Zaterdag 3 en zondag 4 september 2011
Weekblad over en voor werk, met de beste jobaanbiedingen
Hoeveel verdienen we en wat is de prijs die we ervoor betalen?
www.jobat.be
MIJN LOON ‘Ik spaar 200 euro per maand’ blz. 11
KAPITEIN WINOKIO ‘Blijven huppelen, dat is mijn devies’ blz. 10 BBEE OBBAATT..A JJO N AN SSIITTEE VVAAAARR J J H HEETT
Lang ziek geweest? ‘Uw job is in gevaar’
Jobat Salary Survey Vergelijk je loon met dat van 50.000 Belgen. Op 10/9 in Jobat, nu al op Jobat.be.
+
9.942 jobs op jobat.be
Jobs in Fast Moving Consumer Goods vanaf blz. 16
DOSSIER
Ziek geweest? Zoek dan maar een andere job Weggegaan is plaats vergaan. Werknemers die na langdurige afwezigheid wegens ziekte of een ongeval weer aan de slag willen gaan, worden niet zelden geconfronteerd met ontslag. ‘Disability management’ moet daar verandering in brengen.
Tekst: Maud Oeyen / Foto’s: Bart Dewaele / Illustratie: Joke Van Camp
‘S
tel: een schoonmaakster heeft door het vele sleuren met emmers en het uitwringen van dweilen problemen met haar schouder en elleboog, en het wordt steeds erger. Wanneer ze na een langdurige arbeidsongeschiktheid het werk weer mag hervatten, kan de werkgever op voorstel van de arbeidsgeneesheer investeren in aangepaste hulpmiddelen zodat zijn werkneemster opnieuw haar job kan doen zonder pijn aan haar schouder of elleboog.’ Dokter Herman Duprez, directeur medisch toezicht bij Adhesia en arbeidsgeneesheer, weet dat het helemaal niet ingewikkeld of duur hoeft te zijn om een werknemer met een beperking aan het werk te houden. ‘Het zal sommigen misschien verbazen, maar het is nog altijd zo: de meeste mensen willen werken’, vervolgt de dokter. ‘Werk is ontzettend belangrijk voor je inkomen, voor je sociale contacten en voor heel de organisatie van je leven. Iemand die niet meer kan werken, is eigenlijk van de wereld afgesneden. Blijft dat lang duren, dan ontstaat er vervreemding.’ In België krijgt in totaal ongeveer 15 procent van de werknemers te kampen met langdurige gezondheidsproblemen. De helft van hen ondervindt daardoor ook hinder bij het uitoefenen van zijn of haar job. Van werknemers boven de vijftig jaar wordt zelfs meer dan 12 procent op het werk geconfronteerd met hinder ten gevolge van gezondheidsproblemen.
Half gebouw afbreken Daar komt bij dat werknemers die langer afwezig zijn, steeds minder kans hebben om opnieuw bij dezelfde werkgever aan de slag te gaan. Die kans daalt tot 50 procent na een afwezigheid van drie tot zes maanden. Is de werknemer langer dan een jaar buiten strijd wegens gezondheidsproblemen, dan heeft hij nog maar 20 procent kans om weer aan de bak te komen bij zijn eigen werkgever. Van de werknemers die meer dan twee jaar afwezig blijven, kan minder dan één op de tien terugkeren. ‘In het begin is er geen probleem’, verklaar t dokter Duprez. ‘Als je het slachtoffer wordt van een ongeval of een ernstige ziekte, komen je werkmakkers een keer op bezoek in het ziekenhuis. De directeur komt eens langs en brengt bloemen. Iemand van de personeelsdienst komt misschien even hallo zeggen. Na een week of drie vallen de eerste stiltes, en na twee maanden wordt het wel erg duidelijk dat de wereld ook zonder jou blijft draaien.’ Hoe langer dat proces duurt, zo weet de dokter, hoe moeilijker het
wordt om het contact weer te herstellen. Tegen de tijd dat de herstelde werknemer weer verschijnt, hebben werkgevers vaak al een nieuwe medewerker aangeworven. Duprez: ‘Ze verkiezen een jonge en gezonde werknemer boven iemand van wie ze denken dat hij nog niet voor honderd procent functioneer t. Bovendien willen ze eventuele kosten voor aanpassingen uit de weg gaan.’ De wet bepaalt immers dat een werkgever alles moet doen wat ‘redelijk’ is om een werknemer na terugkeer weer aan het werk te krijgen. ‘Dat is een heel breed begrip, natuurlijk’, geeft Duprez toe. ‘Is het nog redelijk om bijvoorbeeld een half gebouw af te breken zodat je een lift kan installeren voor een werknemer die plots in een rolstoel zit en op de derde verdieping werkt?’ Meestal zijn dat soor t drastische maatregelen gelukkig geheel overbodig. ‘Het volstaat doorgaans om beperkte aanpassingen te doen, bijvoorbeeld de deuren te verbreden of het toilet aan te passen voor die rolstoelgebruiker. Die aanpassingen lijken me wél redelijk. De werkgever kan voor dat soor t ingrepen zelfs een beroep doen op een ruime financiële tegemoetkoming.’
Excuus voor ontslag Voor veel werkgevers is het geheel aan (soms Vlaamse, soms federale) maatregelen die de re-integratie van werknemers moeten bevorderen echter nog onbekend terrein. Voor kleine bedrijven kan het bovendien behoorlijk moeilijk zijn om een geschikte oplossing te vinden. ‘Als de geneesheer laat weten dat een werknemer van een klein bouwbedrijf in eerste instantie enkel halve dagen mag werken, tja ... Als je dan ergens honderd kilometer verder op een werf aan de slag bent, dan is het voor de baas vaak onmogelijk om zijn werknemer ’s middags naar huis te brengen en zelf weer terug te keren naar de werf ’, begrijpt ook dokter Duprez. ‘Dan moet er eventueel voor een kor te periode gezocht worden naar ander, aangepast werk.’ Duprez haast zich om te benadrukken dat niet alle bedrijven over dezelfde kam geschoren mogen worden. ‘Maar ik heb toch de indruk dat een aantal van hen gewoon geen moeite doet om na te gaan of er een mogelijke oplossing te vinden is. Erger nog, veel bedrijven gebruiken een lange periode van afwezigheid als een excuus om mensen aan de deur te zetten. Dat vind ik bijzonder spijtig.’ Dokter Duprez komt dezelfde situatie naar eigen zeggen dagelijks tegen.
04 05 ‘Het wordt steeds erger. Ik hoorde zelfs van een werkgever die naar de huisarts van zijn werknemer belde met de vraag om hem definitief ongeschikt te verklaren, zodat hij hem zonder problemen kon ontslaan. Terwijl het om een persoon ging die perfect in staat was om zijn job te doen’ Dokter Herman Duprez, directeur medisch toezicht Adhesia Bedrijfsleiders vragen de arbeidsgeneesheer om hun terugkerende werknemer arbeidsongeschikt te verklaren. Met dat attest kunnen ze de werknemer vervolgens zonder opzeggingstermijn of -vergoeding op straat zetten. ‘Vaak gaan mensen na hun afwezigheid naar de arbeidsgeneesheer terwijl ze eigenlijk niet weten waar het over gaat. Ze vallen uit de lucht als blijkt dat zo’n papiertje eigenlijk een volmacht is voor het bedrijf om hen zonder vooropzeg te ontslaan’, betreur t Duprez. De arbeidsgeneesheer oordeelt in eer en geweten of iemand al dan niet zijn werk kan doen, maar dat oordeel wordt door de werkgever niet altijd in dank afgenomen, weet Duprez. ‘En het wordt steeds erger. Vorige week hoorde ik dat een werkgever naar de huisar ts van zijn werknemer had gebeld met de vraag om een attest voor definitieve ongeschiktheid af te leveren, zodat hij hem zonder problemen kon ontslaan. Terwijl het om een persoon ging die perfect in staat was om zijn job te doen. Waarschijnlijk hadden ze al iemand anders aangenomen, en probeerden ze op die manier van hun vroegere werknemer af te raken.’
beter van worden. ‘Als je mensen na een lange afwezigheid ontslaat, duur t het vaak een hele tijd voor ze weer werk vinden. Zeker wanneer het om oudere werknemers gaat. In een context waarin het steeds belangrijker wordt om mensen langer aan het werk te houden, is dat uiteraard geen goede zaak.’ Bedrijven verliezen dan weer de ervaring en de knowhow van hun werknemers, iets wat meestal niet kan worden opgevangen door de aanwerving van een jongere kracht. Dat leidt tot extra kosten voor de opleiding en coaching van nieuwe werknemers. ‘Bedrijven moeten inzien dat het in hun eigen belang is om ervaring naar waarde te schatten’, legt dokter Duprez uit. ‘Dat vereist een hele mentaliteitsverandering.’ Daarom stapte Adhesia samen met verschillende andere par tners in het project Disability Management @ Work, dat tot stand kwam met steun van het Europees Sociaal Fonds. Via een concreet stappenplan krijgen bedrijven de mogelijkheid om een samenhangend beleid uit te bouwen rond jobbehoud en re-integratie van werknemers. Is een werkgever eenmaal over tuigd van de baten van disability management, dan volgt er een grondige Verandering op til? doorlichting van het bedrijf. Verzuim en ongevallen worden in kaar t gebracht en vergeleken met de gegevens van andere beDat het advies van de arbeidsgeneesheer kan leiden tot ontslag drijven. Duprez: ‘Er is uiteraard een gigantisch verschil tussen wegens ‘medische overmacht’, ligt mee aan de wor tel van het iemand die drie maanden aan een stuk afwezig is, en iemand die probleem. Het lijkt erop dat die bepaling in de toekomst zal zich tien keer op willekeurige dagen ziek meldt. In dat laatste veranderen, maar daarvoor blijft het wachten op een vol- geval kan er bijvoorbeeld sprake zijn van pestgedrag of uitsluiwaardige regering. ‘De nieuwe wet zou inhouden dat de ting. Dat zijn zaken die men moet onderzoeken.’ werkgever na het advies van de arbeidsgeneesheer niet meteen kan overgaan tot ontslag. Er moet dan eerst Bouwvakker ontwikkelt websites nog een controle komen van de arbeidsinspectie die nagaat of er echt geen mogelijkheid is om de Bedrijven beschikken doorgaans wel over verzuimcijfers, maar werknemer aan het werk te houden’, legt dok- volgens dokter Duprez worden die gegevens niet altijd correct ter Duprez uit. De wet verscheen al in 2007 gebruikt. ‘Is een bepaalde werknemer vaak afwezig, dan ziet men in het Staatsblad, maar zonder uitvoerings- dat als een signaal dat men die persoon aan de kant moet schuiven. Men gaat lang niet altijd op zoek naar de dieperliggende besluiten. Volgens dokter Duprez is er dringend oorzaken. Is de stress in het bedrijf misschien te hoog? Gebeuren nood aan een algemeen beleid dat er te veel ongevallen?’ gericht is op het herintegreren Daarnaast blijken veel bedrijfsleiders hun eigen personeel onvan werknemers met een (tij- voldoende te kennen. ‘Onlangs kwam ik in een bouwbedrijf waar delijke of blijvende) arbeids- ik sprak met een werknemer die door een arbeidsongeval zijn handicap op de werkvloer. job niet meer kon doen. We kwamen veeleer toevallig te weten Niet alleen de werkne- dat hij zich in zijn vrije tijd ook bekwaamd had in het ontwikkelen mer zelf, maar ook het van websites. Het toeval wilde dat ze zo iemand wel konden bedrijf én de maat- gebruiken bij dat bouwbedrijf. Soms zijn er best creatieve oplosschappij zouden daar singen mogelijk.’
>>
Verzuim in cijfers ●
Het ziekteverzuim bedroeg in 2009 5,58 procent: - minder dan een maand: 2,26 procent - langer dan een maand en korter dan een jaar : 1,66 procent - langer dan een jaar : 1,65 procent
●
Het verzuim wegens arbeidsongeval bedroeg in 2009 0,41 procent.
●
De voornaamste oorzaken van ziekteverzuim zijn: - stressgerelateerde aandoeningen (37,5%) - aandoeningen aan het bewegingsapparaat (25,9%)
Bron: handboek Disability management in Belgische ondernemingen, uitgegeven door Prevent.
DOSSIER
>>
Hoe het niet moet
H
et is bepaald geen pretje om na een maandenlange afwezigheid wegen ziekte bij terugkomst op het werk je C4 onder je neus geschoven te krijgen. Het overkwam een 49-jarige metser (die anoniem wil blijven, red.) uit Appels bij Dendermonde. Geteisterd door aanhoudende rugpijn moest de man sinds augustus 2010 noodgedwongen thuisblijven. Na enkele maanden arbeidsongeschiktheid gaf de adviserend geneesheer van het ziekenfonds aan dat de man opnieuw aan het werk kon gaan. De behandelend geneesheer liet verstaan dat zwaar rugbelastend werk wellicht te veel gevraagd zou zijn, maar aangepaste arbeid was zeker mogelijk. ‘De arbeidsgeneesheer liet me weten dat ik geen rugbelastend werk meer mocht doen. Ik werkte op dat moment al 33 jaar in de bouw. Met het papier van de geneesheer ben ik bij mijn werkgever geweest, die me doodeenvoudig heeft ontslagen. Sinds 1 juli ben ik officieel werkloos’, klinkt het wat gelaten. ‘Weet ge wat dat kost?’ Hoewel hij hoopte op een oplossing voor zijn situatie, zag de metser zijn ontslag al van ver aankomen. ‘Tijdens mijn afwezigheid heb ik mijn werkgever twee keer voorgesteld om halftijds te komen werken. Ik wilde het tenminste proberen, met behulp van pijnstillers. Maar mijn werkgever heeft twee keer geweigerd. ‘Wat wil je dat ik doe?’ zei hij tegen mij. ‘Weet ge wat dat kost?’ Hij beweerde dat pijnstillers toch niet alles zouden oplossen.’ Toch zou het niet onmogelijk geweest zijn om de metser aan het werk te houden, beweert dokter Herman Duprez. ‘De man is bijvoorbeeld wel in staat om te metselen. Alleen het sjouwen met zware stenen of voorwerpen doet hij beter niet zelf. Dat kan wel gebeuren met de hulp van anderen of met een liftje om de stenen naar omhoog te brengen.’ De zoektocht naar een nieuwe job is ondertussen begonnen voor de ontslagen metser, maar voorlopig ziet de toekomst er weinig rooskleurig uit. ‘Zodra ik mijn doktersverslagen laat zien, zijn de meeste werkgevers al niet meer geïnteresseerd. Ik heb gesolliciteerd voor een functie als monteur, maar dat is mijn specialiteit niet. Ze hebben mij geweigerd. Als je 33 jaar in de bouw werkt, is het niet gemakkelijk om plots te veranderen en een lichtere job aan te nemen.’ Op 1 september wordt hij vijftig jaar. ‘Dat is te jong om thuis te blijven, maar wat moet ik doen? Mijn rug is versleten. Ik heb misschien één maand gedopt in mijn leven, voor de rest heb ik altijd gewerkt. Je werkt zo lang en dan komt daar gewoon zonder meer een einde aan. Dat is moeilijk verteerbaar.’
‘Ik heb misschien één maand gedopt in mijn leven. Je werkt zo lang en dan komt daar een einde aan. Dat is moeilijk verteerbaar’
Eddy Goudsmit (54) was vier maanden buiten strijd nadat hij van een ladder viel. “De eerste maanden heb ik aangepast werk gekregen. Nu doe ik bijna weer hetzelfde als vroeger.”
‘Ervaren werknemers moeten kennis doorgeven’ J
ean-Pierre Mistiaen, preventieadviseur bij Van Hulle Bouwservice in Tielt, hoorde twee jaar geleden voor het eerst van disability management. ‘Het concept sprak me onmiddellijk aan. Het werk in de bouwsector is zwaar. Eventuele letsels kunnen tot lange periodes van afwezigheid leiden. Wat doe je dan met die mensen? Laat je hen vallen, of ga je met hen door?’ Het bouwbedrijf koos voor dat laatste, en begon met de externe preventiedienst Adhesia aan een lange reeks voorbereidende vergaderingen, waarbij alle belanghebbenden betrokken werden. ‘Voor ons staat het familiale gebeuren centraal’, ver telt Mistiaen. ‘We helpen elkaar,
we zijn één grote familie. Natuurlijk kan het er ook wel eens stuiven, als dat nodig is. Maar ons bedrijf heeft waardering voor haar personeel.’ De derde man Een dure zaak hoeft disability management alvast niet te zijn, benadrukt Mistiaen. ‘Op langere termijn brengt het juist geld op om ervaren mensen bij te houden.’ De gemiddelde leeftijd van het personeel bij Van Hulle ligt tamelijk hoog en het bedrijf is druk bezig met jongeren aan te wer ven. ‘Onze er varen werknemers moeten hun
06 07
Wanneer ben je ongeschikt? * Arbeidshandicap Iedere persoon met een lichte of zware, fysieke of geestelijke stoornis die het hem of haar moeilijk maakt om werk te vinden, uit te voeren of te houden, is arbeidsgehandicapt. In Vlaanderen omschrijft ongeveer een op de acht personen tussen 15 en 64 jaar (ongeveer 482.000 mensen) zichzelf als arbeidsgehandicapt. De ‘kans op hinder in de dagelijkse activiteiten’ bedraagt 20 procent bij de laaggeschoolden en 6 procent bij de hooggeschoolden.
* Arbeidsongeschiktheid Wanneer iemand wegens een probleem van lichamelijke of psychische aard niet in staat wordt geacht om arbeid te verrichten, is die persoon arbeidsongeschikt. Ben je erkend als arbeidsongeschikt, dan wordt je inkomen vervangen door een uitkering arbeidsongeschiktheid, betaald door het ziekenfonds.
* Invaliditeit Invaliditeit is een vorm van arbeidsongeschiktheid die begint na een jaar van primaire arbeidsongeschiktheid. Een invalide krijgt maximum 65 procent en minimum 40 procent van zijn loon uitgekeerd (invaliditeitsuitkering), afhankelijk van de gezinssituatie en het loon dat de arbeidsongeschikte werknemer verdiende voor hij invalide werd.
‘Letsels kunnen tot lange periodes van afwezigheid leiden. Wat doe je dan met die mensen? Laat je hen vallen, of ga je met hen door?’ Jean-Pierre Mistiaen, preventieadviseur Van Hulle Bouwservice
Wat is disability management?
D knowhow kunnen doorgeven. Het is dus belangrijk dat ze binnen het bedrijf kunnen blijven en zich goed voelen.’ Ondernemingen kunnen een beroep doen op verschillende fondsen die eventuele aanpassingen en maatregelen betaalbaar maken, zoals het ervaringsfonds, de kmoportefeuille of het fonds voor beroepsopleiding. Werknemers die na een lange afwezigheid weer terugkeren op de werkvloer, krijgen bij Van Hulle de mogelijkheid om een mentoropleiding te volgen. Daar leren ze hun kennis op de meest efficiënte manier door te geven aan jongere collega’s. Een van de werknemers die deelnam aan de mentoropleiding was Eddy Goudsmit. In november 2010 raakte de 54-jarige man gekwetst aan de rug nadat hij van een ladder viel. Meer dan vier maanden lang was hij buiten strijd. Het was voor Goudsmit een groot vraagteken of hij nog zou kunnen terugkeren naar zijn werkgever. Maar dat lukte. ‘De eerste maanden heb ik aangepast werk gekregen, ik heb toen vooral parket gelegd’, ver telt hij. ‘Nu doe ik weer bijna hetzelfde werk als vroeger, al hoef ik niet meer zo vaak aan de plafonds te werken. Ik doe vaker kleine werkjes of meer technische klussen, en ik neem de begeleiding van jonge mensen voor mijn rekening.’ ‘Je kan niet van elke werknemer verlangen dat hij dag in dag uit rondloopt met Gyproc-platen van meer dan 30 kilogram’, aldus nog preventieadviseur Mistiaen. ‘Als dat nodig is, proberen we hulpmiddelen ter beschikking te stellen van onze werknemers, zoals een soor t liftje. Dat noemen we dan onze derde man.’
e methodiek kwam enkele jaren geleden uit Canada overgewaaid naar Europa en heeft na Nederland ook ons land bereikt. Het concept – dat in België nog in zijn kinderschoenen staat – komt voor t uit het groeiende besef dat mensen langer aan het werk moeten blijven. Disability management focust op de mogelijkheden van de werknemers, niet op hun beperkingen. Enerzijds dient de bedrijfsleiding zich te engageren om een coherent beleid te voeren, anderzijds moet de afgesproken beleidslijn ook toegepast worden op elk individueel geval, waarbij de inschakeling van een disability case manager vaak noodzakelijk is. Die heeft de taak om werknemers na een lange afwezigheid te helpen met hun reïntegratie op de werkvloer. In België organiseer t Prevent een opleiding voor toekomstige case managers. Op 21 september vindt in Gent een symposium plaats over disability management in de bouwsector. Inschrijven kan via Griet Knudde (09/244.45.84) of
[email protected] voor 10 september.
