Landschap als voertuig voor gebiedsontwikkeling. Snelkookpandag 19 mei 2010

Landschap als voertuig voor gebiedsontwikkeling Snelkookpandag 19 mei 2010

2

plangebied De Scheeken

Voorwoord Dit boekje is het verhaal van een zogenoemde snelkookpandag. Op 19 mei 2010 gingen gemeente-, provincie- en waterschapambtenaren, natuurkenners en agrariërs in een dag op zoek naar oplossingen voor actuele vraagstukken in het landschap tussen Boxtel, Sint-Oedenrode en Best. Onder leiding van landschapsexperts speurden de deelnemers naar nieuwe inzichten, die vervolgens zijn uitgewerkt in concrete projectvoorstellen. Het achterliggende idee was de opgaven in het gebied integraal te benaderen en als gebiedsontwikkeling op te pakken. De sectorale aanpak van ruimtelijke problemen is voorgoed verleden tijd. Opgaven en belangen dienen aan elkaar gekoppeld te worden. Landschap blijkt daarvoor het perfecte voertuig. In het landschap komt alles samen: cultuurhistorie, geoformologie, bewoning, infrastructuur, natuur, landbouw. Door met alle betrokkenen te praten over het landschap, kan de strijd tussen beleidsterreinen achterwege blijven. Het initiatief tot gebiedsontwikkeling is ontstaan uit de maatschappelijke en bestuurlijke wens om de barrièrewerking van een aantal wegen in nationaal landschap Het Groene Woud – waar de driehoek tussen Boxtel, Sint-Oedenrode en Best deel van uit maakt – op te heffen. Dit om de verkeersveiligheid te vergroten en natuurverbindingen mogelijk te maken. Bij de realisatie van een aaneengesloten graasgebied tussen de natuurgebieden Kampina – ten westen van Boxtel – en De Geelders zijn al knelpunten opgelost, zoals de gelijkvloerse veekruising op de Koevoortsestraat, het ecoduct over de A2 en de vee- en ecotunnel onder de Broekdijk. Maar vele schakels ontbreken nog, zoals een ecoduct over het spoor en een ecotunnel onder de Vleutstraat. Omdat gemeentelijke budgetten voor de aanleg van deze verbindingen – vooral de bouw van een ecotunnel kost veel geld – ontoereikend zijn is op advies van toenmalig gebiedsmakelaar Guido Adema besloten een gebiedsontwikkeling op te starten, waarin bovenstaande wens gecombineerd wordt met bestaande

en nieuwe ontwikkelingen. Het doel van gebiedsontwikkeling is de leefomstandigheden voor mens en natuur duurzaam te verbeteren. Dit betekent onder meer een verhoging van de verkeersveiligheid – de toepassing van duurzaam veiligprincipes, ontlasting van recreatieve routes, enzovoort – de realisatie van ecologische verbindingen over wegen en spoorlijnen, de aanleg van ‘groene poorten’ en vrij liggende wandel-, ruiter- en fietspaden, het nemen van klimaatmaatregelen – zoals waterberging en vernatting – en beheer en onderhoud van het gebied. Gebiedsontwikkeling vraagt de inzet van meerdere partijen. De gemeenten Best, Sint-Oedenrode en Boxtel, de provincie Noord-Brabant, het Brabants Landschap, waterschap De Dommel, bewoners en grondeigenaren, de Streekraad, de VVV, Natuurwerkgroep Liempde, ZLTO en recreatieondernemers hebben hun medewerking toegezegd. Samen willen ze werken aan een aantrekkelijk, gastvrij landschap dat op allerlei manieren winstgevend is.

3

Henriëtte van de Berk-van de Laar (wethouder gemeente Sint-Oedenrode) Antoine Walraven (wethouder gemeente Best) Peter van de Wiel (wethouder gemeente Boxtel)

4

Landschap als voertuig voor gebiedsontwikkeling In het Brabantse Kasteren – vlakbij het dorp Liempde – wandelt René Keulen op een zonnige woensdagmorgen over zijn erf naar de zwarthouten Vlaamse schuur. Binnen is een groep mensen druk in de weer met plannen en projecten voor het gebied ten zuiden van het buurtschap, de streek tussen Boxtel, Sint-Oedenrode en Best. Ondernemer Keulen – grijs haar, gebruinde huid – woont sinds jaar en dag in het monumentale molenaarshuis uit 1758 en kent het Brabantse land op zijn duimpje. Hij is dus maar wat nieuwsgierig naar hetgeen ze in zijn schuur bedenken.

Heimelijk loopt Keulen langs de tafels waar gemeente- en waterschapambtenaren, natuurkenners, landschapsarchitecten en agrariërs zich in groepjes buigen over plattegronden en tekenvellen. Vanuit een hoek luistert hij stilletjes naar de gesprekken en discussies. Soms mompelt hij iets, nauwelijks hoorbaar voor anderen. Bijvoorbeeld over het in brand gestoken trekpontje over de Dommel: ‘Schandalig was dat. Ik hoop dat het gauw terugkomt.’ Het gemêleerde gezelschap is in de schuur van Keulen bijeen onder leiding van landschapsarchitect Henk van Blerck. De gemeenten Boxtel, Sint-Oedenrode en Best hadden hem gevraagd een dag te organiseren waarop betrokkenen en experts gezamenlijk op zoek kunnen gaan naar nieuwe oplossingen voor actuele vraagstukken in het landelijke gebied tussen de drie dorpen. ‘Want’, begint Van Blerck de dag, ‘nog te vaak worden ruimtelijke problemen sectoraal benaderd.’ Hij wijst op de voortdurende strijd tussen beleidsterreinen: verkeersbelangen botsen met natuur, natuurbelangen botsen met landbouw, recreatiebelangen botsen met verkeer. Het is tijd voor gebiedsontwikkeling, aldus Van Blerck, waarin opgaven en belangen aan elkaar gekoppeld worden. De landschapsarchitect ziet hiervoor in het landschap het perfecte voertuig. ‘In het landschap komt alles samen: cultuurhistorie, geoformologie, bewoning, infrastructuur, natuur, landbouw. Als we praten over landschap, spreken we over een gemeenschappelijk belang. Iedereen wil namelijk een mooi landschap. Door te praten over landschap springen we over patstellingen heen kan de strijd tussen beleidsterreinen achterwege blijven.’ Een ellenlange reeks documenten en beleidsstukken typeert het sectorale karakter van het huidige ruimtelijke beleid in de driehoek BoxtelSint-Oedenrode-Best – begrensd door de spoorlijn in het westen, het Duits Lijntje in het noorden, de Dommel in het oosten en de Broekdijk in Best in het zuiden. De lijst wordt aangevoerd door bovenregionale

5

etiketten als het reconstructieplan, de provinciale structuurvisie, de ecologische hoofdstructuur en nationaal landschap Groene Woud. Per gemeente zijn daar bestemmingsplannen, waterplannen, verkeer- en vervoersplannen en landschapsontwikkelingsplannen aan toegevoegd. Tot slot volgt een reeks van losse plannen en initiatieven, zoals de zogenoemde ontsnipperingsmaatregelen op wegen – duurzaam veilig of ‘natuurlijk sturen’ – de vele gedaanten van verbrede landbouw, groenblauwe diensten, ecologische verbindingszones, de komst van recreatieve poorten, enzovoort. Na deze uitvoerige opsomming hoopt Henk van Blerck dat de hoge beleidsstapel de deelnemers niet van de wijs heeft gebracht. Hij vraagt hen over de veelheid aan plannen heen te stappen, hij roept hen op vrij te denken, hij verlangt dat ze samen een stap verder gaan om tot nieuwe inzichten te komen. In vier groepen gaan de aanwezigen onder leiding van landschapsexperts aan de slag, met als doel nieuwe inzichten voor het gebied te smeden, uitgewerkt in concrete projectvoorstellen.

6

Rond het middaguur treedt eigenaar René Keulen wat meer op de voorgrond door een van de groepen op sleeptouw te nemen. Hij leidt de leden langs elementen die het landschap van hier typeren. Zoals de poel achter op het erf, wat ooit een zijarm van de het riviertje de Dommel was. Keulen: ‘In het water ligt de verbrande stam van een eik. Overal in de grond zitten verbrande eiken, wat op twee dingen duidt: hier, op deze natte gronden, stond ooit een eikenbos en een brand markeert het begin van agrarische activiteiten.’ Keulen wijst naar de zwiepende populieren – ‘peppels’ in het lokale dialect – die Kasteren omzomen. ‘Dat is de soort robusta, die hier oorspronkelijk niet voorkomt, maar sinds eeuwen wordt geplant. Vroeger werd het hout gebruikt voor de fabricage van klompen en aardbeienkistjes.’ Op het perceel van de buurman vallen de jonge bomen op, die in kaarsrechte lijnen staan. Het maakt daarmee deel uit van het voor Het Groene Woud kenmerkende beeld van boomkwekerijen die geleidelijk overgaan in lanen van populieren en natuurlijke bossen. Langs de Kasterenseweg vertelt Keulen over de verlaten spoorlijn – in de volksmond het Duits Lijntje genoemd. ‘Hierover reisden Russische tsaren naar Engeland.’ De groep die met René Keulen meeloopt, wordt geleid door landschapsarchitect Hans van Kempen van het Bossche bureau LOS. Van Kempen neemt de groep mee in een zoektocht naar wat hij het ‘Groene Woudgevoel’ noemt. Op kaart speuren ze naar een fictieve belevingsgrens: waar begint de Groene Woud-beleving, waar houdt het op? De wandeling op en rond het erf geeft voeding aan wat met het Groene Woudgevoel bedoeld wordt: de aangeplante populieren, de oorspronkelijke vegetatie van eiken, het Duits Lijntje, de Dommel, de boomkwekerijen. Maar ook: de weelderige graslanden de natuurlijke bossen, het ‘natuurtuinieren’ – zoals bijenhuizen en zwaluwnesten – en de gemeenschapszin in de dorpen en buurtschappen – verbeeld in de kerk van Liempde en de jeu de boules-baan van Kasteren.

7

stimuleer de beleving van het Het Groene Woud-gevoel

De groep concludeert dat vooral de kern van het plangebied – rondom natuurgebied De Scheeken – het Groene Woud-gevoel ademt. Alles ten westen van de spoorlijn, het gebied richting Best – ten zuiden van de Broekdijk – de boomkwekerijen ten westen van Sint-Oedenrode en de akkerlanden onder Liempde hebben een open en grootschaliger karakter. Die delen behoren volgens Van Kempen tot het gewone Brabantse platteland en ontberen de speciale Groene Woud-sfeer. Door het Groene Woud-gevoel op kaart zichtbaar te maken, openbaart zich de gebiedsopgave: waar staat de Groene Woud-beleving onder druk, waar moeten verbeteringen plaatsvinden? Vooral voor wandelaars ziet de groep verscheidene knelpunten, met name rond de verschillende recreatieve poorten. Ten eerste moet – in aanvulling op de in Boxtel gevestigde ‘groene poort’ – in Liempde een ‘toeristisch opstappunt’ komen. Vanuit het dorp is het kerngebied via weggetjes en paadjes veel makkelijker te bereiken. Groepsleider Van Kempen stelt voor heel Liempde tot poort te benoemen. ‘Je moet dan aftasten waar her en der parkeerplaatsen en andere voorzieningen kunnen komen.’ Ten tweede ligt de Rooise poort De Kienehoef – met onder meer een camping – voor wandelaars te ver van Het Groene Woud-gevoel. Het is beter wanneer naast deze poort een ‘toeristisch opstappunt’ komt in het naburige Olland. Dat betekent dat ter hoogte van dit buurtschap een wandelen fietsbrug over de Dommel nodig is. Sowieso moeten extra verbindingen over het riviertje komen – onder meer de herbouw van het afgebrande pontje – om de Groene Woud-beleving ten noorden van de Dommel door te zetten. Ten derde moet het transferium bij De Vleut door een bomenlaan of zandpad beter verbonden worden met natuurgebied De Scheeken in het kerngebied. De Scheeken wordt doorsneden door zeven noord-zuid-gelegen paden. Door deze wegen via een dwarspad te verbinden, ontstaan nieuwe wandelroutes. Eén van de noord-zuid-routes is de Vleutstraat. Deze kruist

8

Rechts: de kaart waarop men in groen het gebied heeft aangegeven waarbinnen het ‘Het Groene Woud-gevoel’ duidelijk ervaarbaar is. Aan de randen van dit gebied worden meerdere voorstellen gedaan voor een verbetering van de toegankelijkheid van dit gebied. Ook worden voorstellen gedaan voor ontsnippering van wegen voor zowel mensen als dieren. De vierkanten rechtsonder op de tekening geven de actieradius aan van respectievelijk wandelaars, geoefende lopers en fietsers. Op die actieradius dient de ligging van recreatieve poorten en opstappunten te worden afgestemd

Onder: het pontje over de Dommel bij Olland kan hersteld worden

verbeter toegankelijkheid voor fietsers en wandelaars, afgestemd op hun actieradius

een flink aantal malen met dwarswegen. De groep stelt voor om deze kruisingen te gebruiken om de snelheid uit de weg te halen door deze kruispunten vorm te geven als bajonet-aansluitingen. Verder is het aan de westkant van het gebied van belang de toegankelijkheid voor mens en dier te vergroten. Eén van de noord-zuid-routes is de Vleutstraat. Deze kruist een flink aantal malen met dwarswegen. De groep stelt voor om deze kruisingen te gebruiken om de snelheid uit de weg te halen door deze kruispunten vorm te geven als bajonetaansluitingen.Dat betekent dat het ecoduct over de A2 een vervolg moet krijgen over de spoorlijn. Voor fietsers en wandelaars stelt de groep een spectaculaire brug over de A2 voor.

9

verleidend verhalen van het ‘oerWoud’

10

Ook de groep van Van Kempens collega Gerbert Smulders is schetsend op zoek gegaan naar de verleidingen van het landschap. Welk verhaal wil het gebied vertellen en wat moet gebeuren dit verhaal te verbeelden? Even komen de in de ochtend gepresenteerde plannen ter sprake. De groep is het erover eens dat hun voorstellen die veelheid moeten overstijgen. Het is van belang dat de projecten van vandaag bestaande ideeën verbinden, dat ze grensoverschrijdend zijn. Het resultaat is een architectonische verbeelding van een aantal plekken. Ten eerste ziet ook deze groep Liempde als de ideale recreatieve poort. Een deel van het huidige Streekhuis kan dienst doen als een soort gasthuis, waar meerdere keren per jaar evenementen – zoals een oogstfeest – gehouden worden. De te ontwikkelen recreatieve poort aan de zuidkant – De Vleut – moet beter ingebed worden in het lokale fietsen wandelnetwerk. Ten tweede stelt de groep voor het natuurlijke imago van De Scheeken te versterken – Smulders sprak even van een ‘oerWoud’. Door vernatting en de aanleg van laarzen- en vlonderpaden moet het gebied een moeilijk toegankelijk moerasbos worden. Dit sluit aan bij de zonering in ‘schillen’ in het hele Groene Woud: een natuurlijke kern, met daaromheen het cultuurlandschap en een buitenschil van stedelijk gebied. In de driehoek Boxtel-Sint-Oedenrode-Best wordt dit principe herhaald: De Scheeken als de natuurlijke kern te midden van een agrarisch cultuurlandschap. Overigens betekent dit dat het verkeer op de Vleutstraat – die dwars door De Scheeken loopt – moet afnemen. Gezien het belang van deze weg voor bewoners van Liempde moet het aantal auto’s met subtiele ingrepen naar beneden worden gebracht. Tot slot moeten speciale gebiedskenmerken, zoals de bolle akkers, de Groote Waterloop of de natuurverbinding bij het gehucht Boskant, met voordes – laagtes in de weg ter hoogte van een waterloop – doorkijkjes en routes zichtbaar worden gemaakt.

11

bestaande projecten en initiatieven verder brengen en van een impuls voorzien

Aan het eind van de middag, als de wethouders van de drie gemeenten vol verwachting in het zonnetje zitten, is het in de Vlaamse schuur nog een drukte van jewelste. De groepen leggen de laatste hand aan hun plannen en presentaties. Ineens valt op hoe verschillend de groepen de opdracht van vanochtend hebben opgepakt. Zo hangt aan de muur bij de groep van Hans van Kempen een artistieke krijttekening van de fietsbrug over de A2. Aan tafel bij Gerbert Smulders worden de ideeën verbeeld in een ontwerptekening, situatieschetsen en profielen. Een bezoekje aan de groep van landschapsonderzoeker Jeroen Kruit toont een ander beeld: op tafel liggen grote vellen papier, volgeschreven met doelstellingen en speerpunten.

12

Het typeert deze groep, waar van begin af aan in zekere zin pragmatisch naar het gebied en de opgave is gekeken. De groepsleden zijn van mening – niet geheel onterecht – dat het bedenken van nieuwe projecten niet ten koste moet gaan van bestaande ideeën. In plaats van ‘wielen opnieuw uitvinden’ kiezen zij ervoor bestaande projecten en initiatieven ‘verder te brengen’ en van ‘een impuls te voorzien’. Een voorbeeld is het bestaande idee om, vanuit cultuurhistorisch oogpunt, populieren terug te planten. In de groep werd geopperd dit initiatief te verbinden aan een toeristische betekenis: gebruik het hout voor het maken van aardbeienkistjes, de stichting van een klompenmuseum, enzovoort.

het beheer van HGW als impuls voor regionale economie en sociale samenhang

Deze houding heeft ertoe geleid dat in de groep heel praktisch is gekeken naar knelpunten en kansen. Is het initiatief tot helikoptervluchten slim? Zit dat grondverwerkingbedrijf op de goede plek? Waarom is er wel een ecoduct over de A2, maar niet over de spoorlijn? Is de verkeersonveiligheid op de Vleutstraat op te lossen? Uiteindelijk kiest de groep voor een – in vergelijking met de andere groepen – ietwat abstract verhaal: het gebied gaat alleen leven, als het leeft bij de mensen die er wonen en werken. Dat betekent een gezonde plattelandseconomie met ruimte voor ondernemerschap en lokale initiatieven en een nieuwe kijk op het beheer en onderhoud van de openbare ruimte.

Dit laatste is uitgewerkt in een pilotproject: alternatieven voor het dure, machinale en intensieve beheer van wegbermen. Allereerst kunnen in samenspraak met zorginstellingen patiënten het beheer handmatig overnemen. Daarnaast leidt extensiever beheer tot weelderige bermen wat de verkeersveiligheid ten goede kan komen – auto’s moeten langzamer rijden. Tot slot leidt het poten van populieren en het oogsten van hooi tussen de laanbomen tot extra inkomsten voor ondernemers. Het hout wordt met een ‘Het Groene Woud-keurmerk’ verkocht en het stro wordt tegen een scherpe prijs als ‘Cavia-stro uit Het Groene Woud’ aan de man gebracht.

13

iedereen en alles mag er zijn

14

De groep van landschapsecoloog Henk van Ziel van het Randwijkse Buro Hemmen introduceert met de pakkende slogan totally shared space een nieuwe koers voor het gebied. Het idee is dat schijnbare tegenstellingen worden opgeheven en alle ruimteclaims een plek verdienen. De voorgestelde projecten zijn even simpel als doelmatig. Op de Vleutstraat moet het razende verkeer samengaan met overstekende dieren – vee en wild. Daartoe stelt de groep voor op sommige plekken het asfalt te vervangen door puin of zand om automobilisten te dwingen langzamer te rijden. Om te voorkomen dat overstekend vee bij warm weer op het asfalt gaat liggen, kunnen klinkers gelegd worden gecombineerd met zogenaamde ‘stroommatten’. In het hart van het gebied dienen de natuurdoelstellingen van een ecologische verbindingszone samen te gaan met de belangen van een plaatselijke boomkweker – die volgens de groep een waardevol onderdeel is van de gebiedsidentiteit. Het grondwaterpeil is eigenlijk te laag voor natuurontwikkeling, dus moeten boomkwekers verzocht worden hun bedrijfsvoering aan te passen, zodat het waterpeil omhoog kan. Ecoloog Van Ziel meent dat de kwekers over kunnen stappen op treurwilg en moerascipres. Als enige doet de groep concrete uitspraken over wie hun voorstellen tot stand moet brengen. Voor een verbetering van de verkeersveiligheid op de Vleutstraat moeten de gemeenten Best en Boxtel en de provincie een goed verhaal vertellen over waarom aanpassingen nodig zijn. Daarmee moeten zij gebruikers en grondeigenaren langs de weg overtuigen. Om van De Vleut een echte poort naar Het Groene Woud te maken, dient de gemeente Best het Brabants Landschap, Recron, ondernemers en grondeigenaren te betrekken in de planvorming. Om de ontbrekende schakels in de ecologische verbindingszone bij Boskant op te vullen, hebben verschillende partijen een rol. De gemeenten Sint-Oedenrode en Best zijn regisseurs en bewaken het contact met bewoners en grondeigenaren, de provincie en Brabants Landschap subsidiëren grondaankopen en de inrichting.

laat bijvoorbeeld natuurdoelen samengaan met belangen van de kwekers

15

Epiloog

16

De snelkookpandag is zeer vruchtbaar gebleken. De deelnemers kwamen inderdaad tot nieuwe inzichten en hebben uitvoerbare projecten voorgesteld. Deze projecten zijn of compleet nieuw of verbeteringen van bestaande initiatieven. Het belangrijkste is evenwel dat in elk projectvoorstel oplossingen zijn geformuleerd die antwoord geven op meerdere vraagstukken. Een week na de snelkookpandag is een aantal verhalen in herinnering gebleven. Dat het landschap tussen Boxtel, Sint-Oedenrode en Best mooi is, verleidelijk en voor een groot gedeelte de ‘Groene Woud-sfeer’ ademt. Maar ook dat die sfeer beter toegankelijk moet zijn voor fietsende en wandelende recreanten. Dat het van belang is het contrast tussen natuur en cultuurlandschap sterker aan te zetten. Zo kunnen ecologische verbindingszones samengaan met de ‘moderne cultuurhistorie’ van boomkwekerijen. De Scheeken kan een ‘oerWoud’ zijn, terwijl bewoners en ondernemers langs lange lanen populieren planten. Aan het eind van die zonnige woensdag werd wel duidelijk dat de wethouders van de drie gemeenten enthousiast worden van wat tot stand is gebracht. Dat Boxtelse, Rooise en Bestse ambtenaren een dag lang samen nadachten over het gebied dat hen bindt, is pure winst. Het was sinds lange tijd dat deskundigheid op zoveel vakgebieden in één schuur aanwezig was. Dat moet beloond worden. Vandaag, op de Dag van het Brabantse Platteland, gebeurt dat met de overhandiging van dit boekje aan gedeputeerde Onno Hoes. De komende weken door bespreking van de resultaten door de colleges van Boxtel, Sint-Oedenrode en Best. Daarna moet de stap worden gemaakt naar een totaalverhaal voor het gebied met daaraan gekoppeld de beste projectvoorstellen. Die kunnen dan in het najaar voor subsidie worden ingediend bij de provincie. De methode van de snelkookpan heeft gewerkt. Landschap is inderdaad een voertuig gebleken voor gebiedsontwikkeling.

17

Menukaarten voor Projecten

Totally shared space


EVZ- aansluiting ten zuiden van Boskant

De Vleut aansluiten op De Scheeken



gelijkvloerse faunapassage Vleutstraat

boomkweker moderne cultuurhistorie

19



De Vleut aansluiten op De Scheeken

EVZ- aansluiting ten zuiden van Boskant

• verbindingszone • flauwe oevers • bermen oeverflora • zoombeplanting • onderbeplanting • bomen eerste grootte • overleg met grondeigenaren • gemeente Best • ondernemers de Vleut • Recron • Brabants Landschap

Bereiden: om de ontbrekende schakels gerealiseerd te krijgen, moeten keukentafelgesprekken plaats vinden tussen grondeigenaren en gemeente. Wellicht kan er grond uitgeruild worden. Vervolgens dient een robuuste evz tot stand te komen, breder dan de huidige.

Bereidingstijd: 1 jaar, afhankelijk van medewerking

• ecologische verbindingszone • flauwe oevers • bermen oeverflora • zoombeplanting • onderbeplanting • bomen eerste grootte • overleg met grondeigenaren • gemeente Best • gemeente Sint-Oedenrode • Brabants Landschap • Provincie

Bereiden: om de ontbrekende schakels gerealiseerd te krijgen, moeten keukentafelgesprekken plaats vinden tussen grondeigenaren en gemeente. Wellicht kan er grond uitgeruild worden. Vervolgens dient een robuuste evz tot stand te komen, breder dan de huidige. En misschien wel gedeeltelijk op een andere plek. (afhankelijk van de verwervingsmogelijkheden)



boomkweker moderne cultuurhistorie

gelijkvloerse faunapassage Vleutstraat

• Natte natuur parel • boomkweekbedrijf • peilgestuurde drainage

Bereiden: de boomkwekerijen kunnen deel uit gaan maken van de Natte natuur Parel door op de te vernatten stukken (dat wat bij de EHS hoort) bomen en heesters te planten die daar tegen kunnen. Of verplaatsing van de percelen die nu tot de EHS behoren.Met de boomkweker moet tot overeenstemming gekomen worden.

Bereidingstijd: 3 jaar, afhankelijk van medewerking en financiering

• gelijkvloerse faunapassage • mensen van de wegen • landbouw • aanwonenden • gemeente Boxtel • gemeente Best • Brabants Landschap • Provincie • Waterschap

Bereiden: om de Vleutstraat met alle gebruikers te delen, moeten keukentafelgesprekken plaats vinden tussen gebruikers, grondeigenaren en gemeente. In enkele zones zal de straat aangepakt worden (asfalt eruit, klinkers erin). De huidige verkeersonveiligheid wordt dan meteen aangepakt. Wel wijzen op alternatieve routes.



‘Het Groene Woud’- gevoel

‘Het Groene Woud’ natuurlijk!

Kienehoef als Groene poort aansluiten op het Dommeldal

EVZ- de Scheeken- Boskant

HGW een levendige economie


onderhoudsbedrijf Het Groene Woud

productontwikkeling: Het Groene Woudstro



EVZ- de Scheeken- Boskant

Kienehoef als Groene poort aansluiten op het Dommeldal

• verbindingszone • flauwe oevers • bermen oeverflora • zoombeplanting • onderbeplanting • bomen eerste grootte • overleg met grondeigenaren • gemeente Sint-Oedenrode • gemeente Best • Brabants Landschap • Roois landschap • Staatsbosbeheer

Bereiden: versterken ecologisch raamwerk en realiseren ontsnipperingsmaatregelen,


• informatiecentrum - poort naar Het Groene Woud • informatiecentrum HGW • informatiecentrum Rooi • gemeente Sint-Oedenrode • partners Meierij • Brabants Landschap • Provincie • terreinbeheerders • VVV • omliggende groene poorten • terreinbeheerders

Bereiden: Een Groene Poort van waaruit bezoekers geïnformeerd worden over Het Groene Woud, Rooi, natuur en landschap, cultuurhistorie en erfgoed, routestructuur, horecavoorzieningen in de buurt en te ondernemen arrangementen



productontwikkeling: Het Groene Woudstro

onderhoudsbedrijf Het Groene Woud

• het maaisel uit de bermen • onderhoudsbedrijf Het Groene Woud • plaatselijke ondernemers • betaalde arbeid voor mensen met een beperking • gemeente Boxtel • gemeente Best • gemeente Sint-Oedenrode

Bereiden: de bermen worden enkele keren per jaren gemaaid. Het maaisel wordt vervolgens gedroogd en verkocht als konijnen- en caviastro


• wegbermen • bermplanten • bomen • coöperatie HGW • gemeente Boxtel • gemeente Best • gemeente Sint-Oedenrode • Brabants Landschap • Provincie • Waterschap • zorgaanbieders

Bereiden: kwaliteits impuls HGW met inkomsten voor lokale ondernemers, waarbij sociale sector ingezet en verder ontwikkeld wordt

Bereidingstijd: zeer korte termijn, wel letten op uniformering

Bereidingstijd: binnen 2 jaar Resultaat: een hogere biodiversiteit en goed onderhouden wandelroutenetwerk



productontwikkeling: Groene Woudthee

De Groene Woudbrug

Op-stap naar De Scheeken


pontje van Olland

mozaïek van mensen, mix van initiatieven



De Groene Woudbrug

productontwikkeling: Groene Woudthee

• architect/bruggenbouwer • gemeente Boxtel • gemeente Best • Provincie • Brabants landschap

Bereiden: over de A2 wordt een tripod( driepoots) brug gebouwd., zodat hier fietsers en wandelaars ongehinderd ‘over’ kunnen steken , net als iets zuidelijker de fauna via het ecoduct over kan.

Bereidingstijd: onbekend, afhankelijk van medewerking en financiering

• vlierbessen, brandnetel en andere kruiden die een lekkere thee opleveren • onderhoudsbedrijf Het Groene Woud • plaatselijke ondernemers • betaalde arbeid voor mensen met een beperking • gemeente Boxtel • gemeente Best • gemeente Sint-Oedenrode

Bereiden: vlierbessenbloesems en brandnetels topjes (en andere kruiden) worden geplukt en verwerkt gedroogd, met kokend water overgoten levert dit een verkwikkende thee



mozaïek van mensen, mix van initiatieven

pontje van Olland




verbreding langs het Dommelpad

parkeren op d’n Tip



brug tusen Bobbenagelseweg en fietspad Olland-Liempde

van bedrijvige rand naar natuurlijke Grote Waterloop



parkeren op D’n Tip • landschapsarchitect • ondernemersvereniging (OVL) • dorpsraad en aanwonenden • gemeente Boxtel • Provincie

verbreding langs het Dommelpad Bereiden: Inrichten van D’n Tip aan de Barrierweg t.b.v. parkeren auto’s voor recreanten die willen gaan fietsen of wandelen in Het Groene Woud. Het terrein wordt nu met name gebruikt als evenemententerrein. Deze functie blijft het behouden en kan goed gecombineerd worden met inrichting als transferiumruimte.

Bereidingstijd: onbekend, afhankelijk van medewerking en financiering

• waterschap • gemeente Boxtel • gemeente Best • gemeente Sint-Oedenrode * horeca en B&B langs de route

Bereiden: het waterschap wil een route voor langzaam verkeer langs de Dommel ontwikkelen, van de bron tot aan Den Bosch.

Bereidingstijd: gereed met jubileum waterschap



van bedrijvige rand naar natuurlijke Grote Waterloop

brug tusen Bobbenagelseweg en fietspad Olland-Liempde

• gemeente Boxtel * waterschap * Natuurwerkgroep * Eigenaren * Bedrijven *Provincie

Bereiden: inpassing rand van bedrijventerrein in combinatie met ontwikkeling evz langs De Grote Waterloop. Ook combineren met ommetjes

Bereidingstijd: ?

* horeca * waterschap • gemeente Boxtel * gemeente Sint-Oedenrode

Bereiden: Het

Bereidingstijd: ?

Gastvrij hart van Het Groene Woud


gidsenpool en voorzieningen

gastenkamer van Het Groene Woud



kwaliteit voor Concordiapark

aantrekkelijk Raadhuisplein



gastenkamer van Het Groene Woud • Streekhuis Het Groene Woud & De Meierij • wisselende exposities over Liempde • VVV-loket • ondernemersvereniging (OVL) • dorpsraad en aanwonenden • gemeente Boxtel • Provincie

28

Bereiden: Het oude raadhuis krijgt weer de centrale functie die het had door als gastkamer te functioneren. Naast de bestaande activiteiten als trouwerijen en vergaderingen dorpsraad kunnen hier aan toegevoegd worden: ontvangst groepen die bezoek brengen aan Het Groene Woud/Liempde Daarnaast ook de uitgifte van Liempde speur-, doe-, wandelen fietstochten. Voor zowel volwassenen als kinderen. Startpunt van wandelen fietstochten richting Het Groene Woud.

gidsenpool en voorzieningen Bereidingstijd: kort


Bereiden: aantrekkelijkheid van het Raadhuisplein vergroten door het autovrij maken van het gedeelte voor Café Het Wapen van Liempde (niet in winter), aanplant van heggen op en rondom het Raadhuisplein en het restaureren en in gebruik nemen van de vuurput. Aanplant bomen aan toegangswegen naar Raadhuisplein toe. Plaatsen authentieke, eenduidige verlichting rond Concordiapark, Raadhuisplein, Nieuwstraat en Dorpsstraat

Bereiden: Buitenstaanders zouden een gids moeten kunnen inhuren voor een rondleiding door Liempde en het buitengebied van Liempde. Dit kan een cultuurhistorische rondleiding zijn, maar er zijn ook mogelijkheden voor thematische wandelingen. Om dit te kunnen realiseren zullen zowel de routes ontwikkeld moeten worden als de gidsen opgeleid. Ook de organisatie van een gidsenpool moet opgepakt worden.

Bereidingstijd: kort


aantrekkelijk Raadhuisplein • Verbeteren inrichting dorpskern t.b.v. verblijf recreanten en transferiumfunctie • ondernemersvereniging (OVL) • dorpsraad en aanwonenden • gemeente Boxtel

• VVV en Streekhuis • dorpsraad • gemeente Boxtel • gemeente Best • gemeente Sint-Oedenrode • klompenroute • nachtdierenroute • wandeling met typetjes als bijvoorbeeld Lelle en Belle • elke horeca-locatie voorzien moeten zijn van een fietspomp, ANWB-hulpkist en een oplaadpunt voor elektrische fietsen.

kwaliteit voor Concordiapark Bereidingstijd: 3 jaar, afhankelijk van medewerking en financiering

• picknickhoekjes • spellen rondom kiosk • ontwerp beplanting in Liempdse stijl incl vernieuwing kastanjes • verhuur/verkoop picknickmand bij horeca-locaties • ondernemersvereniging (OVL) • dorpsraad en aanwonenden • gemeente Boxtel

Bereiden: Het Concordiapark wordt nu met name gebruikt op het moment dat er evenementen zijn. Hiervoor is het een zeer geschikte locatie. Echter het zou ook tussen de evenementen door meer gebruikt kunnen worden t.b.v. verblijf van recreanten (fietser en wandelaars).




kruimels van klein duimpje

De Scheeken... daar zit je goed

‘Het Groene Woud-gevoel


Spoort die nie?

EVZ Grote Waterloop en Natte Natuurparel De Scheeken



De Scheeken... daar zit je goed • ontwerper gebiedseigen buitenmeubilair • VVV • gemeente Best • gemeente Boxtel • gemeente Sint-Oedenrode • Provincie • ondernemers als sponsor • waterschap • Brabants Landschap

Bereiden: In en buiten de dorpen en buurtschappen zouden meer verblijfplaatsen voor wandelaars en fietsers gecreëerd moeten worden. Aantrekkelijke picknickplaatsen met zitmogelijkheden, informatievoorziening, streekeigen aanplant en op enkele plaatsen insectenhotels.

kruimels van klein duimpje Bereidingstijd: gefaseerd, als zich een mogelijkheid voordoet

• VVV en Streekhuis • gemeente Boxtel • gemeente Best • gemeente Sint-Oedenrode * Toeristisch Platform * Kèk Liemt * OVL


‘Het Groene Woud-gevoel

EVZ Grote Waterloop en Natte `Natuurparel De Scheeken

Spoort die nie?

* Waterschap • gemeente Boxtel

Bereiden: Deze ecologische verbindingszone zorgt ervoor dat planten en dieren zich via de Groote Waterloop beter kunnen verplaatsen tussen de Dommel en landgoed Velder bij Liempde. Onder andere via kavelruil en grondaankoop wordt dit project gerealiseerd. In dit plan worden ook recreatieve routes aangelegd en het beheer van natuur door agrariërs wordt bevorderd.

Bereidingstijd: reeds in uitvoering

• programmabureau Duits Lijntje * gemeente Boxtel * In het landschap is de voormalige spoorlijn op sommige plaatsen nog te herkennen. Steeds meer elementen gaan echter verloren. Via diverse projecten wordt het Duits Lijntje weer herkenbaar gemaakt. Zo bestaat het idee om het stationsgebouw in Kasteren te herstellen.

Bereiden: ontwikkelen, prodceren en plaatsen van originele bewegwijzering door het hele gebied.

Bereidingstijd: 3 jaar ?

Bereiden: Langs dit lijntje loopt de EVZ Dommeldal - De Geelders. Het ‘Duits Lijntje’ is de voormalige spoorlijn van Boxtel, via Gennep, naar Duitsland. Doordat de spoorlijn al vele jaren buiten bedrijf is, heeft de natuur deze verbinding in gebruik genomen. De spoorlijn kan uitstekend als ecologische verbinding dienen voor planten en dieren die zich van het Dommeldal naar bosgebied De Geelders willen verplaatsen.

Bereidingstijd: in uitvoering sinds 2009 en 2010


nieuwe wandelpaden en fietsroutes


catalogus groen-blauwe diensten De Scheeken



oost-west door het oerWoud

steenuil, groene specht en grauwe klauwier


catalogus groen-blauwe diensten De Scheeken • landschapsachitect • gemeente Best • gemeente Boxtel • gemeente Sint-Oedenrode • ondernemers als sponsor • waterschap • Brabants Landschap * landschapsfonds * Bewoners van het buitengebied kunnen tegen een vergoeding natuur beheren. Deze vergoeding komt uit het stimuleringskader Groen Blauwe diensten van de provincie Brabant.

Bereiden: Voor delen van het gebied is reeds een catalogus opgesteld met landschapselementen die in de verschillende delen van het gebied in aanmerking komen voor vergoeding voor aanplant en onderhoud. Voor andere delen nog niet. In dit project wordt één catalogus voor het gebied als geheel opgesteld. De elementen in de catalogus bestaan niet alleen uit beplantingen, maar kunnen ook paden of toegankelijke kavelgrenzen en slootranden omvatten.

Bereidingstijd: een half jaar


wandelpaden en fietsroutes met beplantingen • VVV en Streekhuis • aansluiten bij de catalogus groen-blauwe diensten De Scheeken • gemeente Best • gemeente Boxtel • gemeente Sint-Oedenrode • Provincie • grondeigenaren • waterschap • Brabants Landschap * landschapsfonds * dorpsraden * OVL * Toeristisch Platform * Natuurwerkgroep * Particulieren

Bereiden: Door nieuwe wandelpaden te ontwkkelen kan de toegankelijkheid van het gebied worden vergroot. Door aan deze paden ook elementen uit LOP’s en de catalogus groen-blauwe diensten te koppelen wordt ook de landschappelijke opbouw versterkt en de beleving ervan vergroot. De paden kunnen zowel door particulieren als door overheden worden aangelegd. Beheer kan uitbesteed worden aan het onderhoudsbedrijf Het Groene Woud.



steenuil, groene specht en grauwe klauwier

oost-west door het oerWoud

• aansluiten bij de catalogus groen-blauwe diensten De Scheeken • gemeente Best • gemeente Boxtel • gemeente Sint-Oedenrode • Provincie • grondeigenaren • waterschap • Brabants Landschap * landschapsfonds

Bereiden: richt het kleinschalig landschap in met landschapselementen die horen bij de ecologische doelsoorten van iedere gemeente: Best met de Groene Specht, Boxtel de Grauwe Klauwier Sint-Oedenrode de Steenuil. Een goed voorbeeld dat onderdeel uitmaakt van dit project is Heggespelder, actieplan bescherming grauwe klauwier.

Bereidingstijd: gefaseerd, als zich een mogelijkheid voordoet

* Brabants Landschap * Staatsbosbeheer (?) • aansluiten bij de catalogus groen-blauwe diensten De Scheeken • gemeente Best • gemeente Boxtel • gemeente Sint-Oedenrode

Bereiden: De Scheeken wordt doorsneden door zeven noord-zuid-gelegen paden. Door deze wegen via een dwarspad te verbinden, ontstaan nieuwe wandelroutes. Het pad kan aansluiten op de Groene Woudbrug.



‘Het Groene Woud’-gevoel


Uitvoering Programma Hezelaar

Blauwhoefseloop met bypass Dommel


productontwikkeling: Groene Woudsaus


‘Het Groene Woud’-gevoel

Blauwhoefseloop met bypass Dommel

Uitvoering Programma Hezelaar

• gemeente Boxtel

Bereiden: De waterloop Blauwhoefseloop ligt aan de zuidzijde van Boxtel. Hij mondt bij kasteel Stapelen uit in de Dommel. De Blauwhoefseloop en haar oevers worden natuurlijker ingericht, waardoor planten en dieren meer ruimte krijgen. In het gebied is een wandelpad aangelegd (Ommetje Blauwhoefse Loop) waardoor ook de mens van dit gebied kan genieten.

Bereidingstijd: Dit project wordt momenteel uitgevoerd door de gemeente.


productontwikkeling: Groene Woudsaus • iedereen in Het Groene Woud heeft de identiteit van het gebied tussen de oren

Bereiden: alle initiatieven krijgen een scheutje van deze bijzondere saus. geheim recept, alleen in de streek zelf is de bereidingswijze bekend

Bereidingstijd: liefst vers

• VVV en Streekhuis • aansluiten bij de catalogus groen-blauwe diensten De Scheeken • gemeente Boxtel * dorpsraad * OVL * Toeristisch Platform * Natuurwerkgroep * Particulieren

Bereiden: In de gebiedsvisie Hezelaar worden de ontwikkelingsmogelijkheden voor het gehucht aangegeven. Mogelijke ontwikkelingen kunnen zijn: het aanleggen van sloten, het plaatsen van naamborden van gehuchten, het realiseren van wandelroutes, erfbeplantingprojecten en het opheffen van sluipverkeer. De projecten worden uitgevoerd wanneer zich subsidiemogelijkheden voordoen.


Deelnemerslijst Hilde Jacobs Antoine Walraven Mark Timmermans Marloes van de Wetering Henk Heling Wim van der Zanden Peter van de Wiel Werner Bastiaanse Nicole van Dal Henriette vd Berk Jan den Otter Albert Nooteboom Harm Muselaars Anke de Brouwer Wout Janssen Emiel Rijken Freek Willems Jeanette van Boerdonk Désiré Van Laarhoven Frans van Berendonk Ad de Kort Arno Vlooswijk Albert-Jan Vester

gemeente Best wethouder gemeente Best gemeente Best beleidsmedewerker recreatie/toerisme gemeente Boxtel senior beleidsmedewerker plattelandsvernieuwing gemeente Boxtel wethoudergemeente Boxtel wethouder gemeente Boxtel beleidsmedewerker verkeer, vervoer en openbare ruimte gemeente Boxtel projectmedewerker plattelandsvernieuwing gemeente Boxtel wethoudergemeente Sint-Oedenrode gemeente Sint-Oedenrode gemeente Sint-Oedenrode gemeente Sint-Oedenrode beleidsmedewerker ZLTO adviseur RMB Brabants Landschap senior adviseur watersystemen Waterschap de Dommel planvormer landelijk gebied Waterschap de Dommel coördinator T&R ontwikkelingen van HGW, Regio _VVV voorzitter ANV en cooperatie Het Groene Woud voorzitter natuurwerkgroep natuurwerkgroep Liempde IVN Rooi streekhuis De Meierij en Het Groene Woud, Provincie Noord-Brabant

Begeleiding: Henk van Blerck Hanneke Baltjes Henk van Ziel Jeroen Kruit Hans van Kempen Gerbert Smulders Patrick van Vliet Máire van Blerck Mark Hendriks

dagvoorzitter, landschapsarchitect. Schokland ontwerper/vormgever, WATER, buiten in beeld landschapsecoloog Buro Hemmen landschapsarchitectlandschapsonderzoeker Alterra landschapsarchitect Bureau LOS landschapsarchitect Bureau LOS kunstenaar/planoloog ontwerpend notuliste, zonnetje van Schokland publicist, journalist en planoloog, Tekstlandschap

Colofon Deze snelkookpandag is mogelijk gemaakt door een bijdrage van 50% in de kosten van de dag, gesubsidieerd door het bestuur van de Streekraad van De Meierij en Het Groene Woud. De overige 50% wordt gedeeld door de drie gemeenten Best, Boxtel en Sint-Oedenrode. Ambtelijk voorbereid door: Johan van Cuijck, streekhuis De Meierij en Het Groene Woud/Provincie Noord Brabant Albert-Jan Vester, streekhuis De Meierij en Het Groene Woud/Provincie Noord Brabant Mark Timmermans, gemeente Best Jan den Otter, gemeente Sint-Oedenrode Henk Heling, gemeente Boxtel Organisatie: Henk van Blerck Tekst: Mark Hendriks, Tekstlandschap Schetsen: deelnemers aan de snelkookpandag Vormgeving: Hanneke Baltjes, WATER, buiten in beeld 27 mei 2010

37

Snelkookpandag Best/Boxtel/Sint-Oedenrode 19 mei 2010

38

Landschap als voertuig voor gebiedsontwikkeling. Snelkookpandag 19 mei 2010

Recommend Documents