LANDSCHAP, een divisie op koers

LANDSCHAP, een divisie op koers Rapportage Avanti 24 - 25 - 26 januari 2002 Medewerkers Divisie LANDSCHAP Eindredactie: J.L.M. Bruinsma M.J. Kooistra E.E.M. Verbij

WUR-rapportage Avanti Wageningen Universiteit & Research Centrum, Wageningen, 2002

REFERAAT Medewerkers Divisie LANDSCHAP (Eindredactie: J.L.M. Bruinsma, M.J. Kooistra en E.E.M. Verbij), 2002. LANDSCHAP, een divisie op koers; rapportage Avanti 24-25 en 26 januari 2002. Wageningen, Wageningen Universiteit & Research Centrum. WUR-rapportage Avanti. 72 blz. Trefwoorden: Avanti, divisievorming, LANDSCHAP Kaft: Arjan Griffioen Foto’s: Gunther en Bärbel Tress Brulboei: Jaap van Raffe ISSN 1566-7197

© 2002 Alterra, Research Instituut voor de Groene Ruimte, Postbus 47, NL-6700 AA Wageningen. Tel.: (0317) 474700; fax: (0317) 419000; e-mail: [email protected] Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Alterra. Alterra aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen.

Projectnummer 11764.01

[WUR-rapportage Avanti/HM/03-2002]

Inhoud Woord vooraf

5

Samenvatting

7

1

Doel bootreis en uitgangspunten

9

2

Hoe het zo ver is gekomen: Petrus en Paulus

13

3

Kop en staart: ludieke sketches à la Joop Spijker

15

4

Workshop resultaten 4.1 Workshop Onderwijs in de divisie 4.2 Internationaal: Research and communication across boundaries 4.3 Workshop Bruggen slaan tussen proceskennis en ontwerpen 4.4 Workshop Vormgeving organisatie: ‘Beeldenstorm’ 4.5 Workshop Communicatie in de divisie 4.6 Verloving Stad-Land en I-team 4.7 Naam divisie: What’s in a name? 4.8 Workshop Wageningen Proces Consultancy (Alterra Ateliers) 4.9 Workshop Modelkennis divisie 4.10 Workshop Niche studenten AIO/OIO 4.11 Workshop Missie divisievorming 4.12 Workshop Landschap + 4.13 Workshop Who is afraid of green, red and gray? 4.14 Workshop Divisievorming 4.15 Workshop Medezeggenschap en divisievorming

17 17 17 19 20 21 21 22 22 24 24 25 26 27 28 30

5

Presentaties 5.1 De Rijn van groot naar klein. 5.2 Haagse bluf 5.3 Mind-mapping European landscapes

33 33 33 34

6

Rode Draad Activiteiten 6.1 De ochtendkrant 6.2 Postbussen 6.3 Klaagmuurtje 6.4 Digitaal logboek 6.5 Het fotospel 6.6 Mindmap: Wanneer werk je samen? 6.7 Het slechtste plekje van Nederland

37 37 37 38 38 39 39 40

7

Impressies creatieve workshops 7.1 Maat, ritme, harmonie en melodie 7.2 Schildersessie: Kleur de groene ruimte in! 7.3 Divisie Vocaal 7.4 Vogelgeluiden memorie 7.5 Kennis(makings)quiz

43 43 44 44 44 45

WUR-rapportage Avanti

3

7.6 Djembee sessie: Van de Verleiding en de blanke Afrikaan 7.7 Limericks 7.8 Open podium 7.9 Kamermuziek 7.10 Spelletjesavond: Kolonisten van Karton 7.11 Muzikaal: Bottom-up en top-down jamsessions 7.12 Tai Chi in de vroege morgen 7.13 Spontane creativiteit: Bob Bunce

45 46 46 47 48 48 49 50

8

Excursie IBA Emscherpark

51

9

Verknoping van het Reisje op de Rijn: finale waarnemingen

53

Aanhangsels 1 Deelnemerslijst 2 Inschrijfformulier 3 Organisatieteam 4 Programmering 5 Laatste editie Brulboei 6 Gebruik CD-rom

55 57 59 61 63 67

Woord vooraf

Avanti, avanti. Men neme een Rijn-cruiseboot, dik 140 medewerkers die elkaar deels, maar vaak slechts half of helemaal niet kennen en nolens-volens in eenzelfde divisie-schuitje zitten. Er is een geschreven motto van kennismaken en kennis delen. Verder een ongeschreven motto: "heel veel mogen en weinig moeten". En een goede voorbereiding door een enthousiaste groep van alle dingen die kunnen en mogen. Zo'n boot houdt de boel vanzelf bij elkaar, het rivierenlandschap trekt voorbij aan wakkeren en vermoeiden, en blijkt later de naamgever die ons allemaal bindt. Er hangt iets in de lucht of er zit iets in het eten en drinken of in de schuchtere danspasjes of liedjes dat creativiteit en saamhorigheid aan boord smokkelt. Creativiteit te over bij al die onderzoekers en ondersteunende collega's: je snapt werkelijk niet dat zij nog voor hun boterham buffelen in dat moeizame onderzoeksvak. Op de bühne zouden ze zo hun kostje bij elkaar kunnen spelen… We hebben als spreekstalmeesters geen moeilijke rol gehad. Wel konden we het proces bewust meemaken en observeren. We memoreerden aan boord al dat veel mensen aan zoiets beginnen met een gevoel van corvee: moet dat nou, moet dat zo lang, waarom zo kort tevoren alles te moeten regelen, waarom is er nog geen goed programma, waar is het mandat, is er ook vegetarisch, kan ik er wel af als ik moet bevallen of zo? Gaandeweg enige berusting en zelfs een opkomend enthousiasme. Eenmaal aan boord van zo'n luxe praam en na wat startsessies met Jannemarie, Joop Spijker, een muziekje om de geest en benen los te maken, merk je opeens dat het ook leuk kan worden. En dat je dat al zachtjes tegen je collega kan zeggen. Natuurlijk ook de nodige inhoudelijke sessies, die misschien wel niet allemaal zo nieuw zijn of zo opschieten, maar daar gaat het niet om. Het gaat erom dat je andere gezichten ziet en meningen hoort, die je niet zo kende. Of dat je bij muziek of voordrachten collega's aan het werk ziet, waar je geen vermoeden van had dat ze zoiets konden of durfden. Men vindt in deze bundel een collage van al wat er is gebeurd. Ook dit is weer een stuk werk van het organiserend comité, dat zichtbaar, maar overwegend onzichtbaar zo in touw is geweest om alles te bedenken, te organiseren en tussentijds alle doeklussen uit te voeren. Hulde aan die groep. Nu dan als slotstuk een collage van vermakelijke en wat ernstiger zaken. Wat dat laatste betreft: door ons uitgedaagd hebben de kwartiermakers van de nieuwe divisie geprobeerd om uit allerlei sessies en andere initiatieven en suggesties een actielijst samen te stellen die voor de divisievorming van groot belang is. Want laten we wel wezen: zo'n bootreis is leuk en we gaan dan met een glimlach of schorre keel van boord, maar het proces van wederzijds kennis maken en delen moet wel in de benen gehouden worden. De PC's, mails, dagelijkse verplichtingen en de bekende nestgeur bepalen weer snel onze dagen en gedachten. Als je niet oplet is dat andere snel stroomafwaarts gedreven in onze herinnering. Vandaar dat er nu een lijstje met punten ligt om de vaart er


5

figuurlijk in te houden. Laten we er ook zelf op letten dat koers en voortgang van het schip bewaard blijven . Avanti, avanti … ! De Spreekstalmeesters, Jan Klijn en Jan Philipsen

6


Samenvatting

In het kader van de divisievorming gingen ruim 140 medewerkers van Alterra en Wageningen Universiteit in januari 2002 met een boot op reis. Dit rapport doet verslag van het doel en de opzet van de organisatie van deze reis en van wat er zoal aan boord gebeurde. Zo is er geschreven over inhoudelijke workshops, maar ook over creatieve sessies en zogenaamde rode-draad-activiteiten. Er is gepoogd een beeld te schetsen van alle aspecten die deze reis tot een succes maakten, een balans tussen inhoud, cultuur en ontspanning. Voor een deel zijn dit volledige verslagen, voor een deel zijn dit samenvattingen of kleine impressies, of slechts de spelregels die bij het betreffende element hoorden. Aan dit rapport is een CD-rom toegevoegd, waarop all ins en outs tot in detail worden beschreven. De vermelding (CD+) aan het einde van een paragraaf in het rapport geeft aan dat er op de CD-rom meer informatie beschikbaar is. (Voor informatie over het gebruik van deze CD-rom, zie aanhangsel 6). Op deze CD-rom staan zaken die zeker de moeite waard zijn en die in het rapport, gezien de aard van dit medium, minder aan bod komen: onder andere een uitgebreide fotoreportage, alle edities van de ochtendkrant, muziek, de alternatieve CV’s die tijdens de reis gemaakt werden, de schamele oogst van de klaagmuur…


7

8


1

Doel bootreis en uitgangspunten

De reis begint op 1 november 2001 via een mail van de “hoofden” aan hun medewerkers. Beste Mensen Al een tijd zijn Hein Holstein, Kees de Zeeuw, Heiner Schanz, Arnold van der Valk en Peter Smeets bezig om na te denken over de vervolgstappen in het kader van de Kenniseenheid Groene Ruimte. Daarbij hebben we bedacht dat het in ieder geval goed zou zijn uitgebreid aandacht te schenken aan onderlinge kennismaking en tegelijk aan het vanuit de werkvloer opwerken van een aantal discussiepunten die spelen. In verschillende samenstellingen hebben we de afgelopen jaren hele goede ervaringen opgedaan met grotere groepsexcursies, die, goed voorbereid, een afwisseling bieden van informele en meer georganiseerde uitwisseling van kennis, verhalen, ontwerpen en emoties. We zijn daarom op zoek gegaan naar mogelijkheden waarin we dit voor alle ruim 180 a.s. medewerkers van de nieuwe Divisie waarin (delen van) ER, ES, LR, Lsg. Bos- en natuurbeleid en De Hucht straks samengaan, kunnen organiseren. En we hebben iets gevonden. Het leek ons leuk de precieze vorm waarin nog even als een verassing te bewaren .

En toen kwam de volgende oukaze: 24, 25, 26 januari januari 2002 2002 stappen we over in één bootje en gaan we ons bezinnen op de koers van onze DIVISIE

Daarmee zijn we eerst eens op een klein bootje gestapt met een afvaardiging uit elke leerstoelgroep en afdeling van Alterra om een programma in elkaar te zetten op basis van vragen als: Hoe willen we aan de divisie verder sleutelen? Wie gaat werken aan de communicatie vooraf en achteraf? Hoe organiseer je een bonte avond voor kritische wetenschappers? Kortom, hoe laat je, in een drijvende black box, mensen met elkaar kennismaken en kennis delen om een nieuwe samenwerking op gang brengen. Dit vereist een regie en een werkfilosofie. Uitgangspunten voor de programmering • Een vrijwillig programma, zo open mogelijk Vrijwilligheid in deelname aan het programma staat centraal om zo antwoord te geven aan de vele verschillende wensen en verwachtingen die bestonden bij de deelnemers en passend in de vrijzinnigheid die onderzoekers opeisen ten aanzien van fysieke-, mentale- en tijdsruimte. Vrijwillig betekent concreet circa 40% georgani-


9

seerde items (eten, feest, plenaire sessies) en circa 60% vrije ruimte met een aanbod aan activiteiten waar op basis van vrijwilligheid aan mee kan worden gedaan. • Creëren van gunstige omstandigheden voor kennismaken en kennisdelen Het creëren van een gunstige niche voor kennismaken en kennisdelen bestaat deels uit de verzorgde, warme setting van de boot, maar de toegevoegde waarde is gevormd door het landschap waar we door heen voeren: water als dragend medium, meegenomen met de stroming van het water met ruim zicht op het weidse landschap, zelf deel van het landschap. Dit landschap is immers onze core-business, de motivatie voor onze divisie! • Leunen op zelfwerkzaamheid en initiatief Binnen de niche van de boot zijn, om in landschapsecologische termen te blijven, vele subniches gevormd door zelfwerkzaamheid en eigen initiatief. De gelegenheid om niches te zoeken en te maken is mogelijk gemaakt door zorgvuldige allocatie van beschikbare habitats en materiaal en instrumenten. Het leunen op zelfwerkzaamheid en initiatief vraagt ook om randvoorwaarden, zoals een flexibel programma met veel improvisatieruimte. Daarnaast hebben de rode draad activiteiten de aanzet gevormd om de ludieke kant van de deelnemers te stimuleren. • Voor en door divisiegenoten: scala aan verschillende activiteiten Met een breed scala aan activiteiten is er tevens de mogelijkheid geboden aan velen om naast een consumerende rol ook een organiserende rol op zich te nemen. Als velen een eigen rol kiezen, raken ook velen gecommiteerd. Bij de musische activiteiten als open forum, jamsessies, improvisatie of zang is het lef van enkelingen om zich te laten zien en horen van belang. Bij de regie hoort het tevoren aanzoeken van die cruciale gangmakers. Er zijn ook bewust geen ‘externen’ ingehuurd om het programma in of aan te vullen, er is genoeg variëteit aan boord van de divisie. • Flexibele open afstap mogelijkheden Omwille van de doelstelling om zoveel mogelijk mensen op de boot te krijgen, is de ‘werving’ individueel en persoonsgericht uitgevoerd, aangevuld met lobbies via sleutelpersonen binnen teams en leerstoelgroepen. Om daarnaast te voldoen aan individuele wensen en spelruimte is door middel van ‘Henk’s taxiservice’ de mogelijkheid gecreëerd om tussentijds op te stappen of van boord te gaan. Werkfilosofie Essentieel voor samenwerken is de opbouw van een spanningsboog met elkaar zodat er high-lights ontstaan en een basis van vertrouwen wordt gecreëerd waarin het mogelijk is elkaars grenzen af te tasten. Daarbij is een dienstverlenende opstelling van de organisatie essentieel, zodat de deelnemers zelf hun rol en taak zoeken en vormgeven. Het organiseren van emoties is hierin centraal. Het gaat hierbij om meerdere soorten van emoties. Allereerst intellectueel gestuurde emotie, die ontstaat bij het informeren van anderen over je eigen kennisveld. Daarnaast het beroep op creatieve emotie, die ontstaat als je bezig bent met muziek, verf of dans en waarmee je andere kanten van jezelf laat zien. Vervolgens de uitgedaagde emotie die ontstaat als mensen

10


luisteren naar anderen die sketchend, belerend of uitdagend hun weten en kunnen op de mat leggen. De nieuwe impuls emotie die ontstaat als mensen besluiten samen te gaan werken aan nieuw onderzoek. En tenslotte de ontspannende emotie die ontstaat als je samen muziek maakt, eet, drinkt en danst. Om te zorgen dat deze emoties in balans blijven is zorgvuldige regie nodig, zodat de spanningsboog over de hele periode gespannen blijft en er zoveel mogelijk deelnemers geïnspireerd worden en blijven. De afwisseling tussen inspanning en ontspanning is daarbij belangrijk, zodat de deelnemers net iets verder “geduwd worden” dan ze zelf misschien zouden zijn gegaan. De ijsbreker tijdens de eerste ochtend heeft duidelijk tot doel een spanningsboog mee vorm te geven, om deelnemers van rationaliteit naar creativiteit te brengen. Het blijft een uitdaging om de spanningsboog vast te houden; zeker na een gala vol ontspanning moet er weer die setting gecreëerd worden waar inspanning nodig is en waar afgesloten moet worden met een boodschap, een nieuwe lijn voor de divisie. Kortom een werkfilosofie, waarbij het welbevinden van mensen wordt gefaciliteerd, waarbij enige druk wordt opgebouwd (tijd, uitdaging van kennis en kunde), beroep wordt gedaan op saamhorigheid, maar vooral ook een beroep wordt gedaan op individuele inspiratie van deelnemers om mee koers te bepalen. Programmering Een dergelijke bijeenkomst kent afspraken en spelregels die tevoren in een draaiboek zijn weergegeven als kookboek voor de organisatie. Het programma is opgebouwd uit een scala aan activiteiten, die in detail terug te vinden zijn op de bijgevoegde CD. Het begint met de lobby vooraf, het selecteren van sleutelpersonen bij de start, die inspiratie en goodwill oproepen, het aanzoeken van spreekstalmeesters. Er worden afspraken gemaakt over eenduidige communicatie met staf en kapitein, over de organisatie van logistiek en vervoer, ruimte-indeling en electronica. Muziekactiviteiten en de redactie van de krant worden voorbereid en andere rode draad activiteiten worden bedacht, ontworpen, uitgevoerd en geïnstalleerd. Sprekers worden ingesproken, met name zij die resultaten moeten verknopen. De opening is geprogrammeerd als een welkom door de kapitein van de boot, een ludieke sketch, een verklaring van Petrus en Paulus over de divisievorming, uitleg van de spelregels en rode draadactiviteiten door de spreekstalmeesters en een risicovolle ijsbreker. De ingrediënten voor het vervolg bestaan uit vele onderdelen waaronder presentaties door divisiegenoten; bloksessies met een 15-tal reeds geprogrammeerde workshops over inhoudelijke of procesmatige zaken; musische workshops en muziekimprovisatie; een tekenen schildercursus; sport en dans; een cursus vogelgeluiden; ruimte en tijd voor niet vooraf geprogrammeerde workshops; het bekijken van video’s en veel niet ingevulde vrije ruimte. De excursie onder leiding van divisiegenoten naar Emscherpark fungeert als onderbreking van de bootreis en vormt de contramal van een industrieel landschap ten opzichte de ervaring van het rivierengebied waarin de bootreis plaatsvindt.


11

De rode draad activiteiten zijn bestemd voor allen: klaagmuur, ochtendkrant, divisiemindmap, postbus, fotospel, logboek schrijven of het meedoen aan de competitie bordspelen. De georganisererde highlights zijn het open podium en het gala waar de gelegenheid wordt geboden om elkaar in formal dress te ontmoeten, muziek te maken en feest te vieren. De opzet van de hele bootreis, van werkfilosofie tot programmering, heeft er voor gezorgd dat vanuit de kleine initatiefgroep een regiegroep van een man/vrouw of zeven is ontstaan die uitgroeide tot een groep van organisatoren, nagenoeg equivalent aan het aantal deelnemers aan de boottocht. En juist die orde van grootte van mensen voelt zich nu verantwoordelijkheid voor het welslagen van de bootreis en dat was nu precies de bedoeling! Madeleine van Mansfeld en Evelien Verbij

12


2

Hoe het zo ver is gekomen: Petrus en Paulus

Hee Petrus Hee Paulus Wat doe jij nou hier? AS ALWAYS, Petrus: reizen, afstand doen, de kern der dingen zoeken, de natuur. En jij Petrus?? AS ALWAYS, Paulus: ordenen, samenbrengen, simpele dingen ingewikkeld maken door ze op te heffen……... Paulus?? Yes Petrus?? Komen wij in deze setting ooit bij elkaar, Paulus? Ehh, kweenie, zou jij dat wel willen Petrus? Ehh, kweenie. De heilige drieëenheid zelf, ik bedoel Andreas, Walhalla, Johannus en Hermanus vinden in ieder geval dat het moet. En de raad der wijzen heeft vroeg in de Mariamaand van het afgelopen jaar besloten dat het zo zal zijn. Petrus, wil je me nou echt vertellen dat je hier alleen maar top-down gemotiveerd aanwezig bent? Omdat Adreas en zijn knechten dat willen? Maar dat is ook niet zo Paulus. Ik ben hier omdat ik geloof dat er op een hoger niveau nog wat te ordenen valt in de chaos waarin we dagelijks bezig zijn. En dat Andreas dezelfde kant op denkt is leuk. Maar de kern zit zo Paulus: Ik geloof dat de kwaliteit van de samenleving af te meten valt aan wat daarin het kwetsbaarst is. En in de Ruimtelijke Ordening is dat de natuur. Als we zorgen dat het daarmee goed komt, krijgen we de rest cadeau. Daarom zoek ik jou Paulus!! Dan hebben we elkaar gevonden Petrus. Want natuur in dit land is vooral een probleem van Ruimtelijke Ordening en van het organiseren van de samenleving. Voor de Ruimtelijke Ordening heb ik jou nodig en voor de samenleving de heilige tweeëenheid Heinus. Maar Paulus, als het zo simpel is, waarom hebben we dat niet eerder verzonnen?


13

Nadat Brammetje Peper de toekomst van Wageningen UR had geschilderd, op de achterkant van enkele bonnetjes, hebben wij dat verhaal ingevuld. En gaandeweg werden we steeds enthousiaster. We had a dream, man!! MENS, NATUUR EN LANDSCHAP. We hadden dat beeld compleet. En toen kwam die mariamaand. En moesten we onze dromen opheffen. Naar een hoger niveau. Jij moest er ook in. Effe dimme Paulus. Doe nou niet of je de enige was. Wij hadden ook een dream: Onze dream werd LANDSCHAP EN RUIMTELIJKE ONTWIKKELING. Hele fucking verhalen hebben we erover gemaakt. Strategisch plan. Erop ingesproken. De heilige Roelof is zelfs op de Hucht gaan interim managen op basis van die dream. Heeft knopen doorgehakt, solliciatatiecommissies ingesteld….. Paulus: we zitten samen in het schip jongen! De heilige Andreas heeft weer eens een missie geformuleerd zonder hem op papier te zetten. Maar we komen daar zeker uit, Petrus. De vraag is: Wat hebben onze dreams van MENS, NATUUR EN LANDSCHAP en LANDSCHAP EN RUIMTELIJKE ONTWIKKELING nou met elkaar gemeen?? Paulus, jongen, de geschiedenis leert: als we er niet meer uitkomen dan moeten we een doelzoekend project formuleren. We staan hier toch alleen maar te lullen omdat al die heiligen op deze boot zich staan af te vragen waarom ze de boot genomen hebben. Als je naar de natuur van de dingen zoekt Paulus, dan stel je concrete vragen! Laten we dat maar als probleem van deze queste formuleren: Wat hebben onze dreams van MENS, NATUUR EN LANDSCHAP en LANDSCHAP EN RUIMTELIJKE ONTWIKKELING nou met elkaar gemeen?? Dat is onze vraag aan alle heiligen hier op de boot. En laten we het SMART afspreken: op 29 juni, als we samen jarig zijn, dan hebben we het antwoord. Verpakt en met een strik erom. Yes Paulus. Doen we Petrus. Peter Smeets en Paul Opdam

14


3

Kop en staart: ludieke sketches à la Joop Spijker

Aan Joop Spijker was gevraagd om aan het begin van de bootreis een ludieke inleiding te verzorgen. Hij deed dit, zoals we van hem gewend zijn, op geheel eigen wijze. Terwijl het schip al in Rhenen aanmeerde, mochten de reizigers nogmaals genieten van zijn slotbetoog. Een korte indruk van de startsessie; de volledige versies staan op de CD-rom.. “Mijn naam is dus Joop Spijker. … Het organisatie-comité heeft mij gevraagd om een ludieke inleiding te verzorgen. Dat is mijn expertise, zeggen ze. Ik wil echter helemaal geen ludieke inleiding geven. Ik ga u een korte cursus geven. Dan heeft u ook nog iets aan deze reis. De leerdoelen van mijn cursus zijn afgestemd op onze situatie. En natuurlijk hoop ik door het geven van deze cursus te laten zien dat bij deze Alterraan het belang van onderwijs hoog in het vaandel staat. Dat is goed voor de integratie-gedachte. Het onderwerp van de cursus is tweeledig. Eerst ga ik u enige scheepvaartwijsheden bijbrengen. Dit is van belang voor als de kapitein overboord slaat. We zitten hier immers met zijn allen in hetzelfde schuitje. • • •

•

Zet nooit twee kapiteins op één schip. Zeebonken weten, dat geeft heisa! Landrotten hebben daar geen verstand van, die zetten er wel eens twee neer op de brug. Voor je het weet lijdt het hele zakie schipbreuk. De beste stuurlui staan aan wal. Moet ik dit nog uitleggen. Reders of andere managers die het scheepsvolk vertellen, hoe zij de zeilen moet hijsen. De familie Onedin tegen captain Baines. … We zien wel waar het schip strandt. Zo’n instelling brengt risico met zich mee. Zeker als je onomkeerbare veranderingen zou doorvoeren zonder precies te weten of het gaat werken. Want we varen in verradelijk water. Voor je het weet steekt er een Veerman over. Een Keulse reis maken. Deze uitdrukking wordt gebezigd voor iemand die heel lang wegblijft voor iets waar maar vijf minuten voor nodig zijn. Dat geeft in ons geval te denken. Wij halen Keulen niet eens, maar blijven al in Dusseldorp steken. En zijn toch drie dagen van huis.

Dit was het eerste deel van de cursus: enige maritieme basisvaardigheden hebben we ons nu eigen gemaakt. Het tweede deel van de cursus is Duits. Sinds Engels het Duits heeft verdrongen als wetenschappelijke taal, zijn wij deze taal verleerd. Voor Nederlandse organisaties die gaan fuseren, is Duitsland dan ook een zeldzame bestemming. Sinds de reizen van die andere ingenieur, nu zo’n 60 jaar geleden, dan. Om toch zinvol aan het werk te kunnen, zal ik een aantal Duitse spreuken met u doorexerceren. Deutsch lernen in fünf Minuten. Nur einfache Wörter.


15

• •

• •

16

Scheisse mit Reisse. Als de kok dit uitroept, dan betreft het niet het menu. Dat is tenminste te hopen. … Blühende Landschaften … Een aantal landschapsbouwers zal zich hierdoor aangesproken voelen. Pas echter op met deze Duitse term. Deze is net als de vorige van een uiterst twijfelachtige politiek kaliber. Bonskanselier Helmut Kohl beloofde in 1990 de bewoners van de DDR binnen vijf jaar „Blühende Landschaften“. Ik geloof niet dat er nu nog één Oost-Duitser in „Blühende Landschaften“ … gelooft. Kennelijk leerde je vroeger als DDR-burger niet door dit soort fusiepropaganda heen te prikken, denk ik dan. Gelukkig zijn wij, in het vrije westen, beter geharnast. … Vater werden ist nicht schwer, Vater sein dagegen sehr.Uitspraak van Wilhelm Busch. Het is makkelijk als vader iets op de wereld te zetten. Maar zorgen dat het blijft functioneren; dat is de kunst Alterra manu fert lapidem, panem ostentat alterra . Dit is geen Duits hoor, maar Latijn. Plautus schreef dit zo’n 200 jaar voor Christus; wie wil deze zin vertalen. Hij is nogal leerzaam voor medewerkers van het departement. Hij houdt je een brood voor met de ene hand; in de andere hand heeft hij een steen. Nu schrijf je in het Latijn alterra eigenlijk met één r. Maar ja, als liceïst kon André dat niet weten. “. (CD+)


4

Workshop resultaten

4.1

Workshop Onderwijs in de divisie

De vier leerstoelgroepen die onder de divisie vallen, zijn druk bezig met de invulling van bachelors en masters opleidingen. De divisie is nauw betrokken bij een tweetal Bsc opleidingen: landschap, planning en ontwerp alsmede bos- en natuurbeheer. Daarnaast zijn er nog vergevorderde plannen voor een drietal masters: Landscape Planning and Design, Leisure and Environment, Forestry and Nature Conservation. De belangrijkste conclusies en actiepunten worden puntsgewijs opgesomd: • Het is van belang dat er aandacht is voor wetenschappelijke diepgang naast het generalistische karakter van de opleidingen (T-model). • Er zal een schouw plaatsvinden van de opleidingen teneinde de sterke punten in kaart te brengen. De huidige staven zijn zich onvoldoende bewust van de kwaliteiten. Vanuit de divisie moeten de basiscompetenties van de medewerkers voor onderzoek, onderwijs en beleidsadvisering in kaart worden gebracht. Deze moeten meetbaar worden gemaakt. Daarop kan dan een programma van scholing worden gebaseerd. Lacunes in de competenties zullen worden opgevuld vanuit Alterra of door het openstellen van vacatures. • Er zullen onderwijsmodules worden opgezet om in te spelen op de groeiende maatschappelijke behoefte aan education permanente. • Vanuit Alterra zal case-studie materiaal beschikbaar komen over de ervaringen met transdisciplinair werken. • Er dient een informatiebank op Internet de komen op de website, waar een overzicht wordt geboden van lopende projecten en initiatieven in beide onderdelen van de nieuwe organisatie. Deze moet vooral een intern karakter hebben. Dit zou kunnen gebeuren vanuit het Deltaprogramma. Hier ligt werk voor een kennismanager. • De hoogleraren binnen de divisie hebben de verantwoordelijkheid voor het opzetten van een publicatiebeleid. Daarbij verdient het aanbeveling over de grenzen van de leerstoelgroepen heen te kijken. De onderzoeksseminars kunnen daarbij een enthousiasmerende rol spelen. Het verdient aanbeveling daarbij te experimenteren met nieuwe boeiende vormen van informatiemanagement. (CD+) Arnold van der Valk en Jan van Nieuwenhuize

4.2

Internationaal: Research and communication across boundaries

For this session, we invited people with an international orientation, who were curious about exchanging ideas with colleagues also working internationally. 'Crossing boundaries' in this context meant working across national borders but also being interested in other disciplines and fields of research. The session gave the


17

opportunity to present yourself, to listen to short presentations, and to express new ideas, thoughts, wishes, concerns . . . In the first part, “Landscape Europe”, an independent network of institutes that is initiated by a group of Alterra-researchers was presented. It aims at coordinating research and education as well as supporting the policy sector in the field of landscapes. Within a 2-years period it will be developed towards a foundation that works as a NGO. Members of the new division were asked to cooperate with and promote the idea of Landscape Europe. The second part of the session was dedicated to an exchange of individual international activities, projects and expertise. Eight short presentations illustrated the wide range of international activities going on within our division. The about 30 participants were actively involved in research and educational exchange with 16 European countries, several developing countries, and regions in South- and NorthAmerica, Africa, and Asia. Topics that were dealt with are planning, landscapes, participatory as well as inter- and transdisciplinary approaches, agriculture, environment, vegetation, conservation, biodiversity, rural development, open space, urban areas, design, tourism, multimedia, GIS, and others. The participants expressed an increasing demand for communication, cooperation and coordination among the international-oriented people and activities within the new division. To face this demand, all participants agreed on a second workshop (to be held on Thursday, March 7, 2002) as an opportunity for discussing some burning questions, such as: Which topics could international work within the division focus on? What are our research strategies for the future? How can we improve communication and coordination among us? Is an institutionalisation of the international group needed, and if yes, how can this be realised? How can we facilitate international work? All members of the division with international interests are welcome to join the second workshop! (CD+) Gunther en Bärbel Tress

18


4.3

Workshop Bruggen slaan tussen proceskennis en ontwerpen

Als onderwerp van de workshop fungeerden twee stellingen: 1. Onze landschapsplannen zijn verankerd in degelijke kennis over de relatie tussen de werking van het landschap (proces) en de vormgeving (patroon). 2. De wijze waarop we tot landschapsplannen komen dient transparant, navolgbaar en reproduceerbaar te zijn. De ontwerper moet in het democratisch proces de gemaakte keuzes kunnen verantwoorden. Enkele impressies van de workshop: • • • • • • • •

Het onderwerp leeft, het roept een levendige discussie op, er was veel belangstelling voor. Over de noodzaak van kwaliteitsdefinities voor ontwerpen wordt verschillend geoordeeld; de meeste aanwezigen vinden dat we hierin een verbeterslag moeten maken. We beschouwen het slaan van bruggen tussen kennis van specialisten en ontwerpers als een opgave voor de nieuwe divisie. Bij de ontmoeting van wetenschapsrichtingen in het op deze wijze ontwerpen ontmoeten verschillende wetenschappelijke paradigma’s elkaar; dat leidt tot botsingen. Over wat ontwerpen precies is leven veel verschillende ideeën. Voor het toepassen van ecologische (en andere specialistische) kennis is het noodzakelijk zo lang mogelijk alternatieven in het spel te houden. We moeten ook aandacht hebben voor de kwaliteit van het besluitvormingsproces rond ontwerpende benaderingen. Het lijkt zinvol nader te onderzoeken in welke fasen van het ontwerpproces criteria als transparantie, objectiviteit en navolgbaarheid een rol kunnen spelen. Een goed onderwerp voor een seo-project in 2003!

Voor mij is dit onderwerp bij uitstek geschikt om een meerwaarde van onze divisie ten opzichte van ‘ARCADIS’-achtige organisaties te markeren. In de internationale landschapsecologie kunnen we een mooie en voor ons kenmerkende bijdrage leveren. (CD+) Paul Opdam


19

4.4

Workshop Vormgeving organisatie: ‘Beeldenstorm’

De workshop over de beeldvorming van de toekomstige divisie werd (helaas?) alleen door Alterra medewerkers bezocht. Het doel was om de beelden die bestaan over de organisatie van de divisie te inventariseren en met elkaar uit te wisselen. Vervolgens hebben we gekeken of de groep warm of koud werd van de beelden van de deelnemers. De meerderheid stond positief tegenover de volgende beelden: • De divisie als broedplaats voor kennis • De kerncompetentie van de divisie is geïntegreerd onderzoek en onderwijs De meerderheid stond negatief tegenover de volgende beelden: • Grootschaligheid en onpersoonlijkheid • De divisie is een “papieren paraplu” • De divisie functioneert als een klein instituut Onduidelijkheid en verschillende invulling van beelden bleek te bestaan bij: • Invulling van teams (op expertises ingedeeld of multidisciplinair) • De grootte van een team Opvallend was dat de eerste beelden vooral vanuit de inhoud geredeneerd waren. Joop Spijker en Kees de Zeeuw

20


4.5

Workshop Communicatie in de divisie

Om structuur aan te brengen in de discussie werd gepraat aan de hand van drie vragen: 1. Communiceren is voor mij…. 2. Wat heb je gehoord over het Rijn-reisje? Dit levert een beschrijving op van de inhoud van de informatie: wat wil je weten? 3. Hoe heb je gehoord over het Rijn-reisje? Dit levert een beschrijving op van de mogelijke communicatie-kanalen/middelen. Met deze informatie hebben we in kleinere groepjes ideeën ontwikkeld hoe op een juiste, informatieve, maar niet overmatige manier gecommuniceerd zou kunnen worden binnen de divisie. De drie onderwerpen voor de groepen waren: • Mensen: belangrijk zijn face-to-face contacten en informele contacten; je wilt weten wie waar zit, wat diegene doet, kan en wil doen in de toekomst. Om dit te verwezenlijken moeten mensen dicht bij elkaar zitten (fysiek: ruimtes met projectteams, flex-plekken, misschien ook tussen universiteit en DLO) en zou een expertisebank kunnen faciliteren. • Inhoud: waar is iedereen mee bezig, belang van een coach om je wegwijs te maken, niet alleen in het vakgebied, maar ook binnen de divisie. • Organisatorisch: gezamenlijk intranet/internet met melding van nieuwe berichten (iedereen moet de juiste houding hebben om dat te willen gebruiken), iedereen houdt outlook bij (?). Daarnaast ook in informele bijeenkomsten als borrels en verjaardagstaarten de gelegenheid hebben eens wat met elkaar te babbelen. Daarbij is het nog wel de vraag of we dat niet meer in het Engels zouden kunnen doen als we zo internationaal zijn? Top idee: niet meer Alterratief en afdelingsblaadjes, maar een regiokrant met centrale informatie voor iedereen en specifieke informatie voor de eigen groepen. Gerard Kolkman en Evelien Verbij

4.6

Verloving Stad-Land en I-team

Op de boot hebben twee teams hun verloving bekend gemaakt: het team Stad Landrelaties (teamleider Wim Timmermans, Ecologie en Samenleving) en het team Innovatiemanagement (kortweg I-team, teamleider Jannemarie de Jonge, Landschap en Ruimtegebruik). Een praktische aanleiding voor deze stap is dat Jannemarie vanaf maart een half jaar sabbatical heeft waardoor het I-team een vervangende teamleider zocht. Maar de ambitie om binnen de divisie de samenwerking te verstevigen is een mooie reden om juist nu deze proef in te gaan. Het wordt een groot team (ca. 25 mensen) met voldoende massa op thema's als: transformaties in metropolitane landschappen (subthema's o.a. groen wonen/werken/leven, infralandschappen, ruimte/water), procesarchitectuur, methodieken en instrumenten voor innovatieprocessen, internationale oriëntatie op transformatieprocessen in (delta)metropolen en gebruik en ontwikkeling van “e-tools” (GIS, internet, mobiele werkplaats etc). Wim Timmermans


21

gaat deze ploeg leiden. Het blijft voorlopig een LAT-relatie, de huisvesting verandert niet. Na een half jaar evalueren we en bepalen we de koers voor komende jaren. Jannemarie de Jonge en Wim Timmermans

4.7

Naam divisie: What’s in a name?

What’s in a name? Die vraag werd gesteld aan het begin van de workshop over een naam voor de divisie. Er groeide snel consensus over ongewenste namen. Compromisnamen, zoals “Natuurbeleid, Bosbeheer, Landschapsstudies en Ruimtelijke Ontwikkeling” wekten spotlust en afkeuring. Eenvoud is het kenmerk van het ware, merkte een wijsneus op. Met behulp van een fileermesje werd de lange werknaam – een omschrijving van het werkveld van de verenigde afdelingen, teams en leerstoelgroepen, ontdaan van overtollig vet. Wat dan overblijft is ….. “Landschap”. Deze naam biedt eigenlijk alles wat ons bindt en dierbaar is. Landschapsstudies en landschapsplanning is volgens de aanwezigen bij de workshop een doorsnede van de divisie, een adequate omschrijving van het gedeelde object van studie. Met enige fantasie en etymologische improvisatie kunnen de belangrijkste perspectieven op het object tot uitdrukking worden gebracht in de naam “Landschap”. De component “land” verwijst naar de studie van aspecten van de fysieke omgeving en het gebruik van de grond. De component “schap” bevat een verwijzing naar het scheppende werk van de mens door middel van planning, ontwerp, beheer en techniek. “Schap” verwijst ook naar de procesdimensie en de organisatorische dimensie – analoog aan “waterschap” en “recreatieschap”. De discussie in de workshop spitste zich toe op de vraag of, en zo ja hoe, er in een logo verwijzingen zouden kunnen worden opgenomen naar de samenstellende delen van de organisatie of de missie. Ook werd de vraag gesteld of de divisie wel ruimte zou krijgen om een eigen beeldmerk te voeren naast Wageningen UR en de Kenniseenheid. Tijdens de sessie werd aan de hand van schetsjes gewerkt aan een voorstel voor een logo. Maja en Gerrit is gevraagd hun denkbeelden verder uit te werken. Aan het eind van deze vruchtbare sessie werd nogmaals de vraag gesteld: “What’s in a name?” Gert Jan Noij wist het antwoord: “Common feeling.” (CD+) Arnold van der Valk

4.8

Workshop Wageningen Proces Consultancy (Alterra Ateliers)

Eind december vorig jaar heeft het MT van Alterra ingestemd met een projectvoorstel om te komen tot een Wageningen brede unit op het gebied van proces consultancy (Alterra Ateliers). Sinds half januari is Henk Smit verbonden aan Alterra om dit project te trekken. De integratie-conferentie aan boord van ms Avanti vormde een prima gelegenheid om de intenties van het project te delen met belangstellenden en uit de groep van aanwezigen ideeën en suggesties te ontvangen.

22


Na een korte introductie door Henk Smit, is er gesproken over drie vragen. 1) Wat hoort wel en niet thuis bij WPC? Criteria om projecten onder te brengen bij WPC kunnen zijn: • complexe aard met belangen en partijen, • wanneer het vernieuwend is in interactie met de praktijk, • het gekoppeld is aan inhoud, en • gaat over belangrijke vraagstukken in de groene ruimte. Niet doen: projecten waar het puur gaat om procesmanagement, alleen geld verdienen, monodisciplinair van karakter. 2) Aandachtspunten • organiseer ontwikkeling van WPC als zoekend proces • zorg voor goede koppeling tussen proces en inhoud • nauwe interactie tussen wetenschap en praktijk, kennisdoorstroming naar beide kanten • we moeten meer zichtbaar worden in de grote processen en projecten • het ‘mensenwerk’ in processen kunnen we nog niet goed. • werk met een levende visie en strategisch plan waar heen te gaan. 3) Waar dromen we van/ wat inspireert ons? • goede logistieke organisatie; bolides naast de coureurs. • ontwikkelen door te doen; geen stroperig proces van lang praten over • uitwisselen van mensen tussen proces en inhoud • echt goede procesmensen in huis • onderwijsprogramma als Unique selling point • goede voorzieningen zoals: site of boekje met ervaringen, projectruimte en een werkende mobiele werkplaats Tot slot is een eerste beschrijving van de nieuw te ontwikkelen unit uitgedeeld met een oproep aan belangstellenden om zich bij Henk Smit te melden. (CD+) Henk Smit


23

4.9

Workshop Modelkennis divisie

Inventarisatie van modellen: • Oost METAPHOR: voor simulatie van metapopulaties DASSIM: als Metaphor, speciaal voor simulatie van dassen LARCH: ruimtelijke ecologische netwerken (landsdekkend) SmallSteps: bewegingsmodel van dieren LEAF: info Alex Schotman (SUMO/NTM: makers zitten in andere expertisegroep) MASOOR: multi agents simulation of outdoor recreation (werd getoond in een dynamische, zeer beeldende presentatie). • West (overzicht getoond in power point) LEDESS: voor simulatie vegetatie-ontwikkeling en geschiktheid habitats WARUMEC: landsdekkend model voor effectbepaling van plannen ELPEN: Europees model voor effectbepaling van politieke maatregelen BelevingsGIS: vertaling van landschapskenmerken naar beleving Natuurplangenerator: voor het genereren van natuurscenario's VIRIS: voor de bepaling van de openheid (MKGR). ELI: Environmental Landscape Index • De Hucht Interesse voor de mobiele werkplaats (planvormingsproces) En in het zoneringsmodel Masoor: welke aannames Studenten als "validators" (in practica, o.a. Warumec en afstudeerders) Wat doen we met onzekerheden? Hooguit kunnen we de stabiliteit van de uitkomsten bepalen, niet of de uitkomsten echt kwantitatief kloppen. Gevoeligheidstesten zijn echt nodig, maar zijn tijdverslindend. Juridisch niet te verdedigen. Voordeel van model Je moet je aannamen expliciet maken. De bewerkingen zijn exact herhaalbaar. Geschikt voor vergelijken van scenario's (de onnauwkeurigheden zijn voor elk model het zelfde). (CD+) Jana Verboom en Janneke Roos

4.10

Workshop Niche studenten AIO/OIO

Een kennismakingsgesprek met verschillende AIO’s van de Hucht, Bosbouw, E&R en andere geïnteresseerden. We hebben de diverse mogelijkheden van aanstelling besproken: van full-time bij de universiteit, detachering bij Alterra tot ook het werken in projecten. Verder over begeleidingsvormen en verschil in onderwerpen. We hadden wat moeilijkheden met het afstemmen van begrippen over de verschillende vakgebieden heen. De kennismaking is geslaagd, maar er zijn geen verdere acties afgesproken. Laura Bosschieter

24


4.11

Workshop Missie divisievorming

De divisie richt zich op onderzoek, kennisoverdracht en beleidsontwikkeling ten aanzien van het landschap. Daarbij speelt de kennis van maatschappelijke en bestuurlijke processen en van ecologische processen in het landschap een sleutelrol. Deze kennis wordt in samenhang toegepast ten behoeve van het ontwikkelen en duurzaam beheren van het landschap. De divisie LANDSCHAP put in haar werk uit de domeinen van de alfa-, beta- en gamma-wetenschappen. Traditionele disciplinegrenzen worden overschreden met het doel om de maatschappelijke relevantie van het wetenschappelijk onderzoek optimaal tot zijn recht te laten komen. We noemen dit de deltabenadering. Het wetenschappelijke onderzoek omvat de verzameling, analyse en interpretatie van data, bouw van modellen en het verrichten van scenariostudies. Bijzondere aandacht gaat uit naar grensverleggend en maatschappelijk relevant onderzoek. Kennisoverdracht vindt plaats over een breed terrein, variërend van onderwijs tot het maatschappelijk debat. Centraal staat een bijdrage aan de bachelor en masteropleidingen in landscape, planning and design, leisure tourism and environment, forest and nature conservation. Daarnaast wordt kennis op maat aangeboden zoals PhD courses en education permanente. De kennis wordt ingezet ten behoeve van beleids- en planvorming op het gebied van landschap, ruimte en samenleving. De blik wordt gericht op verschillende schaalniveaus van mondiaal tot lokaal. De belangrijkste onderzoeksthema's van de expertisegroep LANDSCHAP zijn: • Transformaties in metropolitane landschappen. • Meervoudig ruimtegebruik in stads-, agroproductie- en • infralandschappen.


25

• • • •

Ruimtelijke analyse, scenariostudies en ontwerp, gericht op multifunctionele landschappen. Gebiedsgericht milieubeleid in agroproductie- en natuurlandschappen. Inrichting en duurzaam beheer van bos, natuur en landschap en daarmee samenhangende (inter)nationale beleidsprocessen. • Beleving en gebruik van natuur en landschap en de betekenis daarvan voor wonen, economie, recreatie en gezondheid. • Ruimtelijke kwaliteit in landschapsontwerp • Kwaliteit van werkprocessen en sturingsvraagstukken. • Genese en identiteit van landschappen. • Landschapsecologie en biodiversiteit. We richten ons op de (inter)nationale, regionale en lokale overheden, op studenten en wetenschappelijke collega’s, ontwerpers en beheerders van onze leefomgeving. Hein van Holsteijn

4.12

Workshop Landschap +

Motto van deze door Henk Wolfert en Harry Dijkstra georganiseerde workshop was: Landschap-Kennis-Maken met de nadruk op kennis van het landschap en kennismaken. Het gesprek ging over het verkennen van thema’s voor onderzoek en samenwerking. De inbreng van alle participanten stond centraal; er was geen vooropgezet verhaal. Agendapunten waren: (1) verkenning onderwerpen / samenwerking; (2) groepering tot thema’s; (3) ideeën voor organisatie. Er werd deelgenomen door een sterk gemengde groep. Dit, de open sfeer en elkaars aanvullende expertise geven aan dat er veel kansen zijn voor integratie. Uit de voorstellen voor het bundelen van kennis en expertise kwamen een paar thema’s bovendrijven: • Behoud van biodiversiteit, de rol van ecologische netwerken en sociaal economische veranderingen in de landbouw. Duidelijk op beleid gericht thema dat zowel van toepassing is in Nederland (groene diensten) als in bijvoorbeeld Polen. • Multifunctionele landschappen en ruimtelijke netwerken, met aandacht voor integratie van aspecten zoals natuur, landbouw (plagen), recreatie (toegang), water (water-planning) en historie. • Kwalitatief goede GIS-methoden die onderling samenhangen (stapeling van waarden), voor beschrijving van het landschap (data-management) en de werking ervan (modellen op het goede schaalniveau), en voor evaluatie van veranderingen (zowel positieve als negatieve). Deze thema’s zouden strategische speerpunten van onderzoek in de divisie kunnen worden. Tevens werd specifiek aandacht gevraagd voor een goede communicatie, met mogelijke acties op het terrein van datamanagement, cross selling en het aanstellen van een kennismanager. (CD+) Henk Wolfert en Harry Dijkstra

26


4.13

Workshop Who is afraid of green, red and gray?

Elf deelnemers tafelden over de verbanden tussen natuur, infrastructuur en allerhande activiteiten in de groene ruimte. Als appetizer gaven Madeleine van Mansfeld, Edgar van der Grift en Marlies Brinkhuijsen een kijkje in de verschillende keukentjes van Alterra: kennis over effecten en oplossingen voor natuur, een brede aanpak volgens een ontwerpende en interactieve benadering, en ruimtelijke concepten voor planning, ontwerp en beleving van infrastructuur in de toekomst. Tijdens het hoofdgerecht werd geproefd aan mogelijke samenwerkingsverbanden tussen natuur, ruimte, recreatiebeleving en proces. Als toetje werden dromen opgedist over wegen in de ruimte en over wegen binnen Alterra. En de volgende maandagochtend was het eerste baksel al gereed: een digitaal prikbord om informatie uit te wisselen. Te vinden op www.alterra-research.nl: inloggen met infraland, password avanti. Marlies Brinkhuijsen


27

4.14

Workshop Divisievorming

Wageningen UR Nadat op basis van het Rapport Peper besloten was tot Strategische Samenwerking tussen DLO en Landbouwuniversiteit Wageningen is er één Raad van Bestuur ingesteld en zijn binnen Wageningen UR vijf nieuwe kenniseenheden opgericht. Doelen hierbij waren: • Reductie van het aantal instituten, departementen en proefstations; • Gezamenlijk onderwijs verzorgen; • Gezamenlijk expertise ontwikkelen; • Gezamenlijk of op elkaar afgestemde onderzoekprogramma’s ontwikkelen; • Gezamenlijk faciliteiten beheren; • Bekrachtiging van bestaande samenwerkingsinitiatieven tussen DLO, LUW, het praktijkonderzoek, IAC en het ILRI. Leidend beginsel bij het vormgeven van de kenniseenheden is dat betrokkenen zelf inzien dat samenwerking voordelen oplevert en dat samengaan een verregaande vorm van samenwerken is. Samenwerking moet niet alleen groeien, maar moet eerst en vooral stoelen op de juiste attitude en de innerlijke bereidheid met anderen aan de toekomst van de nieuwe organisatie en daarmee aan de eigen toekomst te werken. De Raad van Bestuur beschouwt het ontwikkelingsproces van kenniseenheden dus als een collectief leerproces. In de lopende periode van het strategisch plan staan de volgende inhoudelijke speerpunten centraal in de inhoudelijk ontwikkeling: • De deltabenadering, zijnde een zoektocht naar nieuwe concepten, paradigma's en methoden op het snijvlak van de maatschappijwetenschappen (gamma), natuurwetenschappen (bèta) en de ontwerpende wetenschappen (alfa); • De Wageningse Water Impuls, de relaties tussen het integraal waterbeheer en de beheers- en inrichtingsproblematiek van de groene ruimte; • Multifunctionele en biologische landbouw en de groene ruimte; het conversievraagstuk van een uniforme landbouwontwikkeling naar ruimtelijk gedifferentieerde en verschillende ontwikkelingsstrategieën voor de groene ruimte en de landbouw; • De virtuele groene wereld; de relaties tussen de ontwikkelingen in ICT en beleving, planning en inrichting van de groene ruimte; • Het Centre for Climate Change and Biosphere (CCB), de Wageningse benadering van het klimaatonderzoek waarbij de relaties tussen landgebruik en klimaatveranderingen centraal staan. De Kenniseenheid Groene Ruimte De KGR zorgt ervoor dat er een unieke combinatie van kennis en vaardigheden bij Wageningen UR aanwezig is om een gezonde leefomgeving mogelijk te maken (outcome). We richten ons daarbij op de centrale en lokale overheden en andere beheerders van de publieke leefomgeving (klantengroep), en doen dit door het geven van academisch onderwijs en adviezen, door het maken van concrete producten (in

28


de vormen van rapporten, modellen, bestanden ed.), en het publiceren van nieuw verworven kennis(output). De Kenniseenheid Groene Ruimte loopt voorop in de ontwikkeling van Wageningen UR. We kunnen werken vanuit één locatie en Alterra is een sterk A-merk. Het Departement Omgevingswetenschappen (DOW) is relatief sterk binnen LUW, vooral in onderwijs en aantal studenten. Maar binnen de 18 Leerstoelgroepen is de mening over nut en noodzaak van de strategische samenwerking verdeeld. Er is intussen een sterke Directieraad aan het werk en er zijn al twee goede voorbeelden waar de samenwerking concreet gestalte heeft gekregen: CGI en Bosbouw. De verdere divisievorming vindt plaats langs drie lijnen: • Strategie en inhoud, uitmondend in de keuze voor vijf strategische speerpunten in 2000; • Inrichting en organisatie, uitmondend in dit Inrichtingsplan in 2001; • Huisvesting en faciliteiten, uitmondend in een geïntegreerde huisvesting in 2004. Divisievorming Tot aan mei 2001 is langs twee lijnen aan de divisievorming gewerkt: • Bij de ontwikkeling van de lijn Mens Natuur Landschap (MNL), waren Alterra E&S (zonder Texel), Alterra E&R en DOW: Lsg Bosbeheer & -beleid betrokken. De ambitie was om ook Alterra L&R team Mens en Ruimte in deze opzet te laten participeren. Er zijn informele gesprekken over strategische samenwerking gevoerd binnen de a.s. divisie en met L&R. • Bij de lijn Landschap en Ruimtelijke Ontwikkeling (LRO) waren Alterra L&R en DOW. Lab Ruimt. Planvorming betrokken. Zij hebben eind 2000 een strategisch plan “Landschap en ruimtelijke ontwikkeling” gemaakt en hebben diverse discussies over het strategisch plan met alle betrokkenen gevoerd, plenair en met de managamentondersteuning. Begin 2001 kwam een oproep van de Directieraad om divisievorming te effectueren. Dat heeft geresulteerd in het instellen van interim management op de Hucht, het oprichten van de BAC Landschapsarchitectuur en de versnelling van de BAC SRA. Ook is de aanstelling van een bijzonder Hoogleraar Landschapsarchitectuur vrijwel rond. In mei 2001 besloot de Directieraad echter om na beraad in de groep van 36 (hoogleraren en afdelingshoofden) om deze twee initiatieven samen te voegen tot een groep van 186 FTE (ex. AIO’s en OIO’s bij de Leerstoelgroepen). Vanaf dat moment ontstond het dilemma dat de activiteiten langs de lijn LRO moesten vertragen om de mensen betrokken bij de lijn MNL tijd te geven aan te haken. De boorteis op de Avanti in januari 2002 was de eerste gelegenheid, waarop de beide groepen in fase konden komen. Acties in 2002 • Er zal een tweehoofdige leiding worden benoemd voor de divisie, bestaande uit een hoogleraar en een afdelingshoofd.


29

•

• •

Er zal worden gewerkt aan een ontwikkelingsplan 2002-2006 met duiding van de kerncompetenties, een portfolioanalyse en daarop gebaseerd een keuze voor inhoudelijke en andere strategisch speerpunten. Daarvan afgeleid wordt ingegaan op de gewenste organisatie (teamindeling, divisiemanagement), de gewenste bezetting, de gewenste ondersteuning en op noodzakelijke investeringen. Er zullen besluiten worden genomen over de Naam, de Missie en er zal een interim jaarplan voor 2002 worden gemaakt. Er zal worden gewerkt aan teamvorming en aan een ruimteplan.

Er is ook sprake van een formeel reorganisatietraject vanwege: • Reorganisatie van de stafafdelingen. • Een reorganisatie van de Alterra afdelingen tot nieuwe afdelingen die samenvallen met de expertisegroepen. • Een herinrichting van de Alterra begroting langs de lijnen van de expertisegroepen. (CD+) Peter Smeets Rapport Peper

Strategische Samenwerking Reorganisatie van DLO instituten & Vijf nieuwe instituten

Eén Raad van Bestuur Hoogleraar: enkele jaren Afdelingshoofd

& Leidend beginsel

Tweehoofdig

Eén lokatie (???)

Organiseren discussie over nieuwe structuur Nieuwe teamindeling binnen ALterra

NIeuwe leiding

- De deltabenadering - De Wageningse Water Impuls

MT met max. 12 leden Drie niveaus Centraal vs decentraal

Acties

Naam

Actieplan 2002

& Missie

Jaarplannen

Vooral in onderwijs KEGR loopt voorop

& Formeel Indelingen Samenwerking

- Multifunctionele en biologische landbouw en degroene ruimte; - De virtuele groene wereld - Het Centre for Climate Change and Biosphere (CCB),

Geschiedenis Wageningen UR

& Ontwikkelingsplan 2002-2006

2 Missie

& Vijf speerpunten

Alterra sterk A-merk

Managementondersteuning

DOW relatief sterk binnen LUW

Aantal studenten Mening binnen 18 Lsg verdeeld

& Teamvorming Sterke Directieraad CGI

2 goede voorbeelden

Ruimteplannen

Bosbouw - Strategie en inhoud, uitmondend in de keuze voor vijf strategische speerpunten in 2000; Ontwikkeling langs drie lijnen

Divisievorming

- Inrichting en organisatie, uitmondend in dit Inrichtingsplan in 2001; - Huisvesting en faciliteiten, uitmondend in een geïntegreerde huisvesting in 2004.

25-01-02 - v8 Alterra E&S (zonder Texel) Samenstelling

Alterra E&R DOW: Lsg Bosbeheer & -beleid Ambitie: Alt. L&R team Mens en Ruimte

Lijn Mens Natuur Landschap

Status: informele gesprekken over strategische samenwerking Staf & Ondersteuning: 113 FTE CGI 50

Onze divisie 185 Water & Atmosfeer 179

2 5 divisies

Bodem 204

Besluiten & 2 groep 36

Samenstelling

Divisievorming tot mei 2001

-- Grote omvang

Overwegingen

DOW. Lab Ruimt. Planvorming strategisch plan landschap en 2 ruimtelijke ontwikkeling

Ecosystemen 182 ++ Intuïtieve herkenbaarheid van het werkterrein

Binnen a.s. divisie Met L&R

Alterra L&R

Diverse discussies over s trategisch plan met alle betrokkenen

Lijn Landschap en Ruimtelijke Ontwikkeling Status:

Plenair 2 Managamentondersteuning

Oproep Directieraad om divisievorming te effectueren Interim management op de Hucht

BAC Landschapsarchitectuur Versnelling BAC SRA Bijzonder Hoogleraar Landschapsarch.

4.15

Workshop Medezeggenschap en divisievorming

De discussie tussen de directieraad en de medezeggenschap (MZ: bestaat uit de Ondernemingsraad van Alterra en de Onderdeelscomissie van het Departement Omgevingswetenschappen) over divisievorming is nog nauwelijks gevoerd. Op 21 maart a.s. vindt er een werkconferentie plaats tussen een delegatie van de OR en OC en de directieraad over de nadere invulling van de Kenniseenheid Groene Ruimte (het inrichtingsplan staat centraal). De MZ wenst van de directieraad een goede onderbouwing van de plannen, waarbij het niet alleen gaat om de precieze invulling en afbakening van de divisies, maar ook

30


over de noodzaak om deze divisies nù en in het voorgestelde tempo in te voeren. De MZ is momenteel geenszins overtuigd van het nut van de gepresenteerde plannen. Belangrijke discussie-onderwerpen zijn een aantal principe-vragen bij het hele proces (zeer gechargeerd geformuleerd als ‘heeft het management niks beter te doen; er is bijv. bij Alterra al sprake van een organisatie onder hoge druk, in opbouw na stevige reorganisaties en met schrikbarende ziekte-uitval’) tot allerhande inhoudelijke onderwerpen die naar de mening van de medezeggenschap helder moeten zijn, alvorens het proces van divisievorming daadwerkelijk kan worden ingezet. Ik noem er enkele: • besturingsmodel, de verdeling van de bevoegdheden en de zeggenschap binnen de KGR en de divisies, • de consequenties van verschillende rechtsposities binnen KGR, • een onderbouwing van de voorgespiegelde efficiency-winst en vermindering van de bureaucratie, • een argumentatie voor de gekozen indeling in divisies en het aantal divisies, met een overzicht van het draagvlak. De MZ vindt het uitstekend dat er allerhande bottom-up processen plaatsvinden en door de directieraad worden gestimuleerd. De MZ hoopt vooral op inhoudelijke resultaten van deze werkvloerverkenningen, en minder op de bouw van allerhande organisatiestructuren en andere bezemstelen (in de bedrijfskunde heten die ook wel organogrammen). In dit licht bezien we ook deze bootreis. Joop Spijker


31

32


5

Presentaties

5.1

De Rijn van groot naar klein.

In een spoedcursus rivierkunde voor de landschappers op Rijnreis, is door Henk Wolfert aandacht besteed aan de ligging van de Rijn als gevolg van tectonische bewegingen in de ondergrond van Europa, het Rijnterrassenlandschap dat vroegere klimaatsschommelingen weerspiegelt, de recente aandacht voor het ecologisch herstel van de Rijn (Rhine-Econet was het eerste internationale succes van de divisie) en de plannen om de rivier meer ruimte te geven om overstromingen te voorkomen. Tevens werd betwijfeld of de Avanti, met een hoogte van 9 meter, werkelijk nergens zou kunnen zinken. Mijnverzakking en lokale erosie van fijne zanden in de bedding kan diepten veroorzaken die, zoals het Gat van Uerdingen, bij hoogwater net diep genoeg zijn. Gelukkig zat de afvoer van de Rijn tijdens de reis net onder de 4000 kubieke meter per seconde. De opkomst bij de cursus was groot, en er is van verschillende zijden de suggestie gegeven een boekje te publiceren. Henk Wolfert

5.2

Haagse bluf

Hans Sprangers, sinds zes jaar werkzaam bij de directie Natuurbeheer van LNV, gaf in een presentatie aan waarom het werken in Den Haag (nog steeds) leuk is. Een aantal conclusies: • -

-

• -

Blik op Alterra Min-punten: • geen duidelijk aanspreekpunt GBDA • telefonische bereikbaarheid slecht • ‘commerciële’ houding • benutting kennis uit programma’s onduidelijk • progr.parade niet goed doorgekomen • onderzoek staat (weer) op afstand Plus-punten: • goede persoonlijke contacten • Alterra-rapporten in LNV-bieb • deskundigheid • Alterra voor LNV vooraanstaand instituut Onderzoekbeleid Bestuursraad: resultaten onderzoek voloende gebruikt in de beleidsvorming ? Veranderingen:


33

-

open aanbesteding secretarisrol DWK programma door EC-LNV EC begeleidt het onderzoek LNV-breed open plekken opvullen door beleidsdirecties beleidsdirecties meer opdrachtgever DN levert voorzitter begeleiding cie relevante programma’s Meer contact tussen onderzoekers en beleidsmedewerkers

• -

Inspelen op veranderingen Kennismanagers naast account managers (rol plrojectleider of teamleider verbreden) organiseer continu contact met beleid (voor DN via 3 sporen: programma, communicatie, NPB) uitwisseling voortzetten communicatietraject opzetten voor nazorg rapporten/onderzoek sterk aanbevolen: een 1-dagscursus beleid meer strategie in de seo’s (geen trends maar gedegen onderzoek voor kennisopbouw) programmaparade + overzicht overig LNV onderzoek

• -

5.3

Divisievorming biedt nieuwe kansen voor strategisch onderzoek In februari-maart wordt een dag georganiseerd door de LNV-Divisie Ecologie en Landschap

Mind-mapping European landscapes

The title of the presentation carries four different dimensions in it, namely (1) the mind – actually my mind, (2) the process of mapping – in this case with the meaning of tracing back, (3) Europe as part of my personal and professional history – so related to mind and map, and (4) landscapes as both the “object of desire”, the overarching concept and our newly adopted Christian name for the future division. However, everybody who had the chance to follow the presentation, will not remember this title (which I have chosen afterwards) and might not have recognised anything that resembles the above dimension. Writing a brief summary of what has been a rather intuitive process will hence be both self-interpretative and again creative. But, I will try to keep it loose, patch-work-style and colourful, while addressing the above dimensions. Mind The images of the mind do not have boundaries, there are no classifications, rules, categories, definitions and no inside and outside: seeing a river, smelling a tree or entering a village, memories and associations can spring into the mind, may it be the rose behind iron bars in York, the joyous Dalmatiner at the seaside at the Jadebusen, or my aunt and uncle at the feed of the vine-hills along the Neckar-River.

34


Mapping Being a more conscious process, mapping invites to bring into order, to give a place and to differentiate. But fortunately, there was no reason to get carried away with systematics, as I was “only” trying to map my mind. Starting at the end: arriving in the Netherlands in 1995, a simple Brabant farmer couple in the winter sun, witnessing the first (and latest) 11-cities skating tour in Friesland, the geometry of polders, and than moving onwards to … Europe Stepping over the border to the “Dutch landscapes” of Lower Saxony, further to the stone walls of Lake District in England and to oligotrophic lakes in the Swedish tundra near Kiruna. Back to the South, along mosaic patches on rolling fertile hills in Hessen, graphic vinyard patterns in the Loire valley, old fruit tree plantations in Southern Germany. Finally ascending into the high Alpes, encountering a bright Gentiana verna), and exploring the endemic Spanish silver spruce forests (Abies pinsapo) in Andalusia, and of course the pine forests of Doñana NP. Landscapes Thoughout these impressions and momentums, landscapes are the continous patters, whether as objects of beauty, as places of memory or as themes for environmental concern such as the physical and virtual impact of the Rhine-Main-Danube channel on the lovely Altmühltal in Bavaria: if the water reflects the red evening sun in absolute silence its hard to see the boundaries between beauty, memory and concern. Dirk Wasscher


35

36


6

Rode Draad Activiteiten

Om tegemoet te komen aan andere gevoelens dan alleen de inhoudelijke, moest een aantal rode draad-activiteiten de deelnemers gedurende de reis noden tot ontmoeten, communiceren, waar nodig klagen of zeuren, actie en re(d)actie, het spuien van meningen en ideeën.

6.1

De ochtendkrant

De eerste editie van de ochtendkrant werd uitgereikt aan alle passagiers zodra zij een voet aan boord zetten. De redactie van de krant produceerde gedurende de reis nog twee exemplaren, die tijdens het ontbijt of later op de dag gretig aftrek vonden. Diverse geïnspireerden doken spontaan het redactiekamertje in om een bijdrage op een laptop achter te laten. Inmiddels heeft de hoofdredacteur, Jaap van Raffe, de laatste editie van de Brulboei geschreven. Deze is als bijlage van dit rapport opgenomen. (CD+)

6.2

Postbussen

De Postbussen in de hal van de boot zijn een extra service van de organisatie. Het doel is de herkenbaarheid van alle opvarenden te vergroten. Ben je b.v. opzoek naar iemand en je weet wel een naam maar niet het gezicht wat daarbij hoort, ga naar de postbus en je bent er zo achter. Ben je wat verlegen en je wilt een date maken met een leuke collega, schrijf een leuk briefje en stop het in de postbus. Natuurlijk mogen de boodschappen ook over het werk gaan. (CD+)

Arjan Griffioen


37

6.3

Klaagmuurtje

We kunnen het niet iedereen naar de zin maken. De divisie, wat moet ik daar nou mee? Gevoelens laten zich niet dwingen • • • •

Als je ergens de balen van hebt Je het ergens niet mee eens bent Je misselijk voelt omdat de boot zo schommelt anders

Schrijf het op een papiertje Rol het op en stop het tussen de stenen Zo doen ze dat ook in Jeruzalem Je klacht wordt gehoord!! Als je wat leuks weet. Neem een dikke viltstift en schrijf wat op de muur Dat mag in Jeruzalem dus niet. (CD+) Arjan Griffioen

6.4

Digitaal logboek

Op een laptop in de bar was een digitaal logboek geïnstalleerd om de reizigers de gelegenheid te geven wensen, meningen, mededelingen en vragen omtrent deze bootreis op te schrijven. Het logboek is met name op donderdag en vrijdag gebruikt, niet alleen voor een eerste aanzet tot inhoudelijke verslaggeving, maar ook voor ludieke dan wel raadselachige commentaren. “Waarom klinken de woorden fusie en ruzie bijna hetzelfde?” “Ecologen zijn eigenlijk best aardig.” “Als je luistert, hoor je veel!!” (CD+)

38


6.5

Het fotospel

Neem een foto uit deze doos en probeer tijdens de reis uit te zoeken wie het is. Als je hem/haar gevonden hebt geef je hem/haar de foto weer terug. Dan volgt de opdracht: vraag aan hem/haar • • • • • •

Wat is je naam Heb je ook een leuke bijnaam Wat zijn je hobby’s Waar loop je echt warm voor Wat is je lievelingsgerecht, kleur, muziek Wat zou je hem/haar nog meer willen vragen

Zet de antwoorden op papier en deponeer dit in de andere doos. Deze gegevens worden na de bootreis verwerkt in een einddocument. (CD+) Arjan Griffioen

6.6

Mindmap: Wanneer werk je samen?

Zoals al bleek op de boottocht zijn de medewerkers van de nieuwe divisie LANDSCHAP echte samenwerkers. De ingevulde mind-map (zie mind map: Wanneer werk je samen?) bevestigt dit beeld nog eens nadrukkelijk. Er valt bijna geen wanklank op te ontdekken. Wanneer we de verschillende beschrijvingen en associaties tegen het licht houden, blijkt niet iedereen op dezelfde momenten en manieren samen te (willen) werken. Er lijken twee maatstaven bepalend: de mate van of neiging tot samenwerking aan de ene kant en aan de andere kant gaat het om de mate van verbondenheid met de ander in de samenwerking. Uit een korte analyse komen dan vier verschillende typen samenwerkers naar voren:


39

STERK----------------- MATE VAN

Gelovigen

GENEIGDHEID TOTSAMENWERKEN HOOG----------------------------LAAG

Zorgvuldigen

Pragmatici

VERBONDENHEID ----------- LOS

Artisten

De pragmatici Zij worden niet warm of koud van samenwerking. Tijdens werktijd moeten resultaten gehaald worden en als samenwerking tot de beste resultaten leidt dan is de keuze duidelijk. Als het leidt tot oponthoud dan doet de pragmaticus het net zo lief zelf. De Zorgvuldigen Zij zijn zeker wel van goede wil, maar zijn toch ook wat huiverig voor alle rompslomp en communicatie die met samenwerken gepaard gaat. Hun hoge kwaliteitsstandaard maakt het hun niet altijd mogelijk met anderen samen te werken. De Gelovigen Zij kunnen niet zonder de ander, het zijn de sociale dieren en netwerkers puur sang. De idealisten die zichzelf wegcijferen als het heilige doel daarmee gehaald kan worden. Uit hun rotsvaste overtuiging volgt haast vanzelf een onbedwingbare bekeringsdrift. De Artisten Zij zoeken erkenning. Zij zijn diep in hun hart eigelijk op hun werk vanwege de sociale contacten en applaus; het zijn de gangmakers op het feest. Samenwerken is voor hun een noodzaak anders ontbreekt het hen aan publiek. (CD+) Marcel Wijermans

6.7

Het slechtste plekje van Nederland

Uitkomsten van de enquête over “het slechtste plekje in Nederland” door middel van stickers plakken op de kaart en het invullen van een formulier. - Er zijn 47 formuliertjes ingevuld en stickers geplakt; - Concentraties van slechtste plekken in Rijnmondgebied, Amsterdam (west), Veenendaal e.o., Oost-Brabant; - Verreweg de meeste slechte plekken hebben te maken met:

40


-

1. industrie en bedrijventerreinen veelal gekoppeld aan autowegen 2. slechte kwaliteit van stedelijke ontwikkelingen met uitbreiding van steden, maar ook slechte kwaliteit van winkelcentra kale lege en armoedige ruilverkavelinglandschappen (Veenkoloniën bij Duitse grens) en onttakelde en uitgewoonde landschappen (Ederveen, Oost-Brabant); te rationeel en weinig organisch gegroeide landschappen (Flevoland); kitscherige ontwikkelingen op Brabantse platteland; gebieden met intensieve veehouderij (Weert, Deurne e.o.); windmolenparken (ten noorden van Lelystad); natuurgebieden met verkeerslawaai (Wolfheze); kassengebieden (Westland); gemiste kansen bij de ontwikkeling van de Poort van Nederland; concentraties van vakantiehuisjes (Vinkeveense plassen als voorbeeld, maar ook bij andere dorpen als Terhorne en Langweer); Hoge Veluwe met misvormde dennen en everzwijnen.

Opvallend is verder dat de slechtste plekken op verschillende schaalniveaus worden weergegeven: van lokaal (NS spooremplacement in Winterswijk, verkeersknooppunt voor fietsers bij station Sloterdijk, centrum Hoogeveen en Emmeloord) tot regionaal (Flevoland, Oost-Brabant) en landelijk (alle platte landschappen). (CD+) Harry Dijkstra


41

42


7

Impressies creatieve workshops

7.1

Maat, ritme, harmonie en melodie

KLAP - KLAP STAMP - STAMP klap-klap-klap-klap SRINGGGGGGGG (SA-MEN WER-KEN doe je niet ALLEEN) Wat hebben maat / ritme, harmonie en melodie met samenwerken te maken? Dat hebben we aan den lijve ondervonden door muziek als metafoor te gebruiken voor de trits samen willen (buik → maat & ritme), samen voelen (hart →harmonie) en samen denken (hoofd → melodie). Een kleine greep: • Maat & ritme: Als een bepaalde maatsoort samen is bepaald en vooral ervaren, doorleefd , kan je binnen die maat veel eigen improvisatie (ritme) kwijt. • Harmonie: majeur is niet beter dan mineur, maar het is wel belangrijk dat je de toonsoort op elkaar afstemt. Door elkaar gaat het wringen. • Harmonie: zet dissonanten bewust in om daarna (op hoger niveau) weer tot harmonie te komen (de dissonant lost op in de consonant). • Melodie: een melodie is 'leeg', heeft geen context zonder onderliggende maat, ritme en harmonie. Hoe dat zit met denkhoofden zonder buik en hart laat zich raden. Jannemarie de Jonge


43

7.2

Schildersessie: Kleur de groene ruimte in!

Samen een landschap invullen en daarbij voortborduren op wat de ander al op papier heeft geschilderd. Is dat soms even slikken! Deze workshop toonde aan hoe verschillend wij zijn: behoudende typen, creatieve typen, harmonie in het schilderij, disharmonie in het schilderij. Maar ook bleek hoe anders ideeën soms door collega’s geïnterpreteerd worden. Soms leverde dat verrassende landschappen op! De moraal van de workshop: laat je niet hinderen door wat het landschap is, maar laat je inspireren door wat het landschap al te bieden heeft. (CD+) Mirjam Broekmeyer

7.3

Divisie Vocaal

Zingen hoor je overal: in de douche, bij de afwas, met de radio mee, en natuurlijk ook op de boot: Avanti vocaal. Na de ritmische, harmonische en melodische intro door Jannemarie aan het begin van de bootactiviteiten, is er tweemaal een zangsessie gehouden. Als inzinger ‘many mighty mice are making midnight music in the moonlight, mighty nice’. Het aantal deelnemers was niet zo groot, maar muisachtig waren ze zeker niet en het was mighty nice, dat ook. Amsterdamse grachten (zingen over water op het water), Come with me my love (nieuwe relaties ..) en Bring the wagon home, John (Henk heeft zijn best gedaan en ook nog meegezongen) zijn veelstemmig ingestudeerd. Over expertisegroepen gesproken: multivocaal. Tot slot nog de afsluitende limerick-song met bijdragen uit diverse hoeken van de divisie. Samenzingen gaat in ieder geval. En .. Vocalterra heeft er enkele nieuwe leden aan overgehouden! Jan Kalkhoven

7.4

Vogelgeluiden memorie

Een stuk of tien deelnemers kregen zestien geluidsfragmenten te horen van acht verschillende vogelsoorten. Zij moesten goed luisteren en aantekeningen maken per fragment. Daarop hebben zij geprobeerd de fragmenten waarop dezelfde soort te horen was bij elkaar te zoeken. De oefening was het gemakkelijkst voor een aantal muzikale lieden. Uiteindelijk ging het minder om de score, maar meer om het leren luisteren. Leuk ook om te zien hoe bepaalde vogelsoorten met hun muzikale capriolen mensen aan het lachen kunnen maken. Een geslaagde oefening met tot slot nog twee leerzame motto's (ook voor niet vogelaars): • Volg je eerste ingeving, je intuïtie

44


•

Zodra je iets hoort (een divisie, een mening, een collega), plak er niet meteen een naam op (oordeel), maar blijf luisteren. Henk Meeuwsen

7.5

Kennis(makings)quiz

Een kennismaking met ‘ons ‘ jargon. Wat hebben we daar veel van. Uit recente eigen rapporten en algemene publicaties was een flink aantal lijstjes jargon samengesteld. De vraag was: wie weet wat het betekent, of wie heeft zich onlangs met dit onderwerp beziggehouden. De uitkomst was verrassend: we gebruiken blijkbaar veel modewoorden, zonder ons daarin te verdiepen. Uit de groep van ca. 25 “Landschappers” waren er maar een paar bekend met bijv. de term balansgebieden! De vraag rees dan ook waar de generalisten zijn die onderzoek én de ontwikkelingen in het beleid en de maatschappij weten te koppelen. Want met mooie woorden alleen redden we het niet… (CD+) Mirjam Broekmeyer

7.6

Djembee sessie: Van de Verleiding en de blanke Afrikaan

Ze verleidden ons tot een Rijnreisje. Weliswaar enigszins terughoudend speelden we het spel mee. Ze verleidden ons tot trommelen en we deden mee. Verleid hebben ze ons, die witte mannen met hun Afrikaanse trommels! We speelden blauwe plekken op onze handen en we speelden door, gegrepen door het ritme. En nu niet zeuren dat blanke Afrikanen niet echt zijn. Die mooie zwarte jongen dromen we er toch gewoon bij? Verleiding is de opmaat voor de liefde… (CD+) Marlies Brinkhuijsen


45

7.7

Limericks

Voor elke limerick een borrel van Jannemarie de Jonge. De oogst was ruim, twee hele mooie staan hier … De sessie van J.M. was heel wijs Dat brak bij ieder meteen het ijs Die Divisie die staat Laat maar zien hoe het gaat Bedankt voor die steengoede Bootreis! Bianca Nijhof en Joep Frissel Dissonanten op de Avanti Vertrouwen niet op de garantie Dat niemand verdrinkt De boot echt niet zinkt straks zul je nog zien dan verbrandt-ie! (CD+) Harold Kuipers, Rogier Pouwels en Henk Meeuwsen

7.8

Open podium

De voorwaarden waren uitstekend, want aan iedere musicus was gevraagd om haar/zijn instrument mee te nemen. 4 violen, 3 elektrische gitaren, 3 akoestische, bas, keyboard, 2 drumstellen, en een saxofoon. Er werd druk gemusiceerd (van bladmuziek) en gejamd (zonder). Er waren 2 zangers: Ad met australische songs, en Jitze met het betere Nederlandse lied. Een echte rockband met hits van de Stones, Them, Ray Charles and Chuck Berry en andere hits uit de jaren 60 en 70. Er was een Spaanse act met een lied door Martha aan het begin, en flamenco door Irini en Berien. Een theatersport item waarin Henk twee personen samen één persoon liet spelen, en verhalen over een loodzoeker en een koning die de hakken in de grond zette.

46


De volgende dag bleek er nog steeds animo te zijn voor een open podium, resulterend in optredens van het strijkorkest (Jannemarie, Maarten, Jan en Leo, begeleid door Anne-Katrin), het koor, en de djembè-trommel groep. En zaterdagmorgen nog de prachtige canon van Pachelbel. Aangenaam verrast waren we door de veelzijdigheid van het scala, en de reacties van het publiek. Bijzonder om je collega’s kunstzinnig aan de slag te zien. Ja, aangenaam verrast waren we, zodat we concludeerden: dat moeten we nog eens doen, zo’n open podium. Henk Meeuwsen, Walter van Wingerden.

7.9

Kamermuziek

(En) wie had gedacht dat we binnen de expertisegroep ook nog vier violisten, of misschien nog wel meer, konden vinden die heel snel op elkaar ingespeeld bleken te zijn. Ondersteund door een namaakpiano, die bij nader inzien eigenlijk best wel goed klonk, probeerden we af en toe tussen de bedrijven door wat stukjes die we hadden meegebracht. Sjostakowitsj (je weet wel, die van Andre Rieu maar dan weer net een beetje anders) was wel heel leuk maar bleek toch net wat te tricky om met de nodige schwung en subtiliteit over het voetlicht te krijgen. Die bewaren we dus voor een volgende keer! Maar de beroemde kanon in D van Pachabel leek ons op het lijf geschreven. Na een korte repetitie met welwillend publiek, waarvan het geroezemoes de dissonanten van onwennigheid verdoezelde, durfden we het wel aan dit de volgende avond serieus te gehore te brengen: wat deden we dat gevoelig! En wat waren we snel een team dat de juiste intonatie wist te vinden. Succes met klassiek, dus laten we ervoor zorgen dat er ook voor het klassieke onderzoekswerk voldoende mogelijkheden blijven bestaan! Leo van den Berg


47

7.10

Spelletjesavond: Kolonisten van Karton

Donderdagavond, spelletjesavond. Ik en Rogier Pouwels waren door vier ervaren spelers uitgenodigd om te worden ingemaakt met een bordspelletje Kolonisten van Catan. Ik bleek al snel kansloos voor de overwinning na enkele aanwijzingen van de profs te hebben opgevolgd. Rogier was verstandiger en volgde zijn eigen strategie. Twee uur later won hij dan ook het spel. De vier profs hebben we die avond niet meer gezien. Kortom, de spelletjesavond was uitermate geslaagd. Jaap van Raffe 7.11

Muzikaal: Bottom-up en top-down jamsessions

De eerste avond begon met een bottom-up samenscholing van instrumentalisten.Een innovatief netwerk. Trom, schalmei, key-board en contrabas creëerden een fusion van folkloristische muziek, bongo-beep, rock and roll enschuifdeurwerk. Maar liefst twee drumstellen waren er waar te nemen, waarvan er een regelrecht uit de virtuele werkelijkheid afkomstig leek. De muziekstukken hadden een experimentele opzet. Begin en einde ontbraken, maar de middendelen hadden een universele doorwerking. De opkomst van Lou Reed, die een uitstekende Peter Smeets imitatie weggaf, bracht meer structuur en nieuwe dimensies in de performances. Zijn smoelklavier deed van zich horen, maar werd in het heetst van de muziek tussen zijn tanden vandaan gegrist… Muziek maakt begerig. Soprano's werden uit handen gerukt. Martijn Duineveld, die een lied ten gehore bracht, dat van onder uit het middenrif bleek te komen, schiep nieuwe rust. Hij stak tenslotte met kop en schouders boven de andere muzikanten uit. Na dit hoogtepunt kon het alleen maar minder worden en ging de muziek geleidelijk ten onder in het machinegezoem van de Avanti.

De tweede avond leek even een reprise van de eerste op te leveren, maar er werd al snel zwaarder ingezet op trommelwerk.Tenslotte moest het een Gala-avond worden. Menig wetenschapper bleek tegen deze oerklanken niet bestand en was al dra bezig op de dansvloer een authentieke Watutsi dans op te voeren of gaf daar een vrije interpretatie aan (al dan niet in smoking gehuld). Oenk oem, hobba hobba, bonk.

48


Wanneer dit te lang was doorgegaan, had dit waarschijnlijk geleid tot collectieve extasen, met mogelijk onbeheersbare, rampzalige afloop. Over risico-maatschappij gesproken. De komst van de geroutineerde Van Lammeren echter doorbrak de betovering en maakte duidelijk dat een interactieve, top-down benadering wel degelijk tot verhoging van de feestvreugde kan leiden. Er was ineens sprake van een bandje, een line-up, een popgroepje, een formatie. We gaan hier meer van horen. Jaap Lengkeek

7.12

Tai Chi in de vroege morgen

In het donker bij het geluid van onwaarschijnlijke zangvogeltjes tussen die van gakkerende ganzen klommen vijf vroege vogels naar het zonnedek. Een half uur Tai Chi, harmonie in beweging, een van oorsprong oude aziatische krijgskunst. Het doel van de zorgvuldige opbouw van bewegingen is het opbouwen van een innerlijke kracht, souplesse, weerstand en uithoudingsvermogen. We begonnen met te voelen hoe duf je lijf voelt na een eerste doorleefde dag vol ervaringen met je nieuwe divisiegenoten. Na wat rustig lopen en merken dat alles het weer doet, hebben we vanuit de basishouding van Tai Chi het ademritme van inspannen en ontspannen opgepakt ondersteund door armbewegingen. Na enkele rondes van schudden, buigen en draaien werd het langzaam licht en liepen we de loop van de kraanvogel over het dek. Voor de balans van het geheel volgden daarna eenvoudige bewegingen van de elementen water, hout, vuur, metaal en aarde. Tot slot stonden we even stil om na te gaan hoe ons lijf nu voelde. Beduidend aanweziger en krachtiger was de respons. Maja Kooistra


49

7.13

Spontane creativiteit: Bob Bunce

Geïnspireerd door het langzaam voorbij trekkende landschap, greep Bob Bunce naar een velletje papier en een viltstiftje en begon te tekenen. Met het vastleggen van de natuur was hij al langer vertrouwd; de troosteloze industrie en hier en daar een mooie kerk of boerdeij zetten hem voor het eerst aan tot het tekenen van ‘buildings’ Hij blijkt het nog te kunnen ook. Vastgelegd in zwart-wit. (CD+)

50


8

Excursie IBA Emscherpark

Het Emscher-Park omvat het stroomgebied van de Emscher, dat zich uitstrekt van Duisburg tot Kamen stroomopwaarts. Daartussen liggen bekende plaatsen uit het Ruhrgebied als: Oberhausen, Bottrop, Gelsenkirchen, Recklinghausen en Dortmund. Het gebied is ongeveer 70 km. lang en 15 km. op zijn breedst. Het gebied is sterk geïndustrialiseerd in de afgelopen 100 jaar.1 In een zwaar door sociaal-economisch en ecologisch verval geteisterd gebied heeft het Land Noord-Rijn Westfalen het instrument van de Internationale Bauaustellung ingezet met als doel de algemene reconversie van het gebied vorm te geven en perspectief voor de toekomst te bieden.2 Concreet gaat het om oude siedlungen (arbeiderswijken), nieuwe woonwijken, stadsvernieuwings-projecten, hergebruik van industriële objecten, parken, revitalisering van waterlopen en de herinrichting van stortheuvels.1 De grondslag van het IBA-project berust op de traditie van de “Burgerinitiatieven”. Dit maakt het mogelijk dat een geheel van zo'n negentig uitvoeringsprojecten op een samenhangende manier van onderop wordt ontwikkeld, gefinancierd en gerealiseerd door uiteenlopende initiatiefnemers, maar aangestuurd vanuit een centrale organisatie, een projectbureau van zo'n 30 mensen. Dit bureau treedt op als ‘moderator' en zet het globale concept uit, organiseert prijsvragen voor architectuur, stedebouw, landschap en kunsttoepassingen en mobiliseert een heel netwerk van lokale bestuurders, ondernemers, scholen en maatschappelijke instellingen. De financiering is eveneens opmerkelijk en berust op een soort ketenprincipe. NoordRijn Westfalen is een belangrijke kostendrager in de beginfasen van projecten, samen met de EG en marktpartijen. Tot nu toe is 2,5 miljard DM geïnvesteerd, waarvan een derde door de markt en twee derde door Noord-Rijn Westfalen en de EG. Deze investeringen zorgen vervolgens voor vliegwieleffecten. Inmiddels is een spin-off van zo'n 7 miljard DM vastgesteld, geld dat omgaat in nieuwe bedrijven, nieuwe huisvesting, herstructurering, landinrichting en infrastructuur. Het gebied kende tot nu toe slechts kapitaal- en mensenvlucht, de ommekeer is nu zichtbaar ingetreden…2 Er reden twee bussen naar het IBA Emscherpark: een funbus en een ecobus. De Funbus deed 2 excursiepunten aan waar telkens 2 uur voor werd uitgetrokken: Landschapspark Duisburg Noord (hergebruik industriële gebouwen) en de Bauhütte Zeche Zollverein XII (een voormalig mijnbouwterrein) met o.a. het Design Zentrum ontworpen door sir Norman Foster. Lekkere koffie en authentieke Duitse Kuchen werd genuttigd in het Kokerei cafe. Dit is de cafetaria van 's werelds langste openlucht ijsbaan (600m), ontwikkeld op een uit gebruik genomen fabrieksterrein. De Ecobus deed 3 excursiepunten aan waar telkens 1 uur voor werd uitgetrokken: Läppkes Mühlenbach (beekherstelproject), Küppersbusch Gelände (woonwijk ontwikkeld op het Küppersbusch terrein met speciale aandacht voor regenwater1 2

Jan Bervaes In: Verslag excursie IBA-Emscher Park van de CCOS dd. 12 oktober 1994 Jos Jonkhof In: Excursiegids IBA Emscherpark. Voor de volledige tekst: Zie excursiegids.


51

verwerking) en Siedlung Schüngelberg (woonwijk ontwikkeld in relatie tot een mijnstorthoop). De koffie met taart werd genuttigd in de cafetaria van de spectaculaire Arena Gelsenkirchen. De excursiegids, persoonlijke reacties en foto's werden opgenomen op de bijgevoegde cd-rom. Marjolijn Bloemmen

52


9

Verknoping van het Reisje op de Rijn: finale waarnemingen

De essentie van een Rijnreis Het Rijnreisje, zoals van oudsher bezongen, was altijd tweeledig: het passeren van de grens van het bekende en een romantisch project. De nieuwbakken Divisie volgde dit patroon. Er zou gekeken worden voorbij de grenzen van bestaande teams, programma’s, leerstoelgroepen, en de kennismaking met nieuwe samenwerkingspartners had alles van een romantisch tête à tête. In sommige gevallen mondde dit uit in bestendiging van een vakmatige flirt, in een activering van het onderzoekslibido of in teleurgestelde afkeer. De romantische setting was een belangrijke voorwaarde voor de schifting in relaties met en zonder vooruitzichten. Beleidsmatig zou dit een ‘bottom-up’ benadering worden genoemd, maar wie zich diep voorover buigt weet dat dit hetzelfde is als ‘top-down’. Het Rijnreisje was ook een welbedoelde strategie om iets tot stand te brengen. Het Landschap als bindend begrip Wat ligt er net over de grens? Als geen ander kan deze Divisie werken aan het landschap. Daarom gaat ze ook zo heten. Nieuw is de vast verknoopte samenwerking van mensen uit de universitaire wereld en het marktgerichte onderzoek. We doen wetenschappelijk onderzoek aan het landschap als object en aan het landschap als sociale band tussen mensen. We geven als maatschappelijke actor vorm aan deze band, we maken plannen en we verbeelden en ontwerpen het landschap, het is ons communicatiemiddel. T-specialist en Transdisciplinariteit. We combineren gespecialiseerde objectkennis en proceskennis en communicatiekennis in integrale benaderingen. De ‘T-specialist’ heeft een brede kijk én toegespitste kennis. Juist die inzet om verschillende kennisdomeinen, methoden en doelstellingen met elkaar te verbinden is karakteristiek. We doen dat soms afstandelijk, maar meestal geëngageerd, want we zijn onafhankelijke wetenschapper en maatschappelijke actor tegelijkertijd. We organiseren daarbij niet alleen onze eigen kennis, maar ook die van andere actoren in de landschappen waarin we werken. Dat is ‘trans-disciplinair’. Twee soorten kennis worden verknoopt: expliciete kennis, wetenschappelijk, peer reviewed, en de alledaagse, impliciete kennis van actoren in het landschap, vaak persoonsgebonden, aanwezig in het hoofd. Risico’s nemen We verkennen regelmatig paden die doodlopend ogen, vaak om halverwege teleurgesteld om te keren. Dat is een risico, dat we bewust nemen. Soms levert het echter een verrassend nieuw vergezicht op. Beide resultaten zijn waardevol en waard om naar buiten te brengen.


53

Naast het onderzoek willen we ook onderwijs ontwikkelen. Onderzoek en onderwijs moeten hecht met elkaar verknoopt zijn. Onderzoek voedt het onderwijs en het onderwijs vraagt om wetenschapsontwikkeling door theorieën te ontwerpen en onderzoek te doen. Docenten en onderzoekers hebben elk hun eigen sterke en zwakke kanten. Daarom moeten ze van elkaar leren en met elkaar betrokken zijn bij allebei: onderzoek én onderwijs. Unversitaire medewerkers moeten worden ingezet bij Alterra onderzoek en er liggen goede kansen voor de selectieve inzet van Alterra-medewerkers in het onderwijs, die we zullen coördineren via een expertisebank. We ontwikkelen onderwijs niet alleen in de reguliere programma’s voor de studenten aan Wageningen Universiteit, maar ook om alle medewerkers van de Divisie intern op te leiden en bij te spijkeren (permanente educatie) en met de ambitie om onderwijs uit te bouwen als commerciële activiteit. De gezamenlijke permanente educatie is de beste voorwaarde om elkaar te leren kennen en voor een integrale aanpak. Relatiebemiddeling Het wetenschappelijke, onderzoeksmatige en onderwijskundige potentieel van de Divisie op het gebied van landschap is uniek. Niet alles moet daarbij aan spontane liefdesverklaringen worden overgelaten. Een stimulerende relatiebemiddeling tussen groepen helpt om verlangens naar boven te krijgen en zo het beste uit de Divisie te halen. En nu, maestro, muziek, dans, schilderkunst! Zoals een romantische reis betaamt, heeft zij creatieve krachten losgewoeld, die veel verder gaan dan wat de wereld van het werken beheerst. Van achter de Homo Faber trad de Homo Ludens te voorschijn. Trommeldreunen activeerden het krokodillenbrein, flamencodans het hormonale systeem, strijkwerk de uiteinden van het zenuwstelsel en het gerock-around-the-clock benadrukte de eeuwige jeugd van de Divisie. Dan pas leer je elkaar werkelijk kennen. Mijlpalen voor de divisievorming, die op 26 januari vaststaan: • De eerste grenzen zijn gepasseerd en de gevoelens opgewekt • Teams Stad Land en Innovatiemanagement fuseren per 1-3. • We beginnen in februari met Teamleiders Overleg voor de hele divisie. • In het kader van de visitatie maken we gemeenschappelijke toekomstvisie. • 2002 zullen we gebruiken om de organisatie vorm te geven • Petrus en Paulus (29 juni) blijft daarbij een mooie streefdatum En tenslotte een paar opgepikte oneliners • Mistakes should not be tolerated, they should be stimulated • Niets is zo practisch als een goede theorie • Heeft u haast, neem een omweg • De divisie is het platform voor schoon gezang met repeterend geouwehoer als refrein en coupletten als heftig debat Peter Smeets en Jaap Lengkeek

54


Aanhangsel 1

Deelnemerslijst

no

Achternaam 1 Aalbers

Voornaam Carmen

no Achternaam 46 Hermans

Voornaam Tia

2 Ark van 3 Assche van

Ronald Kristof

47 Hillegers 48 Hoksbergen

Paul Frans

4 Baltjes 5 Berg

Chris Leo van den

49 Holsteijn 50 Hoogerwerf

Hein van Marc

6 Berg, van den 7 Bezemer

Agnes Veroniek

51 Jacobs 52 Jochem

Maarten René

8 Bianchi 9 Bloemmen 10 Blok

Felix Marjolijn Silvia

53 Jókövi 54 Jonge, de 55 Jongman,

Margit Jannemarie Rob

11 Blom 12 Boer

Gielijn Tineke de

56 Jonkhof 57 Kalkhoven

Jos Jan

13 Boomars 14 Bosschieter

Lianne Laura

58 Kersten 59 Kleinrensink

Paul Gerrit

15 Bouwma 16 Brinkhuijsen

Irene Marlies

60 Klijn 61 Kloeze, te

Jan Jan

17 Broekmeijer 18 Bruinsma

Mirjam Annelies

62 Knaap, van der 63 Knauer

Wim Felix

19 Bugter 20 Bunce

Rob Bob

64 Kolkman 65 Kooistra

Gerard Maja

21 Cappelle 22 Carsjens

Henk Gerrit Jan

66 Koolstra 67 Koomen

Beno Arjan

23 Dam, van 24 Dammers 25 Dijkstra

Rosalie Ed Harry

68 Kopinga 69 Koster 70 Kralingen van

Jitze Arie Rosalinde

26 Dirksen 27 Dirkx

Jolanda Joep

71 Kranendonk 72 Kroon

Remco Henk

28 Donders 29 Duchhart

Josine Ingrid

73 Kruit 74 Kuindersma

Jeroen Wiebren

30 Duineveld 31 During

Martijn Roel

75 Kuipers 76 Kwak

Harold Robert

32 Eck, van 33 Elands

Wijnie Birgit

77 Langers 78 Lengkeek

Fransje Jaap

34 Elbersen 35 Engelbrecht

Berien Anne-Katrin

79 Lith, van 80 Loon, van

Jetty Thijs

36 Frissel 37 Gerritsen

Joep Elsbeth

81 Lüdtke 82 Luttik

Sirka Joke

38 Gijsen 39 Goossen 40 Greft, v.d.

Nanny Martin Janien

83 Maas 84 Mabelis 85 Mansfeld, van

Gilbert Bram Madeleine

41 Griffioen 42 Grift v.d.

Arjan Edgar

86 Meeuwsen 87 Naeff

Henk Han

43 Groot 44 Hamminga

Rienke Pim

88 Neven 89 Niemeijer

Ine Cees

45 Henkens

Rene

90 Nieuwenhuize, van

Jan


55

no

Achternaam

Voornaam

no

Achternaam

Voornaam

91 Nieuwenhuizen 92 Nijhof

Wim Bianca

117 Steingrover 118 Stekelenburg, Van

Eveliene Marco

93 Noij 94 Olsthoorn 95 Oostenbrugge,van

Gert-Jan Ad Rijk

119 Tak 120 Timmermans 121 Timmermans

Corine Henk Wim

96 Oosterbaan 97 Opdam

Anne Paul

122 Tress 123 Tress

Bärbel Gunther

98 Pedroli 99 Perez-Soba

Bas Marta

124 Valk, van der 125 Ven

Arnold Monique vd

100 Philipsen 101 Poel, de

Jan Klaas

126 Verbij 127 Verboom

Evelien Jana

102 Pouwels 103 Raffe

Rogier Jaap van

128 Volker 129 Vos

Kees Claire

104 Reijnen 105 Rooij van

Rien Sabine

130 Vos 131 Vries, de

Edgar Sjerp

106 Roos-Klein Lankhorst Janneke 107 Salverda Irini

132 Wascher 133 Wegman

Dirk Ruut

108 Sanders 109 Schotman 110 Schuler

Marlies Alex Yvon

134 Weijschede 135 Wijermans 136 Willemse

Titus Marcel Marianne

111 Slim 112 Smaak-Jansen

Pieter Monique

137 Windt, van der 138 Wingerden, van

Nicoline Walter

113 Smeets 114 Smit

Peter Henk

139 Wintjes 140 Wolfert

Annoesjka Henk

115 Spijker 116 Sprangers

Joop Hans

141 Zeeuw, de

Kees

56


Aanhangsel 2

Inschrijfformulier

Naam: Geslacht:

M/V

Wil eventueel een 2 persoonshut delen met: Vervoer ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------• Ik kom met eigen vervoer en parkeer op de kade (plaats genoeg) • Ik kom met openbaar vervoer en wil graag opgehaald worden op station Rhenen • Ik kom met openbaar vervoer en loop naar de kade (ca 10 minuten) (routekaartje volgt nog) Programma ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------• Ik volg het hele programma van vertrek tot aankomst • Omdat het echt niet anders kan Wil ik inschepen in Wil ik afstappen in

Emmerich

24 jan tussen 16.00 en 18.00 uur

Dusseldorf


Emmerich


Dusseldorf


• Ik kan helaas niet aan het Rijnreisje deelnemen Voeding ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ik eet

geen vlees geen varkensvlees geen vis zoutarm anders (dieet e.d.)

_________________________________________

Medisch ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ik heb medische verzorging nodig (Indien aangekruist, wordt u daar persoonlijk over benaderd)

Kennis & Ontspanning ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Ik vind het leuk om een inhoudelijke bijdrage te leveren Ik vind het leuk om een bijdrage te leveren in de vorm van zang, dans, muziek, video, dia’s, etc. alleen of met een groep Omschrijving: Overig ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Wat zijn we nog vergeten?


57

58


Aanhangsel 3

Organisatieteam

Deze bootreis is georganiseerd door een team van zeven personen, die deze reis vooral samen georganiseerd hebben. Uitgangspunten taakverdeling: Annelies Bruinsma

Logistiek, communicatie op de boot

Anne-Katrin Engelbrecht

Muziek

Arjan Griffioen

Vervoer, deelnemers, communicatie vooraf

Maja Kooistra

Algehele coördinatie, financiën

Madeleine van Mansfeld

Programmacoördinatie

Jaap van Raffe

Redactie krant, spelletjes

Evelien Verbij

Huttenindeling, communicatie vooraf


59

60


Aanhangsel 4

Programmering

Workshop

Verantwoordelijk

Waar

Plenair 10.30-10.45 10:45-11:15 11:15-11:30

Welkomswoord kapitein Ludieke opening Joop Spijker Petrus en Paulus

Kapitein Joop Spijker Paul Opdam/Smeets

Lounge Lounge Lounge

11:30-12:00 12:00-12:30

Spreekstalmeesters Opwarmer

Jan en Jan Janne-marie de Jonge

Lounge Lounge

Arnold van der Valk

TV-kamer

Sessie

Donderdag 14:00-15:30 Sessie 1 Onderwijs in divisie Sessie 1 Sessie 1

Bruggen proceskennis/ontwerpen Paul Opdam Internationaal (landscape Europe) (eerste deel) Pedroli/Tressen

Lounge 1 Rest

Sessie 1 Sessie 1

Vormgeving organisatie divisie Tekenen/schilderen

Kees de Zeeuw Broekmeijer et al.

Lounge 2 Hal

Donderdag 16:00-18:00 Sessie 2 Groene Metropool

Timmermans

Lounge 1

Sessie 2 Sessie 2

Communicatie in de divisie Presentaties: Rijndal, Haagse Bluf, dias

Kolkman/Verbij Wolfert/Sprangers/Wascher

Lounge 2 Rest

Sessie 2 Sessie 2

Tweede sessie Internationaal (tweede sessie) Djembee-sessie (max 10)

Pedroli/Tressen Smeets/Bloemmen

Lounge 3 Hal

Donderdagavond na 20:30-22:00 Sessie 3 Open podium Sessie 3 Bordspelen

Wingerden/Meewsen Raffe/Verbij

Lounge Lounge

Sessie 3 Sessie 3

Team/vakgenotensessies Video Staringcentrum/Stad-Land

Madeleine Evelien

Restaurant TV-kamer

Sessie 3 Sessie 3

Niet vooraf geprogrammeerde workshops Muzieksessie: Divisielied!!

Madeleine Kalkhoven/Vocalterra

Rest etc Hal

Vrijdag 9:00-11:00 Sessie 4 Modelkennis in de divisie Sessie 4 Alterra-Ateliers

Jana Verboom Henk Smit

Restaurant Lounge 1

Sessie 4 Sessie 4

Workshop niet geprogrammeerd 1 Naamgeving divisie

Madeleine Arnold van der Valk

Lounge 2 Lounge 3

Sessie 4 Sessie 4 Sessie 4

Niche studenten, AIO's en OIO's in divisie Kennis (makings) quiz Jazz-sessie

Laura Bosschieter et al. Broekmeijer Gunther Tress

TV-kamer Bar Hal

Zaterdagochtend: 9:00-10:30 Sessie 5 Who is afraid of green, grey and red?

Madeleine

Restaurant

Sessie 5 Sessie 5

Analyse Mindweb Speakerscorner

Marcel Weijermans Arjan Griffioen

TV-kamer Bar

Sessie 5 Sessie 5

Landschap plus Missie divisie

Dijkstra/Wolfert Hein van Holsteijn

Lounge 1 Lounge 2

Sessie 5 Sessie 5

Workshop niet geprogrammeerd 1 Vogelgeluiden memory voor beginners

Madeleine Meeuwsen

Lounge 3 Hal

Vrijdagmiddag: excursie 12:30 rijdt de bus weg!

Zaterdagochtend: 11:00-12:30 Sessie 6 Muziekpresentaties/omlijsting Sessie 6 5-minuten presentaties

Anne-Katrien Lounge Valk, Holsteijn etc.: iedereen!! Lounge

Sessie 6

Anne-Katrien

Muziekpresentaties/omlijsting


Lounge

61

Sessie 6 Sessie 6

Ontknopen/verknopen Spreekstalmeesters

Smeets/Lengkeek Jan en Jan

Lounge Lounge

Sessie 6

Joop Spijker

Joop Spijker

Lounge

Rode draad activiteiten en dus hele programma Ochtenkrant

62

Raffe/Boer/Gerritsen et al.

Bij het ontbijt..

Digitaal logboek Mind-map

Madeleine van Mansfeld Madeleine van Mansfeld

Bar Gang naar restaurant

Postbussen Klaagmuur Jeugdfoto

Jaap van Raffe Arjan Griffioen Arjan Griffioen

Hal beneden Hal boven Hal beneden


Aanhangsel 5


Laatste editie Brulboei

63

64


De Brulboei

vrijdag 21 mei 2004

Laatste editie Brulboei Na 648 edities van de Brulboei, stopt de redactie met de uitgave van de krant. Het beëindigen van het dagblad hangt uiteraard samen met de opsplitsing van de Divisie LandSchap in 3 onderzoeksafdelingen en een onbekend aantal leerstoelgroepen. De voltallige redactie zal waarschijnlijk weer in het onderzoek te werk worden gesteld. We willen onszelf vanaf deze plek hartelijk bedanken. Zonder ons zou het leven een stuk minder plezierig zijn geweest.

Zwabber Op Rijnreis We hebben het lang volgehouden. Na de definitieve vorming in april 2003, toch ruim een jaar geleden, is het LandSchap nu definitief vernield. Waar 'groen onderzoek' al niet goed voor is. Waar ging het mis? Was het dan toch niet verstandig 3 kapiteins op 1 schip te plaatsen. Stak er toch een Veerman over. Hebben we te weinig naar Joop Spijker geluisterd. Waren 39 brulboeiredactieleden toch iets teveel overhead? Ik weet het niet. Ik weet wel dat ik volgende week op Rijnreis moet met mijn nieuwe afdelingsgenoten. Dan kan ik ze wat beter leren kennen. Zeker omdat zo'n roeiboot niet al te ruim bemeten is.


De dissonant Door Jaap Nagel

Verslag Workshop 'Naamgeving Afdelingen en Leerstoelgroepen'. In de workshop 'Naamgeving Afdelingen en Leerstoelgroe-pen' is veel, heel veel, gediscussieerd. Na vier dagen krijsen en schreeuwen vielen de resultaten echter wel wat tegen. Uiteindelijk zijn de namen van 2 onderzoeksafdelingen vastgesteld: 'Ecologie en Maatschappij' en 'Landschap en universum'. Het vervolg van de workshop zal volgende week worden gehouden (van maandag tot en met donderdag).

Waarom kleiner? Big is beautiful (in ieder geval mooi roze). Hoe meer mensen in een groep, hoe groter de kans op samenwerking. Nu krijgen we weer die flauwekul met afdelingsvergaderingen, afdelingsexcursies, afdelingsborrels. Vreselijk. Wat verlang ik terug naar een grote divisie. Elke dag wel iemand jarig. Elke dag wel taart.

Horoscoop Medewerkers Divisie LandSchap: Het belooft een saaie week te worden. U zult afscheid moeten nemen van een groot aantal bekenden en u zult een nieuwe (maar toch niet onbekende) baas krijgen; desondanks zult u onderzoek blijven doen van maandag tot en met donderdag van 8.30 tot 17.00, 12x per dag koffie gaan drinken, tussen de middag in de kantine gaan eten met uw kamergenoot, elke 10 minuten een micro-pauze houden, …..

Fokke en Sukke horen dat de divisie LandSchap wordt opgesplitst Jammer. Ik vond mijn collega's erg inspirerend.

Ik ook. Alleen niet altijd en niet overal en niet allemaal.

65

66


Aanhangsel 6 Gebruik CD-rom


67

68


CD overzicht

Welkom! Er is zoveel gebeurd in de 2½ dag in 2002 toen we als divisie op de Ms ‘Avanti’ verbleven. Deze multi-media CD bevat een schat aan informatie, maar net als met het onderzoek moet je wel weten hoe je die informatie kan bereiken. Deze dia helpt je daarbij een handje. Ga met de muiscursor op één van de icoontjes staan in het schema rechts en klick, je gaat dan direct naar de betreffende presentatie. In de presentatie staat in de eerste en de laatste dia een , ga er met de muiscursor opstaan en klick dan en je komt weer terug op dit punt. Met een pijltje ga je naar het onderwerp. Zit je in een Word-document en je wilt weer terug, klick dan op het internetpijtje links bovenin, en je komt weer terug in de presentatie. Veel kijk-, luisteren leesplezier! WUR-rapportage Avanti

F oto’s

O rganisatie

De ze dia

Ope ning

We lkom

Wo rks hops

Cult uur

Rode draad

F inale

69

LANDSCHAP, een divisie op koers

Recommend Documents