Landendossier. Litouwen. Vilnius

Landendossier

Litouwen

Vilnius

Inhoud

1.

Basisgegevens

2.

Geschiedenis

3.

Economische situatie

4.

Buitenlandse handel

5.

Kansrijke sectoren

6.

Marktbenadering

7.

Zakelijke gedragscode

8.

Praktische reisinformatie

9.

Duurzaam en ethisch internationaal ondernemen

10.

Nuttige adressen

Voor al uw verdere vragen over deze markt kan u contact opnemen met uw eerste aanspreekpunt, het provinciaal kantoor. De adressen van de provinciale kantoren vindt u in hoofdstuk 10 van dit landendossier.

Landendossier Litouwen | Inhoudstafel ___________________________________________________________________________

Basisgegevens 1 Kaart Naam: Republiek Litouwen Hoofdstad: Vilnius Regeringsvorm: Parlementaire Democratie Staatshoofd: President Dalia Grybauskaite Premier: Algirdas Butkevičius Nationale feestdag: 16 februari Oppervlakte: 65 300 km²

2 Oppervlakte Met een oppervlakte van 65.300 km² is Litouwen tweemaal zo groot als België. Het land ligt aan de Oostzee en grenst aan Letland in het noorden, Wit-Rusland in het zuidoosten, de Russische enclave Kaliningrad en Polen in het zuiden.

3 Landschapsstructuur Litouwen bezit een kustlijn van 99 km. Daarachter ligt het laagland van Nerija, een strook van 15-20 km breed, gevolgd door het hoogland van Medevgalis. Verder landinwaarts in het zuidoosten bereikt men het hoogste punt van het land, Juozapine (294 m), in het Baltische hoogland. Net als Letland is Litouwen rijk aan rivieren en meren. De grote steden van het land liggen verspreid:  Vilnius in het zuidoosten;  de voormalige hoofdstad Kaunas in het centrum aan de belangrijkste rivier die van zuid naar noord loopt, de Nemunas;  Klaipeda, een belangrijke havenstad aan de Oostzee. Ongeveer één derde van het land is bebost (31%). De rest van het land is verdeeld in beschikbare landbouwgrond (35%), permanent akkerland (12%), weiland (7%) en andere (15%).

4 Klimaat Een landklimaat met temperaturen variërend van -20°C (januari) tot 30°C (juli), enigszins getemperd door de invloed van de Baltische Zee.

Landendossier Litouwen | Basisgegevens | januari 2014 ____________________________________________________________ 1

5 Bevolking Litouwen telt 2.962.500 inwoners (cijfers tweede kwartaal 2013). De voorziene bevolkingsgroei blijft negatief: in 2009 bedroeg het bevolkingsaantal nog 3.349.900 en in 2010 3.329.006. Bij de verdeling van de bevolking naar leeftijd behoorden 479,899 Litouwers tot de pre-werkende leeftijd (tot 15 jaar) in 2012, 1.850.732 tot de werkende leeftijd (16-64) en 673,010 tot de post-werkende leeftijd. 66,9% van de bevolking woont in de steden (cijfer 2011). Het platteland is bijgevolg erg dun bevolkt. De gemiddelde bevolkingsdichtheid in Litouwen bedroeg begin 2013 45,5 inwoners/km². In 2013 waren er 1171 vrouwen per 1000 mannen in Litouwen. De etnische verdeling in Litouwen zag er in 2012 als volgt uit: 84,1% Litouwers; 6,6% Polen; 5,8% Russen; 1,2% WitRussen en 2,3% anderen (waaronder Oekraïners, Joden, Letten, Tataren en zigeuners). Toch heeft 99% van de bevolking de Litouwse nationaliteit en wordt dus als Litouwer beschouwd. De meeste Litouwers behoren tot de rooms-katholieke kerkgemeenschap, maar er is ook een Russisch-orthodoxe kerk, een joodse en een calvinistische gemeenschap. De belangrijkste steden zijn (cijfers 2013): Vilnius (hoofdstad) 526,356 inwoners (dalende tendens) Kaunas 306,888 inwoners (dalende tendens) Klaipeda 158,541 inwoners (dalende tendens) Siauliai 106,470 inwoners (dalende tendens) Panevezys 97,343 inwoners (dalende tendens)

6 Politiek systeem De republiek Litouwen - onafhankelijkheid hersteld op 11 maart 1990 - is een parlementaire democratie waar de president rechtstreeks door de bevolking gekozen wordt. De Seimas, het éénkamerparlement, bestaat uit 144 afgevaardigden die om de vier jaar gekozen worden.

7 Interessante websites 

www.ktl.mii.lt Interessante algemene website over Litouwen met verwijzingen naar andere websites.



www.online.lt Lithuania online geeft u algemene informatie over het land, gaande van cultuur, nieuws, muziek, over ontspanning, databases, tot reizen en zakendoen. Ook vindt u via deze homepage uw weg naar andere Litouwse websites via de talloze links naar overheden, wetenschappelijke instituten, e.d.



https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/lh.html CIA World Factbook, een klassieker onder de websites. Klik op Countries en u krijgt na keuze van het land meteen een volledige beschrijving, zowel op het vlak van de geografie, de politiek, de internationale verhoudingen en economie.



www.inyourpocket.com Interessante informatie over het land, cultuur, hotels, verplaatsing, enz.

2 ___________________________________________________________________________

Geschiedenis 1 Vroege geschiedenis De Litouwse staat kreeg voor het eerst vorm toen koning Mindaugas in de 13 de eeuw (1230-1240) enkele Baltische stammen verenigde. In tegenstelling tot de andere Baltische staten wist Litouwen zijn mannetje te staan tegenover de dreiging van de Duitse Teutoonse ridders. Het “Grand Duchy of Lithuania” groeide uit tot een machtige mogendheid die ten slotte in de tweede helft van de veertiende eeuw zelfs Wit-Rusland en Kiev omvatte. Door het huwelijk van de grootvorst Jogaila met de Poolse koningin Jadwyga (1386) ging de bevolking tijdens zijn bewind over tot het katholieke geloof. Er werd verwacht dat de economische en culturele ontwikkeling van het land door deze geloofsverandering een hoge vlucht zou nemen en dat het land zich meer naar het Westen zou oriënteren. Bovendien werden hierdoor de Teutoonse ridders een halt toegeroepen, aangezien hun aanvallen gericht waren op de bekering van Litouwen en niet op de verovering van het gebied. In de slag van Tannenberg (1410) werd de opmars van de Teutonen definitief gestopt. De unie met Polen had verstrekkende gevolgen voor de verdere ontwikkeling van Litouwen. De Litouwse adel richtte zich volledig op Polen. De staatsinstellingen en maatschappelijke inrichtingen werden volledig afgestemd op het Poolse voorbeeld. Op cultureel vlak kwam de Litouwse taal in de verdrukking. Positief was wel dat het onderwijs en de cultuur zich op het Westen richtten. De Poolse invloed werd nog versterkt in 1569 toen Polen en Litouwen zich verenigden in de Pools-Litouwse Republiek met Krakau als hoofdstad. Opmerkelijk in de zestiende eeuw was de snelle ontwikkeling van de landbouw, boekdrukkunst, de groei van de steden, verspreiding van humanistische ideeën en de Reformatie en de oprichting van de universiteit in Vilnius (1579). In 1795 werd Litouwen een provincie van Rusland, nadat een Pruisisch-Oostenrijks-Russische alliantie een einde maakte aan de onafhankelijkheid van Polen. De Poolse invloed werd vervangen door de Russische. Litouwse scholen en publicaties werden verboden. Het katholieke geloof werd onderdrukt. In 1880 was er een eerste opflakkering van nationaal bewustzijn. Litouwen was in 1905 de eerste Russische provincie die autonomie vroeg. Als gevolg van de eerste Wereldoorlog en de desintegratie van Duitsland en Rusland, namen deze ideeën een meer concrete vorm aan. De Duitsers bezetten Litouwen vanaf 1915, maar twee jaar later werd in Vilnius een nationale raad opgericht die de onafhankelijkheid van Rusland eiste. Toen op 16 februari 1918 deze raad de onafhankelijkheid uitriep, trokken de bolsjewieken het land binnen. De volgende jaren heeft Litouwen strijd moeten leveren tegen het Rode Leger en het Poolse leger om zijn onafhankelijke status te kunnen bewaren. Met de ondertekening van het verdrag van Moskou sloten Rusland en Litouwen vrede en zo werd het land in 1922 een parlementaire republiek. Het behoud van de landsgrenzen vormde het grootste probleem. Polen maakte aanspraak op Vilnius (Vilna) en omgeving en bezette het gebied na WO I. Litouwen zelf annexeerde de havenstad Klaipeda die 700 jaar in Duitse handen was geweest. Het onafhankelijke Litouwen voerde tijdens het interbellum een ambitieus moderniseringsbeleid, met name een grondige landhervorming, een streng fiscaal beleid, de bouw van scholen en universiteiten, een alfabetiseringsprogramma en stimuli voor theater, muziek en literatuur. In 1939 zorgden internationale spanningen opnieuw voor ingrijpende veranderingen. Het Molotov-Ribbentroppact van 1939 bracht Litouwen in de Russische invloedsfeer. De regio Vilnius werd opnieuw bij Litouwen gevoegd. Het jaar daarop werden troepen van het Rode Leger geïnstalleerd op Litouws grondgebied. Op 6 augustus 1940 werd de bezetting door de Sovjets officieel. De economie en de cultuur werden gesovjetiseerd. Publieke figuren, welvarende boeren en staatsambtenaren werden verbannen naar Siberië. In de nacht van 14 juni 1941 bijvoorbeeld werden 30.000 mensen gedeporteerd. Datzelfde jaar nog doorbraken de Duitsers deze Stalin-terreur. Ze trokken Litouwen binnen, deelden het land in bij de administratieve eenheid van Ostland en installeerden een voorlopige raad met

Landendossier Litouwen | Geschiedenis | januari 2014 _____________________________________________________________ 1

beperkt beslissingsrecht voor plaatselijke aangelegenheden. In die periode vermoordden nazi’s en plaatselijke collaborateurs 200 000 Litouwse joden. Een deel van de Litouwers groepeerde zich in verzetsbewegingen. In 1944 namen het Rode Leger en lokale communistische partijleiders de macht weer over. De deportaties van tegenstanders van het communistische bewind werden terug opgestart. De cijfers over het aantal gedeporteerden schommelen tussen 120 000 en 300 000. Tussen 1947 en 1951 werd de landbouw volledig gecollectiviseerd en het beheer van de economie gecentraliseerd. De geheime politie terroriseerde de bevolking en de godsdienstbeleving werd onderdrukt. De verzetsbewegingen bleven actief tot 1953, maar slaagden er niet in de communisten te verjagen. Met het oog op de integratie in de Sovjet-Unie en de industriële ontwikkeling, moedigden de Sovjets de komst van Sovjetarbeiders, voornamelijk Russen, aan. Tot het midden van de jaren tachtig werd het politieke, culturele en economische leven volledig gecontroleerd door Moskou en de Litouwse Communistische Partij. De economische crisis die de USSR toen trof, had ook invloed op de Baltische Staten. Hierdoor was Litouwen sneller geneigd mee te werken aan het economische en politieke hervormingsplan van Gorbatsjov. In 1988 werd het volksfront Sajudis opgericht dat zich ontwikkelde tot de stuwende kracht achter de onafhankelijkheidsbeweging. Zij eisten de annulering van de annexatie van Litouwen bij Rusland zoals die beschreven was in het Molotov-Ribbentroppact. De Litouwse Communistische Partij nam zelf een aantal verregaande beslissingen. Zij voerde een meerpartijenstelsel in en maakte aldus een einde aan het monopolie van de Communistische Partij. De Litouwse Communistische Partij zelf scheurde zich af van Moskou en veranderde haar naam in de Litouwse Democratische Arbeiderspartij. Moskou bleef de roep om onafhankelijkheid negeren, maar stond financieel en economisch zelfbestuur toe aan de Baltische Staten. Tijdens de eerste vrije verkiezingen (1990) behaalden de voorstanders van de onafhankelijkheid, verenigd in het volksfront Sajudis, een ruime tweederde meerderheid. Op 11 maart volgde de officiële onafhankelijkheidsverklaring, Vytautas Landsbergis werd feitelijke president en Kazimiera Prunskiene werd premier. Moskou weigerde nog steeds om die onafhankelijkheid te erkennen. Dit mondde begin 1991 uit in de bestorming van het radio- en televisiegebouw in Vilnius door Russische troepen. De operatie faalde en op 6 september erkende het Sovjetparlement de onafhankelijkheid. Kort nadien werd het land erkend door de Verenigde Naties. In 1993 vertrokken de laatste Russische troepen. Op buitenlands vlak trok Litouwen resoluut de kaart van de Europese integratie. Begin 1994 sloot het zich als eerste van de voormalige Sovjetrepublieken aan bij het ‘Partnerschap voor de Vrede’ van de Navo. De relatie met Polen verbeterde en er kwam een oproep tot de bescherming van de minderheden op het grondgebied. Op de NAVO-top in november 2002 in Praag werd Litouwen dan, samen met 6 andere Centraal- en OostEuropese landen, officieel uitgenodigd om lid te worden van het bondgenootschap. Op 29 maart 2004 werd Litouwen lid van de NAVO. In juni 1995 trad het Associatieverdrag met de Europese Unie in werking. De Baltische Staten schaften de visumplicht af voor de onderdanen van de drie staten. Ook werd, als voorbereiding op het EU-lidmaatschap, overeengekomen om de nationale wetgevingen op elkaar af te stemmen. Door de quasi volledige politieke consensus die er in Litouwen heerste wat de toetreding tot de EU betrof, heeft het land een snelle vooruitgang kunnen boeken in het afsluiten van de toetredingsonderhandelingen sinds de opening van de onderhandelingen in 1998. Op 1 mei 2004 is Litouwen toegetreden tot de Europese Unie. Tijdens het (bindende) referendum in mei 2003 stemde 89,92 % van de Litouwse kiezers vóór toetreding tot de Europese Unie. Litouwen trad op 29 maart van datzelfde jaar toe tot de NAVO. Verder is Litouwen onder meer lid van de Verenigde Naties, de Raad van Europa en de CBSS - de Council of Baltic Sea States, een orgaan dat bijdraagt tot de regionale stabiliteit.

2 Recente verleden In maart 2004 heeft het parlement van Litouwen de toenmalige president Rolandas Paksas afgezet op basis van beschuldigingen van schending van de grondwet. Op 27 juni 2004 werd Valdas Adamkus dan herverkozen tot nieuwe president van Litouwen, een post die hij al van 1998 tot januari 2003 bekleedde. Uniek is dat Valdas Adamkus niet partijgebonden is. Hij wordt beschouwd als het morele geweten van Litouwen. Dalia Grybauskaite (ex-EU-commissaris voor financiën) won de presidentsverkiezingen van 2009. Net zoals Valdas Adamkus is zij niet partijgebonden.

2 ___________________________________________________________________________

In oktober 2004 behaalde de lokale populistische Arbeidspartij, geleid door de lokale zakenman Viktor Uspaskich, de meerderheid bij de parlementsverkiezingen. Ten gevolge daarvan werd er een centrumlinkse coalitie gevormd, bestaande uit de Arbeiderspartij, de ex-communistische Sociaaldemocratische Arbeidspartij (geleid door ex-premier Algirdas Brazauskas), de Nieuwe Unie (geleid door de ex-procureur-generaal en voormalig voorzitter van het Parlement Palauskas) en de Boeren Unie (geleid door ex-premier Kazimiera Prunskiene). De coalitie heeft 80 van de 141 zetels in het Parlement. SDAP-leider Brazauskas behield zijn positie als premier tot Gediminas Kirkilas op 4 juli 2006 bij presidentieel besluit tot eerste minister benoemd werd. Op 28 maart 2006 hield president Adamkus tijdens de “state of the nation” nog een pleidooi voor meer moraliteit in de Litouwse politiek en zei dat Litouwen daar verder dan ooit van af staat. Ook in de rede van 2007 was dit het centrale thema. Het land wordt inderdaad nog steeds geplaagd door corruptie en wanbestuur, hoewel hier de laatste jaren wel verbetering in is gekomen. De parlementsverkiezingen van 2008 hebben nieuwe politieke spelers aan de macht gebracht (waaronder de partij van nationale wedergeboorte die hoofdzakelijk uit voormalige en tegenwoordige zangers, tv-presentatoren en humoristen bestaat). Ondertussen is deze partij in twee gesplitst: een kleine fractie onder leiderschap van Arunas Valinskas - die moest aftreden als voorzitter van het parlement wegens criminele connecties - en een fractie zonder uitgesproken leiders. De grote winnaar van de verkiezingen, de conservatieve partij, ging een centrum-rechtse coalitie aan met de kleine fractie van de partij van nationale wedergeboorte en 2 liberale partijen. Deze coalitie heeft nu de meerderheid van het parlement. Er zijn nieuwe parlementsverkiezingen op 14 oktober 2012 waaraan 34 partijen zullen deelnemen. De eerste minister, Andrius Kubilius, behoort ook tot de conservatieve partij (homeland union). De voortdurende veranderingen in het politieke landschap en de onstabiele coalities tonen in gronde de ontevredenheid van de Litouwse bevolking met de gevoerde sociale en economische politiek. Als rots in de Litouwse branding is er echter presidente Grubauskaite die nog steeds grote steun geniet, vooral door haar harde en no-nonsense aanpak van de talrijke problemen. Ook zij kan echter niet onder het politieke gekibbel uit dat regelmatig de kop op steekt. Litouwen heeft tot op heden last van de communistische politieke erfenis in die zin dat veel politieke fossielen uit het Sovjettijdperk (met succes) hun politieke carrière hebben voortgezet na de onafhankelijkheid en daar als volleerde opportunisten een nieuwe politieke kleur aannamen. De economische crisis liet zich erg zwaar voelen in Litouwen en ook nu weer bleek hoe onaangepast en stroef de politiek reageerde op de sociale en financiële problemen. Dit komt onder andere door het feit dat het woord politieke ethiek vaak een “Fremdwort” is in dit land. De vorige premier Kubilius liet zich tijdens zijn ambtsperiode (en dan vooral sinds het begin van de crisis in 2008-2009) echter opmerken als een actieve promotor van Litouwen als investeringsland. Hij was hierin vrij succesvol en verschillende grote ondernemingen (zoals Western Union) hebben zich sindsdien in Litouwen gevestigd. Dit toont aan dat de politiek wel degelijk zijn inbreng kan hebben in het investeringsbeleid van een land, vooral als dit proactief en to-the-point wordt aangepakt. In hoeverre de nieuwe premier Algirdas Butkevičius deze politiek zal voortzetten, is nog niet duidelijk.

Landendossier Litouwen | Geschiedenis | januari 2014 _____________________________________________________________ 3

Economische situatie 1

Cijfergegevens

BBP (2012) 42,14 miljard USD (€ 32,80 miljard)

BBP per hoofd (2012) 13.170 USD (€ 10.251)

Aantal inwoners (2012) 3,2 miljoen

Groei BBP 2009 2010 2011 2012 2013 (raming) 2014 (prognose) 2015 (prognose)

-14,8% 1,5% 5,9% 3,6% 2,5% 3,0% 3,4%

2009 2010 2011 2012 2013 (raming) 2014 (prognose) 2015 (prognose)

4,5% 1,3% 4,1% 3,0% 2,4% 3,3% 3,4%

Inflatie

Werkloosheid 2009 2010 2011 2012 2013 (raming) 2014 (prognose) 2015 (prognose)

13,7% 17,8% 16,8% 14,9% 15,1% 14,4% 13,7%

Landendossier Litouwen | Economische situatie | januari 2014 ______________________________________________________ 1

Aandeel sectoren in het BBP (2012) Landbouw en bosbouw Industrie en bouwnijverheid Diensten

4,2% 26,4% 69,4%

Wisselkoers (17 december 2013) 1 LTL €1

= =

€ 0,28855 3,43904 LTL

Totale export en import (2012) Export fob: Import cif:

29,65 miljard US $ 32,24 miljard US $

(€ 23,08 miljard) (€ 25,09 miljard)

Belangrijkste exportproducten (2012) Minerale brandstoffen Machines, mechanische werktuigen Auto’s, tractoren, motorrijwielen, fietsen Kunststoffen Meubelen

24,5% 7,2% 6,0% 5,6% 5,4%

Belangrijkste importproducten (2012) Minerale brandstoffen Auto’s, tractoren, motorrijwielen, fietsen Machines, mechanische werktuigen Elektr(on)ische apparatuur Kunststoffen

33,8% 7,6% 7,2% 5,1% 3,6%

Belangrijkste exportbestemmingen (2012) Rusland Letland Estland Duitsland Verenigd Koninkrijk

18,9% 10,9% 7,8% 7,8% 6,3%

Belangrijkste leveranciers (2012) Rusland Duitsland Polen Letland Nederland

BRON:

32,3% 9,8% 9,7% 6,0% 5,5%

The Economist Intelligence Unit ITC, joint agency between W.T.O. and United Nations (laatste bijwerking 17 december 2013)

2 ___________________________________________________________________________

2 Overzicht economische situatie Litouwen blijft een van de snelst groeiende economieën binnen de Europese Unie. In 2012 bedroeg de groei ruim 3,6% en ook de komende jaren wordt een positieve groei verwacht. Een belangrijke factor voor dergelijke groei was de stijgende toegevoegde waarde binnen de meeste sectoren behalve de bouw. De Litouwse export groeide met 14,5% in 2012 en blijft een belangrijke factor in de Litouwse economie. Deze groei maakt ook duidelijk dat de Litouwse export tijdens de crisis niet fundamenteel geraakt werd maar slechts een tijdelijke terugval kende. De belangrijkste factoren voor dit succesvol exportjaar waren de goede landbouwoogst en intensieve re-export. De landbouwsector deed het in 2012 zelfs beter dan de petroleum industrie wat wel een bijzonder gegeven is. De cijfers voor 2013 zullen echter meer gematigd zijn omdat de Eurozone minder snel herstelt dan verwacht. De export van goederen groeide maar liefst met 95,6% ten opzichte van het crisisjaar 2009. De meeste Litouwse industrieën slaagden erin hun export te verhogen in 2012 maar enkele sectoren deden het minder goed. Zo was 2012 niet zo succesvol voor de automotive, computerhardware, elektronica en kledingindustrie die allen hun export zagen dalen. De voedingsverwerkende industrie was erg actief in nieuwe markten waardoor het exportvolume in 2012 toenam. Ook tijdens de eerste helft van 2013 zet zich deze trend door. De meubelsector tracht eigen merken te ontwikkelen vooral in de GOS-landen en probeert hiermee de exportcijfers te verbeteren. In het verleden was de Litouwse meubelindustrie immers te afhankelijk van buitenlandse opdrachtgevers zoals IKEA. De exportprestaties van de chemische industrie konden beter zijn in 2012 maar de export werd gehinderd door de slechte marktsituatie voor meststoffen en plastiek. Het jaar 2013 zou beter moeten worden voor deze sector. Ook de binnenlandse consumptie droeg bij tot de groei van het BNP aangezien deze met 4,7% toenam in 2012 en ook in de eerste helft van 2013 verder steeg. De industriële output sloeg in 2012 het record dat was gezet in 2008. De prestaties van de industrie zouden nog beter geweest zijn, ware het niet dat de raffinaderij Orlen Lietuva een onderhoudsbeurt onderging die vijf maanden duurde. Toch was de industriële productie in 2012 ruim 3,7% hoger dan in 2011 en 1,1% hoger dan in 2008. De vooruitzichten voor 2013 zijn positief aangezien er een gematigd herstel van de Eurozone wordt verwacht in 2013. Voor de bouwsector was ook 2012 nog geen goed jaar. De grootste hindernis voor de bouwsector is de overproductie van de jaren voor de crisis die nog steeds niet is weggewerkt. Het herstel verloopt langzaam vooral voor wat betreft de residentiële en kantoormarkt. De retailsector deed het dan weer uitstekend en boekte een omzet die 3,9% groter was dan in 2011 Toch blijft de groei van het BNP onder de verwachtingen. Dit komt onder andere door een terugval van de investeringen, vooral dan de staatsinvesteringen in infrastructuurprojecten. Ook worden er minder investeringen gedaan in machines en uitrusting. Vanuit de privé sector wordt in de nabije toekomst geen stijging in investeringen verwacht waardoor alle hoop op een verhoging van de staatsinvesteringen in infrastructuurprojecten komt te liggen. De daling van de werkloosheid gedurende de laatste helft van 2012 had te maken met een verhoogde tewerkstelling in de handel en de landbouw. Vooral de landbouwsector oefende een positieve invloed uit op de tewerkstelling in die periode. Dit effect is inmiddels uitgewerkt waardoor een beperkte stijging van de werkloosheid niet wordt uitgesloten. In 2013 wordt ook een algemene stijging van het loonniveau verwacht door het optrekken van het minimumloon. Dit zal arbeid in Litouwen duurder maken. Over het algemeen kan gesteld worden dat Litouwen structureel gesterkt uit de crisis is gekomen. Litouwse bedrijven leggen nu meer de nadruk op toegevoegde waarde en kwaliteit en proberen eigen merken te ontwikkelen. De bouwbubbel is verdwenen waardoor de bouwsector nu op een meer realistische manier ontwikkelt. De crisis heeft met andere woorden het kaf van het koren gescheiden, wat op langere termijn een goede zaak is.

Landendossier Litouwen | Economische situatie | januari 2014 ______________________________________________________ 3

Buitenlandse handel

1 Vlaamse handelsbalans met Litouwen Vlaanderen heeft sinds 2005 systematisch een handelsoverschot geboekt met Litouwen, maar 2011 was wel het jaar waarin dat surplus het hoogst opliep (501,6 miljoen euro), een peil dat in 2012 niet werd gehaald. Doordat de uitvoer nauwelijks de hoogte inging (+1,04%) en ook nog eens minder sterk dat het verloop bij van de invoer, verloor Vlaanderen wat handelsoverschot en haalde nog 483,1 miljoen euro.

In € miljoen

Export

Var in %

Import

Var in %

Handelsbalans

2008

459,7

2009

344,5

-25,07%

166,0

-9,80%

178,5

2010

551,7

+60,16%

192,8

+16,16%

358,9

2011

727,1

+31,79%

225,5

+16,96%

501,6

2012

734,6

+1,04%

251,5

+11,54%

483,1

184,0

275,7

BRON: Instituut voor de Nationale Rekeningen (NBB), verwerking cel Kennisopbouw Flanders Investment & Trade

Handel Vlaanderen - Litouwen (x EUR miljoen) 750 700 650 600 550 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0

uitvoer invoer

balans

2008

2009

2010

2011

2012


Landendossier Litouwen | Buitenlandse handel | januari 2014 _______________________________________________________ 1

2 Vlaamse uitvoer naar Litouwen (2012)

€ 734,6 miljoen (45e exportmarkt)

Sedert 2002 gaat de Vlaamse uitvoer richting Litouwen onverminderd in stijgende lijn. Op een knik in 2009 na, toen onze export een tik van ruim 25% kreeg. Daarna kwamen er alweer twee goede jaren. In 2010 (+60,2%) en 2011 (+31,8%) moesten alle eerdere exportrecords eraan geloven. In 2012 kwam er vrij abrupt een einde aan die opgang, want de Vlaamse uitvoer naar Litouwen nam amper toe (+1,04%) tot € 734,6 miljoen. De meest zuidelijke Baltische Staat staat inmiddels 45e als exportmarkt voor Vlaamse exportgoederen, met een aandeel van 0,25% in de totale Vlaamse uitvoer (in 2011: 0,26%). Tijdens de eerste acht maanden van 2013 ging de waarde van de Vlaamse uitvoer richting Litouwen 2,62% hoger tot 520,4 miljoen euro. Litouwen bleef voorlopig op de 45ste plaats als exportmarkt van Vlaanderen, met een tussentijds aandeel van 0,27% in de totaalexport van de eerste acht maanden van 2013.

Uitvoersectoren

Sectorale uitvoer naar Litouwen (2012 ; % aandeel in uitvoertotaal)

textiel 3,30% voeding en dranken 3,34%

dierlijke producten 3,22%

plantaardige producten 1,97%

onedele metalen 1,61%

overige 4,59%

kunststoffen 4,84% chemie en farma 52,30% machines en apparatuur 7,98%

transportmaterieel 16,85%


De nogal povere aanwas in 2012 van onze uitvoer naar Litouwen (+1,04%) zou kunnen laten vermoeden dat er weinig echt uitgesproken groeisectoren bestonden. En toch was het enkel de topbranche chemie en farma (goed voor 52,3% van het exporttotaal naar Litouwen) die in haar eentje (-12,63%) de exportgroei van zowat alle andere bedrijfstakken bijna volledig ongedaan maakte. In 2012 kenden vele sectoren immers weldegelijk exportgroei: transportmaterieel (+34% in 2012), machines (+15,9%), voeding en drank (+31,6%), textiel (+14,9%) en ook kunststoffen (+5,2%). Binnen de top-10 presteerde enkel optica en precisieapparatuur ook pover (-24,3%).

2 ___________________________________________________________________________

Uitvoerproducten Belangrijkste Vlaamse exportproducten naar Litouwen (2012): - organische chemische producten (42,51%) - wagens (16,85%) - farmaceutische producten (6,31%) - machines, toestellen en mechanische werktuigen (6,18%) - kunststoffen (3,90%) - vlees (3,08%)

€ 251,5 miljoen (69ste leverancier)

3 Vlaamse invoer uit Litouwen (2012)

In 2012 waren de prestaties aan de importzijde een pak beter dan bij de uitvoer het geval was. Al drie jaar na elkaar is de invoer aan het klimmen. Na een toename van 16,2% in 2010 groeide onze export naar Litouwen in 2011 nog eens met 17%. Die groei werd bevestigd in 2012, toen Vlaanderen voor ongeveer € 251,5 miljoen uit Litouwen invoerde, alweer een stijging van bijna 11,5%. Litouwen wist in 2012 dan ook zijn 65ste plaats te behouden als leverancier voor Vlaanderen met een aandeel in het Vlaamse importtotaal van 0,09%. Tijdens de periode januari-augustus van 2013 liep het niet echt anders. Vlaanderen importeerde toen voor grosso modo € 184,2 miljoen uit Litouwen, een toename met maar liefst 28,2% tegenover de eerste acht maanden van 2012. Litouwen vinden we voorlopig op de 63ste plaats als leverancier van Vlaanderen. Het aandeel van 0,10% in de totale Vlaamse invoer veranderde nauwelijks.

Invoersectoren

Sectorale invoer uit Litouwen (2012 ; % aandeel in totaal)

voeding en dranken 7,70%

houtproducten 6,38%

machines 6,07%

textiel 3,41%

kunststoffen 18,64% overige branches 8,53%

chemie en farma 25,93% plantaardige producten 23,36%



Achter de jaargroei van de invoer van 11,54% in 2012 gingen toch enkele opvallende groeiquotes verscholen bij de sectoren: Na een rake tik in 2011 (-67,2%) liep de import van plantaardige producten in 2012 alweer fors op (+195,5%; bijna uitsluitend zaaigoed). Dit kwam bijna gelijk met het waardeniveau van 2010 (60,5 miljoen euro), toen de productengroep nog goed was voor bijna 1/3 van het invoertotaal (31,5%). De branche eist daardoor weer zijn tweede plaats op als invoerpost, na chemie en farma die in 2012 bijna 3% verloor. Binnen de top-5 zag enkel de tak voeding en dranken de invoer uit Litouwen nog aangedikt in 2012 (+52,45%; vooral suikergoed, chocolade en zuivel). De invoer van kunststoffen (-0,2%) en hout (-13,6%) liep terug.

Invoerproducten Belangrijkste Vlaamse invoerproducten uit Litouwen (2012): - meststoffen (22,70%) - zaden en vruchten; zaaigoed (21,81%) - kunststofproducten (18,46%) - hout, houtskool (6,38%) - elektrische machines (3,69%) - machines en mechanische apparatuur (2,37%)

4 Gewestelijke verdeling Belgische uitvoer naar Litouwen (2012) De aandelen van de verschillende gewesten in de totale Belgische uitvoer naar Litouwen zijn in 2012 licht verschoven. Vlaanderen was in 2012 verantwoordelijk voor ongeveer 90,57%, een inbreng 0,74% lager lag dan in 2011 (91,31%). Wallonië haalde 7% terwijl Brussel zijn aandeel in de export naar Litouwen bijna een vol procent zag groeien tot 2,44%.

Aandeel Vlaanderen in Belgische uitvoer naar Litouwen (x € miljoen) 900 800

91,31%

90,57%

700 600 91,74% Vlaanderen

500

België 400 300

200 100 0 2010

2011

2012


4 ___________________________________________________________________________

UITVOER

Waarde (in miljoen EUR)

Aandeel

Aandeel

Variatie in %

2010

2011

2012

2011 in %

2012 in %

2010-2011

2011-2012

Vlaanderen

551,7

727,1

734,6

91,31%

90,57%

31,79%

1,04%

Wallonië

41,9

56,5

56,8

7,10%

7,00%

34,86%

0,36%

Brussel

7,7

12,6

19,8

1,58%

2,44%

63,37%

56,72%

Totaal België

601,3

796,2

811,1

100%

100%

32,41%

1,87%

Aandeel

Aandeel

INVOER

Waarde (in miljoen EUR)

Variatie in %

2010

2011

2012

2011 in %

2012 in %

2010-2011

2011-2012

Vlaanderen

192,8

225,5

251,5

79,95%

81,48%

16,96%

11,54%

Wallonië

35,0

39,8

37,8

14,11%

12,25%

13,54%

-4,97%

Brussel

16,2

16,8

19,4

5,94%

6,27%

3,69%

15,58%

TOTAAL BELGIË

244,0

282,0

308,7

100%

100%

15,59%

9,45%


5 Belgische in- en uitvoer van diensten Tot vandaag is het nog niet mogelijk om over diensten gewestelijke in- en uitvoerstatistieken te publiceren. Op het Belgische niveau zijn er wél cijfers beschikbaar, geput uit de betalingsbalans van de Nationale Bank. In wat volgt, gaat het dan ook telkens over de Belgische buitenlandse handel van diensten, niet over de Vlaamse. In 2012 exporteerde België wereldwijd voor 79,02 miljard euro aan diensten. Dat was een kleine € 8,4 miljard meer (+11,85%) dan in 2011 (70,65 miljard euro). De invoer van diensten in België kwam datzelfde jaar uit op 71,24 miljard euro, een toename met om en bij € 7,3 miljard (+11,4%) tegenover 2011 (€ 63,95 miljard). De dienstenbalans bleef in 2012 voor een comfortabele € 7,8 miljard in het groen, een surplus dat nog ruim een miljard euro (€ 1,1 miljard) hoger lag dan in 2011, toen de dienstenbalans ook al 6,7 miljard euro overschot had laten optekenen. In 2012 maakten diensten 24,16% uit van de Belgische totaaluitvoer (van goederen en diensten samen). 75,84% ervan was voor rekening van goederen. Bij de invoer lag de verhouding licht anders: 22,26% voor diensten en 77,74% voor goederen. Op de wereldmarkt voor diensten stond België in 2012 op een 15de plaats als exporteur met een aandeel van 2,15% van de werelduitvoer; ook als importeur werd ons land 15e, met 2,19% van de mondiale dienstenimport achter zijn naam. Belgische uitvoer van diensten naar Litouwen Gegevens van de Nationale Bank geven aan dat België in 2012 voor € 48,86 miljoen aan diensten heeft uitgevoerd naar Litouwen. Dat was bijna een kwart meer (+23,3%) dan het jaar voorheen. Litouwen werd daarmee in 2012 pas de 76ste exportbestemming met een aandeel van 0,06% in de totale Belgische uitvoer van diensten.


De sectoren reisverkeer (24,89% - zakenreizen en toerisme zowat elk voor de helft) en transport (24,85% - vooral wegvracht en logistieke diensten aan het wegverkeer) waren samen goed voor de helft van de totaalexport aan diensten, al hoefden andere commerciële diensten (en in het bijzonder leasing, architectuur- en engineeringdiensten en dienstentransacties tussen filiaalbedrijven) qua belang niet zo heel veel onder te doen (21,3%). SECTOREN (in 1.000 EUR) Reisverkeer Transport Andere commerciële diensten Pers., culturele en ontspanningsdiensten Informatica en berichtgeving

2010 9.706 8.505 16.187 41 3.112

2011 12.114 10.684 8.967 151 3.357

2012 12.161 12.140 10.407 3.993 3.859

% aandeel 2012 24,89% 24,85% 21,30% 8,17% 7,90%

Overige diensten

5.205

4.352

6.301

12,90%

42.756

39.625

48.861

100%

Totaal diensten

Bron: Nationale Bank van België (NBB), verwerking cel Kennisopbouw Flanders Investment & Trade

Belgische invoer van diensten uit Litouwen De dienstenbalans met Litouwen wordt voor België negatiever met de jaren: in 2012 was het tekort op de dienstenbalans al opgelopen tot meer dan 35 miljoen euro (in 2010 was er nog maar een tekort van 9,6 miljoen euro). De import uit Litouwen is dan ook al 2 jaar op rij sterk (meer dan ¼) toegenomen: +25,5% in 2011 en +27,8% in 2012. In 2012 nog importeerde België voor meer dan € 84 miljoen uit Litouwen, dat we daardoor terugvinden op de 57e plaats als leverancier van België, met een verder gestegen aandeel van 0,12% in de totale diensteninvoer. Aan de importzijde is transport op de eerste plaats goed voor een aandeel van ruim 61,4% van de totale Belgische invoer van diensten uit Litouwen. Anders dan in 2011 vinden we reisverkeer ditmaal op 3, met 10,8% van de totale import achter de naam. Na een forse stijging in 2012 (+69%) kwam het veelomvattende andere commerciële diensten binnen op 2 (met o.a. driehoekshandel, PR, marketing en reclame, onderzoek en ontwikkeling, architectuur- en engineeringdiensten, transacties tussen moeder- en dochterbedrijven...). Die branche haalde in 2012 een aandeel van 14,32%. SECTOREN (in 1.000 EUR) Transport Andere commerciële diensten Reisverkeer Bouwsector Communicatie

2010 31.557 5.911 8.310 3.041 2.802

2011 43.182 7.126 8.937 4.378 1.684

2012 51.689 12.043 9.085 6.263 3.062

% aandeel 2012 61,46% 14,32% 10,80% 7,45% 3,64%

Overige diensten

796

494

1.965

2,3%

Totaal diensten

52.417

65.801

84.107

100%

Bron: Nationale Bank van België (NBB), verwerking cel Kennisopbouw Flanders Investment & Trade

Litouwen en de wereldhandel voor diensten In 2012 voerde Litouwen wereldwijd voor 3,14 miljard euro (4,04 miljard USD) aan diensten in. Dat invoerbedrag zette het land op de 64e plaats op in de wereldranglijst met dienstenimporteurs met een aandeel van 0,10% in de mondiale diensteninvoer. Met 48,86 miljoen euro uitvoer in 2012 tekende Belgïe als leverancier voor 1,56% van het Litouwse invoertotaal aan diensten wereldwijd. In 2012 exporteerde Litouwen voor 4,38 miljard euro (5,63 miljard USD) aan diensten naar de wereldmarkt en werd daarmee de 59e exporteur van 0,13% van de totale wereldexport. Als exportmarkt voor diensten die Litouwen in 2012 uitvoerde, stond België – met 84,12 miljoen euro aan import – in voor 1,92% van de Litouwse totaaluitvoer. BRON:

Instituut voor de Nationale Rekeningen (NBB) (laatste bijwerking cel Kennisopbouw december 2013)

6 ___________________________________________________________________________

Kansrijke sectoren 1

Landbouw en voedingsindustrie Overzicht Mogelijkheden voor Vlaamse bedrijven

2 2 9

2

Retail

10

3

Bouw Overzicht Mogelijkheden voor Vlaamse bedrijven

13 13 19

4

Hout- en meubelsector

19

5

Textielsector Afzetmogelijkheden

24 27

6

Milieu

27

7

Mechanical and electrical engineering Overzicht

28 28

8

Transport en logistiek Overzicht Mogelijkheden voor Vlaamse bedrijven

30 30 33

9

Chemische en farmaceutische industrie, biotechnologie

34

10

ICT

36

Landendossier Litouwen | Kansrijke sectoren | januari 2014 _________________________________________________________ 1

Litouwen is met een consumentenmarkt van 2.962.500 inwoners (cijfers tweede kwartaal 2013) de grootste markt van de Baltische Staten. De koopkracht van de bevolking was de laatste jaren voor de crisis erg gestegen en ingevoerde producten werden voor de grote massa betaalbaar. Het aantal super- en hypermarkets, shopping malls en handelscentra nam fors toe, maar ook de prijzen van voedingsproducten en andere consumptiegoederen kenden een niet geringe stijging. De crisis die in 2009 en 2010 ook Litouwen teisterde heeft de omzet in de retailsector doen dalen en de consument kiest (opnieuw) voor goedkopere producten. Hoewel er sinds 2011 opnieuw een verbetering is in de economische situatie heeft het budget van de gemiddelde Litouwer een flinke knauw gekregen waardoor de koopkracht een stuk gedaald is. De cijfers van 2012 en de eerste helft van 2013 tonen dat het herstel zich doorzet en dat het budget van de gemiddelde Litouwer opnieuw toeneemt. Het consumentenvertrouwen van voor de crisis is echter nog niet bereikt. Litouwen is ook een belangrijke tussenschakel voor de doorvoer van goederen (consumptie en industriële) naar Rusland en andere GOS-landen. De geografische ligging speelt hier een even belangrijke rol als de relatief goede contacten en relaties met de Russische zakenwereld. De laatste factor mag natuurlijk niet overschat worden aangezien de Russen ook rechtstreeks met Westerse bedrijven werken. Wel heeft de Litouwse zakenwereld een vrij grote ervaring met het werken met Rusland en spreken de Litouwse zakenlui nog vaak goed Russisch. De meest belovende activiteiten voor Vlaamse firma’s zijn:  Levering van bouwmaterialen (DIY ketens, verkopers bouwmaterialen, eigen vertegenwoordigingskantoren, enz.)  Levering van producten aan de retail (supermarkt-, winkelketens, lokale distributeurs van voedingsproducten, enz.) en de horeca (via vertegenwoordigers/distributeurs)  Levering van uitrustingsgoederen, kennis en producten aan de engineeringsector (lokale productie van industriële goederen) en landbouwsector  Toelevering in: textiel, houtverwerking en meubelproductie, metaalbewerking, chemie en farmacie, IT. In het kader van internationale projecten, vooral in de transport- en milieusector, worden in Litouwen nog steeds belangrijke infrastructuurwerken uitgevoerd. In 2008 en 2009 zijn de bouwvolumes echter dramatisch gedaald en sommige geplande projecten werden op een zijspoor gezet. Toch heeft de bouwsector in Litouwen een groot potentieel op middellange termijn aangezien er wel degelijk nood is aan vernieuwde of nieuwe gebouwen (zowel industrieel als privé) en infrastructuur (bruggen, wegen, viaducten, enz.). In de dienstensector zijn transport- en informatietechnologie de belangrijkste spelers. Toerisme wordt langzaam uitgebouwd en aangezien Litouwen over heel wat troeven beschikt (natuur, zee, stads- en dorptoerisme) is ook dit een sector met heel wat mogelijkheden.

1 Landbouw en voedingsindustrie Overzicht De landbouw en voedingsmiddelenindustrie hebben in Litouwen steeds een belangrijke rol gespeeld. Sinds 1992 heeft deze sector enkele fundamentele wijzigingen ondergaan, maar toch is er nog een hele weg af te leggen. Er werd vooral in de marketing, presentatie (verpakking) en moderne landbouwtechnieken (uitrusting, meststoffen, herbiciden, enz.) geïnvesteerd. Litouwen heeft een goede naam in de nabije markten voor haar zuivelproducten, vleesproducten en groenten. Ecologische (organische) landbouw is een nieuwe trend die de laatste jaren steeds meer zichtbaar wordt. Het belang daarvan kan bewezen worden door het feit dat elke grotere winkel een ecologische (of organische) afdeling heeft. Natuurlijk moeten bij de lokale ecologische boerderijen ernstige investeringen doorgevoerd worden op het vlak van sorteren, productiviteit, kwaliteit en verpakking. Op basis van de gegevens van “Ekoagros” (certificatiedienst) waren er 2511 ecologische boerderijen in 2013, goed voor 162.700 hectare. Hoewel er veel minder ecologische boerderijen waren dan in 2008 is de totale oppervlakte toch toegenomen, wat wijst op een schaalvergroting van de boerderijen. De organische landbouw vertegenwoordigde in 2012 ruim 5,9% van het totale landbouwgebied in gebruik.

2 ___________________________________________________________________________

Bron: www.laei.lt (Lithuanian Institute of Agrarian Economics.

Traditioneel is Litouwen redelijk zelfvoorzienend voor wat voedingsproducten betreft. Niettemin worden er tegenwoordig vrij veel groenten, fruit, vis en vlees (vooral rundvlees) geïmporteerd. Lokale voedingsproducenten moeten zich op korte termijn aanpassen aan de marketing/presentatie/productiviteitseisen van de markt door aanmerkelijke concurrentie van buitenlandse (vooral EU) producenten. Terwijl de vleesverwerkende industrie en de zuivelfabrikanten zich volledig hebben aangepast aan de marktsituatie en vaak al goede zaken doen, zijn er nog veel boerderijen die met moeite het hoofd boven water houden. Door hun kleinschaligheid, slechte productiviteit, gebrek aan marketing en afzetkanalen zijn vele landbouwbedrijven economisch bijna niet rendabel. Grote buitenlandse investeerders in deze sector zijn Masterfood, Kraft Food International, Coca-Cola, Baltic Beverages Holding, Pilsner Urquell, de Orkla Groep en andere. Buiten een uitgebreid lokaal assortiment vindt men in de rekken van de supermarkten ook een groot gamma geïmporteerde voedingswaren. De retailmarkt is in Litouwen sterk ontwikkeld en bevond zich tot voor kort in volle expansie. De laatste jaren werd deze groei echter sterk afgeremd door de crisis. Supermarktketens zoals Maxima LT (www.maxima.lt), RIMI (www.rimi.lt), IKI (www.iki.lt) en Norfa (www.norfa.lt) nemen een steeds groter aandeel van de retailmarkt in ten koste van de buurtwinkels. In 2012 waren er ongeveer 890 bedrijven actief in de productie van voeding en dranken. Het aandeel van de individuele (kleine) bedrijven loopt al jaren gestaag achteruit terwijl het aantal grote bedrijven toeneemt. Ook in deze sector vindt er een schaalvergroting en consolidatie plaats, wat meer mogelijkheden biedt op de exportmarkten.


4 ___________________________________________________________________________

Dat de Litouwse landbouw nog steeds zwaar met EU fondsen gesubsidieerd wordt, bewijst de volgende grafiek:


De export van de Litouwse landbouw- en voedingsindustrie ging vooral naar volgende landen en regio’s:

6 ___________________________________________________________________________

De import van landbouw- en voedingsproducten vanuit de EU-landen zit duidelijk in de lift:


Nederland speelt een leidende rol als leverancier van landbouw- en voedingsproducten aan Litouwen:

8 ___________________________________________________________________________

Mogelijkheden voor Vlaamse bedrijven De agro-industrie is beloftevol doordat hij volop gereorganiseerd en gemoderniseerd wordt, waardoor interessante mogelijkheden ontstaan voor Vlaamse leveranciers, gaande van meststoffen, veevoeders, vleesproducten, voedingsingrediënten tot technologie en kennis. De landbouwsector in Litouwen blijft een belangrijke economische en sociale rol vervullen. In Litouwen, veruit het belangrijkste landbouwland van de drie Baltische Staten 1, vertegenwoordigt deze sector een goede 8,7% van de bruto toegevoegde waarde van de Litouwse economie en geeft werk aan ongeveer een tiende van de werkende bevolking (2012). De landbouw- en voedingssector maakt 18,4% uit van de totale omzet van de buitenlandse handel. Een goede 54 % van de productie wordt naar andere EU-landen uitgevoerd. De gemiddelde grootte van een Litouwse boerderij was in 2012 zo’n 17,5 hectare, groter dan in 2010 en 2011. De laatste jaren is er een tendens naar schaalvergroting wegens de steun van de EU en verbeterde mogelijkheden om kredieten te verkrijgen van lokale banken. In 2000 werd slechts 20% van de landbouwproducten geproduceerd door professionele bedrijven en coöperaties, tegenover meer dan 39% in 2012. Natuurlijk moet dit percentage nog een stuk naar omhoog wil de Litouwse landbouw zich verder ontwikkelen. Vroeger hebben ook de Europese programma’s (zoals SAPARD) in grote mate bijgedragen tot de modernisering van de landbouwbedrijven. Hoewel de achterstand op het gebied van investeringen, technologie en productie geleidelijk aan wordt afgebouwd en de export van landbouwproducten in de lift zit, zijn er toch nog heel wat aanmerkelijke investeringen en inspanningen nodig en dit voor nagenoeg het volledige gamma aan landen tuinbouwmachines en technologie voor de productie, verwerking na oogst en opslag/bewaring van grondstoffen en landbouwproducten. Ook voor meststoffen zijn er mogelijkheden, hoewel er hiervan een grote producent is in Litouwen (Achema) die trouwens een investering heeft in de haven van Gent. Aangezien de lokale productie van gesofisticeerde technologie beperkt is, is Litouwen aangewezen op import op dat vlak. Een interessant gegeven voor onze Vlaamse bedrijven, aangezien nog heel wat niches kunnen worden ingevuld. Dit geldt ook voor de lokale voedingsindustrie. Hier hebben we wel al vaak te maken met professionele en moderne firma’s die veelal ook de nodige EU-certificaten hebben om naar de andere EU-landen te exporteren. Buiten verschillende grote internationale investeringen (zoals Kraft Foods, Coca-Cola, Baltic Beverages Holding, Masterfoods en andere) zijn er niet te onderschatten lokale spelers die met behulp van kredieten hun productie dramatisch hebben gemoderniseerd. Zo is driekwart van de melkproductie in Litouwen in handen van drie bedrijven, door een consolidatieproces dat sinds 1999 aan de gang is. Ook lokale vleesverwerkende bedrijven zijn niet te onderschatten. De voedingsindustrie in Litouwen bestaat vooral uit melk- en vleesverwerkende bedrijven waarvan verschillende ondertussen de nodige certificaten hebben om naar andere EU-landen en daarbuiten te exporteren. Ook productie van brood en gebak is erg sterk ontwikkeld. Het concept van de lokale bakker is zo goed als onbekend in Litouwen; brood word in grote industriële bakkerijen gebakken. Daarnaast is Litouwen sterk in de productie van chocolade (hoofdzakelijk snoep van chocolade en bonbons) en drank (alcoholisch en frisdranken). Momenteel wordt er ook al surimi onder private label vanuit Litouwen naar België uitgevoerd. Terwijl de aankoopdienst van de multinationals vaak in het buitenland gevestigd is, bevindt die van de lokale bedrijven zich uiteraard ter plaatse. De lokale bedrijven zijn dan ook toegankelijker om handelsrelaties mee aan te knopen. Ook voor allerhande ingrediënten, voedingsadditieven en grondstoffen voor verdere verwerking is de voedingsindustrie in Litouwen aangewezen op import en dit wegens een erg beperkte lokale productie. Zo is er vooral een tekort aan hoogkwalitatieve grondstoffen zoals smaakstoffen, additieven en enzymen. Tegenwoordig voeren al veel Litouwse bedrijven producten uit de voedingindustrie in vanuit Vlaanderen (vleesverwerkende bedrijven, bakkerijen, enz.), of tonen ze toch interesse voor smaakstoffen en additieven. Voor de productie van plantaardige producten (zoals groenten, aardappelen, vetten en oliën) en “readymade” voedselproducten scoren de Baltische Staten zwak en worden die producten actief ingevoerd. Men vindt bv. regelmatig Belgische groenten en aardappelen terug in de lokale supermarktketens. Er is ook veel te doen in de vleesverwerkende industrie voor wat de levering van vlees betreft. De lokale productie van rundvlees is zeer beperkt en nu zijn er veel mogelijkheden voor export van kwalitatief rundvlees naar Litouwen. Met de toetreding tot de EU, in mei 2004, verdwenen de invoerheffingen en beperkingen voor producten met EU-oorsprong. Waren er vroeger regelmatig problemen in verband met afwijkende reguleringen, dan ziet men daar nu een duidelijke harmonisering. Er werden geen speciale overgangsregelingen voorzien. Er kan worden vastgesteld dat zowel Litouwen, Estland als Letland voor hun aankopen tot nu toe te snel hun toevlucht namen tot toeleveranciers uit grote landen zoals Duitsland, Italië of Zweden. Het aandeel van Nederland, een van de belangrijkste leveranciers van landbouw- en voedingsproducten aan Litouwen, valt op. Aangezien Vlaanderen ook heel wat te bieden heeft op het gebied van agroproducten, ingrediënten en machines, moeten we ons aanbod beter en vooral actiever bekendmaken in de Baltische Staten. 1

Letland en Estland vertegenwoordigen samen nog niet de helft van de landbouw in Litouwen.


2 Retail De retailsector in Litouwen ontwikkelde zich op een actieve wijze tot eind 2008. Volgens het Litouwse Centrale Statistiekbureau nam de detailverkoop in Litouwen in 2008 gemiddeld toe met meer dan 12,8% ten opzichte van 2007. De totale detailomzet in 2009 bedroeg 6,36 miljard euro (= zonder de handel in voertuigen) terwijl die in 2011 5,5 miljard euro bedroeg. De detailhandel in non-food producten groeit opnieuw sneller dan die in voedingswaren waarbij elektronische goederen het meeste succes kennen. In 2009 nam de omzet binnen de retailsector (zonder handel in voertuigen) met maar liefst 21,6% af (!), waarbij de grootste afname voor rekening kwam van huishoudproducten, elektronica en vrijetijdsproducten. In 2010 nam de omzet binnen de retailsector nog eens met 7% af ten opzichte van 2009. Stilaan herstelt deze sector echter weer met al bij al mooie groeicijfers in 2012 en 2013. Het is opmerkelijk dat de gemiddelde oppervlakte van winkels wel steeds groter wordt. De gemiddelde grootte van een winkel was 172,9 m² in 2011 tegenover 124,4 m² in 2005 (en 91,1 vierkante meter in 2000). Dat is te verklaren door de stijgende concentratie van grote supermarktketens en grotere winkels. In 2011 waren er 15.117 winkels wat meer is dan in 2010. Dit is opvallend aangezien de trend de laatste jaren dalend was.

10 __________________________________________________________________________

De winkels in de shoppincentra noteerden in 2009 een verlies van omzet van gemiddeld 30% ten opzichte van 2008 terwijl het aantal bezoekers met slechts 10% terugliep. Dit illustreert heel duidelijk dat de gemiddelde Litouwse consument in 2009 de kat uit de boom heeft gekeken en veel minder kocht dan in 2008. In 2010 was er niet echt een verbetering maar de neerwaartse trend werd wel gestopt. Verschillende Chinese bedrijven hebben ondertussen hun kans gezien om winkels te openen met goedkope Chinese productie en hun aandeel in de shoppingcentra groeit nog steeds. In 2011 en 2012 groeide de omzet binnen de retailsector opnieuw maar de positieve trend blijft kwetsbaar en is afhankelijk van de economische situatie binnen de rest van Europa en de wereld. De vooruitzichten voor 2013 zijn gematigd positief. De omzet van restaurants, bars en andere cateringbedrijven groeide erg snel tot eind 2008 en is ten opzichte van 2000 zelfs verdubbeld, met een bedrag van 305,5 miljoen euro in 2008. De crisis heeft hier echter voor een dip gezorgd aangezien restaurants en bars de crisis vaak het eerst voelen. Sinds de crisis heeft de gemiddelde Litouwer een lager beschikbaar inkomen en ook dit beïnvloedt de omzetcijfers binnen de sector. Het productaanbod in de supermarkten is erg groot (groter dan in vele rijkere landen zoals Finland) en de grote supermarktketens trachten met een zo breed mogelijk assortiment hun marktaandeel te consolideren. De concurrentie tussen de verschillende supermarktketens is voelbaar en het prijsniveau is erg redelijk in vergelijking met veel buurlanden.

Landendossier Litouwen | Kansrijke sectoren | januari 2014 ________________________________________________________ 11

Het merendeel van de middenklasse van Litouwen woont in de grote steden Vilnius, Kaunas en Klaipeda. De winkelcentra Akropolis in Vilnius, Kaunas en Klaipeda, Mega in Kaunas, Panorama en Ozas in Vilnius, Babylonas in Panevežys zijn stijlvolle trekpleisters voor de gemiddelde en welgestelde consument en hebben veel gemeen met de Amerikaanse malls. Het winkelaanbod is groot en het productassortiment is vrij breed en van goede kwaliteit. De meeste Europese topmerken zijn er vertegenwoordigd hoewel men in de verschillende centra meestal dezelfde winkelmerken terugvindt. De plaatselijke bakker, kruidenier of slager zoals we die bij ons kennen, is in Litouwen zo goed als onbestaande en de voedingsmarkt wordt bijgevolg door supermarkten gedomineerd. De retail is er gekenmerkt door een modern en zeer goed uitgebouwd netwerk van grote supermarkten die qua grootte en professionaliteit niet moeten onderdoen voor die van België of Duitsland. Ze ogen meestal zelfs moderner dan in België. Men bouwt voortdurend nieuwe supermarkten bij en de gemiddelde oppervlakte en verkoop per winkel neemt ook verder toe. In 2011 werd er zo goed als geen nieuwe retailruimte geopend in Vilnius (laat staan in de rest van het land) zodat men kan spreken van een “stand still” in de ontwikkeling van de retailmarkt. Er zijn dus nog steeds 23 shoppincentra in Vilnius, waarbij de hoofdstad de tweede plaats inneemt qua retailoppervlakte per inwoner (0,75 vierkante meter), na de stad Siauliai met 1 vierkante meter retailoppervlakte per inwoner. Projectontwikkelaars zien de ontwikkeling van nieuwe grote projecten niet meteen zitten omwille van de afnemende bevolking en de onstabiele economische situatie. De enige grote uitzondering is IKEA dat in 2013 zijn eerste winkel van 25.000 vierkante meter wil openen in Vilnius. Ook de Duitse keten Lidl is van plan om opnieuw de Litouwse markt te bewerken en plant een eerste winkel in 2013 in Alytus.

12 __________________________________________________________________________

De grote supermarkten werven opnieuw aan, maar de andere trading bedrijven voorzagen geen nieuwe aanwervingen in 2012. Het jaar 2013 zou hierin verandering kunnen brengen aangezien de vooruitzichten over het algemeen positief blijven. De succesvolle shoppingcentra hebben opnieuw voldoende huurders terwijl de managers van slechter gelegen centra hun huurders trachten te houden met kortingen. De import van buitenlandse goederen is met de toetreding tot de EU verder toegenomen, vaak ten koste van lokale producten. Een bijkomend voordeel van de toetreding is dat de producthomologatie werd vereenvoudigd. Dit alles creëert diverse kansen voor onze Vlaamse voedingswaren, gaande van plantaardige producten zoals groenten en fruit, aardappelen en oliën - waarin de plaatselijke agro- en voedingsindustrie slecht scoort - over koekjes, chocolade en drank tot allerhande kant-en-klare bereidingen en nicheproducten waarnaar de vraag gestegen is door de toenemende welvaart die in 2009 echter een knauw gekregen heeft. Door de hoge werkloosheid en het inkomensverlies geleden tijdens de crisis (gemiddeld met 15%) kiest de Litouwse klant opnieuw erg prijsbewust waardoor lokale producten opnieuw in de lift zitten.

3 Bouw Overzicht De bouwsector heeft in Litouwen heel zwaar te lijden gehad onder de crisisjaren 2009 - 2010. In 2010 werden er voor 2% minder bouwvergunningen afgeleverd dan in 2009. Dit cijfer verbergt echter een andere minder rooskleurige realiteit aangezien in 2010 ruim 61% minder residentiële objecten werden afgewerkt dan in 2009. Ook het totaal afgewerkte niet-residentiële gebouwen was ruim 63% minder dan in 2009. Bouwbedrijven voerden voor eigen rekening in 2010 voor 1, 2 miljard euro werken uit wat 5,5% minder was dan het jaar ervoor. In 2012 werden er voor 1,82 miljard euro werken uitgevoerd wat wijst op een langzaam herstel. Om het niveau van 2008 te bereiken (3,61 miljard euro) moet er echter nog heel wat gebeuren.

Het belang van de bouwsector is na 2008 sterk teruggelopen. Van 11,2% tot slechts 6% in 2010. Ook dit is een illustratie van het uiteenspatten van de bouwbubbel die onder andere werd gevoed door het massaal verstrekken van kredieten aan bedrijven en particulieren die na de aanvang van de crisis niet meer in staat waren deze af te lossen. Het percentage van 2010 geeft dus in principe een meer realistisch beeld van de situatie dan het percentage van 2008. Ongeveer 7% van de bevolking is werkzaam in de bouwsector (ter vergelijking: 66,4% is actief in de dienstensector en 17,7% in de industrie).


14 __________________________________________________________________________

Zowel de publieke als de private sector hebben zwaar geleden onder de crisis. Projecten die op stapel stonden werden in 2010 niet afgewerkt. De situatie stabiliseerde in 2011 en in 2012 wordt de afwerking van enkele projecten verwacht onder andere door een opnieuw toegenomen vraag. In 2013 zouden er enkele nieuwe projecten moeten gestart worden.


De productiviteit in de Litouwse bouwsector is gelijk aan die van de Estse en beter dan de Letse, maar heeft nog heel wat in te halen vooraleer de productiviteit van bijvoorbeeld België of zelfs Griekenland wordt bereikt. Op middellange termijn zullen waarschijnlijk de publieke werken de stokkende residentiële en commerciële markten gedeeltelijk compenseren aangezien hier gebruik wordt gemaakt van Europese fondsen. Verschillende grote projecten staan op stapel (Rail Baltica) of worden al uitgevoerd (Via Baltica). De residentiële markt wordt na de crisis gekenmerkt door meer veeleisende en minder kapitaalkrachtige klanten (vooral door de strengere kredietpolitiek van de banken). Dit is niet meteen een slechte evolutie omdat deze natuurlijke selectie ervoor kan zorgen dat de kwaliteit van het geleverde werk naar omhoog gaat en er prijscorrecties komen. Immers, vooral in Vilnius waren de prijzen van appartementen en huizen in het laatste stadium voor het barsten van de bouwbubbel onrealistisch hoog. In tegenstelling tot de voorbije jaren zijn de prijzen van bijvoorbeeld appartementen met ongeveer 35% gedaald, wat directe gevolgen heeft op de waarde van onroerende goederen die verpand kunnen worden. Tegenwoordig eisen de banken minstens 25% “eigen bijdrage” bij kredietverstrekking en de waarde van het pand wordt zeer conservatief vastgesteld. Dit was in het verleden wel anders toen particulieren kredieten kregen tot 120% van de aankoopwaarde van het vastgoed. Ook dit is één van de redenen waarom de bouwmarkt zo sterk in elkaar is gestuikt. Veel van de gebouwen werden immers (bijna uitsluitend) gefinancierd met geld van de banken wat een risico is in een land waar het gemiddeld loon vrij laag is en waar de mensen weinig of geen eigen middelen hebben. Het jaar 2011 was het slechtste jaar voor de kantoormarkt sinds het begin van de ontwikkeling van deze markt in 1999 (daarvoor was er zo goed als geen bouw van A-klasse kantoorruimte). Het jaar 2013 biedt uitzicht op een lichte verbetering van de situatie.

16 __________________________________________________________________________

De zogenaamde A-klasse kantoorruimte maakte begin 2013 zoń 39% van de markt uit terwijl de B-klasse nog steeds goed is voor 61%. Deze verhouding is in de laatste jaren zo goed als niet gewijzigd. In 2012 werden er echter opnieuw 7 nieuwe projecten afgewerkt die het totaal aantal kantoorruimte in Vilnius met 8% deden stijgen (hoewel de bestaande kantoorruimte nog steeds niet volledig ingevuld is). De leegstand bedraagt nog altijd 8,6% (dalende trend) waardoor het hernieuwde enthousiasme van projectontwikkelaars voor sommigen iets te voorbarig lijkt. Toch staan er voor 2013 nog twee projecten op stapel die de kantoormarkt met een verdere 17.200 vierkante meter nieuwe kantoorruimte zullen verrijken. Voor 2014 werden al een vijftal nieuwe projecten aangekondigd waarvan de “Quadrum Business City” met 70.000 vierkante meter A-klasse kantoorruimte ongetwijfeld de meest ambitieuze is.


Na een pauze van twee jaar waren er in 2011 eindelijk opnieuw twee projecten voor magazijnen voor een totaal van 21.000 vierkante meter. Opvallend is dat deze magazijnen gebouwd werden door de eindgebruiker en niet door projectontwikkelaars. Eén van de redenen is dat heel wat van die ontwikkelaars failliet gegaan zijn tijdens de crisisperiode. Het overgrote deel van de moderne logistieke centra werden en worden ontwikkeld in en rond Vilnius en langs de strategische uitvalswegen Vilnius – Kaunas en Vilnius – Minsk. Ook rond Kaunas (Free economic zone) en Panevezys (vooral langs de snelweg) is er logistieke activiteit. Hierbij dient ook Klaipeda vermeld te worden met havengebonden logistiek. In 2012 werden drie nieuwe magazijnen afgewerkt waardoor het totale volume beschikbare magazijnoppervlakte met 4% toenam en de totale beschikbare oppervlakte 427.500 werd. Zoń 60% van de warenhuizen zijn groter dan 10.000 m².

18 __________________________________________________________________________

Er bestaat een toenemende vraag naar doe-het-zelf centra, omdat veel renovatieactiviteiten door particulieren zelf worden uitgevoerd. Mede door de sterk gestegen energieprijzen is de vraag naar allerlei isolatiematerialen toegenomen. In de omgeving van de grote steden ontstonden tot eind 2008 moderne bouwmarkten die een breed assortiment producten en bouwmaterialen aanbieden. Lokale producenten van bouwmaterialen hebben een aandeel van 41% in de markt voor deze producten, maar de mogelijkheden voor buitenlandse bedrijven met vooral niche- en goedkopere producten groeien. Kwaliteitsvolle (duurdere) producten zullen ook steeds een (beperktere) afzetmarkt hebben.

Mogelijkheden voor Vlaamse bedrijven In Litouwen is er nog steeds vraag naar vernieuwde of nieuwe gebouwen, zowel industrieel als privé en het verwachte groeipotentieel op middellange termijn is dan ook niet klein. Eén van de factoren die de groei in de bouwsector bleef voeden tot eind 2008 was het systeem van goedkope leningen (tot 120% van de waarde van het goed) waardoor de plaatselijke bevolking vrij gemakkelijk een woning kon kopen of bouwen. Deze tijden zijn echter definitief voorbij. Hoewel er ook lokaal wordt geproduceerd, kunnen de plaatselijke producenten vaak niet aan de gevraagde kwaliteit voldoen wegens een gebrek aan de nodige technologieën. Daardoor nemen zij slechts een deel van de markt voor hun rekening (in Litouwen is dit 40%). Dit betekent dat de rest moet worden ingevoerd. De technische knowhow groeit echter razendsnel waardoor men moet rekenen op een geduchte lokale concurrentie. Wegens de grote vraag naar kwalitatieve, westerse bouwmaterialen en omdat veel renovatieactiviteiten door particulieren zelf worden uitgevoerd, kennen bouwmaterialen die zich op luxe- en doe-het-zelf consumenten toespitsen, het grootste succes. Er is een belangrijke invoer van een uiteenlopende waaier van bouwmaterialen en afwerkingsmaterialen (zoals vloeren wandbekleding, verven, interieurtextiel, huishoudlinnen, etc.). Laatstgenoemde producten vindt men terug in de DIY- en interieurketens in Litouwen, een segment dat sterk ontwikkeld en erg professioneel is en een verdere opmars kent. Er komen zelfs grotere marktleiders op met een goed uitgebouwd lokaal netwerk van winkels en partners. In Litouwen is dit ongetwijfeld de Senukai-keten (www.senukai.lt), de grootste DIY-keten in het land met vestigingen in alle grotere steden van het land. Senukai kon de jongste jaren (tot eind 2008) groeicijfers van rond de 30% in zijn verkoop voorleggen. Hoewel ook Senukai door de crisis getroffen werd, blijft het een groeiend bedrijf. Men staat dus zeker open voor nieuwe leveranciers, hoewel de markt ook stilletjes aan meer verzadigd geraakt en een introductie van nieuwe producten bijgevolg iets moeilijker wordt. Dit verschijnsel wordt ook bevestigd door experts uit de sector, die het eens zijn over het feit dat een nieuw product zich sterk moet onderscheiden door prijs/kwaliteit of andere eigenschappen van zijn Westerse concurrenten die bijna allemaal op de Litouwse markt zijn vertegenwoordigd. Kortom: de kansen in de Baltische bouwsector liggen vooral in de levering van bouwen interieurmaterialen en verschillende machines/technologieën, dus niet zozeer in het zelf uitvoeren van projecten. De mogelijke buitenlandse partners hier zijn de groothandel (DIY, bouwmarkten), alsook de bouwfirma’s zelf. De rol van lokale architecten mag ook niet onderschat worden. De architecten kunnen wel een goed initieel aanspreekpunt worden om de eindklant of bouwfirma over een nieuw product te informeren. U kunt de studie “Bouw en vastgoed in de Baltische Staten” (juni 2012 - 78 p.) na registratie downloaden op de website www.flandersinvestmentandtrade.be, onder de rubriek Landen en sectoren, Marktinformatie.

4 Hout- en meubelsector 32,6% van de Litouwse oppervlakte is bedekt met bossen (cijfer 2012). Meer dan drie vierde is economisch bruikbaar. Er werken ongeveer 39.000 mensen in de houtsector, in meer dan 1885 actieve bedrijven (waarvan er 60 als groot worden beschouwd). Veel houtverwerkende bedrijven hebben het Westerse niveau bereikt en gebruiken moderne technologieën. Al beschikt Litouwen over veel bos, het gebruik van lokaal hout is erg beperkt en deze industrie is afhankelijk van invoer vanuit Rusland.


20 __________________________________________________________________________


In de eerste helft van 2009 tekende de sector een productie- en inkomensverlies op van 20%. Het aandeel van de houtindustrie in de nationale industrie daalde van 11,3% tot 10%. Verschillende bedrijven moesten hun deuren sluiten maar het was (alweer) een efficiëntietest en sommige bedrijven kwamen er sterker uit. In 2010 was er een verdere daling van 8,4% ten opzichte van 2009. De papierindustrie had het minst te lijden onder de crisis en eind 2009 hernam de productie weer (min of meer) het oude niveau. In 2010 was er binnen de papierindustrie alweer een stijging van 38% ten opzichte van 2008 en liet deze subsector de crisis volledig achter zich. De productie van de houtsector ging in 2010 ook met 9,1% vooruit ten opzichte van 2008 terwijl de meubelproductie in 2010 nog 1,5% onder het niveau van 2008 bleef. Ook in 2012 steeg het aandeel van de houtsector in de nationale economie. Het grootste deel van de Litouwse productie wordt gerealiseerd door de meubelproducenten, gevolgd door de houtverwerkende bedrijven en de papierbedrijven. De crisis heeft ervoor gezorgd dat heel wat kleinere zagerijen van het toneel verdwenen en de overlevende bedrijven zich op een meer professionele wijze organiseerden. De houtsector is dus met andere woorden gesterkt uit de financiële crisis gekomen. De houtsector (inclusief productie van meubelen) was in 2012 goed voor 9,3% van de industriële output. De Litouwse houtsector wordt op dit moment internationaal vertegenwoordigd door 10 bedrijven met een jaarlijkse omzet van meer dan 30 miljoen euro en een twintigtal bedrijven met een jaarlijkse omzet tussen de zes en dertig miljoen euro. Het aandeel van de grote bedrijven in de houtsector is gegroeid van 25,9% in 2007 naar 34,7% in 2012. Twee bedrijven maken de top uit van de Litouwse houtverwerkende industrie: de firma’s Swedspan en Vilniaus Baldai. Het eerste bedrijf behoort tot de IKEA-groep. Ook Vilniaus Baldai heeft als grootste partner IKEA dat het grootste gedeelte van de omzet van het bedrijf bepaalt. De Litouwse houtproducten en meubelen zijn over het algemeen van goede kwaliteit en worden daarom actief gekocht door internationale bedrijven zoals SCA Packaging, IKEA, Kappa, Stora Enso en Ochoco Lumber.

Bron: Enterprise Lithuania

22 __________________________________________________________________________


De meeste meubelen werden in 2011 uitgevoerd naar Zweden, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Denemarken, Frankrijk en Noorwegen. Ook Nederland is een belangrijke klant. De export wordt gedragen door een tiental grote houtverwerkende bedrijven die voor een groot deel voor buitenlandse klanten produceren, zoals IKEA dat meer dan de helft van de Litouwse meubelproductie opkoopt en zo de prijzen en de voorwaarden kan dicteren. Aangezien firma’s zoals IKEA meer en meer Chinese producten beginnen te kopen, moet er dringend naar alternatieven gezocht worden. De meubelexport ging er in 2011 met 11% op vooruit ten opzichte van het jaar ervoor zodat het precrisisniveau opnieuw werd bereikt. Deze groei werd vooral door de drie grootste meubelproducenten gerealiseerd. De Litouwse meubelindustrie promoot nu meer en meer eigen merken, vooral in het GOS. Verwacht wordt dat dit in de toekomst ook in West-Europa zal gebeuren.

Zetels en andere meubelen worden dan wel vaak lokaal geproduceerd, maar er is zeker nog een niche voor kwaliteitsmeubelen zoals bv. eiken zitmeubelen met lederen bekleding uit Vlaanderen. Natuurlijk is de markt van geïmporteerde (duurdere) meubelen vrij beperkt wegens beperkte lokale koopkracht. De meeste meubelen uit het buitenland zijn van Poolse oorsprong. Hier is er echter vaak een kwaliteitsprobleem waardoor de bemiddelde klasse geïnteresseerd blijft in meubelen uit West-Europa. De Litouwse meubelen worden vooral geëxporteerd waardoor enkel meubelen van tweede rang in het land blijven. De zitmeubelen die worden aangeboden zijn van redelijke kwaliteit, maar hebben een verouderd of erg eigenaardig design. Er is op dit moment al import van Vlaamse meubelen naar Litouwen, wat bewijst dat er vraag is. Door de stijgende lonen zal deze vraag nog stijgen, maar door de geringe omvang van de markt zal de omzet beperkt blijven. De kansen in deze sector voor Vlaamse bedrijven liggen vooral in de toelevering van meubelbenodigdheden, verwerking/bewerkingmachines, meubelstoffen en meubels zelf.

5 Textielsector Net als Vlaanderen kan ook Litouwen bogen op een belangrijke traditie in textiel. Al in 1810 ontstonden er in Vilnius stof- en kledingfabrieken en in 1940 waren er ruim 256 textielfirma's met meer dan 9.000 werknemers. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie moest Litouwen zich aanpassen aan een gewijzigde marktsituatie. Zo werd de productie van zware eenkleurige stoffen voor de Sovjet-Unie vervangen door de productie van lichte modieus gekleurde stoffen voor de Westerse markt.

24 __________________________________________________________________________

Vandaag de dag is de textielindustrie de tiende belangrijkste exportsector met 4,9% van de totale export (cijfers 2012). De totale exportwaarde in 2011 was goed voor 695 miljoen euro. De import is vooral toe te schrijven aan import uit Polen, China en andere Aziatische landen. De import van textiel was in 2012 goed voor 3,7 % van de totale import, wat betekent dat de handelsbalans nog steeds positief is.

Bron: Bank DnB Nord.

Bron: www.latia.lt


De textielindustrie telde 22.500 werknemers in 2011 met zoń 680 bedrijven actief in de sector. 75% van die werknemers zijn vrouwen. De tewerkstelling in deze sector vermindert, terwijl het gemiddelde loon stijgt. Twee derde van de textielbedrijven bestaat uit naaiateliers en 4% is actief in de productie van schoeisel en leder. De Litouwse textielindustrie wordt met concurrentie vanuit Azië en stijgende kosten geconfronteerd. Op termijn zullen enkel de sterkste en efficiëntste ondernemingen domineren. Deze zullen in staat zijn om hun productie te verplaatsen, kostenstructuur te optimaliseren en nieuwe exportmarkten te vinden. Het goede nieuws is dat de loonkosten in China ook stijgen en dat de concurrentie minder hard wordt. Meer en meer Europese klanten kopen opnieuw Europese merken. Het grootste deel van de Litouwse textielproductie wordt geëxporteerd (in 2012 was maar liefst 81% voor de export bestemd!) en is terug te vinden in bekende westerse winkelketens en catalogi. Litouwse producenten werken samen met bekende Europese firma’s zoals Marzotto, Laura Ashley, Marks&Spencer, H&M en Adidas.

26 __________________________________________________________________________

De figuur hierboven illustreert dat de omzet er in 2011 opnieuw is op vooruit gegaan ten opzichte van 2010 waarbij de export het grootste deel van de omzet voor haar rekening nam. De Litouwse textielindustrie was in 2011 goed voor 5,2% van de gehele Litouwse export (komende van 18,7% in het jaar 2000). Naast kleding produceren de Litouwse fabrieken ook beddengoed, gordijnen en tapijten. Technisch textiel wint elk jaar aan belang en hier wil Litouwen in de toekomst een leidende rol spelen. De binnenlandse markt had erg te lijden onder de crisis maar blijft groot genoeg om een aantal grote lokale Baltische distributeurs te laten bestaan (zoals Apranga, www.apranga.lt) die al een groot deel van het marktpotentieel hebben ingenomen (30%), maar die anderzijds ook heel wat buitenlandse merken vertegenwoordigen, wat dan weer mogelijkheden biedt voor buitenlandse producenten. Buiten een nog steeds gunstig loonklimaat is kwaliteit en originaliteit een troef die steeds belangrijker wordt in een tijd waar consumenten steeds veeleisender worden. De bedrijven zelf worden echter ook steeds efficiënter en kunnen hun mannetje staan tussen de zware binnenlandse en buitenlandse concurrentie. De belangrijkste handelspartner is Duitsland, maar ook Groot-Brittannië, Zweden en Italië nemen een ernstige plaats in. België komt op de negende plaats voor export (was vroeger hoger) en kwam vroeger op de vijfde plaats voor import maar heeft die plaats moeten afstaan, wat betekent dat België het een stuk slechter doet dan vroeger. De laatste jaren concentreert de Litouwse textielsector zich op de Russische markt en wil ze een springplank naar Rusland zijn voor Westerse producenten.

Afzetmogelijkheden Wie textiel naar de Baltische Staten wil exporteren, moet dit doen met kwaliteitsvolle producten tegen goedkope prijzen. Er zijn mogelijkheden voor de uitvoer van kleding (ook uit West-Europa), meubelstoffen/gordijnen en tapijten (goede prijs/kwaliteit verhouding). De concurrentie op het vlak van de laatste twee is zeer groot. Er komen van jaar tot jaar meer shopping centra bij, maar de “retail space” is in handen van een beperkt aantal ketens. Voor meer specifieke kleding (babykleertjes, trouwkleding…) kan het kantoor in Sint-Petersburg (verantwoordelijk voor de Baltische Staten) aanvullende informatie verstrekken.

6 Milieu Litouwen zoekt actief naar een oplossing voor zijn afvalprobleem (net zoals Letland). Er worden verschillende nieuwe storten gebouwd (waarvan een spijtig genoeg vlak naast een natuurgebied en een door UNESCO erkend erfgoed) en de oude worden gesloten of gesaneerd. Dit gebeurt meestal met EU geld. Op dit moment werken er in Litouwen geen verbrandingsovens, maar men bekijkt ook deze piste. Aangezien België heel wat ervaring heeft op dit vlak zijn hier mogelijkheden tot samenwerking, bijvoorbeeld in het kader van een project. Op het vlak van de afvalophaling zijn er per stad een groot aantal privébedrijven actief, wat aanleiding geeft tot een soms bitse concurrentie. Er werd verder een begin gemaakt met afvalsortering, maar hier staat Litouwen pas aan het begin en ook op dit vlak zou Belgische expertise niet slecht zijn. In Litouwen wint deze sector jaarlijks aan belang door de toenemende milieuproblemen. Hoewel er al heel wat is gerealiseerd, blijven de uitdagingen groot en staan er nog grote nationale projecten op stapel voor de uitbouw van basisinfrastructuur voor milieu. In Litouwen moeten nog verschillende stortplaatsen gesaneerd worden en moeten er nieuwe bijkomen. Verder zijn er verschillende projecten in verband met waterzuivering. Vlaamse kennis en techniek kunnen hier zeker van pas komen. Er zijn al een aantal Vlaamse bedrijven betrokken bij milieuprojecten in Litouwen en Letland, maar dit aantal blijft aan de lage kant en kan zeker omhoog. Cleantech is een sector die ook in Litouwen aan een actieve opmars bezig is, waarbij het land zich vooral richt op de productie van fotovoltaïsche cellen alsook de ontwikkeling van een cluster die zich specialiseert in zonne-energie. In de periode 2016- 2018 zouden er zo’n 500 werkplaatsen moeten worden geschapen binnen deze cluster en men verwacht investeringen voor 58 miljoen euro. De sector van de zonne-energie zou voor een 434 miljoen euro moeten bijdragen tot de Litouwse export.


De belangrijkste exportbestemmingen voor Litouwse cleantech technologie zijn:

7 Mechanical and electrical engineering Overzicht Tot aan de onafhankelijkheid werd de elektronica-industrie in Litouwen beschouwd als een toonaangevende sector binnen de voormalige USSR op het gebied van fabricage van tv's, radio- en televisiesignaal- en transmissiesystemen, precisieapparatuur, lasertechnologie en micro-elektronica. Ongeveer 25.000 werknemers waren werkzaam bij gigantische hightechbedrijven. Tijdens de overgangsperiode naar onafhankelijkheid raakte deze industrie in verval. Vele bedrijven gingen failliet, terwijl andere werden geherstructureerd. Grote kapitaalinvesteringen werden aangetrokken, de productie werd gemoderniseerd en nieuwe productietechnologieën ingevoerd. In de periode 1998-2008 kende de Litouwse elektronica-industrie een actieve groei en tegenwoordig kan ze succesvol concurreren op de westerse markten. De leidende bedrijven zijn gecertificeerd volgens Britse (BSI) en Duitse (VDE) standaard en een aantal hebben het ISO-kwaliteitscontrolesysteem ingevoerd. Niettemin kan men in deze sector een grote nood voelen aan buitenlandse investeringen om nieuwe en meer effectieve technologieën aan te schaffen. Momenteel stelt de sector ongeveer 50.000 mensen tewerk. Ruim 50% van de 2000 bedrijven uit de sector behoort tot het type KMO (tot 50 werknemers) en slechts een aantal ondernemingen heeft meer dan 500 personen in dienst. Het feit dat Litouwen traditioneel over een vrij grote groep gekwalificeerd personeel beschikt, is een grote troef voor mogelijke investeerders. Natuurlijk heeft de crisis ook in deze sector lelijk thuisgehouden en gingen zowel de export als de binnenlandse vraag er in 2009 zwaar op achteruit. De verkoop ging begin 2010 nog met 16% naar omlaag in vergelijking met 2009. In 2011 en 2012 is er echter opnieuw een stijging in de omzet waar te nemen. De positieve trend zet zich ook in 2013 door.

28 __________________________________________________________________________

De productie van de elektronica-industrie in Litouwen kan onderverdeeld worden in een drietal subsectoren:   

elektrische apparaten en artikelen radio, televisie, communicatieapparatuur en -artikelen medische, precisie- en optische apparaten

De productie van radio-, televisie- en communicatie-uitrusting is de snelst ontwikkelende elektronische sector in Litouwen. Litouwen is de grootste Baltische producent van LCD schermen en televisietoestellen alsook de grootste producent van koelkasten (Snaige). Snaige bevond zich anno 2011 in een moeilijke financiële positie maar heeft de problemen kunnen overwinnen (na het sluiten van een productie-eenheid in Kaliningrad) en ontwikkelt nieuwe producten. Een groot deel van de productie uit deze sector wordt geëxporteerd. De belangrijkste exportmarkten in 2011 waren Duitsland (19%), Denemarken (10%), Zweden (8%), Rusland (8%) en Noorwegen (6%).


De productie mag dan wel lokaal zijn, machines en uitrusting worden voor het overgrote deel in het buitenland aangekocht. Een mooi voorbeeld van de verkoop van kennis in de engineeringsector was het project van Belgacom in de voormalige atoomcentrale van Ignalina. Vlaamse kennis en machines kunnen in veel subsectoren van de engineeringsector worden ingezet en een niet onbelangrijk deel van de exportaanvragen voor de Baltische Staten komt uit deze sector.

8 Transport en logistiek Overzicht In tegenstelling tot heel wat buurlanden is de weginfrastructuur in Litouwen erg ontwikkeld en worden de steden verbonden door moderne snelwegen die het Belgische niveau benaderen en overtreffen. Verschillende Europese programma’s zijn gericht op het verder uitbouwen van de zogenaamde ‘Via Baltica-snelweg’, die door Litouwen, Letland en Estland loopt. De grootste kansen voor Vlaamse firma’s situeren zich hier dan ook in het kader van de Europese programma’s (die ook doorlopen na de toetreding, zij het onder een andere naam). Een zwaargewicht in de Litouwse transportsector is de “Lietuvos Gelezinkeliai”, de nationale spoorwegen, die in een intensief proces van reorganisatie en modernisering verwikkeld zijn. Wat betreft goederentransport doet Litouwen het erg goed aangezien 40% van alle cargo’s per spoor worden getransporteerd (gemiddelde in EU is 8%). Dit goede resultaat komt voornamelijk door de goede geografische positie van Litouwen waardoor belangrijke Oost-West goederenstromen via Klaipeda verlopen. In 2011 vervoerden de Litouwse spoorwegen 52,3 miljoen ton aan goederen. Import was goed voor 31% van alle goederenstromen, transit voor 29%, export voor 10% en binnenlandse goederenstromen voor 30%. Ten opzichte van 2011 vervoerden de Litouwse spoorwegen 5,6% minder goederen in 2012 (49,4 miljoen ton). Het transport van passagiers per trein ging er dan wel weer met 3,2% op vooruit in 2012.

30 __________________________________________________________________________


Vermeldenswaard is de containertrein Viking (shuttle – met vast uurrooster), die 3 keer per week tussen Klaipeda en Odessa rijdt (via Minsk en Kiev) en de Baltische Zee met de Zwarte Zeeregio verbindt. De containertrein transporteert zowel 20 en 40 voet containers, als opleggers. In 2008 was de Viking goed voor 34 000 TEU. De trage afhandeling in Odessa zorgt echter voor logistieke problemen en eind 2010 werd een vergadering belegd tussen de haven van Klaipeda en de Oekraïense autoriteiten om de afhandeling in Odessa sneller te laten gebeuren. Deze treinverbinding is anno 2012 nog steeds actief en wordt gepromoot als een goedkoop en veilig alternatief voor het wegtransport. In november 2011 werd een andere lange-afstandstreinverbinding (“Saule”) gelanceerd tussen China en Litouwen via Kazachstan. Terwijl het transport via de zee tussen China en Europa 40 dagen in beslag neemt, doet deze treinverbinding er enkele dagen over. Passagiertransport gebeurt meestal niet per spoor. Dit is niet echt verwonderlijk aangezien de treinen vrij traag rijden en het comfort in de treinen niet erg groot is. Zodra het Litouwse spoor zal aangesloten zijn op het Europese netwerk, zou deze situatie moeten veranderen. Veel van de werken zijn dan ook gericht op de integratie in het Europese systeem (Europese spoorbreedte, hogere snelheden van de treinen enz.). Deze veranderingen worden gecoördineerd door “AB Lietuvos Gelezinkeliai”, een van de grootste transportbedrijven in Litouwen. De modernisering van de spoorwegen begon in Litouwen al in 1993, maar zal zeker nog tot 2014 en later lopen. Nieuwe projecten zijn vooral toegespitst op telecommunicatie, alarmsystemen, herstelling van bruggen, viaducten en dispatchcentra. De totale waarde van het megaproject voor transportcorridor IX zal ongeveer 500 miljoen litas bedragen (155 miljoen euro). 300 miljoen litas werd bijgedragen door het ISPA-fonds. Ook de modernisering van het rollend materieel wordt als prioriteit aanzien. Hiervoor loopt een investeringsproject dat ongeveer 360 miljoen litas kost. Dit project coördineert de aanschaf van 25 nieuwe en de modernisatie van 36 bestaande locomotieven. Merkwaardig is ook het met 78% gestegen spoortransport naar de haven van Klaipeda. Het gaat hier vooral over olie en olieproductentransport vanuit de lokale raffinaderij Orlen Nafta die sterk gemoderniseerd werd. Het is vooral in het moderniseringsproces van de infrastructuur dat er mogelijkheden zijn voor Vlaamse firma’s. Meer informatie op www.litrail.lt. Transport en logistiek blijven zo’n 10% van het Litouwse GDP genereren en de sector telt 3600 bedrijven.

32 __________________________________________________________________________

Mogelijkheden voor Vlaamse bedrijven De transportsector speelt een belangrijke rol in de Litouwse economie. Transport is in sterkte even belangrijk als de chemische nijverheid, bouw of machinebouw. Zoals al aangehaald, vervult Litouwen een belangrijke transitfunctie in de West-Oost goederenstromen. Meer en meer goederen worden vanuit China naar Kazakstan vervoerd om dan per trein naar Baltische havens vervoerd te worden. Deze tendens zal zeker in de nabije toekomst positieve resultaten blijven geven. De verwachte toekomstperspectieven voor de transportsector in de Baltische Staten zijn uitstekend en de kansen voor Vlaamse bedrijven situeren zich op velerlei vlakken. Vooreerst kunnen havens en allerhande Vlaamse logistieke dienstenverstrekkers en firma’s (zoals 3PL’s, wegvervoerders, forwarders) zich trachten in te schakelen in het transport- en transitogebeuren in de Baltische Staten, die in de West-Oost trafiek steeds verder aan belang winnen. Het wagenpark van de plaatselijke transporteurs is nieuw en modern en voldoet aan de Europese richtlijnen. Het wegtransport richt zich vooral naar het Westen, daar Rusland soms wispelturig is in het verstrekken van de nodige vergunningen voor de Baltische transporteurs.


Naast het aantrekken van trafieken kunnen er allerhande samenwerkingsverbanden worden nagestreefd (bv. met toeleveranciers) of kunnen er logistieke hubs ter plaatse worden uitgebouwd. Andere mogelijkheden zijn rechtstreeks verbonden aan de verdere ontwikkeling en modernisering van de transportinfrastructuur zelf en zijn dus ten dele gelinkt aan de bouwsector (zie hierboven). Met fondsen van de EU (Cohesiefonds) zal bijvoorbeeld werk worden gemaakt van de verdere uitbouw van de Via Baltica en de internationale Noord-Zuid transportcorridor. Voorts worden veel tenders uitgeschreven in het raam van de reorganisatie en modernisering van de lokale spoorwegen. De projecten die worden uitbesteed zijn zeer uiteenlopend, gaande van de modernisering van telecommunicatie- en alarmsystemen, elektriciteitsvoorziening, infrastructuurwerken (zoals de aanleg van bruggen, viaducten en dispatchingcentra) tot de modernisering van het rollend materieel zelf en de vervanging van bv. motoren voor locomotieven. Ook de Baltische havens kennen verdere uitbreiding met de aanleg van nieuwe terminals voor open overslag. Aangezien Litouwen volledig afhankelijk is van buitenlandse producenten/leveranciers van vrachtwagens en andere vervoermiddelen maakt het een uitstekend marktpotentieel voor producenten/leveranciers van vervoermiddelen (zowel nieuw als tweedehands). Natuurlijk zijn de verkoopvolumes van vervoermiddelen in 2009 gedeeltelijk gedaald door marktomstandigheden (duurdere brandstof, inflatie, krediet/leasing beperkingen enz.), maar op korte/middellange termijn zal deze sector veel mogelijkheden bieden aan Vlaamse leveranciers.

9 Chemische en farmaceutische industrie, biotechnologie Litouwen heeft een chemische industrie die al vrij lang een grote rol speelt in de algemene industriële output. De productie gaat van meststoffen tot fijne chemische synthese. Meststoffen nemen nog steeds het grootste deel van de chemische export voor hun rekening (vooral via Achema, www.achema.lt). De grondstoffen voor de chemische productie worden meestal ingevoerd. De “fijne” chemische sector produceert vooral farmaceutische producten zoals insuline en andere endocriene producten. Van alle economische sectoren kende de chemische industrie de laatste jaren de grootste groei en stroom van investeringen. Er zijn ongeveer 110 bedrijven actief in deze sector die samen 7000 personen tewerkstellen maar de grootste chemische bedrijven in Litouwen zijn ongetwijfeld Achema (fertilisers), Lifosa (fertilisers), Neogroup, Biosinteze (enzymepreparaten en premixen) en Endokrininiai Preparatai (farmaceutische producten). Deze bedrijven zorgen voor het merendeel van de productie (meer dan 75%). Meer dan 66% van de productie bestaat uit meststoffen (nitrogeen en fosfaat), gevolgd door vezels (15%), farmaceutische producten (ongeveer 7%) en detergenten (3%). Verf en farmaceutische producten worden vaak ook ingevoerd. Achema heeft trouwens een investering (terminal) in de haven van Gent (www.achema.lt). In 2009 werd maar voor ongeveer 25% van de chemische productie in Litouwen zelf verkocht en de rest (ongeveer 75%) geëxporteerd. De chemische sector is goed voor 9,8% van de Litouwse export en 1% van het BNP. Litouwen heeft ook de enige olieraffinaderij van de Baltische Staten – Orlen Lietuva (www.orlenlietuva.lt). Het Poolse bedrijf PKN Orlen heeft zich in het voormalige Mazeikiu Nafta ingekocht en is daarmee meteen de grootste investeerder in Litouwen geworden. Door de onbetrouwbare leveringen van olie uit Rusland, werkte deze raffinaderij in het verleden met wisselend succes en was ze de inzet van politieke discussies. In 2007, wegens sluiting van de pijplijn Druzba door de Russische overheid, moest het voormalige Mazeikiu Nafta ruwe olie vanuit het Westen importeren (per boot) en was het verder volledig onafhankelijk van de Russische leveringen. De producten van Orlen Lietuva worden vooral in de Baltische Staten zelf verkocht. De goed ontwikkelde lokale farmaceutische industrie is een van de meest dynamische sectoren binnen de chemische nijverheid. De marktleiders hier zijn Sanitas (www.sanitas.lt) en Endokrininiai Preparatai. Litouwen is zeer sterk afhankelijk van farmaceutische invoer. De lokale productie heeft slechts 10% van de markt. Ongeveer 60% van de lokale markt van huishoudelijke chemische producten wordt door geïmporteerde goederen ingenomen. Lokale producenten maken maar gedeeltelijk gebruik van hun productiecapaciteiten. De belangrijkste lokale producenten van huishoudelijke chemie zijn Koslita, Naujoji Ringuva, Alytaus Chemija, Baltic Chemicals International, Biok. De Litouwse biotechnologiesector is één van de meest ontwikkelde in Oost- en Centraal-Europa. De sector stelt ongeveer 700 mensen te werk waaronder zeker 150 R&D specialisten. De jaarlijkse inkomsten bedragen zo’n 50

34 __________________________________________________________________________

miljoen euro. Het succes van deze sector wordt tevens geïllustreerd door de terugkomst van vele Litouwse wetenschappers die in het buitenland werkten maar opnieuw mogelijkheden zagen in Litouwen binnen de biotechsector. In Litouwen is er het erg interessante project van de “Sunrise Valley”, een terrein van 18ha op de campus van de universiteit van Vilnius, waar men een cluster van biotech bedrijven heeft opgericht. De nabijheid van onderzoekscentra en wetenschappers hebben dit project tot een succes gemaakt. Buiten de Sunrise Valley zijn er echter nog verschillende andere wetenschappelijke centra en incubators. Er zijn drie biotechbedrijven die erin geslaagd zijn te evolueren van een wetenschappelijk instituut naar een succesvolle firma en die hun producten al op internationale markten aan de man brengen. Fermentas (www.fermentas.lt) ontwikkelt biochemische en chemische preparaten voor genetische engineering, moleculaire biologie en andere biotechtoepassingen. Sicor Biotech (www.sicor.lt) is dan weer de enige producent van medicijnen gebaseerd op genetische engineering. Fermentas en Sicor hebben elk meer dan 150 werknemers en werden ondertussen overgenomen door buitenlandse bedrijven. Het is hun bedoeling om de West-Europese markt te veroveren en hun producten ook daar aan de man te brengen. Biocentras UAB (www.biocentras.lt) ontwikkelt en past methodes uit de biotechnologie toe om chemische vervuiling te verwijderen. 80% van alle inkomsten uit de biotechsector worden gegenereerd door deze drie bedrijven die stuk voor stuk spin-offs zijn van het Instituut voor biotechnologie (zie later) dat al meer dan 25 jaar onderzoek uitvoert. De producten die door de biotechbedrijven en R&D centra worden ontwikkeld en gecommercialiseerd, zijn:  biotechnische producten voor fundamenteel onderzoek  biofarmaceutische producten  biotechnische producten voor milieubescherming  biotechnische producten voor dierenvoeder Litouwen telt anno 2013 tien wetenschaps- en technologieparken (STP) die over het hele land verspreid liggen.  Sunrise Valley Science and Technology Park www.sunrisevalley.lt  Science and Technology Park www.stp.lt  Northtown Technology Park www.smtp.lt  Visoriai Park of Information Technologies www.vitp.lt  KTU Regional Science Park www.ktc.lt  Kaunas High-tech and IT Park www.techpark.lt  Agricultural Science and Technology Park at the Lithuanian University of Agriculture www.lzuu.lt/mtp  Science and Technology Park TECHNOPOLIS (in the development stage) www.technopolis.lt  Klaipėda Science and Technology Park www.kmtp.lt  Panevėžys Science and Technology Park www.pmtp.lt Daarenboven werden er 5 wetenschapsvalleien opgericht:  Sunrise Valley www.sunrisevalley.lt  Santara Valley http://www.smm.lt/en/smt/valleys.htm  Santaka Valley http://www.smm.lt/en/smt/valleys.htm  Nemunas Valley http://www.smm.lt/en/smt/valleys.htm  Baltic Valley www.balticvalley.lt Internationale bronnen tonen aan dat Litouwen in Oost-Europa al in de jaren negentig een niet onbelangrijke plaats innam in het biotechgebeuren. Het gunstige klimaat voor de ontwikkeling van de biotechnologiesector werd mede gecreëerd door de aanwezigheid van hoog opgeleid personeel. Vele werknemers in de Litouwse biotechsector hadden al ervaring in wetenschappelijk onderzoek of hebben een wetenschappelijke graad. Opleidingen in biochemie, genetics, microbiologie en biologische engineering kunnen overal in het land gevolgd worden. Zo heeft de universiteit van Vilnius een uitgebreid programma en ook de technische universiteit Gediminas in Vilnius heeft onlangs biotechnologie op zijn curriculum geplaatst. De universiteiten werken nauw samen met het instituut voor biotechnologie en gebruiken de lokalen van het instituut voor laboratoriumonderzoek. Vele afgestudeerden krijgen


hun eerste baan in dit instituut. De staat biedt actief ondersteuning en heeft een langetermijnstrategie ontwikkeld (High Technology development programme) die de kenniseconomie in Litouwen op een nog hoger peil moet brengen. Tachtig procent van de biotechproductie wordt geëxporteerd naar 70 landen. De beste marktmogelijkheden voor Vlaamse bedrijven in de Litouwse chemische sector liggen vooral op het vlak van levering van verschillende chemische stoffen en ingrediënten/additieven, farmaceutische toelevering (additieven/ingrediënten en geneesmiddelen zelf).

10 ICT Litouwen heeft de grootste IT-sector van de Baltische Staten waarbij 13 van de 20 grootste IT-bedrijven in Litouwen gevestigd zijn. Er zijn ruim 20.000 IT-specialisten actief in Litouwen met nog 4.500 die binnenkort zullen afstuderen. Tegen 2015 zullen producten uit de IT, biotechsector, nanotechnologie en materiaalwetenschappen zo’n 25% van het Litouwse BNP uitmaken. Litouwen kent een penetratie van 147% wat betreft mobiele telefoonabonnementen, wat meteen de grootste penetratie in de EU is. Het land heeft ook de tweede snelste uploadsnelheid ter wereld na Korea.

Litouwen wil tegen 2015 de “Northern Europe Service Hub” worden waarbij het land zich beroept op een groot aantal IT-specialisten die verschillende talen spreken en een stuk minder kosten dan in Scandinavië. Verschillende grote bedrijven uit deze sector hebben de laatste jaren in Litouwen geïnvesteerd zoals Barclays, IBM, CSC, Getjar, Alna, TeliaSonera, Microsoft en andere.

36 __________________________________________________________________________


38 __________________________________________________________________________


40 __________________________________________________________________________

Benadering van de markt 1 Marktbenadering De Litouwse markt is relatief klein, maar interessant voor de afzet van consumptiegoederen, voeding, textiel, machines en onderdelen. De lokale distributie en de markt vertonen meer en meer de typische kenmerken van EUmarkten. De Litouwse partners zijn vaak erg professioneel en weten waarover ze praten. Lokale bedrijven vertonen soms nog kenmerken eigen aan Oost-Europa, maar de meeste zijn niet meer te onderscheiden van hun WestEuropese tegenhangers qua professionaliteit en organisatie. De lokale wetgeving is ondertussen volledig gestroomlijnd met de EU-wetgeving. Het benaderen van de zakengemeenschap in Litouwen is geen tijdrovende bezigheid, maar is niet steeds even eenvoudig. Aangezien de registratie van bedrijven gebeurt via het ministerie van economie, staan de lokale bedrijven in deze landen niet altijd ingeschreven in een handelsregister bij de Kamer van Koophandel. Inschrijving bij een KvK geschiedt op vrijwillige basis. Soms zijn zelfs grote firma’s niet opgenomen in de belangrijkste business directories (zoals Kompass, Visa Lietuva, 1588, Telenormedia, enz.). In het selectieproces van een potentiële partner is het aan te raden gebruik te maken van diensten die over kennis beschikken van het lokale bedrijfsleven of andere bronnen, zoals beurscatalogi, business directories, telefoondiensten, enz. Belangrijk is de Baltische Staten niet over één kam te scheren. Het gaat over drie erg verschillende landen, elk met hun eigen mentaliteit. De Litouwers worden soms de Italianen van het Noorden genoemd omdat ze eerst en vooral ook katholiek zijn en op de tweede plaats ook de meest open van de drie Baltische volkeren. In vergelijking met de gemiddelde Belg is de Litouwer echter redelijk gesloten. Ook moet men niet vergeten dat er in de Baltische Staten een belangrijke minderheid Russen woont, die hun eigen mentaliteit hebben en dus ook een andere aanpak vragen. Is het percentage Russen in Litouwen redelijk beperkt, dan gaat het in Letland om bijna de helft van de bevolking. Het zakenleven in Letland wordt bijvoorbeeld vooral door Russen overheerst. Het thema Rusland ligt er gevoelig in Litouwen en in de rest van de Baltische Staten. Onze opvattingen verschillen vaak van de opvattingen die de Balten over de Russen hebben. Tracht dit thema dan ook best te vermijden om niet op de (soms lange) tenen van de Litouwers te trappen. De crisis heeft aangetoond dat Litouwen op dat moment op vele vlakken nog geen stabiele economie had. Vooral de bouwen de banksector hebben zwaar geleden onder de economische strubbelingen, omdat het hier gaat om sectoren die vooral op drijfzand gebouwd waren. Anno 2013 kan men echter stellen dat de crisis verteerd is en de economie opnieuw aan een sterke opgang bezig is. Het grote voordeel is dat deze vooruitgang nu op een meer realistische basis is gestoeld. Deze hernieuwde economische voorspoed is een punt van trots voor de gemiddelde Litouwer en complimenten worden met dank in ontvangst genomen. Ter identificatie van commerciële partners kan de internetsite van het Lithuanian Exhibition Centre worden geraadpleegd (www.litexpo.lt), waarin een compleet overzicht van vakbeurzen en tentoonstellingen in de hoofdstad Vilnius staat. Vaak zijn er ook lijsten van deelnemende firma’s aan beurzen. Informatie over bedrijven is tevens te vinden op de internetsites www.visalietuva.lt en www.1588.lt . Opmerkelijk is dat de Kompass Directory informatie zeer zwak is, toch wat de Baltische Staten betreft. De lokale bedrijven hebben weinig vertrouwen in de kwaliteit van deze diensten.

Landendossier Litouwen | Marktbenadering | januari 2014 _________________________________________________________ 1

2 Marktintrede Sinds 1 mei 2004 is Litouwen lid van de EU en werden alle invoerregels en bepalingen aangepast aan die van de EU (met andere woorden: vrije beweging van goederen binnen de EU). Litouwen maakt ook deel uit van de Schengenzone. Litouwen doet verder hard zijn best om tot de eurozone toe te treden, maar zal pas als laatste Baltische Staat de euro invoering (na de toetreding van Letland tot de euro op 1 januari 2014).

3 Interessante websites 

De site van Enterprise Lithuania geeft uitgebreide informatie over Litouwen via www.businesslithuania.com



Het programma van het beurscentrum Litexpo in Vilnius kunt u bekijken via www.litexpo.lt



De Litouwse IT-associatie: www.infobalt.lt



De Litouwse bouwassociatie: www.lsia.lt



De Litouwse associatie van houtverwerkende bedrijven: www.lietuvosmediena.lt



De Litouwse douane: www.cust.lt



De Litouwse veterinaire dienst: www.vet.lt



Het ministerie van Leefmilieu: www.am.lt



Het ministerie van Cultuur: www.lrkm.lt



Het ministerie van Financiën: www.finmin.lt



Het ministerie van Landbouw: www.zum.lt



Het ministerie van Transport: www.transp.lt



Het ministerie van Buitenlandse Zaken: www.urm.lt



Het ministerie van Economie: www.ukmin.lt



Lithuania in your pocket: www.inyourpocket.com/lithuania

2 ___________________________________________________________________________

Zakelijke gedragscode De meest gebruikte handelstalen zijn Engels, Russisch en Duits. De handelstaal is meestal Engels, wat door een groot gedeelte van de zakengemeenschap wordt gesproken. Ook op de ministeries is Engels vaak de gebruikelijke voertaal bij ontmoetingen met buitenlanders. Het jongere management spreekt vloeiend Engels. Bij de oudere generatie is Russisch nog steeds de tweede taal. Visitekaartjes zijn essentieel en moeten bij voorkeur in het Engels gedrukt zijn. Bij regelmatige bezoeken kunt u overwegen ter plaatse kaartjes en voorlichtingsmateriaal te laten drukken in de taal van het land. Dit is goedkoper en maakt een goede indruk. Tijdig op een afspraak verschijnen, komt professioneel over en is vanzelfsprekend. Litouwse zakenlui zijn meestal stipt op tijd en verwachten dat ook van anderen. Een afspraak dient vooraf vastgelegd te worden. In de meeste bedrijven raakt een bezoeker zelfs niet voorbij de secretaresse zonder een vooraf vastgelegde afspraak. Managers waarderen het als de ontmoeting doorgaat in het bedrijf zelf. Dit wordt in het bijzonder op prijs gesteld in de provinciesteden. Een gemiddelde zakelijke afspraak (zonder onderhandelingen) duurt ongeveer een uur. Het is aangeraden een bezoek op te volgen met een bedankbrief, zodat de Litouwse partner nog eens aan u herinnerd wordt. Litouwse ondernemers gaan formeel gekleed. Een pak met das is een must voor mannen. Vrouwen dragen meestal een klassiek mantelpak met blouse. De Litouwer gedraagt zich formeel tijdens de contacten. Indien hij iets losser met u wenst om te gaan, zal hij dat laten merken. Uitnodigingen voor een lunch of diner worden meestal aangenomen. Het is tevens een goede manier om de formele band iets losser te maken. Persoonlijk contact is noodzakelijk. Het is aan te raden regelmatig de Litouwse klant te bezoeken. Kleine attenties worden op prijs gesteld, maar mogen nooit de indruk van een omkooppoging wekken. Het is niet aangeraden om als buitenlander zelf het gesprek op de huidige en voorbije relaties tussen Litouwen en Rusland te brengen. Vermijd de indruk te wekken dat, volgens u, de Litouwse en Russische cultuur en taal affiniteit hebben. Ook de Tweede Wereldoorlog en de Jodenvervolging zijn te vermijden onderwerpen. Het gevoel voor humor van de doorsnee Litouwer komt overeen met dat van een Belg. Sommige mensen zullen weigeren de hand te drukken bij het afscheid als de tegenpartij aan de andere kant van de deuropening staat, het is ook niet de meest comfortabele plaats om dat te doen. Dit is een illustratie van volksgebonden bijgeloof (dit bijgeloof bestaat ook in Rusland). Wees dus niet verbaasd indien dit zou gebeuren. België en zeker Vlaanderen zijn weinig bekende begrippen in Litouwen, hoewel dit na de EU-toetreding sterk verbeterd is. Breng eventueel een kleine kaart mee voor de situering van ons land. Besteed aandacht aan de terminologie. Het door elkaar gebruiken van Vlaanderen en België is erg verwarrend voor Litouwers. Litouwers hebben weinig informatie over de producten die in België en Vlaanderen geproduceerd worden. De meeste Litouwse zakenlui weten dat er in België kwalitatieve, maar vrij dure producten geproduceerd worden. De enige Engelstalige krant die wekelijks verschijnt, is "The Baltic Times" (www.baltictimes.com). Het is een goede start om de Baltische Staten te leren kennen.

Landendossier Litouwen | Zakelijke gedragscode | januari 2014 ______________________________________________________ 1

Praktische reisinformatie Visumplicht Sinds 1 mei 2004 is in principe een identiteitskaart voldoende om Litouwen te bezoeken. Het land behoort ondertussen ook tot de Schengenzone waardoor er geen grenscontroles meer zijn tussen Litouwen en de andere Schengenlanden.

Uurverschil Litouwen loopt één uur voor op de Belgische tijd.

Inentingen Voor Litouwen zijn geen inentingen vereist, maar het is niet aan te raden om van de kraan te drinken. Bij hondenbeten is het aanbevolen om zo snel mogelijk een arts op te zoeken, aangezien hondsdolheid in Litouwen nog voorkomt.

Munteenheid 1 Litouwse litas is 0,2896 euro waard. 1 euro = 3,4528 litas. Sinds februari 2002 is dit de vaste wisselkoers tussen litas en euro. Sinds oktober 2002 werd de euro ook als officieel betaalmiddel erkend. Men kan in Litouwen dus in principe met eurobriefjes betalen (als BEIDE partijen akkoord zijn). Deze regel wordt momenteel vooral in sommige hotels toegepast. Er zijn briefjes van 10, 20, 50, 100, 200 en 500 litas en muntstukken van 1, 2, 5, 10, 20, 50 cent en 1, 2 en 5 litas.

Verbindingen Er zijn rechtstreekse vluchten Brussel – Vilnius met SN Brussels Airlines. Er zijn ook rechtstreekse vluchten met Ryanair tussen Vilnius en de luchthaven Charleroi.

Hotels De Litouwse hoofdstad Vilnius beschikt over een goed en uitgebreid hotelaanbod. Tophotels zijn Radisson SAS Astorija Hotel, Stikliai en Reval Hotel Lietuva. De prijzen voor een overnachting in deze goed geaccommodeerde hotels liggen op een hoger niveau, vanaf 130 euro per nacht. U reserveert het best per e-mail en vraagt om een bevestiging. Prijzen schommelen over het algemeen tussen 80 en 225 € per nacht. Ondertussen kunnen de meeste hotels ook online geboekt worden. Enkele kwalitatief goede hotels in Vilnius in alfabetische volgorde: Best Western Vilnius Konstitucijos pr. 14, Vilnius T: +370 5 273 95 95 | F: +370 5 273 95 00 E-mail: [email protected] | Website: www.hotelnv.lt Holiday Inn Seimyniskiu 1, Vilnius T: +370 5 210 30 00 | F: +370 5 210 30 01 E-mail: [email protected] | Website: www.holidayinnvilnius.lt De general manager is de heer Geert Snaet, een Vlaming.

Landendossier Litouwen | Praktische reisinformatie | januari 2014 ____________________________________________________ 1

Novotel Gedimino pr. 16, Vilnius T: +370 5 266 62 00 | F: +370 5 266 62 01 E-mail: [email protected] | Website: www.novotel.com Radisson SAS Astorija Didzioji g. 35/2, Vilnius T: +370 5 212 01 10 | F: +370 5 212 17 62 E-mail: [email protected] | Website: www.vilnius.radissonsas.com Relais & Chateaux Stikliai Gaono 7, Vilnius T: +370 5 264 95 95 | F: +370 5 212 38 70 E-mail: [email protected] | Website: www.stikliaihotel.lt Radisson Blu Lietuva Konstitucijos pr. 20, Vilnius T: +370 5 272 62 72 | F: +370 5 272 62 70 Website: www.radissonblu.com Toeristische informatie (inclusief informatie over de hotels) vindt u op de website www.inyourpocket.com (daarna doorklikken naar Litouwen).

Gebruik kredietkaarten In de meeste restaurants en hotels worden kredietkaarten aanvaard. Visa en Mastercard zijn de meest gangbare. American Express wordt aanvaard in sommige hotels, maar wordt meestal niet aanvaard in winkels en restaurants. Geld uit de muur halen is geen probleem in Vilnius en ook in de andere steden is dit een normale zaak.

Transport luchthaven - hotel U neemt best een taxi die buiten het luchthavengebouw wacht. Negeer de heren die u in de hal aanklampen. Een taxirit vanaf de luchthaven naar het stadscentrum van Vilnius schommelt tussen het equivalent van 17 en 25 €, afhankelijk van de ligging van het hotel. Het goedkoopst is een taxi bellen vanuit de luchthaven maar dat duurt ook langer. Via www.inyourpocket.com kunnen telefoonnummers van taxibedrijven worden opgezocht.

Gebruikelijke handelstaal De meest gebruikte handelstalen zijn Engels, Russisch en Duits. Engels wordt door een groot gedeelte van de zakengemeenschap gesproken en is dus meestal de handelstaal. Ook op de ministeries is Engels vaak de gebruikelijke voertaal bij ontmoetingen met buitenlanders. Het jongere management spreekt vloeiend Engels. Uw bedrijf in het Engels voorstellen op een A4 kan helpen. Telefoongesprekken springen nogal eens af op de taalbarrière. Bij communicatie per fax of e-mail is dit minder het geval, hoewel soms moet gevraagd worden om de fax in te schakelen (faks, faksas) aangezien het faxnummer vaak ook als telefoonnummer dienst doet. E-mail heeft ondertussen zo goed als volledig de communicatie per fax verdrongen.

Werktijden en openingsuren Kantoren (overheid en privé): van 8-9u tot 17-18u Banken: van 9u tot 17u (vrijdag 16u), banken in warenhuizen zijn vaak open tot 21-22u. Winkels (kleinere): van 10-11u tot 18-19u Warenhuizen zijn 7 op 7 open tussen 8u (of vroeger!) en 22u (sommige tot 24u).

2 ___________________________________________________________________________

Lokale feestdagen en verlofperiodes in 2013/2014 January 1 February 16 March 11 April 20 (2014) April 21 (2014) May 1 June 24 July 6 August 15 November 1 December 25, 26

New Year’s Day & National Flag Day Independence Day Restoration of Independence Day Easter Sunday (Catholic) Easter Monday (Catholic) A day off for the workers! Joninės (Midsummer) Crowning of King Mindaugas Žolinė (Assumption) All Saints’ Day Christmas (Catholic)

In juli en augustus draaien de economische activiteiten op een lager pitje, net als tussen Kerstmis en Nieuwjaar.

Voltage In de Baltische landen hanteert men het metrieke stelsel. De voltage in de Baltische landen is 220/230 volt wisselstroom, 50 Hz. Net als in België worden in Litouwen Europese tweepootstekkers gebruikt. Elektrische apparaten, zoals scheerapparaten of laptops, die uit België worden meegenomen, kunnen zonder problemen worden gebruikt. Belangrijke informatie over de in gebruik zijnde stopcontacten en voltages, waar dan ook ter wereld, is te vinden op de website van de World Electric Guide: www.kropla.com/electric2.htm.

Veiligheidstips voor bezoekers In Vilnius moeten enkel de gewone veiligheidsmaatregelen in acht genomen worden en kan men in principe rustig over straat lopen. ‘s Avonds is het niet aan te raden alleen door parken of donkere steegjes te lopen. Opletten voor taxichauffeurs bij ritten ’s nachts en in benevelde toestand. Sommige taxichauffeurs hebben niet de beste bedoelingen en zijn in staat veel te veel aan te rekenen of zelfs een overval op de klant te plegen. Het is beter een taxi te bellen dan er een op straat te nemen.

Landendossier Litouwen | Praktische reisinformatie | januari 2014 ____________________________________________________ 3

Duurzaam en ethisch internationaal ondernemen 1 Inleiding De aandacht voor MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) is in Litouwen sterk toegenomen sinds het land lid werd van de Europese Unie in 2004. De laatste jaren krijgt CSR ook in Litouwen meer aandacht en zijn overheid en bedrijven zich bewust van de noodzaak van duurzaam en ethisch ondernemen. In 2005 verscheen het rapport ‘What does business think about Corporate Social Responsibility’. Dit kaderde in het project ‘Enabling a better environment for Corporate Social Responsibility’, dat het duurzaamheidsklimaat in de Baltische Staten uitgebreid analyseerde. Het onderzoek gebeurde in opdracht van de Wereldbank, in samenwerking met de Europese ministeries van Werkgelegenheid, Sociale Zaken en Gelijke Kansen en de Europese Commissie. Het spitste zich toe op hoe bedrijfsmanagers MVO waarnemen. Navraag bij de bedrijven in Litouwen toont aan dat er een vrij grote eensgezindheid bestaat over wat managers verstaan onder MVO: ethisch gedrag, bescherming van het milieu en transparantie. De grootste hindernis voor de toepassing ervan is, volgens de meeste bedrijfsleiders, de kostprijs en niet de eventuele weerstand van managers en werknemers of de vrees voor een daling van de kwaliteit of productiviteit bij de werknemers. De managers zijn van mening dat bedrijven zelf moeten beslissen of ze een actief MVO-beleid willen voeren, maar vinden wel dat de regering hier een actievere rol in kan spelen. Tot nu toe namen in Litouwen vooral bedrijven het initiatief om duurzaam te gaan ondernemen, en dan vooral multinationals die hun ‘corporate philosophy’ op de verschillende vestigingen toepassen. Het is opvallend dat duurzaam ondernemen in bepaalde sectoren makkelijker voet aan de grond krijgt dan in andere. De bosbouw is hiervan een sprekend voorbeeld: in de Baltische Staten zijn samen meer dan 2,19 miljoen ha bos FSC en 37.000 ha PEFC gecertificeerd.

Landendossier Litouwen | DEIO | januari 2014 ____________________________________________________________________ 1

2 Overheidsinstanties De regeringen in de Baltische Staten zien in dat MVO de maatschappij kan dienen, maar houden zich over het algemeen op de achtergrond. Nochtans zouden veel bedrijven een duidelijk standpunt van de regering waarderen. Uit het Wereldbank-rapport blijkt dat de overheid de bedrijven in het verleden nauwelijks aanmoedigde om te investeren in maatschappelijk verantwoorde projecten. Dat immobilisme van de overheid is veranderd sinds de toetreding tot de Europese Unie in 2004. In 2005 keurde het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid het document ‘Measures encouraging the development of CSR in Lithuania in 2006-2008’ goed. Dit document schetst de overheidsprioriteiten op het vlak van duurzaam ondernemen en de manier waarop deze in de periode 2006-2008 zouden worden doorgevoerd. Er werd na 2008 een nieuw programma opgesteld voor de periode 2009 – 2011 wat erop wijst dat Litouwen dit thema actief blijft ondersteunen (in samenwerking met de Europese Unie). Er is ondertussen een nationaal netwerk van sociaal verantwoordelijke bedrijven in Litouwen, waar meer dan 50 associaties en bedrijven deel van uitmaken. Op de agenda staan een sensibiliseringscampagne en een analyse van de overheidsmaatregelen die MVO verhinderen. De Litouwse regering wil een overkoepelend overheidsorgaan in het leven roepen dat het gepaste kader moet scheppen om het vrijwillige engagement van bedrijven te bevorderen en inconsistenties in het beleid te verwijderen. In het kader van deze strategie richtte de overheid de ‘Permanent Commission on Coordination of Development of CSR’ op. In deze commissie zetelen vertegenwoordigers uit verschillende overheidsinstellingen en wetenschappelijke onderzoeksorganisaties. Indien men echter de doelstellingen van het eerste en tweede programma vergelijkt wordt anderzijds wel duidelijk dat er sinds het eerste programma niet veel veranderd is en dat men nog steeds in de fase van het promoten van CSR zit.

Ministerie van Sociale Zekerheid en Arbeid (www.socmin.lt) In Litouwen is dit ministerie grotendeels verantwoordelijk voor het MVO-beleid. Het richtte hiervoor een onderzoeksinstituut op: -

Institute for Labor and Social Research (www.dsti.lt/index_en.html). Dit instituut voert zowel theoretisch als praktijkgericht onderzoek uit en bundelt zijn resultaten in publicaties. Sinds enkele jaren buigt het instituut zich ook over duurzaam ondernemen. In het najaar van 2007 publiceerde het een MVO-gids voor bedrijven, die handelt over de essentie van het begrip en over de perspectieven die duurzaamheid bieden voor een bedrijf. De gids zal ruim worden verspreid onder organisaties en bedrijven. Ook in 2010 is er een nieuw project van start gegaan tegen discriminatie en ongelijkheid. Het instituut blijft ook actief en geeft maandelijks lezingen.

-

Dit ministerie werkt hiervoor nauw samen met het UN Development Programme. Het stelde ook een aantal maatregelen ter bevordering van MVO voor en voorzag een ruime financiering om de integratie ervan te versnellen. Meer informatie vindt u op www.undp.lt/en.

Ministerie van Milieu (www.am.lt/VI/en) Dit ministerie is bevoegd voor de duurzame ontwikkeling van Litouwen en werkte voor het land een nationale strategie voor duurzame ontwikkeling uit, gebaseerd op de Europese strategie. De Litouwse regering voegde nog actiepunten toe, die door de specifieke economische situatie in Litouwen meer aandacht verdienen. Het ministerie houdt zich ook bezig met thema’s als de klimaatverandering en kwaliteit van het milieu en stelde ook een gids samen om de impact van een organisatie op het milieu te beoordelen. Opvallend is dat het ministerie de Europese wetgeving als basis gebruikt bij het uitwerken van nationale regelgevingen. In 2010 heeft het ministerie 130 miljoen euro EU-steun geïnvesteerd in de uitwerking van een nationaal afvalsorteringssysteem.

2 ___________________________________________________________________________

Netwerken van bedrijven, overheden, NGO’s en andere actoren Er is slechts één MVO-netwerk: National Network of Social Responsible Business (NNSRB). Dit netwerk is de nationale afdeling van de ‘UN Global Compact’ en werd opgericht door het ‘United Nations Development Programme’ en een aantal privébedrijven. Het heeft tot doel de strategie van bedrijven te verbeteren en de uitwisseling van informatie tussen de leden te bevorderen. Sinds 2007 wordt het netwerk om de zes maanden voorgezeten door één van de ledenbedrijven. Van maart tot september 2012 was het voorzitterschap in handen van TEO LT (deel van Telesoneria AB), een groot telecommunicatiebedrijf. Het netwerk telde in 2012 een 57-tal leden waaronder bedrijven uit de financiële, communicatie- en industriële sector alsook consultancy bureau’s, associaties en academische instellingen. TEO LT past CSR al actief toe sinds 2005 en kreeg in 2012 de National Responsible Business Award voor meest maatschappelijk geëngageerd bedrijf.

Opmerkelijke initiatieven White Wave (www.baltojibanga.lt) Dit project werd opgestart in 2007 en kent het ‘White Wave Label’ toe aan bedrijven die transparant werken. In Litouwen krijgen werknemers immers vaak een deel van hun loon in het zwart betaald, waardoor de overheid veel inkomsten verliest. De supermarktketen RIMI is bijvoorbeeld lid van deze beweging. Meer informatie kan u ook vinden op de website www.undp.lt/en. National Responsible Business Award: Dit is een initiatief van de Litouwse overheid en heeft als doel de bedrijven bewust te maken van de voordelen van CSR voor het bedrijfsleven en de overheid. Er zijn 3 categorieën: Werkgever van het jaar, meest maatschappelijk geëngageerd bedrijf en meest milieuvriendelijk bedrijf, waarbij per categorie een prijs wordt uitgereikt aan een KMO, een groot lokaal bedrijf en een bedrijf met buitenlands kapitaal. Het ministerie van sociale zekerheid en arbeid (de initiatiefnemer) vermeldt duidelijk op haar website dat er tot op heden niet veel Litouwse bedrijven zijn die CSR actief hebben geïntegreerd in hun bedrijfsfilosofie.

Aandachtspunten voor bedrijven Corruptie is een belangrijke kwestie in Litouwen. Het land scoorde 4,8 op een schaal van 10 in de ‘Transparency International Corruption Perceptions Index’ van 2006. In 2009 was dit 4,9 en in 2010 5 wat niet meteen een denderend succes kan genoemd worden, maar er was tenminste sprake van een lichte verbetering. In 2011 was dit echter opnieuw 4,8 wat betekent dat Litouwen opnieuw corrupter is geworden. In 2012 stond Litouwen op de 48ste plaats in de index (ter vergelijking België staat op de 16de plaats). Het overheidsapparaat werkt niet naar behoren en wordt geplaagd door onkunde en corruptie. Dit was trouwens lange tijd een knelpunt voor de toetreding tot de Europese Unie. Bedrijven zien CSR al te vaak als respect voor het milieu waardoor bedrijven die geen impact hebben op het milieu denken niet te moeten meedoen met het streven naar CSR. Zij vergeten bijvoorbeeld dat CSR ook gaat over sociale verantwoordelijkheid. De Litouwse consument en burger hecht steeds meer belang aan de aanwezigheid van CSR bij bedrijven en overheid, ook al omdat het land kampt met corruptie en oneerlijke praktijken waardoor de nood aan CSR nog eens wordt versterkt. Er zijn verschillende factoren die het toepassen van CSR in het Litouwse bedrijfsleven bemoeilijken. Eerst en vooral komen de Litouwse bedrijven pas uit een erg zware crisis waardoor de aandacht vooral naar economisch herstel gaat. Ook zijn de CSR initiatieven erg gefragmenteerd en is er geen geïntegreerde aanpak. Verder is er geen wettelijk kader om CSR actief te promoten en al te vaak wordt CSR gezien als iets filantropisch, iets theoretisch. Veel zakenlui zien CSR enkel als een extra kost voor het bedrijf. Ook de zwakke middenklasse en het beperkte consumentenbewustzijn maken dat de bedrijven geen echte druk voelen om CSR toe te passen. Volgende statistieken geven een beeld van de situatie in Litouwen voor wat betreft CSR:


4 ___________________________________________________________________________

De tabel hieronder is het resultaat van een enquête afgenomen in 2011 bij Litouwse burgers en illustreert het gegroeide besef van ethisch ondernemen. Jammer genoeg leeft dit besef nog steeds niet voldoende bij het lokale bedrijfsleven. Met de komst van enkele grote internationale investeerders werd het thema CSR echter weer onder de aandacht gebracht aangezien deze bedrijven CSR actief toepassen in al hun vestigingen.

Niet toevallig zijn de meest aantrekkelijke werkgevers afdelingen van grote internationale bedrijven die actief CSR toepassen binnen hun bedrijfsfilosofie. Bij lokale Litouwse bedrijven (vaak ook grotere) voelt de gemiddelde werknemer zich niet echt beschermd tegen corruptie en willekeur. Een belangrijke reden voor de Litouwse consument om een bepaald product de rug toe te keren is de ontdekking dat het product schadelijke ingrediënten bevat (67% van de ondervraagden). Een tweede belangrijke reden is het feit dat


het product op dieren getest werd (47%) of dat het bedrijf in kwestie geen rekening houdt met het milieu tijdens de productie (44%).

Een indicator voor de aanwezigheid van CSR binnen privébedrijven is het streven naar certificatie. De figuur hieronder toont de situatie in Litouwen voor wat betreft de ISO- en andere certificatie:

Hieronder volgen een aantal oudere statistieken uit hogergenoemde studie What does business think about Corporate Social Responsibility, die de perceptie van CRS in de Baltische Staten weergeeft. Spijtig genoeg is er geen update die de situatie van 2008–2012 weergeeft, maar aangezien de statistieken gebaseerd zijn op een uitgebreide studie en rondvraag werden ze ook in de update 2013 van de landenfiche opgenomen.

6 ___________________________________________________________________________


8 ___________________________________________________________________________


10 __________________________________________________________________________

Nuttige adressen 1 Adressen Flanders Investment & Trade Hoofdzetel Zenith-gebouw Koning Albert II-laan 37, B - 1030 BRUSSEL T: +32 2 504 87 11 E-mail: [email protected] | Web: www.flandersinvestmentandtrade.be Lukas Vanacker, Areamanager Noord-Europa E-mail: [email protected] | T: +32 2 504 88 05

Provinciale Kantoren ANTWERPEN Lange Lozanastraat 223 bus 3, B - 2018 ANTWERPEN T: +32 3 260 87 22 E-mail: [email protected] WEST-VLAANDEREN FIT - VAC Jacob van Maerlant Koning Albert-I-laan 1/2 bus 21, B - 8200 BRUGGE (ST MICHIELS) T: + 32 50 24 74 10 E-mail: [email protected] OOST-VLAANDEREN Virginie Loveling-gebouw Kon. Maria-Hendrikaplein 70 bus 20, B - 9000 GENT T: +32 9 276 19 30 E-mail: [email protected] LIMBURG Research Campus Kempische Steenweg 305, bus 201, B - 3500 HASSELT T: +32 11 29 20 80 E-mail: [email protected] VLAAMS-BRABANT VAC LEUVEN-FIT Diestsepoort 6 bus 21, B - 3000 LEUVEN T: +32 16 66 56 00 E-mail: [email protected]

Landendossier Litouwen | Nuttige adressen | januari 2014 __________________________________________________________ 1

Vlaams Economische Vertegenwoordiger Flanders Investment & Trade Sint-Petersburg (sinds september 2013 ook verantwoordelijk voor Litouwen, Letland en Estland) Frank Van Eynde, Economic and Commercial Counsellor Saperny Pereulok 11 191014 Saint Petersburg RUSSIA T: +7 812 579 40 08 | F: +7 812 579 59 54 E-mail: [email protected]

2 Ambassades Diplomatieke vertegenwoordiging van België in Litouwen Belgian Embassy Kalinausko 2B, LT - 03107 VILNIUS T: +370 5 266 08 20 | F: +370 5 212 64 44 Noodnummer buiten de openingsuren: +370 6 8661422 E-mail: [email protected] Web: http://www.diplomatie.be/vilniusnl Contact: Z.E. Mr. Peter Lescouhier, Ambassadeur

Diplomatieke vertegenwoordiging van Litouwen in België Belliardstraat 41-43, B - 1040 BRUSSEL T: +32 2 401 98 95 | F: +32 2 401 98 98 E-mail: [email protected] | Web: www.be.mfa.lt Contact : H. E. Mr. GEDIMINAS VARVUOLIS, Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary of the Republic of Lithuania to the Kingdom of Belgium Mrs. DANGUOLĖ VINCIŪNIENĖ, Counsellor Invest in Lithuania Lithuanian Business Representation in Belgium Avenue de Cortenbergh 168, B - 1000 BRUSSEL T: +32 2 237 66 75 | F: +32 2 733 87 70 E-mail: [email protected] Contact: Mr Tomas VASILEVSKIS Ereconsuls van de Republiek Litouwen Jean Baron Haus Honorary Consul in Belgium Coupure Links 371, B-9000 GENT T.: +32 9 223 02 58 | F: +32 9 223 02 58 E-mail: [email protected] François-Xavier Nieberding Jacob Jordaensstraat 79, B-2018 ANTWERPEN T: +32 3 248 43 96| F: +32 3 248 89 36 E-mail: [email protected]

2 __________________________________________________________________________

3 Andere nuttige adressen Association of Lithuanian Woodworking Industry LIETUVOS MEDIENA Savanoriu g.178, LT - 03154 VILNIUS T: +370 5 213 73 25 | F: +370 5 213 73 26 Web: www.lietuvosmediena.lt Association of Light Industry Enterprises of Lithuania Saltoniskiu 29/3, LT - 08105 VILNIUS T: +370 5 279 01 31 | F: +370 5 272 11 27 E-mail: [email protected] | Web: www.latia.lt Association of Lithuanian Chemical Enterprises A.Vienuolio 8-304, LT - 01104 VILNIUS T/F: +370 5 212 41 75 E-mail: [email protected] | Web: www.chemija.lt Association of the Lithuanian Building Industry Sevcenkos 19, LT - 03111 VILNIUS T: +370 5 233 46 31 E-mail: [email protected] | Web: www.lsia.lt Confederation of Lithuanian Industrialists A.Vienuolio 8, LT - 01104 VILNIUS T: +370 5 262 38 01 | F: +370 5 212 52 09 E-mail: [email protected] | Web: www.lpk.lt Lithuanian Communal Services and Waste Management Association Kastonu 4, LT - 01107 VILNIUS T: +370 5 261 09 02 | F: +370 5 261 98 27 E-mail: [email protected] | Web: www.lkata.lt

Landendossier Litouwen | Nuttige adressen | januari 2014 __________________________________________________________ 3

Landendossier. Litouwen. Vilnius

Recommend Documents