap zakte 0,2 procent, tot 465,12 punten. De index voor middelgrote bedrijven werd gedrukt door een fors koersverlies van automatiseerder Ordina. In Londen, Frankfurt en Parijs liepen de winsten uiteen van 0,2 tot 0,7 procent. Gistermiddag bleek dat de werkgelegenheid in de Verenigde Staten vorige maand aanzienlijk sterker is gegroeid dan verwacht. Uit nieuwe schattingen kwam verder naar voren dat de Amerikaanse arbeidsmarkt zich in juli en augustus veel beter ontwikkelde dan eerder werd gemeld. De vrees voor een Amerikaanse recessie werd nog wat verder weggenomen door de verkopen van Amerikaanse groothandels in de maand augustus. Die verkopen stegen met 1 procent, terwijl op een toename met niet meer dan 0,2 procent werd gerekend.

acties

erover na, terwijl ook de film te zien is; een première. Het Moluks Museum werkt samen met Ron Habiboe, onderzoeker aan de Universiteit Leiden en eigenaar van Linx, een bureau dat zich bezighoudt met het adviseren, ondersteunen en verrichten van onderzoek op het gebied van geschiedenis, cultureel erfgoed, genealogie en media, vooral in Indonesië en voormalige Nederlands-Indië. ‘De bijeenkomst vandaag lijkt oude koek, maar is hoogst actueel. Maandag dient het hoger beroep tussen de rege-

ring-in-ballingschap van de RMS en de Nederlandse staat.’ Vorig jaar wilde de RMS dat Nederland de Indonesische president Yudhojono tijdens zijn bezoek zou arresteren, vanwege oorlogsmisdaden en schendingen van de mensenrechten. Het Indonesische staatshoofd zegde toen boos af. Koningin Beatrix was ontstemd. ‘In hoger beroep wil Nederland nu de legitimiteit van de RMS bestrijden. Hoe het ook loopt, dat is niet het eind van het verhaal’, zegt Habiboe. In de vroege jaren vijftig haalde de Ne-

DDET dateert van 1950 en maakte in 2010 een doorstart als stichting Zelfbeschikking Molukkers en Papoea’s (ZMP); Kamsteeg schreef voor die gelegenheid het boek Ontstolen zelfbeschikking. De toekomst van Molukkers en Papoea’s. De tijden dat Nederlandse orthodoxe christenen als één man achter de Molukse erezaak stonden, zijn echter voorbij. De gijzelingsacties in de jaren zeventig droegen eraan bij, maar ook modern onderzoek, zoals dat van antropoloog Dieter Bartels, die in zijn boek In de schaduw van de berg Nunusaku (1994) ontkende dat de christelijke identiteit ooit een band schiep tussen Molukkers en gereformeerde Nederlanders. Daar staat tegenover dat historicus Joes Kuijs vorig jaar constateerde dat het imago van DDET conservatiever en christelijker was dan haar feitelijke opvattingen. En dat Nederland via wapenleveranties aan Indonesië tot 1953 steun heeft verleend aan het om zeep brengen van een eventuele Republik Maluku Selatan. Kamsteeg zag in zijn boek drie mogelijkheden om de RMS ooit te verwezenlijken: door geweld, door actie vanuit de Verenigde Naties of door een bilaterale dialoog met Indonesië. De kans daarop is heel erg klein; ook de huidige RMSpresident, John Wattilete, verwacht geen heil van de VN, van een guerrillaoorlog of van overleg met Jakarta. <

Plaszak is geen grap ▶ Rijswijk Gefronste wenkbrauwen en mensen die zich afvroegen of er sprake was van een grap. Maar de plaszak voor in wc-loze Sprinters is serieus bedoeld. Gisteren maakte de Nederlandse Spoorwegen (NS) bekend dat de treinreiziger in uiterste noodgevallen zijn behoefte kan doen in een plaszak, omdat in deze treinen een toilet ontbreekt. De behoefte kan dan worden gedaan in de lege cabine van de machinist. De NS hoopt zo de kritiek van reizigers weg te nemen die niet kunnen plassen omdat er geen toilet is. Voor mannen en vrouwen zijn dezelfde zakken beschikbaar. De gevulde zakken kunnen in de trein achterblijven. Minister Schultz van Haegen (Infrastructuur) zei gisterochtend dat dit als noodmaatregel is bedacht. De voorziening kan zeker geen alternatief zijn voor een regulier toilet in de trein. De minister heeft er geen contact over gehad met de NS en moest bekennen dat ze aanvankelijk dacht dat het om een grap ging. ‘Dit is zeker niet het ei van Columbus.’ Tweede Kamerleden reageerden smalend op de plaszak. ‘Is de NS nu helemaal van de pot gerukt?’, liet GroenLinks-Kamerlid Ineke van Gent via Twitter weten. ‘Een plaszak. Ik zeg even niets meer...’, zei SP-Kamerlid Renske Leijten. Wim Eilert van de vakbond voor rijdend personeel bij het spoor, de VVMC, noemt de plaszak verschrikkelijk. ‘Toen ik het hoorde dacht ik: dit is een grap.’ Volgens De NS is de plaszak alleen bedoeld voor uiterste noodgevallen, ‘zoals een meter sneeuw, waardoor evacuatie onmogelijk is’.


familieberichten tarief € 0,89 per mm, per kolom (incl. btw); bij opgave via www.nd.nl/ adverteren 15% korting; over telefonisch opgegeven advertenties kunt u niet reclameren

Een parel in Gods hand! Blij en gelukkig zijn wij met de geboorte van een wondertje, onze zoon en mijn broertje Leen Elias Elias 28 september 2011 Corneel & Marieke Hindriks-Pruijssen Aaron Pauwenkamp 288 3607 GX Maarssen 0346-820699 corneelenmarieke@ emsee.nl

Vandaag hopen wij de 80e verjaardag te vieren van

Hiep, hiep, hoera, onze tante ANNIE DUIMERINGDRENTH morgen 90 JAAR

Robbe Leonard 1 oktober 2011 Gerjan, Sanneke en Suzie Zuidhof - van Heukelum Dahliastraat 20 7419 AM Deventer

Annemarthe Westerbeek & René Janssen zijn blij te kunnen vertellen dat wij op 14 oktober 2011 gaan trouwen.

(O)ma v.d.Ploeg Wij wensen u Gods zegen toe. Liefs van kinderen, kleinkinderen en achterkleinkind.

Wij wensen haar Gods zegen toe. Verblijd haar met uw kaart, haar adres is: v Gelderplantsoen 41 8266 HC KAMPEN

Stadsweg 101 9792 RE Ten Post

Erna, Hetty, Reina, Harry en Ina Wij gaan trouwen op 14 oktober 2011!

"Glorie aan God" Op deze dag vragen wij ook God's zegen over ons huwelijk. We vinden het leuk als u er bij bent om dit met ons te vieren.

Marlies Heemstra & Wim Burgler zijn getrouwd op: 01-10-11 Hun adres is: Herestraat 9, 9843 AH Grijpskerk

In een feestelijke kerkdienst willen we God danken dat Hij ons heeft samengebracht en Hem vragen om Zijn zegen. Deze dienst begint om 19.00 uur in de Nieuwe Kerk te Utrecht aan de Bollenhofsestraat 138a. Vrienden en bekenden van Harte Welkom!

Vrienden en bekenden van harte welkom. Woonadres: Fahrenheitlaan 4, 3553 HW Utrecht

Verwonderd, blij en dankbaar ontvingen we uit Gods Vaderhand een zoon en broertje om van te houden en voor te zorgen.

en

Assen:

Beilen:

&

Jaap-Eelke 22 september 2011 Gerard, Schoutine en Hanneke Lap Kloezenland 3 7951 GS Staphorst

Harderwijk: Nw-Lekkerland:

Jos en Willemieke Nils, Lars en Floris Frank en Alke Evan, Sil, Ymke en Pepijn Bas en Anneke Samuel, Yanoah, Eron en Tobe Lianne en Christian Anne en Tessa Jasper en Alida Eke en Marrit Niek en Charlotte Daan en Marianne

willen wij u van harte bedanken. Uw meeleven heeft ons ontroerd. Het doet goed dat u zo met ons meevoelt in ons verdriet en gemis, maar ook dat Jan werd gewaardeerd om wie hij was.

OPEN HUIS op 15 oktober 2011: 's middags van 14.30 - 17.00 uur 's avonds van 19.30 - 22.00 uur

Jan is bij God, hij is op de mooiste plek. Wij moeten verder, samen onderweg naar diezelfde bestemming. Maar God gaat met ons mee, hoe ons leven ook zal gaan. Die troost is ons houvast.

Tonselsedreef 138 3845 CX Harderwijk

Wij wensen u van harte hetzelfde toe, elk in uw eigen omstandigheden.

Janine Catharina Berenst

In verbondenheid, Ellen Doek-Boersma Kirsten Arne Jan Jochem

Wouter & Grietje

Zo de Here wil beloven wij elkaar trouw voor het leven op donderdag 13 oktober om 12.00 uur in parkvilla Rams Woerthe te Steenwijk.

Aansluitend geven wij tot 22.30 uur een receptie in Hotel Frederiksoord te Frederiksoord. Ons adres wordt: Jan van Riebeeckstraat 118 8331 SW Steenwijk (0521-) 85 07 73

1961

19 oktober

Enschede, oktober 2011 2011

Dankbaar voor al die 50 jaren, dat de Here ons voor elkaar wilde sparen, en Hij er altijd bij is geweest, vieren we met kinderen en kleinkinderen feest.

Loof de Here, mijn ziel, en vergeet niet een van zijn weldaden. Onze lieve Mama, Oma en oude-Oma

Johanna Francina Uringa-Kransen wordt morgen 85 jaar! Uw kinderen, klein- en achterkleinkinderen willen u daarmee van harte geluk wensen! Wij gaan vandaag met elkaar feest vieren in de dierentuin, maar u kunt haar ook feliciteren!

Sprakeloos en zeer onder de indruk waren wij vanwege de vele blijken van meeleven bij de condoleance en begrafenis van mijn man,

Wilt u ons feliciteren, dan bent u van harte welkom, op maandag 17 oktober a.s. van 16.00 uur tot 18.00 uur in restaurant “de Mandenmaaker”, Kerkstraat 103 te Spakenburg Bergentheim: Hillebrand en Annie Ellis, Wouter, Henk, Ingrid, Mark

Haar adres is: Arendshorst de Klenckestraat 40 9402 JK Assen

JAN DOEK

- Annecatrien -

U bent van harte welkom bij de kerkelijke huwelijksbevestiging die begint om 19.30 uur in de Gereformeerde Kerk (vrijgemaakt) te Steenwijk. In deze dienst hoopt ds. C.J. Breen voor te gaan. Dankbaar en blij zijn we met de geboorte van: Maaike Emmelie 30-09-2011 Pieter & Marleen, Daniël Westerveen Grasmus 9 7905 AT Hoogeveen

Voor alle troostende woorden, een stil gebed, een arm om ons heen, voor alle verbondenheid en intens meeleven na het sterven van mijn lieve man en onze jne vader

Geertje Aikema-Akker

Zwijndrecht:

- Harry -

Piet en Sijke Koopman

Gretinus Aikema

Corn. Houtmanstraat 133 2593 RG Den Haag

Harm Niemeijer

In verband met ons diamanten huwelijksjubileum mochten wij vele felicitaties ontvangen. Wij kijken dankbaar terug op de sing-in waarin wij met u God de dank mochten brengen. Het was één grote lofzang voor de Heere. Hij was het die ons deze 60 jaren met elkaar heeft willen geven. Wij hebben in blijde maar ook verdrietige dagen Zijn liefde mogen ervaren: Groot is Uw trouw o Heer, elke dag opnieuw. De inzameling voor de stichting Red een kind heeft in totaal 1.200 euro opgebracht. Beste mensen, familie, vrienden, u allen zeggen wij hartelijk dank voor uw felicitaties, bloemen en giften!

Komende week zijn wij 40 jaar getrouwd.

Harderwijk:

Met deze vreugde kondigen we u de huwelijksvoltrekking aan van

Dankbetuiging

"Groot is Uw trouw o Heer"

19.15 uur Kerkdienst: Oosterparkkerk Amsterdam 20.30 uur Receptie: Hotel Arena Amsterdam

Ik vind grote vreugde in de HEER, mijn hele wezen jubelt om mijn God... Jesaja 61 : 10 en 11

Assen, oktober 2011 Sieger en Giny Heijs - Sturing

Zuidhorn

Deventer: Groot is het wonder een hartje dat klopt, een kindje dat leeft een geschenk van God.

Hoed af voor de zéér velen die, mede door hun reacties, ons huwelijksjubileum tot een fijne feestdag hebben gemaakt. Hartelijk dank. God zij geprezen.

Om 13.00 uur trouwen wij voor de wet in ‘de Parel van Zuilen’ te Utrecht.

Na de dienst kunt u ons in de koffiezaal van de kerk tot 21.00 uur feliciteren.

Douwe Wielenga en Eva Knoester Wij zijn God dankbaar voor de geboorte van

Wij

Bunschoten: Els en Arjan Dirk, Margriet, Wouter Hardenberg: Wies en Jhonny Martin, Kevin

Cis Linzey Dat hij, een man van weinig woorden zoveel mensenlevens heeft geraakt, maakt ons trots en bescheiden tegelijk. De boventoon is dank aan God, die hoort naar onze stem. Hartelijk dank voor uw omzien naar ons. Nel Linzey-Ouwersloot, kinderen en kleinkinderen

Heemse: Stefan en Anneke Sven, Joram, Micha, Jozua, Samuel Wouter en Grietje Koelewijn Bikkersweg 40 3752 WV Bunschoten-Spakenburg e-mail. [email protected] tel.nr. 033 - 2999121 Kado tip: Een verlanglijstje hebben we niet, wel willen we vragen, om een gift voor de M.A.F., omdat we die een warm hart toedragen. Voor info. www.maf.nl

nd.nl/familieberichten

op nd.nl/familieberichten en ontvang 15% korting ▶ kies

zelf de mooiste lay-out uit 15 lettertypen ▶ direct de prijs in beeld ▶ keuze

13 opinie debat analyse nederlands dagblad zaterdag 8 oktober 2011

commentaar nd.nl/commentaar Peter Bergwerff

Charismatisch Volgens VU-hoogleraar Stefan Paas is de tegenstelling binnen het protestantisme niet langer die tussen orthodoxen en vrijzinnigen, maar tussen charismatische en ‘gewone’ christenen. Daar is veel voor te zeggen. Net als voor zijn oproep een loopgravenoorlog te voorkomen en met elkaar te spreken. Maar voor dat laatste is dan wel nodig dat men bereid is verantwoording af te leggen. Ook van claims in zake genezingen.

Karel Smouter • freelance journalist nd.nl/opinie

TRIN moet openheid geven … Bij het onderzoek van journalist Karel Smouter naar genezingen bij een zendingsreis naar Myanmar van de charismatisch-evangelische organisatie TRIN, heeft oprichter en directeur van de organisatie, Mattheus van der Steen, tot gisteren niet willen reageren op de uitkomsten. Daarom schreef Karel hem een brief. Het antwoord van Mattheus staat op de volgende pagina. Beste Mattheus, Onze eerste ontmoeting eindigde met een knuffel. Het was geen succes: ik stond op jouw tenen en jij op de mijne. Er hing bovendien nog een boel spanning in de lucht, na het intensieve gesprek van de uren daarvoor. Onze ontmoeting was wat geforceerd, en ook wat ongelijkwaardig. Het was ik in mijn eentje tegenover jou en een heel stel TRIN-getrouwen. En dan namen jullie het hele gesprek ook nog buiten mijn weten op, zonder deze opnames vervolgens met mij te delen... Dat was niet zoals ik het me van tevoren had voorgesteld. Zoals ik je al in ons eerste contact schreef, zijn er delen van je werk die ik echt bewonder. In ons navelstaarderige Nederland zet jij de vensters eens lekker open en laat je de mensen in je publiek naar de wereld buiten ons kleine landje kijken. Dat kan nooit kwaad en ja, de bevlogenheid waarmee je dat doet is indrukwekkend. Waar jij gaat valt goud uit je Bijbel, gaan blinden zien, staan doden op, wordt eten vermenigvuldigd en worden duizenden gezalfd, getransformeerd en gezegend. Dat wilde ik zien, daar wilde ik bij zijn, daar wilde ik mooie verhalen over maken.

Een lang verhaal kort: na overleg met je medewerkers besloot je mij geen toestemming te geven om mee op reis te gaan. Later hebben we je nog meermaals de kans gegeven op onze bevindingen te reageren. Zonder resultaat: je weigert ieder contact. Ik besloot daarop een van je grootste succesverhalen uit het afgelopen jaar als uitgangspunt te nemen: de ‘historische’ reis naar Myanmar, waar je in je nieuwste boek zelfs een heel hoofdstuk aan wijdt. Dat staat inmiddels allemaal in de krant. Ik kan me voorstellen dat het slikken voor je is, om dit te moeten zien over het werk waar je met zoveel passie aan werkt. Wellicht daarom riep je onlangs al, tijdens een kerkdienst: ‘houd die Smouter ver van je bed!’ Ook je mentor, Willem Ouweneel, heeft naar mij toe al eens de verzuchting geslaakt: ‘ik zou wel eens in je hart willen kijken, broeder, waarom volg je ons werk zo?’ Bij dezen geef ik daarom dat gevraagde kijkje in mijn hart: ik heb een diepe liefde voor recht en waarheid. Dat is waarom ik de moeite nam ook om geld te werven voor een onderzoek naar TRIN en ik vervolgens tot het gaatje ben gegaan om een betrouwbare reconstructie te maken die zo goed mogelijk recht doet aan de zendingsreis die we onder de loep namen. Maar behalve dat ik houd van recht en waarheid, houd ik evengoed van eenheid. En het is daarom dat ik je met deze brief iets wil voorleggen... Je kunt, zoals je ook in het verleden bij negatieve publiciteit wel deed, ook na deze publicaties weer in het defensief gaan, over de integriteit van de onderzoekers beginnen en aangeven dat ons

onderzoek deel is van het plan van satan om God’s werk te frustreren. Wat er dan gebeurt, laat zich bij voorbaat raden: jouw aanhang spreekt schande van die sceptische journalisten en op diverse blogs zullen de reageerpanelen wel weer oververhit raken van de reacties van christenen die weer boos op jou zijn. En zo zijn we nog geen stap verder gekomen, met elkaar. Wat je ook kunt doen – niet omdat ik dat van je vraag, maar omdat je dat verschuldigd bent aan degenen die jou telkens met tienduizenden euro’s op reis sturen – is zonder angst of voorwaarden publiciteit en controle toe te laten. Als je fout gehandeld hebt, kun je vast en zeker rekenen op de vergeving van je broeders en zusters. Als je fout behandeld bent, kun je anderen – mijzelf inclusief – daar gewoon op aanspreken. ‘Failing forward’, zeg maar, zoals we als christenen al 2000 jaar doen: vallend, struikelend en weer opstaand gestalte gevend aan de hoop die in ons is. Dit is wat ik je wil voorleggen: Wat als er nu eens serieus werk gemaakt zou worden van een onafhankelijke instantie die een code opstelt om genezingsclaims en zendingspraktijken tegen het licht te houden? Een soort ‘keurmerk’, waar jij en je collega’s zich aan binden wanneer jullie met veel bravoure en overtuiging de wereld rondreizen. Zoals bijvoorbeeld de instantie die al jaar en dag genezingsclaims in de RK-Kerk beoordeelt. Of zoals in de tijden van Jezus. Toen een melaatse van zijn zweren genas, droeg Jezus hem op naar de priester te gaan om het bewijs te leveren. Zou je bereid zijn zo’n instantie toe te laten en jullie zendings- en genezings-

werk te laten controleren? Dat is de grootste vraag die ik je wil stellen. Als het antwoord ‘ja’ luidt, en zo’n instantie komt echt van de grond, dan sluit je jezelf aan bij al die broeders en zusters die staan te juichen bij een waarachtig wonder, maar tegelijkertijd graag een dokter aan het bed zien om de bewering te bevestigen. Het is niet aan mij als journalist om zo’n instantie of keurmerk op te richten, maar als mensen met kennis en gezag daarin het voortouw nemen, dan zou ik dat van harte ondersteunen. Want: voor de kracht waarmee ons spreken over God in deze tijd doorklinkt, zijn betrouwbaarheid en geloofwaardigheid de eerste en belangrijke voorwaarden. Ook, of beter: juist als het gaat om landen ver weg. Ik vraag je dit, niet vanuit de hooghartigheid van iemand die jou eens lekker de les wil lezen, maar als iemand die jouw broeder wil zijn en die jou iets te zeggen en iets te vragen heeft. Een broeder, ja. Niet dat we elkaar meteen een knuffel verschuldigd zijn, of elkaar op alle fronten hoeven te begrijpen of zelfs maar leuke mensen hoeven te vinden. Maar wel omdat God heel verschillende mensen aan elkaar geeft, om samen zijn koninkrijk op te bouwen. Of we dat nu leuk, makkelijk of juist ingewikkeld vinden, we horen bij elkaar doordat we ons hebben verbonden aan de beweging rond die gekruisigde rabbi uit Nazareth. Mijn eenvoudige advies: wijs mensen met goede vragen de deur niet. Vrede en alle goeds, Karel Smouter

Het eerste, zo’n gesprek, gebeurt soms. Een voorbeeld daarvan is een binnenkort te verschijnen boekje, waarin de gereformeerde hoogleraar Jan Hoek en de evangelisch-charismatische voorman Willem J. Ouweneel elkaars visies afwegen. Maar over de vraag of claims ten aanzien van genezingen kloppen, is aan charismatische zijde openheid meestal ver te zoeken. Het verhaal in deze krant over het optreden van TRIN in Birma legt daarvan getuigenis af. Journalistiek onderzoek ter plaatse maakte duidelijk dat er over massale genezingen onjuiste informatie is verspreid. Kortom, dat er bewust of onbewust is gelogen over aan God toegeschreven handelen. Dat is ernstig. Gelukkig neemt TRIN, nadat zij elke kritiek tot nu toe had ontkend of als laster had afgedaan, nu wat gas terug. En Ouweneel was er zelf niet bij, hoewel hij de echtheid van de wonderen steeds vierkant verdedigde. Met name van een erudiet man als hij zou men anders verwachten. Van zijn eerdere hardnekkige pleidooien voor de Nigeriaanse wonderdoener T.B. Joshua (critici moesten er volgens hem mee rekenen dat ze wel eens de zonde tegen de Heilige Geest konden bedrijven) wordt vandaag niets meer vernomen. In de kern gaat het in het geding tussen ‘charismatisch’ en ‘gewoon’ om de claim dat Gods werk op aarde niet zonder bovennatuurlijke manifestaties kan. Belangrijker nog dan echtheidscontroles is dáárover het gesprek aan te gaan. ‘Werkt’ God vandaag vooral zó, of is Hij juist in zijn ‘gewone’ wereld en in ‘gewone’ mensen aan het werk? Niet primair in genezingsdiensten, maar in ziekenhuizen bijvoorbeeld, niet door particuliere ingevingen aan bijzondere mensen, maar sprekend door zijn Woord tot ieder die horen wil? Gods genade bestaat hieruit, dat Hij bezig is zijn schepping én zondaars te vernieuwen. Hier en nu is dat nog slechts ten dele: de satan werkt nog door en gebrokenheid is nog niet opgeheven. Maar op zijn tijd lost God zijn vaste belofte in van een geheel vernieuwde aarde en geheel vernieuwde mensen. Halleluja! Tot dan is Hij, eerder dan in bovennatuurlijke verschijnselen, te vinden in bijvoorbeeld het werk van die Birmese predikant die zei: ‘De kinderen krijgen bij ons niet het zicht terug, maar ontvangen wel perspectief op een leven als zelfstandige burgers met een baan. Dat zien wij ook als een wonder.’ Wij ook.

14 opinie debat analyse zaterdag 8 oktober 2011 nederlands dagblad

column Dr. A.L.Th. de Bruijne is hoogleraar Ethiek en Spiritualiteit aan de Theologische Universiteit van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) in Kampen. Hij schrijft op deze plaats maandelijks een column.

ingezonden Raymond Meijer, Amsterdam

Geslaagde allochtoon Ad de Bruijne • nd.nl/columns

‘Zij die er voor kiezen alleen te blijven’ Ze zijn er nog, christenhomo’s die niet in een homoseksuele relatie leven. Bewust, wel te verstaan. Zij kiezen ervoor om alleen te blijven. Hoeveel het er zijn weet niemand. Helaas bestaat er weinig onderzoek op dit punt. Als ik afga op de media en op mijn eigen ervaring, denk ik wel dat hun aantal slinkt. Bovendien zijn onder hen oudere homo’s oververtegenwoordigd. Van veel jongere homo’s die binnen mijn gezichtsveld komen, geldt dat ze uiteindelijk openstaan voor een relatie. Zelfs wanneer ze daar eerst tegen waren of het niet goed wisten. ‘Zij die er voor kiezen alleen te blijven’ worden steeds eenzamer. Dat begint eigenlijk al met die aanduiding zelf: zij die ervoor kiezen alleen te blijven. Steeds vaker worden ze zo genoemd. Door mede-homo’s en -lesbiennes. Ook door andere christenen. Het lijkt een neutrale en open typering, zelfs met enig respect uitgesproken. Toch gaat er een verborgen boodschap van uit. Alleen blijven als christen-homo is maar een van de mogelijke opties. Je kunt er voor kiezen. Je kunt dat ook niet doen. Voor de omgeving maakt dat kennelijk niet uit. Wat je ook kiest, even goede vrienden. Er zit ook iets afstandelijks in. Je hoort nooit zeggen ‘zij die er voor kiezen een relatie aan te gaan’. De typering ‘zij die er voor kiezen alleen te blijven’ verraadt een beginpositie waarbij een relatie toch meer voor de hand zou liggen. Kennelijk maak je in de ogen van je omgeving een ongewone en aparte keuze. Christenhomo’s die geen homoseksuele relatie aangaan, beleven dat zelf meestal anders. Zij geloven dat God die weg van hen vraagt. Voor elke christen geldt dat Jezus je leven is, en de grootste schat die je bezit. Voor elke christen vraagt de groei van dit nieuwe leven in Jezus erom je kruis op je te nemen en je oude bestaan door zijn kracht te laten afsterven. De pijn die dat doet en de strijd die dat geeft, aanvaard je, zoals Hebreeën 12:2 zegt, ‘denkend aan de vreugde die voor je ligt’. Volgens de Bijbel horen ook seksuele contacten buiten het huwelijk tussen man en vrouw bij dat oude bestaan. Daarom zien deze christenhomo’s daarvan af, al brengt dat in dit leven vaak een zware levensweg met zich mee. Zij ervaren die weg als de koninklijke weg: de smalle weg naar het koninkrijk.

Dat heeft iets van ‘hier sta ik, ik kan niet anders’. In de typering ‘zij die er voor kiezen alleen te blijven’ wordt deze diepe werkelijkheid geneutraliseerd. Zij suggereert namelijk dat het best anders kan. Met deze typering zet je zulke christenhomo’s ten diepste in de kou. Helaas is dat ook wat er momenteel in de orthodoxe kerken dreigt te gebeuren. Christenhomo’s die bewust geen relatie aangaan, worden onbedoeld gemarginaliseerd en in de steek gelaten. De aandacht raakt helemaal gefocust op de vraag of de kerk misschien toleranter moet zijn tegenover homo’s die wel in een relatie leven. Nu moet die discussie ook volgens mij inderdaad gevoerd worden. Rond homoseksualiteit bestaan onbeantwoorde vragen. En compromissen zijn in de kerk ook bij andere onderwerpen niet bij voorbaat uitgesloten. Tegelijk moet zo’n compromis wel verantwoord blijven in het licht van de Bijbel. Dat vraagt open bezinning en gesprek. Maar er gaat iets mis wanneer daarbij de eventuele uitzondering regel wordt en de koninklijke weg zelf wordt weggemoffeld. Christenhomo’s die bewust alleen blijven, hebben het nodig dat hun levensweg in de kerk herkend wordt als een weg waarin de contouren van Jezus’ kruis en opstanding doorschemeren. De kerk zou hen daarin juist openlijk en royaal moeten bevestigen in plaats van hen op te offeren om andere christenhomo’s niet voor het hoofd te stoten. Christenhomo’s kunnen bovendien niet zonder medechristenen die zelf ook bewust die weg van kruis en opstanding kennen en gaan, maar dan bij wat in hun leven speelt. Ik vrees echter dat juist hier wat schoenen wringen. Voor veel orthodoxe christenen lijkt de kern van geloven inmiddels verschoven. Het gaat hen niet meer om het zoeken van je leven in Jezus, of om het laten kruisigen van je oude bestaan zodat je ‘snel vooruit komt in de heiliging zonder welke niemand de Heer zal zien’ (Heb 12:14). Misschien heeft de verwereldlijkende Nederlandse orthodoxie daarom op haar beurt vandaag nog wel meer deze relatieloze christenhomo’s nodig. Waar velen het hart van het evangelie vergeten, leven zij dit tenminste nog voor. Ze zijn er nog, christenhomo’s die niet in een homoseksuele relatie leven. Hopen, nee bidden, dat ze volhouden.

Een kleine lichtstraal van hoop in een klimaat van angst. Zo kenmerkte Peter Bergwerff in het ND van 4 oktober de woorden van acteur Dchar bij de uitreiking van het Gouden Kalf op 30 september (‘Ik ben trots op mijn Marokkaans bloed. Ik ben een moslim en ...’) Een geslaagde allochtoon. Ja, dat klopt, meneer Bergwerff. Dchar is een succesvol acteur. Maar waar was u toen de jonge Chinese vrouw slaagde voor het eindexamen gymnasium, toen de jonge Hindoestaan zijn apothekersexamen deed, toen de Surinaamse afstudeerde als verloskundige, toen de jonge Armeen zijn examen industrieel ontwerper haalde? Waarom besteedde u toen niet een volle column aan deze successen, waar was toen uw enthousiasme? In het selectief enthousiasme van Bergwerff kan ik mij niet vinden, ook niet in zijn sombere bespiegelingen. Hij schetst een Nederland in de ban van de angst, dat zijn welvaart en vrijheid verliest. Een land dat cultureel ten onder gaat door de teloorgang van de met kapitalisme en liberalisme opgebouwde gemeenschap. Bergwerff ziet ons, losbandig en zelfzuchtig, verliezen van allochtonen, van Chinezen en moslims. Dit toekomstbeeld is eenzijdig, onzinnig en getuigt van onterecht pessimisme. Het is niet te begrijpen waarom Bergwerff de verworvenheden van vele eeuwen niet ziet, bijvoorbeeld op het gebied van de staatsvorm, het rechtssysteem, het denken, de kunsten en wetenschappen. <

ingezonden Rinus Kiel, Rhoon

Michael Denton J. W. Verheij schrijft dat Michael Denton geen 24- maar dan toch wel een 21-karaats evolutionist zou zijn (ND 1 oktober). Hoe je dat precies meet weet ik niet, maar op zijn website wijst hij Darwins these 100 procent af. Verder zegt hij dat hij zijn boek uit 1985 – behoudens details – nog steeds onderschrijft, namelijk dat macro-evolutie niet kan. Hij erkent wel het ontstaan van nieuwe soorten en kleine variaties in een bepaalde soort, maar dat de hoofdgroepen niet uit elkaar zijn voortgekomen. Wat Denton hier zegt is 100 procent in tegenspraak met evolutionisten en 100 procent in overeenstemming met de creationisten. Wat velen niet weten, is dat Denton in Groot-Brittannië niet meer kon publiceren na uitgave van zijn eerste boek, omdat iedere uitgever die werk van hem uitgaf, geschrapt werd van de lijst van leveranciers aan de Britse universiteiten. En zo blijven de mythen in stand! <

ingezonden W.J. Eernstman, Den Haag

TBS Strafrechtadvocate Ficq heeft het in het interview over TBS als over een straf (ND 6 oktober). Maar ik beginsel is TBS géén straf. TBS is een maatregel, die opgelegd wordt om de patiënt (die een delict gepleegd heeft, waardoor hij/zij tevens crimineel is) onder dwang te kunnen verplegen. Het doel is om de persoon, zolang hij daarvoor een gevaar is, buiten de samenleving te houden. En dat is een goede zaak, dat moet zo blijven. We moeten er naar blijven streven de maatschappij en de slachtoffers te beschermen tegen de delinquenten, terwijl Ficq haar cliënten wil beschermen tegen. . . . . . onze veiligheid? Ficq noemt het een probleem dat criminelen nu niet meewerken, omdat ze bang zijn voor de mogelijke lange duur van de TBS-behandeling. Dat lijkt mij terecht. Maar de oplossing is veel simpeler. Zijn zij bang voor een lange duur, zet er dan een zeer langdurige straf tegenover, indien men niet meewerkt. <

Mattheus van der Steen • directeur Touch, Reach and Impact the Nations (TRIN) nd.nl/opinie

Kom met ons mee naar Myanmar Beste Karel, Onze eerste ontmoeting eindigde inderdaad met een knuffel. Een knuffel van waardering voor het feit dat we je kennen als broeder. Ik waardeer dat je het gevraagde kijkje in je hart geeft, waarbij je aangeeft dat je een diepe liefde voor recht, waarheid en eenheid hebt. Daarin vinden we elkaar, dat zijn ook mijn waarden. Helaas is het ons niet gelukt elkaar te verstaan in het handen en voeten geven aan die waarden. We ontmoeten en vinden elkaar wel in de persoon Jezus Christus. Je onderzoek kwam op ons over alsof je gedreven wordt door een eigen persoonlijke zoektocht, waarin jij probeert om een brug te slaan tussen, wat jij noemde, het christendom van het hart en het christendom van het intellect. In die zoektocht heb je ons benaderd als organisatie, omdat wij in jouw beleving

een exponent vormen van het christendom van het hart. Voor je onze medewerking vroeg, had je al verschillende zaken op je website geplaatst over de organisatie Trin en de methodes van Mattheus van der Steen. De toonzetting was in onze beleving niet objectief. Een van jouw sponsors heeft laten weten dat deze reportage hopelijk de ondergang van Trin zou zijn. Dit past niet binnen ons Koninkrijksdenken. We hebben tijd genomen om je te leren kennen en hebben in onze beleving uitgebreid geluisterd naar je motieven om ons te willen interviewen. Het spijt me dat je onze ontmoeting als geforceerd en ongelijkwaardig hebt ervaren. Ik hoop dat je inziet dat je als journalist en vertegenwoordiger van de media niet ‘in je eentje’ tegenover mij en een volwassen Trin-team met een externe adviseur aan tafel zit. Het lijkt

mij logisch dat we daar zorgvuldig mee om willen gaan, wat ook de reden was om het gehele gesprek op te nemen. Het is niet de eerste keer dat onze woorden verdraaid of misbruikt worden. Dit hebben we je van te voren gevraagd en daar heb je mee ingestemd. Inhoudelijk gesproken heeft het gesprek ons niet de gezonde basis gegeven om met je in zee te gaan. Je communicatie kwam bij ons en onze adviseur dubbelzinnig over, waardoor het voor ons lastig werd om achter je werkelijke motieven te komen. Enerzijds gaf je aan verlangend te zijn naar het leren kennen en zien van de kracht van God en daarin met ons samen te werken. Anderzijds gaf je aan dat jij volledig het recht behield om je eigen verhaal te schrijven. Ons voorstel om tot een samenwerking te komen waarbij er een reportage en een artikel zou ontstaan die wij samen hadden

kunnen publiceren, paste niet binnen jouw methodes. Voor echte samenwerking is het naar onze overtuiging nodig dat beide partijen gelijkwaardige inspraak hebben. Voor ons werd duidelijk dat je niet op dit aanbod in wilde gaan, doordat je aangaf het echt alleen op jouw manier te willen doen en je gebruik wilde maken van voornamelijk bronnen die anoniem willen blijven. Deze op ons zeer dubbel overkomende communicatie, is je goed recht, maar heeft ons doen besluiten dat het tegen onze overtuigingen zou ingaan om met jou in zee te gaan. Wij erkennen het recht op vrijheid van meningsuiting en respecteren dan ook jouw keuze. Je hebt gemerkt dat we je daarna met rust hebben gelaten om het op jouw manier te kunnen doen. Je idee voor een keurmerk vinden wij geweldig, hoe eerder hoe beter. God is een God van wonderen en tekenen en wat zou het geweldig zijn als er een er-

kend keurmerk komt om Gods wonderen aan Nederland en de wereld kenbaar te maken, niet ter controle maar ter verheerlijking van God. Hij is vandaag de dag nog steeds dezelfde God, die mensen redt, geneest en herstelt. Jouw vraag wordt dan ook door mij volmondig met ‘ja’ beantwoord. Het zou goed zijn om zo’n organisatie in het leven te roepen, zij zouden bij wijze van spreken dinsdag met ons mee kunnen naar Myanmar waar we een opwekkingsconferentie gaan houden in het nationaal stadion. Daarnaast wil ik ook graag meewerken aan de dialoog tussen het christendom van het hart en het christendom van het intellect. Met jou wil ik juichen over Gods wonderen en ik hoop je hiermee een antwoord op je vraag te hebben gegeven. Vrede en alle goeds voor jou, Mattheus van der Steen <

advertentie

Blijven lezen met een leesbeperking! Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden www.cbb.nl l Tel. 0341 - 56 54 99

15 opinie debat analyse nederlands dagblad zaterdag 8 oktober 2011

politieke analyse opiniepagina ▶ De opiniepagina bevat naast artikelen van eigen redacteuren, bijdragen van lezers en deskundigen. In ingezonden brieven kan worden gereageerd op de inhoud van de krant. In andere opinieartikelen kunnen lezers of anderen, die op een bepaald gebied deskundig zijn, reageren op actuele thema’s. ▶ e-mail: [email protected] per post: Nederlands Dagblad, t.a.v. redactie opinie, postbus 111, 3770 AC Barneveld

Marcel ten Hooven • freelance journalist, schrijft op deze plaats twee maal per maand een politieke analyse nd.nl/opinie beeld anp

Een ontwrichtende leiderscultus De fixatie op ‘de leider’ verstoort de Nederlandse politiek, mede onder invloed van Haagse schandaaljournalistiek. De PvdA-voorzitter kan daardoor de schuld voor haar slechte functioneren afschuiven op Job Cohen.

▶ Den Haag

advertenties

om

Geef voor gereformeerd onderwijs! Omdat de kosten voor het vervoer van en naar gereformeerd onderwijs behoorlijk kunnen oplopen, zijn veel gezinnen op de financiële steun van CFA/Schoolgeld aangewezen. Helpt u CFA/Schoolgeld mee € 500.000,op te halen voor deze gezinnen? Uw bijdrage is welkom op giro 5350018 t.n.v. Stichting CFA Zwolle, Loppersum of op www.cfaschoolgeld.nl. Alvast bedankt!

GO 2 WINTER USA & CANADA met JAN DOETS

New York 5 dgn € 657,Florida Orlando Villa 16 dgn € 695,-, LA SurfTrip 6 dgn € 830,-, Snow Colorado Rockies 9 dgn € 860,-, Campers EARLY BIRDS ZOMER 2012.

CamperTrip San Francisco 17 dgn € 1.041,-. Kijk op www.jandoets.nl/aanbieding

Bel 072 - 575 33 33 of e-mail: [email protected] Jan Doets America Tours

De kritiek van PvdA-voorzitter Ploumen op de onzichtbaarheid van Job Cohen als partijleider bewijst, gechargeerd gezegd, dat zij ruim vier jaar na haar aantreden nog steeds niet weet wat haar functie inhoudt. Er is er maar een die de partij leidt en dat is de voorzitter zelf. Dat zou althans het geval moeten zijn in een bestel waarin politieke partijen aan de basis staan. Daarin luistert de verdeling van verantwoordelijkheden nauw, omwille van het goed functioneren van de democratie. Veel van wat er nu niet goed gaat in Den Haag, een bron van onvrede onder de kiezers, komt door de ontwrichtende leiderscultus die op de Nederlandse democratie vat heeft gekregen, mede onder invloed van schandaaljournalistiek aan het Binnenhof. Uiteenlopende kwesties worden versimpeld tot die ene vraag of de ‘leider’ nog wel ‘de regie’ heeft. Ook deze week, na Ploumens uitspraak dat Cohen in de PvdA ‘veel zichtbaarder’ moet zijn, roken veel verslaggevers vooral het bloed van de PvdA-voorman, waardoor visies die een ander licht op Cohens positie werpen buiten beschouwing bleven. Essentieel is hier dat een partijleider een andere verantwoordelijkheid draagt dan een volksvertegenwoordi-

PvdA-partijvoorzitter Lilianne Ploumen, afgelopen dinsdag ger, de functie waarvoor Cohen is gekozen. Hoewel het PvdA-programma de basis van zijn afwegingen vormt en hij dus allesbehalve een ongekleurde, neutrale functionaris is, vertegenwoordigt Cohen zoals elk Kamerlid niet zijn partij, maar het volk. De grondwettelijke bepaling dat parlementariërs ‘zonder last’ stemmen (artikel 56) is geen betekenisloze spielerei. Dat verschaft volksvertegenwoordigers de ruimte om het partijbelang te laten wijken voor het landsbelang, als hun dat noodzakelijk voorkomt. Veeleer dan een koehandel met principes is zo’n publiekelijke concessie aan de eigen politieke overtuiging een onvermijdelijk verschijnsel van een meerpartijensysteem, dat de pluriformiteit van de Nederlandse samenleving weerspiegelt. In zo’n systeem houden Kamerleden binnen de grenzen van hun geloofwaardigheid rekening met elkaars opvattingen, op grond van de gedachte dat geen partij de waarheid voor de hele natie in pacht heeft.

Dit alles betekent geenszins dat volksvertegenwoordigers onherkenbaar zullen zijn als politici met een ideologisch geladen overtuiging. Integendeel, hoe steviger het politieke verhaal is waarmee Kamerleden publiekelijk de grenzen van hun compromisbereidheid afbakenen, hoe meer legitimiteit zo’n compromis bij de kiezers zal hebben. In dit perspectief bezien deed Cohen het zo slecht nog niet in de algemene politieke beschouwingen. Hij plaatste de compromissen over de euro en de pensioenen waartoe zijn fractie bereid is tegen de achtergrond van sociaaldemocratische idealen als solidariteit. Het hooghouden van het democratisch ethos in het parlement vergt dus dat volksvertegenwoordigers politieke voeding van hun partijen krijgen. Ook in dit opzicht blijkt het belang dat de democratie heeft bij goed functionerende politieke partijen, met een levendige debatcultuur en procedures

die ongecontroleerde machtsconcentratie voorkomen. De bewaking van zo’n democratische geest is de eerste verantwoordelijkheid van de partijvoorzitter, niet van de fractieleider. Ploumen moet zich dus afvragen of het verwijt dat de PvdA slecht wordt geleid niet eerder haarzelf treft dan Cohen. Haar tegenkandidaat in de strijd om het partijvoorzitterschap vier jaar geleden, Jan Pronk, opteerde voor een voorzitterschap waarin hij leiding aan de partij gaf. Dat was tegen de zin van Wouter Bos. Cohens voorganger wilde alle touwtjes in de PvdA in handen hebben en zag mede daarom liever de onervaren Ploumen dan de oude rot Pronk als voorzitter. Bos beschouwde de PvdA, van de lagere regionen tot aan de Tweede Kamerfractie, als een monolithisch geheel onder zijn leiding, wat onherroepelijk samenging met een vérgaande controledrift. Balkenende zag het CDA overigens niet anders. Het is niet overdreven dat de leiderscultus die Bos en Balkenende vestigden, met alle vervagende verantwoordelijkheden van dien, mede de oorzaak is van de voortijdige val van het kabinet-Balkenende IV in 2010. Beiden waren in het kabinet, als het erop aankwam, eerder partijman dan dienaar van het landsbelang, waardoor partijpolitieke rivaliteiten het kabinet binnenslopen. Die leiderscultus oefent nog altijd zijn ontwrichtende werking uit, gezien de ophef die deze week rond Cohen ontstond na een opmerking waarmee Ploumen welbeschouwd alleen zichzelf diskwalificeerde.

www.vuurbaak.nl


Frouke Tamsma nd.nl/binnenland beeld anp / Koen Suyk

advertenties

Er zit geen rem op de s …Om de explosief stijgende zorgkosten in te dammen, wordt elk jaar opnieuw gesleuteld aan het basispakket, gaat de zorgpremie omhoog en worden meer eigen bijdragen gevraagd.

+HOSZLWKWKHSRZHURI*RG )DFH)DLWKQO EDQN

…Maar de fundamentele discussie – wanneer heeft een dure operatie of pillenkuur nog zin en wanneer niet – wordt niet gevoerd.

▶ Den Haag

ZOA vraagt uw gebed voor vrede in Liberia

Volgende week zijn er verkiezingen in Liberia. Dit kan tot ernstige onrust of zelfs burgeroorlog leiden. Wij geloven in de kracht van gebed. Wilt u bidden voor vrede in Liberia en de veiligheid van onze medewerkers? Wilt u ook voorbede vragen in uw gemeente? WWW.ZOA.NL

Verslavingszorg en meer... ʇ Volledige behandeling op maat van verslavingsproblemen, eetstoornissen, burn-out, stress en depressie volgens het Twelve Step Minnesota Model. ʇ Behandeling is gericht op totale abstinentie. ʇ Klinisch traject van minimaal 28 dagen, gevolgd door een ambulant aftercare traject van tenminste 3 maanden. ʇ Geen wachtlijsten, opname mogelijk binnen 24 uur na kennismaking indien er geen sprake is van contra-indicaties. ʇ 7 dagen per week bereikbaar, zowel in Nederland als in België, in noodgevallen ook buiten kantooruren. ʇ Behandel- en verblijfskosten worden vergoed door uw zorgverzekeraar. ʇ Verplichte zelfstandige bijdrage maximaal € 5000,-. Vraag vrijblijvend onze uitgebreide brochureset aan of maak een afspraak bij ons intakekantoor in Barneveld of Antwerpen.

Bestel nu voor 2012 en steun blinde en slechtziende mensen Met uw aankoop steunt u het werk van Vereniging Bartiméus Sonneheerdt. Wij financieren projecten voor mensen met een visuele (meervoudige) beperking die (nog) niet door de overheid worden gefinancierd. Wij doen dit werk vanuit een christelijke levensovertuiging. Kijk op www.steunbartimeus. nl/webwinkel en bestel vandaag nog. Bij voorbaat dank voor uw bestelling!

NEDERLAND

kalender

Senioren van nu zijn veeleisender dan dertig jaar geleden. ‘Ze willen vitaal oud worden. Elk pijntje of ongemak moet worden verholpen, ongeacht de prijs.’ zorg of verpleeghuiszorg. Het zijn pijnlijke medisch-ethische vragen, die al bijna niemand hardop durft te stellen, laat staan beantwoorden.

pijnlijke keuzes Het houdt een keer op. We geven nu jaarlijks 70 miljard uit aan zorg. Een modaal gezin besteedt er ruim een vijfde van zijn inkomen aan. Als de kosten niet worden beheerst, loopt dit op tot bijna 40 procent in 2040, heeft het ministerie van Volksgezondheid becijferd. De zorg wordt onbetaalbaar en dat maakt pijnlijke keuzes noodzakelijk, ziet ook prof. Buskens. ‘Het is onvermijdelijk dat mensen buiten de boot gaan vallen. Dat we besluiten: bepaalde aandoeningen gaan we niet meer behandelen. Om het mogelijk te maken dat anderen nog wél kunnen worden behandeld.’ De hoogleraar vindt dat de verkeerde partijen beslissen over wat wel en wat niet wordt vergoed. ‘Die discussie wordt nu ten onrechte in de politieke arena gevoerd. Terwijl patiënten en artsen hier samen over zouden moeten

gaan.’ Artsen moeten zuiniger met de beperkte middelen leren omspringen. Nieuwe medische ontdekkingen leveren zelden een besparing op, ze zijn bijna altijd duurder dan de oude. Maar als een middel bij artsen in een brede kring als goed bekend staat, wordt het bijna automatisch vergoed. Door de marktwerking beconcurreren ziekenhuizen elkaar met dure, nieuwe behandelingen, hoewel de doelmatigheid soms niet voldoende is aangetoond. Buskens: ‘Hoe vaak zie je op de Nederlandse wegen een Bentley of een Rolls Royce? Middenklassewagens beheersen het straatbeeld. Een zekere ratio is ons normaal gesproken niet vreemd, maar in de medische wereld ontbreekt die te vaak.’ Patiëntenverenigingen als de NPCF moeten op hun beurt aan de achterban uitleggen dat de bomen niet meer tot in de hemel reiken. ‘We moeten durven zeggen: tot hier en niet verder.’ Buskens verwacht veel van het in 2013 op te richten Nationaal Kwaliteitsinstituut, dat onder het College voor Zorg-

2 0 1 2

Niels Kraaier nd.nl/buitenland

Drinkwater Tuvalu bijna op ▶ Brisbane

The dutch Art Diary

De bewoners van de Polynesische archipel Tuvalu zijn de wanhoop nabij. Terwijl de Grote Oceaan zich uitstrekt zo ver het oog reikt, is er op de eilandengroep zelf nog maar voor vier dagen drinkwater beschikbaar.

BBBB

Bestel voordelig l via de webwinke

www.steunbartimeus.nl

Ook dit jaar is minister van Volksgezondheid Edith Schippers met een stofkam door de zorgbegroting gegaan. In een jaar tijd is de zorg dik een miljard euro duurder geworden en dat noopt tot maatregelen. Dus wordt er gespeurd naar zaken die nog uit het huidige, al fors afgeslankte verzekeringspakket kunnen worden gehaald. De oogst voor 2012: maagzuurremmers, dieetadvisering, behandelingen fysiotherapie en psychologische zorg. In de discussie over het betaalbaar houden van de zorg gaat het eigenlijk altijd over de ‘achterkant’: pakketgrootte, premiehoogte, eigen betalingen. Over de oorzaak van de snel stijgende zorguitgaven lijkt niemand het te willen hebben, noch artsen en patiënten, noch politici. Dat moet veranderen, zeggen de Tilburgse hoogleraar Gezondheidseconomie Johan Polder en de Groningse hoogleraar Beoordeling Medische Technologie Erik Buskens. Door nieuwe medische technologieën verbetert de gezondheidstoestand van mensen, stelt Polder, die ook bij het instituut voor de volksgezondheid RIVM werkt. ‘Mensen blijven daardoor langer leven, maar ze hebben ook weer een grotere kans om ziek te worden. De sterfte door hart- en vaatziekten is nog nooit zo laag geweest, maar er komen steeds meer patiënten met chronisch hartfalen bij. We worden gezonder en zieker tegelijkertijd.’ ‘Gezondheidszorg is steeds meer ouderenzorg geworden’, zegt directeur van het Centraal Planbureau Paul Schnabel. Hoe ouder de mens, hoe hoger de kosten voor zijn gezondheid. 12,5 procent van de totale zorgkosten gaat naar de groep boven de 85. Voor een 95-plusser zijn de gemiddelde zorgkosten opgelopen tot 50.000 euro per jaar. De kosten voor zorg rijzen de pan uit. ‘Iedereen wil gezond worden, dat kun je patiënten niet kwalijk nemen’, vindt gezondheidseconoom Polder. Net zo min als je het de arts kwalijk neemt dat hij goede zorg wil bieden. ‘Die heeft er zelfs een eed over uitgesproken toen hij begon.’ Maar waar ligt de grens? Moet een tachtigjarige vrouw met borstkanker nog een tienduizenden euro’s kostbare therapie krijgen, in de wetenschap dat die haar leven mogelijk met enkele maanden verlengt? Het geld kan misschien beter worden besteed aan thuis-

Legervliegtuigen met noodvoorraden zijn onderweg vanuit Australië, NieuwZeeland en de Verenigde Staten. Maar volgens klimatologen is dat slechts een druppel op een gloeiende plaat. Zij wijten de waterschaarste op Tuvalu (circa 11.000 inwoners) aan de opwarming van de aarde en vrezen dat het nooit meer goed komt.

De crisis op Tuvalu komt niet helemaal onverwacht. Het heeft er al bijna een jaar nauwelijks geregend waardoor de bodem van de drinkwaterreservoirs langzaam maar zeker in zicht kwam. De paniek sloeg echter toe nadat kort geleden bleek dat ook het grondwater van de eilandengroep niet meer drinkbaar is. Door het stijgen van de zeespiegel is de bodem namelijk ernstig verzilt. Ondertussen breidt de drinkwatercrisis zich in rap tempo uit naar andere eilanden in de Grote Oceaan. Het bestuur van het nabijgelegen Tokelau (circa 1400 inwoners) heeft de noodtoestand uitgeroepen en op het circa 1300 kilometer

verderop gelegen Samoa (180.000 inwoners) is het drinkwater sinds gisteren op rantsoen. De toekomst van Tuvalu ziet er slecht uit. Naar verwachting duurt het nog geen vijftig jaar voordat de negen atollen worden verzwolgen door de zee. Het hoogste punt bevindt zich nog slechts 4,5 meter boven de wateroppervlakte. Minister-president Willy Telavi heeft de drinkwatercrisis aangegrepen om de regering van Australië nog eens te vragen de bevolking van Tuvalu de status van klimaatvluchteling te verlenen. Australië wil daar vooralsnog echter niets van weten. <


tijging van zorgkosten hebben. Dan is het te laat.’ Oog in oog met zijn patiënt wil de arts maar één ding: de beste zorg leveren. Op dat moment vraagt hij zich echt niet meer af of het allemaal wel budgettair verantwoord is. Dat levert regelmatig ‘absurde’ situaties op, zegt Buskens. ‘Een hoogbejaarde met hartklachten heeft aangegeven dat hij niet meer wil worden gereanimeerd. En toch plaatst de cardioloog nog een pacemaker. Kosten: al gauw tien- of twintigduizend euro.’ Ook bij het opereren van een uitstulping in een bloedvat in het hoofd, plaatst Buskens vraagtekens. ‘Oneerbiedig gezegd: technisch gezien kun je eraan knutselen, je kunt het repareren, maar de kans is erg groot dat zich vervolgens elders in het lichaam een minstens even ernstig probleem aandient.’

weeffout

verzekeringen (CVZ) gaat vallen. Het kabinet wil ermee bereiken dat gezondheidszorg in de toekomst betaalbaar en bereikbaar blijft. Het wordt een onafhankelijk richtlijneninstituut, vergelijkbaar met het internationaal erkende Britse National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE). Híer moeten beslissingen over nieuwe behandelingen in de toekomst worden genomen, niet op het ministerie. ‘Met verkiezingen in het vooruitzicht kan de minister immers terugschrikken voor impopulaire maatregelen.’ Het CVZ onderzoekt nu al of nieuwe geneesmiddelen doelmatig zijn. Welke medicijnen hebben therapeutische meerwaarde, en horen daarmee in het verzekeringspakket thuis, en welke niet. Het College doet dit aan de hand van zogenoemde QALY’s (quality adjusted life years), die gezondheidswinst uitdrukken in gewonnen levensjaren rekening houdend met de kwaliteit van dat leven. Er zijn geen vaste bedragen voor wat een QALY waard zou zijn. Vaak wordt 20.000 euro als bovengrens voor milde aandoeningen genomen en

80.000 euro voor zeer ernstige ziekten. Voor een kankermedicijn hebben we meer over dan voor een middeltje tegen kalknagels of een maagzuurremmer. Ook voor de behandeling van zeldzame ziekten: daarvoor mag wel meer worden uitgetrokken. De patiënt mag niet extra worden getroffen omdat hij toevallig een weinig voorkomende ziekte heeft. Het CVZ adviseert de minister, die uiteindelijk de knoop doorhakt of een middel in het pakket komt of niet, en onder welke voorwaarden.

absurd Het zal niet makkelijk worden om artsen en patiënten gezamenlijk de grenzen te laten bepalen. Er is ook nog zoiets als het recht op zorg, een grondrecht voor iedereen in Nederland. ‘Maar niemand kan het grotere belang ontkennen’, meent Buskens. ‘Er moet vooraf in heldere regels worden vastgelegd wie wel en wie niet wordt behandeld. Wie krijgt pil A en wie pil B. En wie krijgt geen pil. Die fundamentele gesprekken worden nu pas in de spreekkamer gevoerd, als ze al plaats-

Hij noemt nog een voorbeeld: ‘Een patient met kanker in een vergevorderd stadium krijgt van zijn oncoloog voor de vierde keer een behandeling met cytostatica (chemotherapie, red), waardoor zijn leven mogelijk met een paar maanden wordt verlengd. Wat zijn dat voor maanden, vraag ik me af.’ Volgens Buskens zit er een weeffout in ons zorgsysteem. ‘Er zit geen rem op. De invloed van de farmaceutische industrie en de producenten van medische apparatuur is te groot. De patiënt gaat vanzelfsprekend heel ver voor zijn eigen gezondheid. En de dokter reageert vanuit zijn beroepseer: ik kan u daarbij helpen.’ Universiteit Groningen en het Universitair Medisch Centrum Groningen werken hard aan healthy ageing: gezond ouder worden. Samen met overheden en zorgaanbieders wordt gezocht naar oplossingen voor de vergrijzing, krimp, krapte op de arbeidsmarkt en de stijgende kosten van gezondheidszorg en pensioenen. Senioren van nu zijn veeleisender dan dertig jaar geleden, aldus Buskens. ‘Ze willen vitaal oud worden. Elk pijntje of ongemak moet worden verholpen, ongeacht de prijs. De kosten zullen onherroepelijk stijgen maar dat is de ‘prijs’ van ons succes.’ Johan Polder denkt dat er nog heel wat uit het basispakket kan. ‘We vergoeden nog steeds de rollator, terwijl iedereen wel zijn eigen fiets koopt.’ Daarnaast zijn Nederlanders in vergelijking met het buitenland heel weinig kwijt aan eigen bijdragen. Maar hij stelt ook voor om de pensioengerechtigde leeftijd te verhogen. ‘Iedere week stijgt onze levensverwachting met een weekeinde. En toch eisen we nog steeds dat we al met 65, 66 jaar stoppen met werken.’ Onterecht, vindt hij. ‘De jaren die we er dankzij de medische vooruitgang nu bij krijgen, zijn jaren die we voor een groot deel in goede gezondheid doorbrengen. In de zorg zijn nu duizenden mensen nodig. In déze groep vind je de benodigde extra handen aan het bed.’ <

Putin wil nieuwe wapens

Voor hulp bij levens- en geloofsvragen. Depressie, burnout, stress? 0592-344316 www.alleveltman.nl

ook ‘s avonds

PARTYBOERDERIJ ‘T HOGE Sedert 1974

“altijd anders dan elders” Onze 300 jaar oude boerderij is bij uitstek geschikt voor FAMILIE-, BRUILOFT-, VERJAARDAGS-, EN BEDRIJFSFEESTEN vanaf 20 volwassenen. Wij bieden u compleet verzorgde (kindvriendelijke) programma’s en activiteiten aan zoals bijvoorbeeld: * Kaart- en kompastocht * Laser-kleiduivenschieten * Oud-Hollands spelprogramma * Solex en/of Trabant rijden

* Ouderwets roosterfeest * Barbecue * Koud en warm buffet * Ringsteken

In 2010/2011 geven wij extra hoge kortingen op alle koperen, zilveren, gouden en diamanten bruiloftsfeesten.

* Kijk ook vooral naar: www.t-hoge.nl Wanneer mogen wij u en uw gezelschap in onze ouderwets gezellige boerderij op de Veluwe verwelkomen? Voor informatie: PARTYBOERDERIJ ‘ T HOGE, ’t Hoge 18, 8071 SV NUNSPEET. Tel.: 0341 – 25 10 18. Internet: www.t-hoge.nl E-mail: [email protected]

De C van Christelijk. BIJBELSE B IJB E

GESCHIEDENIS G ESCC S IIN NW WOORD OO O EN BEELD LD D HETT LLEVEN VAN JEZUS

3 maanden € 15,95 plus cadeau t.w.v. ± € 25,00 Neem nu actie-abonnement voor een half jaar en betaal de eerste 3 maanden slechts € 15,95 per maand. Daarna betaalt u het normale tarief van € 30,15 per maand. U ontvangt ook nog eens een prachtig cadeau ter waarde van ± € 25,00.

BON

✔ Ja, ik neem een half jaar het Nederlands Dagblad en betaal de eerste ■ 3 maanden slechts € 15,95 p.m.

■ Laat de bezorging ingaan op

len wij het militair-industrieel complex vernieuwen’, zei Putin gisteren. Tegen beleggers zei Putin een dag eerder dat de modernisering van de bewapening niet betekent dat Rusland wil militariseren. Rusland moet alleen de wapens uit de Sovjettijd vervangen, omdat die op hun eind lopen. Russische wapenfabrikanten hebben felle kritiek van de regering te verduren gekregen omdat ze niet aan orders konden voldoen. Analisten zoeken de oorzaak in corruptie, verouderde apparatuur en slechte samenwerking tussen onderaannemers of toeleveranciers. De armzalige staat van de Russische wa-

penindustrie wordt gezien als de voornaamste reden achter een reeks mislukte testen van de Boelava, de nieuwe ballistische raket, die is ontworpen voor de jongste generatie Russische kernonderzeeërs. Ook de ontwikkeling van een Russisch ‘stealth’-gevechtsvliegtuig verloopt traag. De Soechoi T-50 beleefde zijn luchtdoop in januari 2010, zo’n twintig jaar na de Amerikaanse F-22 Raptor, waar hij sterk op lijkt. Nieuwe motoren of elektronica zijn er nog niet en de serieproductie zou volgens de meest optimistische voorspellingen pas in 2015 kunnen beginnen. <

(vul datum in)

naam

m/v

straat postcode

▶ Moskou

Premier Vladimir Putin spreekt van een ‘kolossaal werk’ om de zeventienhonderd wapenfabrieken in Rusland up-todate te brengen. De wapenindustrie moet op de schop omdat Rusland tot 2020 voor twintig biljoen roebel (460 miljard euro) aan nieuwe wapens wil kopen. ‘Als wij wapens willen hebben die voldoen aan de gevechtseisen van vandaag (...) dan zul-

Praktijk voor Psychotherapie

Ik kies voor het cadeau: ■ Herziene Statenvertaling t.w.v. € 27,50 ■ ‘Bijbelse Geschiedenis in woord en beeld’ deel 1, t.w.v. € 24,95 ■ Film Des Hommes et des Dieux t.w.v. € 24,95

ap nd.nl/buitenland

De Russische regering steekt de komende drie jaar vierhonderd miljard roebel, ruim tien miljard euro, in modernisering van de wapenindustrie.

advertenties

tel.nr.

nr. plaats mobiel nr.

e-mailadres Na de eerste 3 maanden betaal ik: ■ per maand (€ 30,15) ■ kwartaal (€ 85,90) ■ automatisch incasso ■ acceptgiro rekeningnummer handtekening

▶ Nederlands Dagblad, Antwoordnummer 1004, 3770 VB Barneveld Na de eerste drie maanden geldt voor betaling per acceptgiro een toeslag van € 2,50 per betaling. Alleen geldig als u het afgelopen half jaar geen abonnement heeft gehad. Wij gaan zorgvuldig om met uw gegevens. Kijk voor meer informatie op nd.nl/privacy . Voor de leveringsvoorwaarden van het Nederlands Dagblad kunt u kijken op nd.nl/service/meer-informatie en zie de actievoorwaarden op nd.nl/actie

U kunt ook bellen 0342 41 17 11 of ga naar nd.nl/actie


ongewoon Michiel van Blommestein nd.nl/buitenland

Campagne Polen draait om crisis …Voorlopig komt Polen de economische crisis goed door. Het land heeft geen last gehad van de recessie. …Maar die rust wil niet zeggen dat de regerende coalitie veilig is bij de parlementsverkiezingen zondag.

▶ Warschau De kritiek ten spijt is de afgelopen regeerperiode van het conservatief-liberale Burgerplatform met de christendemocratische Volkspartij stabiel geweest. Het is de eerste coalitie van democratisch Polen die de rit van vier jaar heeft uitgezeten. Voor Poolse begrippen verloopt de campagne dan ook zeer rustig, zo zegt politicoloog Bartlomiej Biskup van de Universiteit van Warschau. Anders dan bij voorgaande verkiezingen bleven persoonlijke aanvallen grotendeels uit, en worden eventuele Duitse voorouders van kandidaten met rust gelaten.

economie ‘De economie is een centraal thema’, zegt Biskup. ‘Alle partijen wijzen op hun eigen successen tijdens hun regeerperiode.’ De sociaaldemocraten hebben aan het begin van het decennium de regels voor kleine ondernemers versoepeld. De nationalistische partij Recht en Rechtvaardigheid van Lech en Jaroslaw Kaczynski heeft een grote belastingverlaging doorgevoerd. ‘En de huidige regering heeft de begroting in de hand gehouden, al is niet iedereen het daarmee eens’, zegt Biskup. Dat Polen getypeerd wordt als ‘het groene eiland van Europa’ heeft volgens Stanislaw Rudolf, hoogleraar economie aan de Universiteit van Lodz en vicevoorzitter van de Poolse vereniging van

economen, onder andere te maken met de wet van de remmende voorsprong. Of, in het geval van Polen, de inhalende achterstand. ‘De Poolse markteconomie is minder ontwikkeld dan in Westerse landen, en hetzelfde geldt voor het financiële systeem’, zegt Rudolf. ‘Daarom bezitten de banken minder giftige obligaties. Dat beperkt de verliezen.’ Ook wijst Rudolf erop dat Polen minder afhankelijk is van export dan westerse landen. ‘Hier maakt de export vijftig procent van het bruto nationaal product uit. Dat ligt in het westen veel hoger.’ Gecombineerd met factoren als een munt die niet gekoppeld is aan de euro en het geld uit Brussel (Polen krijgt jaarlijks ongeveer 15 miljard euro) zorgt dat voor relatief gunstige voorwaarden.

valkuil De cijfers mogen voor Europese begrippen gezond zijn, ondubbelzinnig positief zijn ze ook niet, waarschuwt Rudolf. ‘De groei is op dit moment ongeveer 3 tot 4 procent. Voor de crisis was dat nog 7 procent.’ Ook zijn er stevige hervormingen nodig, vooral van de pensioenen en de bureaucratie. ‘Het duurt in Polen gemiddeld bijna een jaar om een bouwvergunning te krijgen.’ De grootste valkuil zit volgens Rudolf in het consumentenvertrouwen. Tot nu toe werd in de campagne geen angst gezaaid. Als die toon verandert, kan het volgens hem snel mis gaan omdat de hand van de consumenten naar de knip gaat. En dan is er de armoede. Op 23 september stak een man uit protest zichzelf in brand voor het ministerie van Algemene Zaken. Hij bleek, net als veel landgenoten, financiële problemen te hebben. <

anp-gpd-ap • beeld epa / Kim Ludbrook

■ vrachtwagen overrijdt zeehond op Afsluitdijk Een vrachtwagen heeft gistermorgen op de Afsluitdijk een overstekende zeehond doodgereden. Het dier was vanuit de Waddenzee op weg naar het IJsselmeer, aldus Lenie ’t Hart van de zeehondencrèche in Pieterburen. Volgens ’t Hart is de oversteek voor een zeehond zeer ongebruikelijk. ‘Dat een zeehond over de dijk klimt, onder de vangrail doorkruipt en de weg oversteekt is niet normaal.’ De chauffeur van de vrachtwagen heeft vermoedelijk niets in de gaten gehad en is doorgereden. Een automobilist achter hem seinde de politie en de zeehondencrèche in.

■ weerbureau telt vallende bladeren Op welke dagen vallen de meeste bladeren? En hoelang duurt dat nog? Wanneer moet ik mijn tuin vegen? En wanneer heeft spoorbeheerder ProRail last van bladval? Om deze vragen te beantwoorden heeft Weeronline.nl de bladvalindicator ontwikkeld. Het weerbureau geeft de bladval een cijfer. Voor iedere dag komt er een bladvalscore uit de bus die varieert van 1 (geen of nauwelijks bladval) tot 10 (zeer zware bladval). Veel wind heeft een grote invloed op de bladvalindicator, maar ook nachtvorst in de voorgaande dagen speelt een rol. Iedere provincie heeft zijn eigen weer en dat vertaalt zich in een bladvalindicator per provincie. Volgens Weeronline.nl is de indicator onder meer ook gunstig voor de gemeenten die belast zijn met het opruimen van gevallen bladeren. Het advies van Weeronline.nl kan op termijn worden gegeven per boomsoort.

Een schapenboer in Clevedon, Nieuw-Zeeland zit een kudde schapen achterna en laat ze zo ‘racen’. De schapen zijn vernoemd naar rugbyspelers van het Nieuw-Zeelandse rugbyteam All Black. De beesten hebben namen als Sonny Baa Wooliams, Ben Shanks, Mils Woolethyena en Baarad Smith. De race was georganiseerd om geld voor een plaatselijke school op te halen. beerden te brengen. De heetste chilicompetitie ter wereld noemt Abdul Ali, de eigenaar van het restaurant Kismot in Edinburgh, de eetwedstrijd, die hij organiseerde om geld op te halen voor een kindertehuis. Hij zal er niet ver naast zitten. Ali erkende dat zijn paradepaardje, ‘Kismot Killer’, in het verleden al eens bloedneuzen heeft veroorzaakt. Het is niet onverstandig volgend jaar een minder pikante schotel te bereiden, gaf de restauranthouder toe.

■ vliegveld Eelde krijgt vleermuiskelder Vleermuizen in de omgeving van Groninger Airport Eelde krijgen van het vliegveld een eigen kelder. De vleermuiskelder dient als compensatie omdat de diertjes door de baanverlenging hun winterverblijfplaats kwijtraken, meldde het vliegveld donderdag. De vleermuizen verblijven nu nog in vijf leegstaande woningen, die als gevolg van de baanverlenging worden gesloopt. Directeur Jos Hillen van Groningen Airport Eelde verwacht voor de kerst een uitspraak van de Raad van State. Daar dient nog een beroepsprocedure van omwonenden.

■ medische hulp nodig bij curry-eetwedstrijd De curry wordt nooit zo heet gegeten als hij wordt opgediend, moeten de deelnemers aan een curry-eetwedstrijd in Schotland hebben gedacht. Maar daar verkeken zij zich lelijk op. Tien deelnemers hadden medische hulp nodig toen zij na het eten van de curry kronkelend, naar adem happend en brakend hun smaakpapillen tot bedaren pro-

■ tram in Rotterdam rijdt trouwauto aan Een trambestuurder heeft gisteren rond het middaguur in Rotterdam een trouwauto aangereden. Dat zei een politiewoordvoerder gisteren. Bij het ongeval raakte niemand gewond. De gemeente liet gistermiddag weten dat de twee echtelieden ondanks het incident wel op tijd in het stadhuis waren om elkaar eeuwige trouw te beloven.

■ museum voor Schwarzenegger in Oostenrijk Arnold Schwarzenegger heeft gisteren in zijn geboorteplaats, het Oostenrijkse Thal, een aan zijn leven gewijd museum geopend. Schwarzenegger, voormalig bodybuilder, acteur en gouverneur van de Amerikaanse staat Californië, noemde het museum een symbool van wilskracht en een bevestiging van het feit dat iedereen een kans heeft. In zijn toespraak noemde hij zijn trouwerij een van de dingen waaraan hij met veel plezier terugdenkt. Schwarzenegger en zijn vrouw liggen in scheiding.

advertentie

JEMIMA 26 JAAR EEN BEGRIP NABIJ BETHLEHEM Op een heuvel nabij Bethlehem ligt Jemima, een organisatie waar wonen en dagbesteding aan voornamelijk kinderen en jong volwassenen met een ernstige (meervoudige) handicap wordt aangeboden. Daarnaast verzorgt Jemima in de omliggende regio aan kinderen met een ernstige ( meervoudige) handicap én hun familie thuiszorg. Deze zorgt wordt geboden door christenen vanuit hun bewogenheid en attitude. Door ernstige terugval van financiële middelen staan wij voor een lastige keuze. Moeten wij één of meerdere onderdelen gaan sluiten? Met uw hulp kunnen wij dit voorkomen. Steun Jemima en help de kinderen.

Stort uw gift op Bankrekening 36.75.07.560

[email protected] www.jemima.nl T. 072 - 50 939 54


Eric de Jager nd.nl/sport beeld gpd / Wiep van Apeldoorn

Rugby vormde misdaadbestrijders het respect voor de regels. ‘Er staan dertig beesten in het veld en één klein mannetje. Dat is de scheidsrechter en daar mag je niets tegen zeggen’, aldus Nieuwenhuizen. ‘Ik stond laatst te kijken bij een wedstrijd van Breda tegen Rotterdam, apies van 13, 14 jaar. Er loopt er één naar de scheids, omdat hij het ergens niet mee eens was en die vraagt: “Permissie om te spreken, mijnheer?” De scheids zegt: “Nee”. De jongen zegt: “Sorry, Sir” en draait zich rustig om. Het gezegde klopt: “Rugby is a ruffian’s game played by gentlemen”’. ‘Rugby is gecontroleerd geweld’, zegt Teeven. ‘Het kan er hard aan toe gaan, maar de scheidsrechter is altijd heilig. Haal het niet in je hoofd aan de scheidsrechter te komen.’ Harm Brouwer: ‘Kijk, het is geen ballet. Maar de regels zijn duidelijk en worden tot op het laagste niveau gerespecteerd. Geen pootje haken, niet iemand tackelen die de bal niet heeft, elkaar sparen in de scrum. En het respect voor de scheidsrechter is enorm. Je ziet de laatste tijd wel meer indirect protest dan in het verleden, maar de bejegening van de scheidsrechter door spelers en publiek is heel anders dan bijvoorbeeld bij voetbal.’

…Het WK rugby is in volle gang in Nieuw-Zeeland. De vierjaarlijkse clash tussen de beste ‘heren’ in een ‘sport voor wilden’ had deze week pauze, maar vandaag beginnen de knockoutwedstrijden in de kwartfinales en voor de ware rugbyliefhebbers is er geen rust. …Bij Fred Teeven (staatssecretaris van Justitie), Harm Brouwer (rechter) en Bart Nieuwenhuizen (hoofdofficier van justitie) maakt rugby deel uit van hun leven. Deze misdaadbestrijders kijken met voldoening naar de beschaving die hand in hand gaat met de brute kracht van de sport.

▶ Den Haag ‘Honderd kilo schoon aan de haak, geen grammetje vet.’ Fred Teeven ziet zichzelf in gedachten weer staan op het rugbyveld. Zestien jaar speelde de staatssecretaris van Justitie het spel met veel passie. Op zijn zeventiende begon hij bij de Heemstede Berkenrode Combinatie, die opging in Rugbyclub Haarlem. ‘Daar heb ik het een beetje geleerd. Al zullen er best mensen zijn die dan zeggen: die Teeven heeft het nooit geleerd. Ik was ook niet heel erg talentvol, al heb ik het wel tot het eerste geschopt.’ Teeven, die later zijn rugbyloopbaan in Alkmaar voortzette, speelt niet meer, maar volgt het spel nog graag. ‘Ik ga wel eens naar Frankrijk kijken. In het Stade de France. Geweldige ploeg. Mooi lijnspel, goede balbehandeling en geweldige snelheid.’ ‘De meest spectaculaire ploeg’, vindt ook Harm Brouwer, rechter in Amsterdam en voormalig voorzitter van het college van procureurs-generaal. Bij zijn afscheid van dat gremium kreeg hij van Teeven een rugbyballetje cadeau. ‘De snelheid van de Fransen is fantastisch.’ Oranje is ver verwijderd van WK-niveau en daarom beperkt ook Bart Nieuwenhuizen, voormalig jeugdinternational, zich ook niet tot één favoriet. ‘Nederland neemt niet deel, dus ik kan elke wedstrijd hopen dat de beste wint.’

karakter

Bart Nieuwenhuizen, hoofdofficier van justitie in Den Bosch, zou graag wat meer rugby in het dagelijks leven terugzien. Toch heeft de hoofdofficier van justitie in Den Bosch wel een paar stille favorieten. ‘Nieuw-Zeeland is natuurlijk de favoriete ploeg. Wat Brazilië is voor voetbal, zijn de All Blacks voor de rug-

bysport. En ik heb Engelse vrienden die rugbyen, dus als Engeland speelt, ben ik voor Engeland.’ Als de drie justitietoppers over hun geliefde sport praten, gaat het vaak over

Gecontroleerd geweld, geen ballet. De ‘crimefighters’ zijn ervan overtuigd dat het stevige rugby hen heeft gevormd voor de rest van het leven. ‘Het heeft me geholpen fysieke pijn te verdragen’, zegt Brouwer. ‘Ik ben nu zestig, maar als ik struikel, ben ik nooit bang om te vallen. Omdat ik weet dat ik dat kan zonder mijn pols te breken. Wat ik ook heb geleerd: doorgaan, vasthoudendheid. Rugby heeft mijn karakter mede gevormd.’ Fred Teeven beaamt dat. ‘De sport heeft voor mij vormend gewerkt. Je kunt wat hebben, raakt niet van streek door kleine veranderingen en je leert in een team te werken en te incasseren. Iedereen kan uitdelen tegenwoordig, maar incasseren... In mijn eerste jaar brak ik mijn borstbeen. Ik lag op de bal, iedereen dook bovenop me. Toen ik opstond, stak er een botje uit.

Niet leuk, maar je creëert er wel mentale en fysieke hardheid door.’ Ook Nieuwenhuizen leerde klappen opvangen bij de Dukes in Den Bosch en Obelix in Nijmegen, hoewel de klap die hem als student zijn knie en zijn rugbycarrière kostte hem zwaar viel. ‘Ik werd zo van het veld het Radboudziekenhuis ingedragen. Maar het heeft wel mijn studie gered, ik stond vier dagen per week op het rugbyveld.’ Ook in noodgevallen toont rugby zijn sociale gezicht. ‘Bij een jeugdwedstrijd brak een speler zijn sleutelbeen. Hij werd door medespelers en tegenstanders naar de kleedkamer geholpen. De andere spelers maakten een poortje om hem te begeleiden. De cultuur die om rugby hangt, is fantastisch. Het is een zeldzame teamsport, die maakt dat je elkaar niet laat stikken.’ ‘Een teamsport pur sang’, zegt Brouwer, die nog ‘een blauwe maandag’ in Bologna speelde. ‘Je zoekt in sport ook onderlinge verbroedering en kameraadschap. Als je geknokt hebt in de scrum – of je nu gewonnen of verloren hebt – heb je iets gedeeld.’ En dat geldt voor medespelers en tegenstanders. ‘Na de wedstrijd is het ook altijd leuk. Wat drinken met de tegenstander, zingen tegen elkaar’, mijmert Nieuwenhuizen. Teeven: ‘Ja, de liedjes... De derde helft was altijd goed verzorgd.’ Brouwer: ‘De derde helft is heel belangrijk. Ik herinner me dat die uitstekend was bij de KMA-studenten. Maar bij mijn eigen club RCE/PSV konden we er ook wat van.’ Bart Nieuwenhuizen zou graag wat meer rugby in het dagelijks leven terugzien. ‘Bij mijn installatie als hoofdofficier van het landelijk parket heb ik de vergelijking gemaakt met de Haka (de ontzagwekkende rituele dans van de Nieuw-Zeelandse ploeg voor elke wedstrijd, red.). Politie en justitie dansen de Haka om te laten zien: wij gaan er tegenaan. Maar we doen dat volgens de regels. Nooit gemeen spelen, wel keihard tackelen.’ En de derde helft met de tegenstander? ‘Ik heb straks een advocatenborrel.’ <

advertenties

Bruidsboetiek De Blauwe Hoeve

Nieuwe en eenmaal gedragen bruidsjurken voor een betaalbare prijs. www.bruidsboetiekdeblauwehoeve.nl

Gratis informatieavond

Praktijk voor Relatietherapie en Psychotherapie Hans Roosenbrand

voor ondernemers, managers en medewerkers

ǡǯǤ ͲͷͻʹǦ͵Ͳͳ͵͹͵Ȉ̷ǤȈǤǤ ʹȈͻͶͺʹȋȌ

eminent

E

Veel organisaties, ondernemers, managers en medewerkers hebben hun voordeel gedaan met onze trainingen en persoonlijk advies. We hebben gezien hoe zij samen met ons een stap verder kwamen en gegroeid zijn.

Eminent Orgels, Al meer dan 50 jaar

wereldwijd een begrip. Enkele unieke eigenschappen van Eminent orgels: • helder en transparant • draagkrachtig • winddruk simulatie • regelbare tremulanten • kerkorgel toucher Huiskamerorgels: Bezoek uw dealer of ons auditorium en ervaar zelf dat een Eminent orgel blijft inspireren. Kerkorgels:

Eminent Orgelbouw Titaanstraat 16 8211 AX Lelystad

Bunt Groep is al vele jaren actief op het gebied van training, coaching, organisatie- en managementadvies en psychosociale hulpverlening. Samen met de klant zorgen wij ervoor dat organisaties, ondernemers, managers en medewerkers verderkomen.

Wordt het ook voor u tijd om te groeien? Schrijf u dan meteen in voor een gratis informatieavond! Tijdens deze avond maakt u kennis met een breed scala aan onderwerpen op het gebied van management, verkoop, communicatie en persoonlijke begeleiding. Ook geven wij u informatie over onze trainingen, coaching en advies. Verrijkend en verrassend! Honderden ondernemers, managers en medewerkers deden er al hun voordeel mee. Kijk voor de actuele data, tijden en locaties op www.buntgroep.nl en schrijf u online in! Waarom een gratis informatieavond van Bunt Groep? t0NUFLJKLFOPG#VOU(SPFQCJKVQBTU t0NUF[JFOXBBSV[JDI[FMGLBOPOUXJLLFMFO t0NUF[JFOXFMLFUSBJOJOH DPBDIJOHPGDPOTVMUBODZQBTTFOEJTJOVX TJUVBUJF t0NVEFHFMFHFOIFJEUFHFWFONFUÏÏOWBOPO[FNFEFXFSLFSTFFO individueel gesprek te hebben. %F[FBWPOEFOXPSEFOHFIPVEFOJOEFSFHJP3PUUFSEBNFO(PVEBFOJOEF SFHJP #BSOFWFME &EF FO 7FFOFOEBBM ,JKL PQ XXXCVOUHSPFQOM WPPS EF actuele data en schrijf u meteen online in! .FFSXFUFO #FM

groei van mens en organisatie

Tel. 0320 281698 Vraag vrijblijvend een proefplaatsing

www.eminentorgels.nl

Bunt Groep - Galileilaan 23d - 6716 BP Ede - T 0318-830226 - E [email protected]

20 (bijna) achterop zaterdag 8 oktober 2011 nederlands dagblad

stilgezet

van twaalf tot twintig

Lucas 7:41

Reiny de Fijter nd.nl/binnenland beeld Wilma Breunissen

Wie van de twee Er was eens een geldschieter die twee schuldenaars had: de een was hem vijfhonderd denarie schuldig, de ander vijftig. Omdat ze het geld niet konden terugbetalen, schold hij beiden hun schuld kwijt. Wie van de twee zal hem de meeste liefde betonen? Dat is een onverwachte vraag. Ik had verwacht: wie van de twee mag die geldschieter wel het meest dankbaar zijn? Wie moet er het diepst door het stof? Want het is duidelijk: die Geldschieter is God. En als ik van God zoveel genade krijg, nou, dan mag ik mijn dankbaarheid wel héél goed tonen! Kennelijk denk ik, dat dankbaarheid móét. En dat ik nooit dankbaar genoeg ben. En dat God dus fronsend naar mij kijkt. Maar Jezus begint bij het simpele begin, dat moment van onverwachte kwijtschelding. Wie zal het meest verbaasd opkijken? Wie zal het meest stralen? Wie zal het meeste aanhankelijkheid tonen?

limerick

Ik ben een buitendegroepvallertje De jeugd van tegenwoordig. Wie zijn dat? Vandaag: Sabine Boom (14) uit Utrecht. Ze heeft absoluut geen zin om mee te doen met ‘Sonja Bakker-types’. ‘In mijn bed liggen zoveel knuffels dat ik er zelf bijna niet meer bij kan. En dan heb ik ook nog een mand vol naast mijn bed staan. Ze zijn heel belangrijk voor me en hebben allemaal een eigen plaatsje. Dat plekje krijgen ze al naar gelang de tijd dat ik ze heb en wat ze voor me betekenen. Lumi slaapt dicht bij me. Dat is een grote witte hond die ik op mijn dertiende heb gekregen van een vriend. Ik ga veel met die jongen om, maar hij is niet mijn vriendje. Hij woont vlak bij me en had gezien dat ik nogal dol op knuffels ben. Toen heeft hij er dus ook een voor me gekocht. Fleurtje, een hondje, is ook een dierbare knuffel. Haar heb ik de dag na mijn geboorte van mijn tante gekregen. Ik ben heel zuinig op mijn knuffels. Ik heb liever niet dat er iemand aanzit. Vroeger dacht ik dat ze ’s nachts tot leven kwamen. Omdat ik niet snapte dat ze ’s morgens op de grond lagen terwijl ik ze ’s avonds bij me op bed had gelegd. Ik maak natuurlijk gewoon veel bewegingen in mijn slaap, maar dat begreep ik toen nog niet. Bij mijn knuffels bedenk ik karakters en ik geef ze namen. Het zijn beestjes bij wie ik kan uithuilen maar met wie ik ook samen vrolijk kan zijn. Vriendinnen van me vinden dat ik veel te oud ben voor knuffels. Maar dat kan me niet schelen. Ik ken mensen die veel ouder zijn dan ik en ook nog knuffels hebben.’

Anthony Borg

Plaszak in NS-sprinters Een machinist, reizend naar Makken dacht: ik zit voorlopig gebakken! Ik vraag wel entree voor zo’n slimme plee, dan vul ik nóg sneller mijn zakken.

uw limerick hier? [email protected]

ik&mijnhuis bijdragen? [email protected]

Schutting Ik ben samen met ons dochtertje thuis. Het stormt en regent. We kijken naar buiten en genieten van het binnen zijn. De kleine meid kletst honderduit. Ik probeer de krant te lezen, maar dat valt niet mee met dat gekwebbel naast mij. Ik stel voor om tien minuten stil te zijn en wijs op de klok aan wanneer we weer verder gaan praten. Ik hoor herrie en gekraak maar negeer het. Achter mij hoor ik zachtjes: ‘O, mama, kijk nou.’ Maar consequent als ik wil zijn, reageer ik niet. Als de klok de afgesproken tijd aanwijst, roept onze dochter, vol energie: ‘Mama, de schutting is omgewaaid.’

ik&mijnhuis bijdragen? [email protected]

Stuur een ik&mijnhuis De rubriek ik&mijnhuis levert veel mooie berichten op. Het zijn korte verhaaltjes over het dagelijkse leven, opgetekend door lezers. In een paar pennenstreken geven ze een kijkje in het leven van alledag, uw leven. Ze ontroeren, doen glimlachen of schateren of zijn gewoon opvallend. Wilt u uw ervaringen delen? Mail naar [email protected]

Pokémon ‘Ieder mens is uniek en dat moet je zo houden. Ik houd erg van Pokémon, een Japanse tekenfilm. Je hebt er ook computerspellen van. Maar dat durf ik niet op school te zeggen omdat ik zeker weet dat ze het suf vinden. Ze vinden dat veel te kinderachtig. Ik ben al zo’n buitendegroepvallertje. In de klas heb ik een paar vrienden en vriendinnen maar er zijn ook meisjes waar ik het niet mee kan vinden. Dat zijn van die popiejopies, van die types die een Sonja Bakkerdieet doen. Zulke types willen perfect zijn. En als je dat niet bent, hoor je er niet bij. Ik zit er niet mee. Zij durven de uniekheid van anderen niet te accepteren. Het wordt te vaak onderschat hoe stom dat is. Ik heb helemaal geen zin om bij zo’n Sonja Bakkergroep te horen. Je bent goed zoals je bent, vind ik. Ik zit in de derde klas van het vwo op het Bonifatius College in Utrecht. Na de middelbare school wil ik informatica studeren en software gaan programmeren. Mijn computer is daarom een dierbaar bezit. Die sociale media-dingen, daar doe ik aan mee hoor. Zoals Hyves en Facebook. Maar eerlijk gezegd ben ik er niet heel druk mee. Ik ben vooral bezig met spellen van Pokémon en de Pokémon-fansite. Daar kan ik mijn passie delen. Online praten we met elkaar over de nieuwste spellen maar ook over het leven van alledag.’

kinderkerk ‘Of God bestaat, weet ik niet. Als ik hoor van oorlogen, dan snap ik niet dat God liefde kan zijn. Als God iemand is die liefheeft, dan kan Hij toch wat aan die oorlogen doen? Mijn vader gelooft wel en hij gaat ook naar de kerk. Ik ga met hem mee, voor-

al om te helpen met de kinderkerk bijvoorbeeld. Anderen helpen, vind ik leuk. Mijn moeder gelooft niet, denk ik. Ze gaat wel mee naar de kerstdienst. Dat is traditie. Dat doen we ieder jaar. Maar we bidden niet voor het eten. Ja, we hebben een momentje stilte. Wie wil bidden, mag dan bidden.’ ‘Mijn ouders werken allebei voor de overheid. Ze zijn tot zes uur weg en dan hebben mijn broertje

en ik het rijk alleen. We maken vaak ruzie. Dat hoort er volgens mij echt bij. Broers en zussen maken nu eenmaal ruzie. Met mijn moeder heb ik nogal eens discussies. Creatieve meningsverschillen, noemt mijn moeder die. Ze duren soms best lang omdat we allebei eigenwijs zijn. Met mijn vader leg ik het altijd snel bij. Hij maakt het gewoon snel goed.’

ONTWERP EEN T-SHIRT Een T-shirt kan een statement zijn. Met een gekke kreet, een bijzondere tekening of een opvallende grafische print erop kun je veel zeggen. Zeg het! Doe mee met de ND-ontwerpwedstrijd. Het beste T-shirt wordt écht gemaakt en zal worden verkocht in de ND-webwinkel.

Hoe doet u mee? Het liefst ontvangen wij een kant-en-klaar ontwerp, uitgevoerd op een A4’tje. Op papier dus. Als u met naald en draad aan de slag gaat op een echt T-shirt, dan mag u dat opsturen. U kunt uw ontwerp insturen tot 1 december 2011. Op zaterdag 10 december staat het winnende ontwerp in de krant. In het voorjaar van 2012

T-SHIRT ONTWERP WEDSTRIJD

wordt dat – uw? – T-shirt verkocht in onze webwinkel. Stuur het ontwerp naar: ND-T-shirtontwerpwedstrijd t.a.v. Reiny de Fijter, Postbus 111, 3770 AC Barneveld.


Europa vanochtend

vanmiddag

L 98 0

zonnig

5 98

opklaringen

985 990

bewolkt

Regen en koude nacht

1000

1005

4

3

Helsinki

Oslo

101 5 102 0

regen

10 25

Moskou

Dublin

10 30

sneeuwregen

Londen

H

sneeuwbuien

Berlijn Warschau

3

3

10 05

101 0

onweer

L

Parijs

sneeuw mist

zon

maan

07:53 uur 19:02 uur

4

17:24 uur 04:02 uur

wind in Bft Lissabon

1

Madrid

Rome

warmtefront

Dubrovnik Istanboel

zaterdag

zondag

maandag

dinsdag

woensdag

L

koufront

8° 80%

13° W4

5° 90%

nederland

vandaag

stad Amsterdam Arnhem Breda Den Haag Enschede Groningen

weer regenbui regenbui regen regen regenbui regenbui

wereld

vandaag

stad Bangkok Delhi Dubai Kaapstad Mexico City New York Paramaribo Peking Sydney Tel Aviv Vancouver

weer regen zonnig zonnig zonnig regen zonnig regenbui bewolkt regenbui bewolkt regenbui

15° ZW 4

15° 90%

17° W6

10° 70%

morgen

°C 14 14 14 14 12 12

weer regen regen regen regen regen regen morgen

°C 30 34 34 26 22 21 34 27 22 31 16

weer regen zonnig zonnig bewolkt regen zonnig onweer zonnig onweer zonnig bewolkt

15° W5

9° 60%

vandaag

°C 17 15 16 17 14 14

°C 33 34 34 29 20 24 36 27 23 34 14

stad Leeuwarden Maastricht Saba Utrecht Vlissingen Zwolle

weer regenbui regen bewolkt regenbui regen regenbui

europa

vandaag

stad Athene Berlijn Brussel Kopenhagen Londen Madrid Moskou Parijs Rome Stockholm Wenen

weer bewolkt neerslag regen regenbui neerslag bewolkt bewolkt neerslag zonnig bewolkt bewolkt

16° ZW 4

weer regen regen bewolkt regen regen regen

°C 16 14 30 15 19 14

morgen

°C 30 15 16 14 19 23 20 17 20 11 16

weer onweer bewolkt regen regen neerslag bewolkt neerslag neerslag zonnig neerslag bewolkt

Athene

H

hogedrukgebied Canarische Eilanden

L

lagedrukgebied

-1000- isobar

Tunis 5 101

<-15°

-15°/ -10° -10°/ -5° -5°/ 0°

0°/ 5°

5°/ 10°

10°/ 15°

15°/ 20° 20°/ 25° 25°/ 30° 30°/ 35°

>35° H

nederland

morgen

°C 13 12 30 13 15 13

°C 28 16 19 13 21 25 15 22 20 10 14

Nachtvorst

extremen

Het seizoen van de koude nachten breekt weer aan. Op dagen dat Nederland zich in polaire lucht bevindt en een weertype heeft van blauwe lucht, witte stapelwolken en buien is de kans op vorst aan de grond al snel groot. Voorwaarde is wel dat in de nachtelijke uren de wind gaat liggen. Dit weekend hebben we herfstweer met een stevige wind. Maar in de nacht van zaterdag op zondag wordt toch tijdelijk aan vrijwel alle voorwaarden voldaan. Hierdoor kan aan de grond het kwik lokaal net onder nul uitkomen.

Warmst: 24,4 °C in 1920 Koudst: -1,2 °C in 1912 Natst: 21,4 mm in 1917

vorig jaar Maximum: 16,3 °C Minimum: 11,1 °C Aantal mm: 0 mm

hoogwaterstanden Delfzijl 10:06 / 22:45 Den Helder 05:30 / 18:30 Scheveningen 13:45 Vlissingen 12:45

colofon andere diensten en producten van titels en werkmaat- schappijen van Nedag. Als u die informatie niet wenst, kunt u dat schriftelijk melden of een formulier aanvragen bij onze afdeling abonneeservice. advertenties tel. 0342 411711, ma. t/m vr. 8.30-17.00 uur; e-mail: [email protected]; fax 0342 411612. abonnementen familieberichten € 0,87 per mm (incl. btw.), tel. 0342 411711, e-mail [email protected]; per kolom. fax 0342 411613. rubrieks- en zakelijke advertenties abonnementsprijzen: Digitale versie: zie nd.nl/adverteren. per maand € 30,15 € 13,40 sluitingstermijn rubrieksadvertenties één dag per kwartaal € 85,90 € 39,50 voor plaatsing vóór 12.00 uur; zakelijke per jaar € 327,00 € 149,90 In de abonnementsprijs voor de papieren versie advertenties reserveren vóór 09.00 uur, aanleveren vóór 11.00 uur; familieberichten vóór is 1,25% toeslag opgenomen voor toegang van 13.00 uur; geboorte- en overlijdensadvertenties alle digitale producten. vóór 16.00 uur. Advertenties voor weekendabonnementen: maandageditie: zakelijke advertenties vrijdags Papier: zaterdag per kwartaal € 33,50, per jaar tot 12.00 uur; rubrieksadvertenties vrijdags tot € 129,50; vrijdag + zaterdag per kwartaal 13.00 uur; familieberichten e-mail of fax € 55,80, per jaar € 218,70. zaterdags tot 17.00 uur. Papier en online editie: zaterdag per kwartaal € 52,90, per jaar € 206,50; vrijdag + zaterdag per redactieadressen algemeen postbus 111, 3770 AC Barneveld; kwartaal € 68,50, per jaar € 269,00. tel. 0342 411711; e-mail [email protected]; studentenabonnementen: Papier: € 15,05 per maand, per kwartaal € 42,95, fax 0342 411611. politieke redactie: postbus 20018, per jaar € 163,50. Digitaal: € 6,70 per maand, per kwartaal € 19,75, 2500 EA Den Haag; tel. 070 3183180; e-mail [email protected]; fax 070-3453101. per jaar € 74,95. auteursrechten Prijzen zijn inclusief BTW en gelden bij Alle auteursrechten en databankrechten ten automatische incasso. Per acceptgiro € 2,50 aanzien van de inhoud van deze uitgave worden toeslag per betalingsperiode. Abonnementen uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten kunnen ieder moment ingaan. Opzeggen van berusten bij Nederlands Dagblad B.V., c.q. de het abonnement kan telefonisch, schriftelijk of desbetreffende auteur. per e-mail en moet een maand voor het begin bank van de nieuwe betalingsperiode binnen zijn bij de afdeling abonneeservice. ING-bank, Zwolle, rek.nr. 65.94.41.144, Van abonnees legt Nedag Uitgevers B.V. gegevens IBAN NL21 INGB0659441144 - BIC code INGBNL2A vast voor de uitvoering van de abonnementsbezorging overeenkomst. Deze gegevens kunnen gebruikt Informatie over bezorging: maandag t/m worden om abonnees te informeren over de zaterdag tussen 08.30 en 10.30 uur via Uitgave van Nederlands Dagblad B.V. Hermesweg 20, 3771 ND Barneveld, tel. 0342 411 711. postbus 111, 3770 AC Barneveld, www.nd.nl. Nederlands Dagblad B.V. maakt deel uit van Nedag Uitgevers B.V. Directie: P.A. Bergwerff.

de leeuw van lakis

arm in de lucht. ‘Ik zal geen gekke dingen doen! Dadelijk kom ik terug om onze ossen de weg op te leiden. Je kunt op me rekenen!’ ‘Oi, oi’, verzucht ze hoofdschuddend, het vijgensap van haar kin afvegend. Ze blijft haar zoon nakijken en gaat op haar tenen staan om hem zo lang mogelijk te zien tussen de menigte. ‘Oi, oi, oi, mijn zoon! Telkens als ik je even niet zie, krimpt mijn hart ineen.’ Langzaam verandert het opgebroken kamp in een lange karavaan die hortend en stotend in beweging komt. wordt vervolgd

de verloren zus 211. De naburige ranchers – een stel dat volgens May Jan en Keith Mercer heette – hadden de afgelopen week twee keer een aantal koeien teruggebracht die bij hun vee liepen. Na een poosje zei May: ‘Ik was er niet zeker van of ik je nog ooit terug zou zien.’ Zou May, nu ze echt alleen waren, haar eindelijk de les gaan lezen omdat ze zo’n waardeloze zus had? Het was makkelijker om geen antwoord te geven. Christy trok een verfrommeld pakje sigaretten uit haar achterzak, haalde er een uit en probeerde, genietend van het vertrouwde proces, hem met één hand aan te steken. Het was het enige vertrouwde van deze hele ervaring. Maar de wind blies de aansteker steeds weer uit. May wierp een blik op haar en Christy verwachtte een afkeurende blik. Werd roken niet als een zonde gezien? Maar

995

buien

feuilletons

180. ‘Abba! De eerste kar rijdt al de weg op! Zullen we gaan?’ De sfeer van verslagenheid die over het gevangenenkamp hangt, maakt plaats voor opwinding. Itai voelt het ook. Ze gaan op reis. Avontuur. En ditmaal niet alleen, maar met abba, ima, El-Natan en vele andere bekenden. Hij springt weer van de kar af. ‘Ik ren naar voren om te kijken!’ ‘Hier’, zegt zijn moeder, ‘eet alsjeblieft eerst iets, jongen. Je bent zo mager als een vleermuis geworden. Dadelijk stort je neer.’ Ze reikt hem een dikke vijg aan en schudt haar hoofd terwijl ze naar zijn gestalte kijkt. Maar Itai is veel te opgewonden om te eten. ‘Straks!’, roept hij en begint weg te rennen. ‘Ach en wee, ach en wee …’, zegt Sjamira. En terwijl ze de vijg dan maar in haar eigen mond stopt, roept ze hem na, ‘Niet te ver weggaan!’ ‘Nee, ima!’ Itai kijkt om en heft een

0 99

10 00

We gaan ons opmaken voor een wisselvallig herfstweekend. Daarbij zijn er af en toe flinke verschillen in het land wat betreft temperatuur, regenduur en wind. Vandaag bijvoorbeeld is het langdurig nat in het zuidwesten en westen. Daar heeft de zon nauwelijks kans om door te breken. Richting het noordoosten vertonen de wolken vaker gaten en zijn er naast buien dus vaker droge perioden. Daarbij kan zelfs de zon soms even schijnen. Voor de temperatuur maakt het weinig uit. Het is fris met maxima van 12 tot 14 graden. De wind komt uit het westen tot noordwesten en is 4 tot 5 Bft, soms even 6 Bft. Komende nacht klaart het in het binnenland flink op en wordt het vrijwel windstil. Het wordt koud. Het kwik daalt in het oosten tot 4 graden en aan de grond kan het misschien licht vriezen. Het heldere weer maakt zondagochtend snel weer plaats voor dikke wolken. Vanuit het westen gaat het langdurig regenen. In het westen stijgt de temperatuur naar 17 graden, maar in het oosten blijft het lang kil. Pas aan het begin van de avond wordt daar de 14 graden gehaald. Verder staat er langs de noordkust een krachtige zuidenwind.

995

4

1000

4

98

weer Nederland Michiel Severin

in plaats van iets te zeggen, kwam May vlak naast haar rijden en beschermde ze met haar hand het vlammetje tegen de wind. Christy zag kans om zonder verdere problemen haar sigaret aan te steken. ‘Ehh, bedankt’, zei ze. May’s reactie was een glimlach en ze reden een paar minuten zwijgend verder, waarbij Christy’s paard automatisch achter May aansjokte. ‘Wat doe je tegenwoordig?’ riep May haar toe. Een onschuldige vraag. ‘Ik werk in een boekhandel in Longmont.’ wordt vervolgd

tel. 0800 0224211 (gratis) ) of SMS 222 naar 1008 (55 cent per bericht) wanneer u vandaag geen krant hebt ontvangen. Wanneer u voor het eerst gebruik maakt van deze service vermeld dan postcode en huisnummer. leeshandicap Voor mensen met een leeshandicap verschijnt de krant ook dagelijks in elektronische vorm. Inlichtingen: De Luisterpost/Bralectah, postbus 499, 8000 AL Zwolle, 038 4270448, e-mail [email protected]. redactie hoofdredactie dr. K. van Bekkum, P.A. Bergwerff (hoofdredacteur), R.L.J. Sekeris, F.H. Tijssen (secr.). eindredactie H.F. de Bruijne (chef verslaggeving), C. Dorland, J.R.M. Vermeulen. bureauredactie / verslaggeving S. Bol MA, drs. W. Bouwman, M.F.L. Dodds-Reijnen, drs. R.M.R de Fijter, J.A. van GarderenHoogland, J.E. Hopman, H.J. Meijer, P.G. Noordhuis, A.J. Pleijsier, drs. E. Sloot, P.J. Sneep, drs. A.I. van Soest, L.E. Stelmade Haan, drs. R. Ubels, drs. H. Veenhof, G. Wilts. buitenlandcommentator drs. J. van Benthem. redactie kerk en religie H.G. Bruins, D. Gillissen (chef), M. Hoogendoorn MA, G. ter Horst. media H.J. Ploegman, G.G.G. van IJken. opinie F.H. Tijssen (chef), drs. R. Ubels, A. Zwartbol. politiek G. Beverdam, drs. M. Janssens (Europa), drs. P.H. de Jong (chef). Gulliver / Zeven R. van den Berg (chef), M.A.J. Eversdijk-Cornelisse, S.G. Geuze-Verboom, W.F. Houtman, H. Rozema, drs. D. Schinkelshoek, drs. R. Sikkema, drs. J.W. Veenhof, R.C. Wiskerke. internet R.W. van Mourik MSc (coördinator), mr. S.J. Mouissie, M.H. van Rossum, M.W. Westerterp-van Vuren, G.G.G. van IJken. vormgeving J.H.M. van Beusekom, J.W. Pot.

22 media zaterdag 8 oktober 2011 nederlands dagblad

v vallende goudkleurige jurk wist ze alle o ogen op haar gericht, eerst te midden v van Zuid-Amerikaanse dansen zangg groepen, daarna tijdens een rustig bezzoek aan de Haagse Schilderswijk. Ook aandacht voor het bezoek van koningin a Beatrix aan de galavoorstelling ‘Vier40’ B van dansgezelschap Introdans in Arnv hem. Erik Schoonhoven, juwelenexh pert, vertelt over de waarde van kostp bare sieraden uit het bezit van de b Oranjes. O

Ned. 1, VARA, 22.25-23.20 uur

Sonja op zaterdag Nog één keer keert ze beroepshalve terug in de Rode Hoed in Amsterdam: de Nederlandse talkshowkoningin Sonja Barend. Ze praat met andere interviewers over de kneepjes van het vak. Veel gedenkwaardige vraaggesprekken uit de archieven passeren de revue. Daarnaast wordt de Sonja Barend Award voor het beste televisie-interview van het afgelopen seizoen uitgereikt. Genomineerd zijn Matthijs van Nieuwkerk, Jeroen Pauw & Paul Witteman, Sven Kockelmann en Twan Huys.

Ned. 2, Ned 2 NTR, NTR 16.05-16.30 16 05 16 30 uur

Ned. 22, EO Ned EO, 18 18.55-19.30 55 19 30 uur

Caribisch Nederland

Door de wereld

Sinds 10 oktober 2010 is het Caribische eiland Sint-Eustatius een Nederlandse gemeente geworden. Veel Nederlandse w wetten en regels worden doorgevoerd. M Maar is de lokale bevolking hier wel b blij mee? IIn deze aflevering staat een basisschool o op Sint-Eustatius centraal. De voertaal o op het eiland is Engels, maar de Citottoetsen moeten in het Nederlands gem maakt worden. Dit leidt tot veel prob blemen. Sinds de eenwording met N Nederland komen er steeds meer Ned derlandse onderwijskundigen naar het e eiland om de leerkrachten te onderssteunen in het werken met de nieuwe ttaalmethodes. Maar of het werkt?

Met onder meer een reportage over de zendingsreis van organisatie TRIN naar Birma. De organisatie claimt dat er tijdens die reis blinden genezen zouden zijn. Professor Willem Ouweneel, van dichtbij betrokken bij TRIN, reageert op de reportage. Ned. 2, EO, 19.30-20.10 uur

Blauw bloed Het royaltyprogramma, gepresenteerd door Jeroen Snel, staat in het teken van prinses Máxima en haar drukke bestaan. Deze week had ze elke dag een of meerdere verplichtingen. Van het Brasil Festival tot een bijeenkomst van de Raad van State. Gekleed in een op-

Ned. 2, NTR/VPRO, 21.20-22.00 uur

Ned. 3, VPRO, 19.20-19.56 uur

Yotta Een maand lang zonder spelcomputer, televisie en mobiele telefoon? En ook nog eens zo min mogelijk water, elektriciteit en gas verbruiken? Dit kinderprogramma van de VPRO zoekt het uit in de realityserie ‘Yotta’, gepresenteerd door Edson da Graça. In de achtdelige familieserie gaan drie gezinnen met elkaar de strijd aan om zo energiezuinig mogelijk te leven. Alle elektrische apparaten worden uit huis gehaald en het witgoed gaat achter slot en grendel.

Andere tijden In ‘Tussen de wal en het schip’ gaat het geschiedenismagazine terug naar 1958. Om precies te zijn: terug naar de Kruisberg in Doetinchem. Nu een halfopen gevangenis, toen een detentiecentrum voor Indonesische verstekelingen die illegaal naar Nederland kwamen. Waarom werden wij hier als criminelen opgesloten, vraagt Charles Ferdinandus (73) zich af. Hij is nog steeds boos. Samen met zijn broer Max (77) en Thijs Warella (73) is hij voor het eerst in 53 jaar terug in de Kruisberg.

Ned. 3, VPRO, 20.50-22.00 uur

Louis Theroux Na vier jaar keert de Britse documentairemaker Louis Theroux terug bij de weinig populaire Amerikaanse familie Phelps. Er is de afgelopen vier jaar veel

▹ Fort Boyard ...ma Ned. 3, 20.25-21.25 uur..................................................................................................................................... ma Ned. 2, 20.55-22.00 uur ................................................................................................... ...............................................................

▹ Monarchiedebat

zaterdag

nader bekeken Gerben van IJken nd.nl/media beeld epa / Warren Toda

Sherlock House House, een Amerikaanse ziekenhuisserie is, met 81,5 miljoen kijkers, het meest bekeken televisieprogramma ter wereld. Dat heeft het Guiness book of records laten berekenen. Dokter Gregory House is mank, boos en aan drugs verslaafd. Maar hij is briljant. Met zijn team van artsen, die hij overlaadt met zijn minachting voor hun inzet, redt hij al acht jaar de levens van patiënten die met de meest bizarre ziektes bij hem worden gebracht. House slaagt er in bijna alle gevallen in het leven van de patiënt te redden. Maar als dat niet lukt, weet hij wel om welke ziekte het gaat. House houdt van een puzzel: zorgen voor het welzijn van de patiënt is niet zijn motief, het bestrijden van de ziekte is zijn prioriteit. Het is niet ongewoon dat hij patiënten bedreigt en mishandelt om zijn doel te bereiken. Kortom: House is een nare man. Waarom is de serie dan toch zo populair? In House is een glimp te zien van de grootste speurneus ter wereld: Sherlock Holmes. En televisiekijkers houden van een speurneus. De overeenkomsten tussen de speurders zijn groot. Beiden zijn arrogant en onhandelbaar, beiden gebruiken drugs, beiden houden van een mysterie om het mysterie en beiden gaan door roeien en ruiten om het mysterie op te lossen. Daarnaast maakt het spel van de Britse acteur Hugh Laurie (foto)

House fascinerend om naar te kijken. Laurie speelt het nare karakter Gregory House het afgelopen zeven jaar sterk en consistent. In Amerika was de Brit Laurie daardoor een sensatie. In Europa was hij al langer bekend om zijn timing en sterke acteren in de komedieseries Blackadder en A bit of Fry and Laurie. Dat zou ook een rol kunnen spelen bij het succes van de serie in onder andere Nederland en Frankrijk. 81,5 miljoen kijkers is veel, toch is ook House onderhevig aan slijtage. Het aantal kijkers in de VS neemt jaar naar jaar af en door bezuinigingen zijn acteurs uit de serie verdwenen. De belangrijkste daarvan is Lisa Edelstein. Als dokter Cuddy fungeerde zij als romantische tegenspeelster van House. Voor veel kijkers een van de redenen om in de schakelen: kan zo’n nare man wel een relatie aan? ‘Nee’ is het antwoord. Maar de hoop van de kijkers hield de serie draaiende. House is afgelopen week begonnen aan zijn achtste en naar verluidt laatste seizoen. Het ziekenhuis bracht de schrijvers niets nieuws meer. Nu speelt de serie zich af in de gevangenis waarin de mopperdokter zijn trukendoos mag opentrekken om zijn medegevangenen in leven te houden. Of deze verhuizing en herstart ook de serie in leven kan houden, is nog maar de vraag. ▶▶ House wordt elke donderdagavond door SBS6 uitgezonden / www.fox.com/house

nederland 1

06.00 NOS Tekst tv. 09.05 Nederland helpt. 09.30 Crazy wisdom. 10.30 Us fûgels. 11.00 Het Vermoeden. 11.29 Wilde Ganzen. 11.30 Viman, het vedisch luchtvoertuig van de goden. 12.00 De halve maan. 13.00 NOS Journaal. 13.05 50 Plus. 13.10 Opium. 13.40 De slavernij. 14.30 De Ombudsman. 15.00 Durf te denken. 15.24 Life is beautiful. 15.25 Z.O.Z. 16.00 NOS Journaal. 16.05 Caribisch Nederland. 16.30 Vals plat. 17.00 AVRO Kunstuur. 17.55 De verandering. .......................................................

18.00 NOS Journaal. 18.15 NOS Sportjournaal. 18.20 EenVandaag. 18.55 Kassa. 19.25 Zo vader, zo puberzoon. 20.00 NOS Journaal. 20.25 Lang leve de tv. 21.45 Koefnoen. 22.25 Sonja op zaterdag. 23.20 NOS Studio Sport. 23.50 NOS Journaal. .....

18.25 Nederland zingt. 18.55 Door de

00.05 KRO Detectives: Taggart. 00.55 NOS Journaal. 01.44 NOS Tekst tv.

wereld. 19.30 Blauw bloed. 20.10 Man bijt hond zaterdageditie. 20.25 Debat op 2. 21.20 Andere tijden. 22.00 Nieuwsuur. 22.35 Opium. 23.05 Alles stroomt. .......... 00.55 Nachtzoen. 01.05 Nieuwsuur.

rtl 4

06.00 Autosport: Formule 1. 08.30 Breakfast. 11.00 Saturday kitchen live. 12.30 Nigel Slater’s simple cooking. 13.00 BBC News. 13.10 Regionaal nieuws en weerbericht. 13.15 Football focus. 14.00 Autosport: Formule 1. 15.15 A question of sport. 15.45 Don’t scare the hare. 16.20 Flubber. 17.45 BBC News. 17.55 Regionaal nieuws en weerbericht. ..............................

18.00 RTL Nieuws. 18.05 Eigen huis & tuin. 18.55 RTL Woonmagazine. 19.30 RTL Nieuws. 19.55 RTL Weer. 20.00 Ushi & The family. 20.45 Ik hou van Holland. 22.25 Dit was het nieuws. 23.25 Diva’s draaien door. 23.45 RTL Nieuws. 23.55 RTL Weer. ..

18.05 Celebrity master chef. 19.05 Strictly come dancing. 21.05 Merlin. 21.50 The National Lottery: Secret fortune. 22.40 Casualty. 23.30 BBC News. 23.50 Outnumbered. .............................................

een 09.00 Herfstbeelden. 11.55 Groenland. 12.15 TV Brussel. 12.45 De vrije markt. 13.00 Het journaal. 13.30 Het weer. 13.35 Villa politica. 14.10 Pilot’s puppies. 15.35 Clips. 15.50 De topcollectie van. 16.20 Murdoch mysteries. 17.05 S1ngle. 17.30 Buren. 17.55 Kijk uit. ........

Een stap verder www.visser-visser.nl

bbc 1

06.00 Teleshop 4. 06.01 Veilig scan. 06.20 Jacques Cousteau. 07.20 Carlo & Irene op de rode loper. 07.50 Life 4 You presenteert het Musical Awards Gala. 09.55 Altijd jong. 10.25 Apotheek & gezondheid. 11.00 Lang zullen we leven. 11.30 RTL Autowereld. 12.00 AFAS Tennis Classics. 15.55 4Me. 16.25 Droom van een huis. 17.00 EHBO: Eerste Hulp Bij Opvoeden. ...........

00.00 Diva’s draaien door. 00.45 Teleshop 4. 00.46 Cupido TV. 03.00 Sneak preview. 05.00 Veilig scan. 05.30 Car tracks.

advertentie

nederland 2

06.00 NOS Tekst tv. 08.50 En toen was er beeld. 09.05 Nederland in Beweging! 09.25 NOS Studio Sport: WK Rugby. 10.25 NOS Studio Sport: WK Rugby. 11.20 AVRO Close up: Food design. 12.20 Sterren.nl Top 20. 13.00 NOS Journaal. 13.10 Fort Boyard. 14.10 De dropping (TV Lab). 15.05 Recht in de regio. 15.40 Politie te paard. 16.10 Ellen Blazer: Schitteren in de schaduw. 16.50 Sterren.nl: De BUMA NL Awards. 17.50 Socutera: KNRM (Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij). 17.59 EenVandaag. ....

18.00 Het journaal. 18.10 Vlaanderen vakantieland. 19.00 Het journaal. 19.30 Het weer. 19.35 Man bijt hond. 20.05 Joker+ en Lotto. 20.10 10 Jaar Dieren in nesten. 20.45 De slimste thuis. 21.45 Vrienden van de Veire. 22.30 The Tudors. 23.25 Het journaal laat. 23.45 Winst Joker+/Lotto. 23.46 KENO-uitslagen. 23.47 EuroMillions. 23.48 Het weer. 23.50 The protectors. ..... 00.45 Doorlopende herhalingen van Het journaal laat en Het weer.

00.20 Ask Rhod Gilbert. 00.55 The football league show. 01.35 Highlander 5 - The source. 02.55 Weerbericht. 03.00 BBC News.

nederland 3 06.00 NOS Tekst tv. 06.28 Z@pp. 06.29 Z@ ppelin. 06.30 Kabouter Plop. 06.35 Piet Piraat. 06.40 Dip & Dap. 06.45 Pingu. 06.50 Pingu. 06.55 Het Zandkasteel. 07.10 Nellie & Cezar. 07.15 Nellie & Cezar. 07.20 Sesamstraat. 07.50 KRO Kindertijd. 07.51 Fride op het schip. 08.02 Kikkers en meisjes. 08.04 Super Sofie. 08.10 Woezel en Pip. 08.14 Z@pp. 08.15 Z@PP Kids Top 20. 08.45 Z@pplive. 08.55 Z@ppSport. 09.10 Z@pplive. 09.30 Checkpoint. 09.55 Z@ pplive. 10.05 Heibel langs de lijn. 10.15 Z@ pplive. 10.30 Art XS. 10.40 SpangaS weekoverzicht. 11.30 The elephant princess. 11.55 AVRO Junior Songfestival 2011. 13.00 Z@PPbios: Afblijven. 14.40 Making of Razend. 14.55 AVRO Junior Songfestival 2011. 15.00 Karaoke Kids. 15.30 Z@PPbios: Timboektoe. 17.10 Vrijland. 17.45 De BZT show. ....................................

18.45 NOS Jeugdjournaal. 18.55 Doctor Cheezy. 19.20 Yotta. 19.55 Nederland 3. 19.56 Socutera: KNRM (Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij). 20.00 De Wereld Draait Door. 20.50 Louis Theroux: America’s most hated family in crisis. 22.00 Seinpost Den Haag. 22.55 DWDD Recordings. ....................................... 00.25 Conspiracy XIII. 01.55 NOS Studio Sport. 02.50 NOS Tekst tv.

zdf 08.50 logo! Die Welt und ich. 09.00 1, 2 oder 3. 09.25 Bibi und Tina. 09.50 Elephant Princess - Die Rettung von Manjipoor. 10.35 pur+. 11.00 Heute. 11.05 Die Küchenschlacht - der Wochenrückblick. 13.00 Heute. 13.05 ZDFwochen-journal. 13.55 Große Städte, Große Träume. 14.40 Das Traumschiff. 16.15 Lafer!Lichter!Lecker! 17.00 Heute. 17.05 Länderspiegel. 17.45 Menschen - das Magazin. ........

18.00 ML mona lisa. 18.35 Hallo Deutschland. 19.00 Heute. 19.20 Wetter. 19.25 Da kommt Kalle. 20.15 Wetten, dass...? 22.45 Heute-journal. 22.58 Wetter. 23.00 das aktuelle sportstudio. 23.55 Standpunkte: Bericht vom Parteitag der CSU in Nürnberg. ............................................... 00.10 Heute. 00.15 Heiße Nächte in L.A. 01.45 Spiel oder stirb. 03.00 Heute.

canvas 10.25 De week van Karrewiet. 10.35 Disney’s Kim Possible. 10.57 Jes Clips. 11.00 Spring. 11.10 Spring. 11.25 Sunjata: Voor, op en achter het toneel. 11.50 De week van Karrewiet. 11.58 . 13.29 CANVAS. 13.30 De vloek van Osama. 14.22 De Canvasconnectie. 14.52 Reyers laat. 15.28 . 15.29 KETNET. 15.30 Samson en Gert. 15.55 Hazentem Internationaal. 16.05 De Smurfen. 16.30 Disney’s Legende van Tarzan. 16.50 Sally Bollywood. 17.02 Jes Clips. 17.05 De 5. 17.30 Pat & Stan. 17.40 Disney’s The emperor’s new school. ...............................

18.00 X-peditie X-treem. 18.35 Jungle beat. 18.40 De week van Karrewiet. 18.50 Kulderzipken. 19.22 Jes Clips. 19.25 Geboren jagers. 19.53 . 19.59 CANVAS. 20.00 Het journaal. 20.10 Vranckx. 20.40 Vera. 22.10 Taggart. 23.00 The band’s visit.

ngc 08.00 Alaska state troopers: Drug bust. 09.00 Bite me with Dr Mike Leahy: Mexico. 10.00 Secrets of Egypt: Cleopatra - The last pharaoh. 11.00 Shark men: Getting lucky. 12.00 By any means: Vietnam to Indonesia. 13.00 Breakout: Pittsburgh Six. 14.00 Breakout: The escapist. 15.00 Breakout: Ohio’s most wanted. 16.00 The dog whisperer: Viper and Diesel. 17.00 The dog whisperer: Bad hair day. .......................

18.00 Ipredator: Killer whale. 19.00 Breakout: The Texas seven. 20.00 America’s hardest prisons: Life after lockdown. 21.00 Megafactories: Bentley. 22.00 Locked up abroad: Philippine terror. 23.00 Alaska state troopers: Armed and dangerous. ....................................... 00.00 Air crash investigation: Cold case. 01.00 The escape factory. 02.00 Megafactories.

23 media nederlands dagblad zaterdag 8 oktober 2011

veranderd bij de Phelps in Topeka. Ze zijn ervan overtuigd dat het einde van de wereld nabij is en gedragen zich steeds extremer. Ook neemt niet iedereen Theroux’ eerdere documentaire over de Phelps in dank af.

Za, Radio 1, TROS, 11.02-12.00 uur

Kamerbreed

Zo, Ned. 2, NTR, 20.15-21.10 uur

De slavernij Geschiedenisserie over het Nederlandse aandeel in de internationale slavernij. In de vierde aflevering ‘Industrie in de tropen’ laat Daphne Bunskoek zien hoe Suriname eruit zag tijdens de Nederlandse kolonisering. Het oerwoud dat Surinames bodem bedekte werd deels omgetoverd in Hollandse polders. Plantages kregen namen als Spijt en Nijd, Zorgvliet en Alkmaar. Ze onderzoekt ook wie de Nederlandse planters waren die eind zeventiende eeuw hun fortuin in de koloniën zochten. Zo, Ned. 2, IKON, 21.10-22.00 uur

Paul Rosenmöller en het land van Obama In zijn reportageserie reist Paul Rosenmöller door de Verenigde Staten van Amerika. Hij vraagt zich af wat er over is van de euforie die zich meester

maakte van het land toen Obama president werd. De bevolking van Amerika is opgebouwd uit immigranten die geloofden in de Amerikaanse droom. Maar hoe zit het met de nieuwe immigranten? De aflevering ‘Arizona, grenzen van de vrijheid’ gaat over de vele arme Zuid-Amerikanen die dagelijks het beloofde land Amerika proberen te bereiken. Hoewel velen er werk vinden als illegale landarbeider, kinderoppas of tuinman, zijn de latino’s zelden welkom.

Gasten zijn Jolande Sap, fractievoorzitter van GroenLinks in de Tweede Kamer, Thijs Berman, voor de PvdA in het Europarlement en Carola Schouten, financieel woordvoerder van de ChristenUnie in de Tweede Kamer. Een van de kritiekpunten van de scheidende PvdA-voorzitter Ploumen is het gebrek aan linkse samenwerking. Hoe ver zou Jolande Sap willen gaan in zo’n linkse combinatie? En hoe kijkt ze aan tegen de positie van PvdA-fractievoorzitter Job Cohen? De Tweede Kamer ging deze week akkoord met een hoger garantiebedrag voor zwakke eurolanden. De oppositie steunde de regering, de ChristenUnie was een van de partijen die tegen stemde. Waarom?

ze haar tijd bij het Leger des Heils beleefd en wat wilde ze bereiken? Za, Radio 5, EO, 20.30-21.00 uur

Deze week Wat is de hel precies? En past de hel als plek van oordeel wel in ons beeld van een liefdevolle God? Deze vragen staan sinds kort weer stevig in de belangstelling onder christenen. Een van de aanleidingen is de bestseller van de Amerikaanse evangelicale theoloog Rob Bell, Love wins. De kern van zijn verhaal is dat mensen in de hel ook nog voor God kunnen kiezen. In Nederland lijkt dat gedachtengoed ook meer ingang te vinden. Deze week pakt het tijdschrift CVKoers er met een groot verhaal mee uit. Arenda Haasnoot, Arjan Lock en Jan Hoek praten erover.

Zo, Radio 5, ZvK, 17.02-17.59 uur

Kerkdienst ‘Loslaten, daar heb je moed voor nodig’, zegt dominee Charlie Lodewijk van de Nederlands Gereformeerde Kerk in Neede. ‘Want je kunt daar als mens best moeite mee hebben, het is soms lastig om alles achter te moeten laten en het onbekende tegemoet te gaan. Je hebt dan ook geloof en vertrouwen nodig op de Here God.’ De preek van Lodewijk gaat over Genesis 12, het verhaal waarin Abraham geroepen wordt zijn familie en zijn land achter te laten.

Za, Radio 5, EO, 12.02-13.30 uur

Leef je geloof Met onder meer een gesprek van Andries Knevel met Ine Voorham over haar recente afscheid van het Leger des Heils. Zij blikt met hem terug op de afgelopen veertig jaar. Hoe heeft

▹ Tegenlicht: tussen Egypte en Gaza .................................................................................................................... ma Ned. 2, 22.55-23.55 uur.........................................................................................................................................................

zondag

nederland 1 06.00 NOS Tekst tv. 08.05 Nederland in Beweging! 08.30 Tijd voor MAX. 09.30 Eva Jinek op Zondag. 10.15 NOS Studio Sport: WK Rugby. 11.20 Boeken. 12.00 NOS Journaal. 12.10 Buitenhof. 13.10 NOS Studio Sport. 13.55 NOS Studio Sport. 17.25 De rijdende rechter. ..........

18.00 NOS Journaal. 18.10 Praatjesmakers. 19.00 NOS Studio Sport. 20.00 NOS Journaal. 20.20 Hello Goodbye. 21.10 Eén tegen 100. 22.05 NOS Studio Voetbal. 23.00 zo: RAYMANN. 23.50 NOS Journaal. .. 00.05 Overspel. 00.55 NOS Journaal. 01.38 NOS Tekst tv.

nederland 2 06.00 NOS Tekst tv. 07.20 Nederland helpt. 07.45 Schepper & co aan tafel. 08.10 Schepper & Co in het land. 08.30 De wandeling. 08.55 Nederland zingt op zondag. 10.10 Geloofsgesprek. 10.30 Eucharistieviering. 11.30 Het Vermoeden. 12.00 LUX: De wereld tien jaar na 9/11. 12.30 Mijn moskee is top. 12.55 Life is beautiful. 13.00 NTR Podium. 14.00 Doctor Jost. 14.15 Zoek de verschillen. 15.00 Viman, het vedisch luchtvoertuig van de goden. 15.30 Omrop Fryslân. 16.00 NOS Journaal. 16.05 City folk. 16.30 Socutera: KNRM (Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij). 16.35 Knoop in je zakdoek: Knoopspel. 17.05 AVRO Close Up: In het atelier van Mondriaan. ..........................

18.05 Kunststof TV. 18.50 De berging van de Koersk. 19.35 Andere tijden. 20.15 De slavernij. 21.10 Paul Rosenmöller en het land van Obama. 22.00 NOS Journaal. 22.15 Brandpunt. 23.00 Kruispunt. 23.30 Gesprek op 2. .................................... 00.00 Soul & Jazz. 00.29 Dode Dichters Almanak. 00.35 Buitenhof. 01.30 Brandpunt. 02.15 NOS Tekst tv.

De berging van de Koersk, Ned.2, 18.50 uur.

rtl 4 06.00 Veilig scan. 06.20 Mystery woman: Wild west mystery. 08.00 Droom van een huis. 08.30 RTL Woonmagazine. 09.00 Lekker weg aan tafel. 09.30 Eigen huis & tuin. 10.25 Oei ik groei. 10.55 Altijd jong. 11.25 Lang zullen we leven. 11.55 Apotheek & gezondheid. 12.25 AFAS Tennis Classics. 15.55 EHBO: Eerste Hulp Bij Opvoeden. 16.55 Wereldwijnen. 17.25 Carlo & Irene: Life 4 you. .......................................

18.00 RTL Nieuws. 18.10 Carlo & Irene: Life 4 you. 19.20 VriendenLoterij De winnaars. 19.30 RTL Nieuws. 19.55 RTL Weer. 20.00 Obese. 21.30 Dit was het nieuws. 22.30 Kwestie van kiezen. 23.30 RTL Nieuws. 23.40 RTL Weer. 23.45 Hotter than my daughter. ......................................... 00.45 Teleshop 4. 00.46 Cupido TV. 03.00 Sneak preview. 05.00 Veilig scan.

een 09.00 Braambos. 10.00 Eucharistieviering. 11.00 De zevende dag. 13.00 Het journaal. 13.30 Het weer. 13.35 Half uur natuur. 14.05 Bringing up baby. 15.45 De topcollectie van. 16.15 National Geographic. 17.10 Kijk uit. 17.15 Vlaanderen vakantieland. ...........................

18.00 Het journaal. 18.10 Groenland. 18.30 Dagelijkse kost. 19.00 Het journaal. 19.20 Sportweekend. 19.55 Het weer. 20.00 Dublin Zoo. 20.30 Flikken Maastricht. 21.20 Het goddelijke monster. 22.15 Brazilië voor beginners. 23.10 Het journaal laat. 23.30 Het weer. 23.35 De zevende dag. ................................................ 01.35 Doorlopende herhalingen van Het journaal laat en Het weer.

bbc 1 07.00 Autosport: Formule 1. 10.10 The Andrew Marr show. 11.10 Sunday morning live. 12.10 Country tracks. 13.05 Weekweerbericht. 13.10 The politics show. 14.10 Escape to the country. 15.10 Bargain hunt. 15.40 Autosport: Formule 1. 17.40 Planet dinosaur. .............................

18.10 Points of view. 18.25 Songs of praise. 19.00 BBC News. 19.15 Regionaal nieuws en weerbericht. 19.25 Countryfile. 20.20 Weekweerbericht. 20.25 Strictly come dancing results. 21.00 Antiques roadshow. 22.00 Spooks. 23.00 BBC News. 23.15 Regionaal nieuws en weerbericht. 23.25 U2: From the sky down. ............... 00.55 U2 at Glastonbury. 01.55 Weerbericht. 02.00 A farmer’s life for me. 03.00 Holby City. 04.00 Windfarm wars. 05.00 BBC News.

canvas

nederland 3 06.28 Z@pp. 06.29 Z@ppelin. 06.30 Kabouter Plop. 06.35 Piet Piraat. 06.40 Dip & Dap. 06.45 Pingu. 06.50 Pingu. 06.55 Het Zandkasteel. 07.10 Nellie & Cezar. 07.15 Nellie & Cezar. 07.20 Sesamstraat. 07.45 KRO Kindertijd. 07.46 Nijntje special. 08.14 Z@pp. 08.15 Karaoke Kids. 08.40 Z@ppSport. 09.00 Villa Achterwerk: Van hier tot Tokio. 10.00 Taarten van Abel. 10.25 SpangaS weekoverzicht. 11.15 H2O. 11.40 The elephant princess. 12.05 The elephant princess. 12.30 The elephant princess. 13.00 Z@PPbios: Radeloos. 14.50 Z@PP Kids Top 20. 15.15 Verborgen verhalen. 15.30 Z@ PPbios: Lover of loser. 17.10 Making of Razend. 17.30 Heibel langs de lijn. 17.40 Checkpoint. 17.45 NOS Weekoverzicht Jeugdjournaal. .........

18.15 De slavernij junior. 18.45 NOS Jeugdjournaal. 18.55 Puberruil Z@PP. 19.24 Nederland 3. 19.25 De week van Filemon. 19.50 3 op reis. 20.25 Seinpost Den Haag. 21.20 De zomer voorbij. 21.55 Mag ik u kussen? 22.35 Spuiten en slikken. 23.30 Nip/Tuck. .......................................... 00.15 Humor TV op 3. 00.50 NOS Studio Sport. 02.45 NOS Tekst tv. 05.58 Z@pp. 05.59 Z@pp.

zdf 07.45 Bibi und Tina. 08.10 Löwenzahn. 08.35 Löwenzahn Classics. 09.00 Heute. 09.02 sonntags. 09.30 Evangelischer Gottesdienst. 10.15 Wetten, dass...? 12.45 Das Superschiff. 13.00 Heute. 13.03 Peter Hahne. 13.35 ZDF. umwelt. 14.05 Die Nibelungen I - Siegfried von Xanten. 15.30 Heute. 15.35 Die Nibelungen II - Kriemhilds Rache. 17.00 Heute. 17.10 ZDF SPORTreportage. ........................................

18.00 ZDF.reportage: Warum ist es am Rhein so laut? 18.30 Terra Xpress. 18.55 Aufruf des Bundespräsidenten zur Woche der Welthungerhilfe. 19.00 Heute. 19.10 Berlin direkt. 19.30 Terra X: Die Macht der Elemente - mit Dirk Steffens. 20.15 Beate Uhse - Das Recht auf Liebe. 22.05 Beate Uhse - Sex made in Germany. 22.35 Heute-journal. 22.50 Kommissar Beck.

ngc

08.00 Mega Mindy. 08.25 Ketnet King Size. 08.40 De avonturen van Bibi & Tina. 09.05 Ketnet King Size. 09.20 Mijn monsters & ik. 09.45 X-peditie X-treem. 10.15 De week van Karrewiet. 10.23 Jes Clips. 10.25 Twisted Whiskers. 10.35 Disney’s The emperor’s new school. 11.00 Spring. 11.10 Spring. 11.22 Jes Clips. 11.25 6tien. 11.50 De week van Karrewiet. 11.58 . 11.59 CANVAS. 12.00 Klassiek. 13.10 . 13.59 CANVAS. 14.00 Sporza. 17.58 . 17.59 KETNET. ...

09.00 Bite me with Dr Mike Leahy: USA. 10.00 Secrets of Egypt: Valley of the kings. 11.00 Shark men: Looking for ladies. 12.00 Alaska state troopers: Manhunt. 13.00 Breakout: Prison romance. 14.00 The dog whisperer: Jumping Min Pins, rock dog, music Maddy. 15.00 The dog whisperer: Bikini, Fella, Winston & Oliver. 16.00 The dog whisperer: Drop it sugar!, three’s a crowd, the other woman. 17.00 Known universe: Star gates. .......................................

18.00 De Elfenheuvel: Compilatie. 18.45 De week van Karrewiet. 18.55 Kulderzipken. 19.25 Geboren jagers. 19.53 . 19.59 CANVAS. 20.00 Het journaal. 20.15 De Canvasconnectie. 20.45 Goudvis. 21.40 Geen probleem. 22.10 Séraphine. ...........

18.00 Animal Mega Moves: Rhinos. 19.00 Breakout: Prison romance. 20.00 America’s hardest prisons: Most dangerous women. 21.00 Inside: Tokyo Mafia. 22.00 Witness: Japan Disaster. 23.00 Taboo: Role Play. ................................................

00.15 Braambos. 01.15 Doorlopende herhaling van De zevende dag en De Canvasconnectie.

00.00 Drugs Inc.: Heroin. 01.00 Britain’s underworld: Liverpool. 02.00 Inside: Tokyo Mafia.

▹▹ kijk voor het complete programmaoverzicht op www.nos.nl of op Teletekst pagina 200 ....................................................▹▹

column Reina Wiskerke nd.nl/columns

Toch niet boos ‘Voor mij is er na de dood niets’, zei Inge. ‘Ik denk dat sommige mensen het gewoon te moeilijk vinden om dat te aanvaarden en dat ze daarom steun zoeken in hun geloof.’ Inge zat in het programma van Sophie Hilbrand: Je zal het maar zijn (BNN). Het ging over drie ( jong)volwassenen die ‘worstelen’ met hun opvoeding. Ze werden op een prettige manier geïnterviewd door Hilbrand. De moeder van Inge zit bij een sekte met een ‘extreem christelijk geloof’. Toen Inge nog bij haar woonde, werd ze bang gemaakt voor geesten en de hel, als ze niet gehoorzaamden. ‘God zat achter een wolk en zag alles. Net Big Brother.’ Dagelijks baden ze een uur. Ze mocht als meisje geen broek dragen. Inge was blij dat ze al weer jaren (na een juridische strijd) bij haar vader en stiefmoeder woont. En dan Priscilla. Zij figureerde ooit in de reallifesoap die haar moeder, showbizzvrouw Patty Brard, van hun huiselijke leven liet maken voor tv. De sterk op Patty lijkende dochter legde uit dat het showbizzwerk prioriteit kreeg van haar moeder. Daarmee was Priscilla haar ‘mamma’, die ze kende als lief en gezellig, kwijtgeraakt. ‘Het is gewoon beter dat we op dit moment geen contact hebben’, zei ze voor een camera die ze zélf in haar privédomein had toegelaten – daar ‘vergat’ Hilbrand even de vinger bij te leggen. Hayco uit Amsterdam is verslaafd aan drugs en ‘leeft van de straat’. Hij heeft het moeten doen met een criminele vader en verslaafde moeder. Hij leerde thuis in drugs handelen (12 jaar, eerste deal) en het spul te gebruiken (7 jaar, eerste trekje). Hayco’s vader liet het gezin in de steek en woont sindsdien in Spanje. Moeder komt, bedwelmd door de middelen, nog regelmatig langs bij haar zoon. De verhalen waren niet allemaal even ernstig, maar de ‘kinderen’ kwamen en tot dezelfde slotsom: hun ouders hebben gedaan wat ze konden. Priscilla concludeerde dat haar moeder ‘naar omstandigheden haar best heeft gedaan’. ‘Ze probeert het goed te doen’, zegt Inge over haar moeder. ‘Ze heeft ons dat geloof opgelegd, omdat ze dacht dat dat het juiste was.’ Maar Hayco, die nu met de puinhopen in zijn leven zit, die is toch zeker wel boos? Nee. Zijn moeder is in de war en hij houdt van haar, verklaart de zoon. Zijn vader, die de boel de boel liet, heeft volgens Hayco ‘gedaan wat er in zijn vermogen lag’. Ja, ja, denk je dan plaatsvervangend. Het geloof van Inges moeder was wel heel extreem en nu gelooft Inge haar vader: er is geen leven na de dood. ‘Extreem geloven’ is een rekbaar begrip, maar het is niet voorstelbaar dat een kind voor tv uitgenodigd wordt met de klacht dat zijn ouders het evangelie van Jezus Christus voor hem verborgen hebben gehouden. Toen Sophie Hilbrand begripvol luisterde naar Inge, werd opeens wél voorstelbaar dat het kind van een ‘doorsnee christen’ voor tv zijn beklag mag doen over een ‘extreme opvoeding’. ‘Ja, mijn ouders vertelden ons dat er een hemel en een hel was en dat God eens over ons zou oordelen. God ziet alles, zeiden ze. Net Big Brother. ’s Zondags moesten we per se twee keer naar de kerk. En we kregen pas eten als we gebeden hadden.’


advertentie

✓ QWetenschap ✓ Bijbel Q Weet Magazine bekijkt de feiten van de wetenschap vanuit een ander perspectief

NADEL

EN VA

N EICE

L INVR

IEZEN

HOUD

T EEN

AMET

HIST JE

NUCH

T E R?

OKTOB nummerER 2011 11

€ 4,50

SUR

Brengt j

DUIZE FEN ND ONDER EN PK’S JE VOE TEN

e bij ken

nis

ZIJN O R DE WO KA’S V AN D L V E N E ZEE ?

s i t a r G proefnummer

K I L LE R WH ALE

T WE ÉÉN DENZIELEN A Waa geschraopm ben je een staaen met rtbeen?

TOI

WAT Z EGT

GENES

IS OVE

LETAN ROME GST INE HET IN N DEDEN HUN BROE K OP D E WC

R MAR

S? BP

NADELEN VAN EICEL INVRIEZEN

HOUDT EEN AMETHIST JE NUCHTER?

OKTOBER 2011 nummer 11 € 4,50

Brengt je bij kennis

SURFEN DUIZENDEN PK’S ONDER JE VOETEN

ZIJN ORKA’S DE WOLVEN VAN DE ZEE?

KILLER WHALE

TWEE ZIELEN ÉÉN DNA Waarom ben je geschapen met een staartbeen?

TOILETANGST ROMEINEN DEDEN HET IN HUN BROEK OP DE WC

WAT ZEGT GENESIS OVER MARS? BP

Weet Magazine is een christelijk populair-wetenschappelijk tijdschrift. Weet brengt de meest interessante feiten uit wetenschap, natuur en techniek, vanuit een Bijbels perspectief. In het nieuwste nummer van Weet Magazine: Orka’s, de wolven van de zee; rokers hebben een plaat voor het hoofd; vet maakt ge-

Weet.magazine

lukkig; eicel invriezen kritisch bekeken; wat Genesis zegt over Mars; Romeinen deden het in hun broek op de wc; twee zielen, maar één DNA. Is je interesse gewekt? Bestel dan op onze site geheel vrijblijvend een proefnummer of word abonnee en lees Weet Magazine een jaar lang (6 nrs.) voor slechts €22,95.

www.weet-magazine.nl

030 230 35 08

Langer doorwerken voor betaalbare zorg

Recommend Documents