Labyrint. Het volwassen prentenboek voor mensen met dementie. Goed dat iedereen dat weet. Dichtbij en toch ver weg. De pijn van het loslaten

Jaargang 15 | december 2015

Labyrint Informatieblad van Alzheimer Nederland | Afdeling Zuid-Kennemerland

Het volwassen prentenboek voor mensen met dementie ‘Goed dat iedereen dat weet’

Dichtbij en toch ver weg De pijn van het loslaten Het niet verbonden zijn Geen vaste grond onder mijn voeten Het niet meer betrokken zijn Maakt mij onzeker en doet pijn Je bent zo heel dicht bij me En toch zo ver weg Je kunt je innerlijk niet meer delen ‘Het is goed’, is alles wat je zegt Ik wil de hoop vasthouden Dat ik de weg wel vind Vreugde mag ervaren De zorgeloosheid van een kind Ik wil de moed niet verliezen Weet, ik sta niet alleen Zovelen staan naast mij En om ons beiden heen Laat dat mij vertrouwen geven En genieten van de kleine dingen in het leven 

Ria Perini, Haarlem

Erika Meershoek (links) en Ellen van der Veen, de makers van Nubenik*

Over één ding waren Ellen van der Veen en Erika Meershoek (beiden 51), de makers van het Nubenik* Lenteboek - het volwassen prentenboek voor mensen met dementie - het onmiddellijk eens: het gaat om het samen zijn in het hier en nu.

Vrijwel tegelijkertijd zagen ze het voor zich: een kleurrijk boek met platen die herkenning bieden. Ze gaven hun creatie de naam Nubenik*, dat staat voor ‘Nu ben ik aan de beurt, er is aandacht voor mij’. Het boek past op twee schoten zodat je er samen doorheen kan bladeren, maar dat als je het uitklapt in volle breedte op tafel kan staan zodat dan een hele groep tegelijk er plezier van kan hebben. Ellen: ,,De beelden in het boek zijn aanleidingen, beginnetjes om samen een verhaal in te stappen.’’

Ellen en Erika weten als geen ander hoe kostbaar de contactmomenten zijn met naasten die de greep op de werkelijkheid aan het verliezen zijn. De vader van Erika en schoonvader van Ellen hebben allebei Alzheimer en ook de inmiddels overleden vader van Ellen had de ziekte. In hun omgeving zagen zij de moeite die het mensen soms kostte om contact te leggen met hun geliefden en familieleden. Het prentenboek biedt volop aanknopingspunten voor onderling contact. Erika: ‘’We hopen dat de afbeeldingen genoeg prikkelen om samen in een verhaal te belanden, maar als mensen dat toch lastig vinden kunnen ze gebruik maken van de teksten die onder aan elke pagina staan. Die kunnen het gesprek ondersteunen.’’ Vervolg pagina 2  Pagina | 1

Vervolg pagina 1 

Het volwassen prentenboek voor mensen met dementie Op de avondzon-roze voorkant van het boek staat een merel die je bijna hóórt zingen. Binnenin komt de vogel terug bij een nest met gekleurde eitjes. Ellen: ,,Zo kun je direct een verhaal beginnen: ‘Uit wat voor een nest komt u?’ ‘Bent u een haantje de voorste?’ ‘Een geluksvogel?’ Mensen beginnen als vanzelf te praten. Er worden grapjes gemaakt. Er komen verhalen over grote gezinnen, veel werk om te doen, wassen, schoonmaken, zilverpoetsen.’’ Erika: ‘’Er is gelijkwaardigheid. Je bent wie je bent. Juist dat maakt het zo waardevol.’’ Het Nubenik* Lenteboek heeft een kijk- leeskant en een doe-kant. Aan de andere kant van de lenteplaten, staan bijvoorbeeld recepten, maar ook liedjes om samen te zingen of eenvoudige knutselsuggesties. Zo kan er van alles ontstaan. Ellen: ,,Ik was met het boek in de Blinkert en vroeg of iemand misschien het liedje ‘Meibloempje’ kende. Zelf heb ik moeite met de lastige melodie. Een dame die tot dan toe nog niets had gezegd, zong prompt alle drie de coupletten. Zo prachtig! Ze glom helemaal, voelde zich letterlijk en figuurlijk gehoord.’’ De illustraties in het boek zijn zo divers dat Ellen (vormgever) en Erika (beeldend kunstenaar) ze maar hebben geschaard onder de kunstvorm ‘houtje touwtje’. De wasco-tekeningen van Ellen gaan prachtig samen met de geknipte illustraties die Erika maakt van geschilderd papier. Er staan ingekleurde foto’s in van ‘gouwen ouwen’ uit het huishouden zoals Sunlightzeep, Maggi en een mattenklopper. Een landschap kan gerust een geruit tafelkleed als horizon hebben en het formaat van de verschillende prenten hoeft helemaal niet met elkaar te kloppen. Ellen: ‘’We hebben de werkelijkheid bewust losgelaten. De platen in het boek zijn kapstokjes om verhalen en herinneringen aan op te hangen. De rest komt vanzelf.’’  WILLEKE HEIJKOOP

Pagina | 2

De ideeën kwamen vanzelf

Om te kijken, te praten en te doen

Aanbieding Nubenik* bestaat één jaar. Om dat te vieren, brachten Ellen van der Veen en Erika Meershoek een verjaardagkalender uit met illustraties uit het Lenteboek èn – om alvast een tipje van de sluier op te lichten - enkele platen uit de andere seizoenen, waaronder het

Ellen van der Veen is vormgeefster. Erika Meershoek is beeldend kunstenaar en werkt als begeleider van groenprojecten voor mensen met dementie. Verbazend soepel kwam het boek een jaar geleden tot stand. Ellen: ,,We hadden allemaal witte vellen opgehangen en zijn gewoon gaan tekenen. De ideeën kwamen vanzelf.’’ De twee maakten een filmpje – met medewerking van Dieuwertje Blok – en via crowdfunding kwam er voldoende geld binnen om het eerste boek te maken van een serie die de vier seizoenen zal beslaan. De Haiku op de eerste pagina van het boek is van Herman van Rompuy. Erika: ,,We mogen er bij elk jaargetijde een ervan om niet gebruiken. Dat vind ik heel bijzonder.’’ Inmiddels wordt het Nubenik* Lenteboek in het hele land en ook in België verkocht. Aan de drie andere seizoenen wordt inmiddels gewerkt. Het is de bedoeling het Nubenik* Zomerboek uit te laten komen in 2016. De Nubenik* volwassen prentenboeken worden uitgebracht door het Zaaigoedfonds, dat initiatieven neemt voor groen- en kunstprojecten voor mensen met dementie. Zie voor meer informatie: www.zaaigoedfonds.nu

Zomerboek dat inmiddels in de maak is. Voor lezers van Labyrint die het Nubenik* Lenteboek kopen (€ 24,50 inclusief BTW en verzendkosten) geldt een gereduceerde prijs van € 10 voor de kalender. Bestellen met vermelding ‘Lezer van Labyrint’ kan via www.zaaigoedfonds.nu/nubenik of per mail: [email protected]

Yvonne van Gennip: ‘Dementie is een vreselijke ziekte’ Het ‘Parelsnoer’-onderzoek dat wordt uitgevoerd door het VUmc Alzheimercentrum richt zich op een betere diagnose. Thans duurt die gemiddeld veertien maanden, een periode die korter moet. Een bloedtest zou daar een bijdrage aan kunnen leveren. Bovendien hopen de onderzoekers dat hun werk nieuwe inzichten oplevert over het ontstaan van Alzheimer.

Het startsein van de tandemtocht werd in Haarlem gegeven door Yvonne van Gennip. Naast haar Gerda van Ginneken, voorzitter van de stichting 2bike4alzheimer.

‘Ik weet wat het is, dementie. Mijn moeder had het. Het is een vreselijke ziekte.’

Zo begon voormalig schaatskoningin Yvonne van Gennip haar toespraak bij de start van de vierde fietsmarathon 2bike4alzheimer in Haarlem. Het was de tweede keer dat deze tandemtocht (400 kilometer – 190 deelnemers) vertrok vanaf sportpark Olympia aan het Spaarne. Vóór zij het startschot loste attendeerde Yvonne van Gennip op het belang van 2bike4alzheimer. ‘Deze tocht is belang-

rijk’, benadrukte ze, ‘omdat die aandacht voor deze ziekte genereert en geld opbrengt voor onderzoek. En onderzoek is belangrijk. Want de groep mensen die getroffen wordt door dementie groeit.’ Er kon begin november een mooi bedrag worden overhandigd aan vertegenwoordigers van het z.g. ‘Parelsnoer’onderzoek: € 83.699, opgebracht door donateurs en sponsors van de tandemteams. Daarmee bereikte de stichting 2bike4alzheimer in vier jaar een totaal van ruim € 290.000 dat ten goede is gekomen aan onderzoek.

Intussen is de inschrijving al geopend voor de vijfde tocht op 17 en 18 september 2016. Deze lustrumeditie zal niet starten in Haarlem maar in Amersfoort waar het bureau van Alzheimer Nederland is gevestigd. Met deze verplaatsing denkt de organisatie meer deelnemers te kunnen trekken ‘vanwege’ – zegt voorzitter Gerda van Ginneken – ‘de meer centrale ligging.’ Een andere verandering is dat de tocht volgend jaar niet alleen openstaat voor koppels maar ook voor individuelen. Ook daarmee hoopt de stichting de deelname te vergroten.  PETER HEERKENS Voor informatie en aanmelding: http://www.2bike4alzheimer.nl

Mijn oma heeft Alzheimer

‘

Zo’n tien jaar geleden viel het me op dat mijn oma vergeetachtig werd. Haar korte termijngeheugen ging heel geleidelijk achteruit. Mijn ‘omi’ betekent heel veel voor me; bij haar ben ik sinds vroeger al erg op mijn gemak. Zij zag dingen door de vingers waar mijn ouders iets strenger in waren, bovendien was ze altijd heel lief en belangstellend. Onze band is speciaal. Vroeger schreef ik haar ook regelmatig brieven. Als ik niet hoef te werken bezoek ik haar iedere week en vind het heerlijk om bij haar te zijn. Soms kan ik geen touw vastknopen aan wat ze me probeert te vertellen, maar het gaat me puur om het samenzijn en aanraken. Omi is bijna blind, maar als ik haar omhels weet ze meteen dat ik het ben.

Als ik bij haar ben masseer ik altijd haar voeten en geef ik haar een maskertje, dat vindt ze heerlijk. Eigenlijk heb ik me nooit verdiept in Alzheimer, ik ben er gewoon in meegegroeid. Samen hebben we echte kwaliteitsmomentjes die vooral ook nonverbaal zijn. Ik houd voortdurend haar hand vast en daar geniet ze van, van dat aanraken en ik ook. Maar ik help haar ook met tandenpoetsen en voeten wassen, dingen die ze vroeger ook bij mij deed, maar nu zijn de rollen omgedraaid. Het voelt heel fijn om iets terug te kunnen doen. Tijdens het masseren hebben we het wel eens over de dood. Daar is ze best angstig voor en dan probeer ik haar gerust te stellen. Er was een periode dat ik steeds verdrietig was als ik naar huis ging. Ik was steeds bang dat het de laatste keer zou zijn dat ik haar gezien had. Nu is dat beter in balans. Ik zou trots op haar zijn als ze kan loslaten en ergens, waar dan ook een mooie landing kan maken. Het is goed dit proces mee te maken. Voor mij voelt het inmiddels niet meer zo zwaar als ik wegga. Maar ik heb er wel lang over gedaan.

Wilt u uw kleinkinderen vragen of ze willen meewerken aan deze serie. Voor contact: Peter Heerkens, tel.06 – 26 36 09 35 / e-mail: [email protected]

‘

I n deze aflevering Cindy Albracht, 40 jaar uit  Amsterdam. De oma (98) van Cindy heeft  Alzheimer en woont in verzorgingshuis Spaar  en Hout in Haarlem.

PATRICIA JIMMINK

Pagina | 3

Voor een toekomst zonder Alzheimer Alzheimer Nederland is samen met de VriendenLoterij begonnen met de grootste landelijke campagne ooit voor dementie: de VriendenLoterij PrijzenMarathon. Het motto: Voor een toekomst zonder Alzheimer. Veel Bekende Nederlanders hebben aan deze actie hun naam verbonden, zoals André van Duin, Irene Moors, Linda de Mol en Eric Scherder.

Meedoen is heel eenvoudig: u koopt een lot van 13 euro, waarvan - zolang u meespeelt - de helft direct naar wetenschappelijk onderzoek gaat. U maakt dan zelf bovendien kans op mooie prijzen! Als dank voor het meespelen ontvangt iedereen een exclusief vergeet-mij-nietpennetje.

agenda Het Alzheimer Café is een ontmoetingsplaats voor mensen met dementie, partners, familie­leden en alle andere belangstellenden. Inloop voor alle café’s 19.00 uur, aanvang 19.30 uur, einde 21.30 uur. Toegang gratis.

Alzheimer Café Haarlem

Alzheimer Café Zandvoort

Elke eerste maandag van de maand Locatie: Trefpunt ’t Trionk, Van Oosten de Bruynstraat 60, Haarlem Info: Leny Haaring, 023 - 5 31 14 82

Elke eerste woensdag van de maand Locatie: ‘Ook Zandvoort’, steunpunt voor heel Zandvoort. Flemingstraat 55 - Bus 81 stopt voor de deur. Belbus en vrijwilligers die thuis gezelschap komen houden: Hulpdienst Pluspunt - Tel. 023 - 571 73 73 Info: Nathalie Lindeboom, 023 - 5 71 93 93

4 januari Wat merken we van de veranderingen in de zorg voor mensen met dementie? Er is het afgelopen jaar nogal wat veranderd in de regelgeving van zorg, ook wat betreft dementie. Draagnet bestaat niet meer. Wat nu? Wat doet de gemeente? Hoe zit het met een eigen bijdrage? Hierover wordt gesproken met verschillende deskundigen. 1 februari Handige hulpmiddelen voor het dagelijks leven. Er is de laatste tijd veel ontwikkeld waar mensen met dementie en hun familie baat bij kunnen hebben. Hoe kun je zaken nog zelf regelen, hoe kun je grip op je leven houden en je vrijheid vergroten? Er worden handige tips en adviezen gegeven. 7 maart Samenwerken met elkaar: Team van de toekomst. Mensen met dementie vragen zorg en ondersteuning. Hoe kun je hierin samenwerken met verschillende partijen? We hebben elkaar nodig. Hoe doe je dat? De Ontmoetingsgroep De Spaarnestroom vertelt over zijn proces naar het Team van de Toekomst, waar formele en informele zorg met elkaar verbonden zijn. Pagina | 4

6 januari Omgaan met veranderend gedrag. Dementie gaat dikwijls gepaard met onbegrepen veranderingen in het gedrag, zoals achterdocht, onrust of angst. Is er een verklaring voor dit gedrag en hoe kunnen we er het beste mee omgaan? Hierover een gesprek met een ervaren psycholoog. 3 februari Tips en trucs in en rondom het huis. Als gevolg van dementie staat het zelfstandig functioneren onder druk en kunnen er gevaarlijke situaties ontstaan. Er zijn min of meer eenvoudige hulpmiddelen die het zelfstandig functioneren ondersteunen en gevaarlijke situaties voorkomen. Een ergotherapeut geeft praktijkvoorbeelden. 2 maart Dementie en levenseinde. Het vrijwillige gekozen levenseinde staat sterk in de belangstelling. Vaak wordt de vraag gesteld of iemand met dementie nog wel zo’n beslissing kan nemen. Als die wens bestaat, wat kun je dan doen? Aan welke voorwaarden moet er zijn voldaan? Een huisarts uit Zandvoort licht dit onderwerp toe.

Alzheimertelefoon Sinds 1984 vraagt Alzheimer Nederland landelijk aandacht voor de ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie. Dagelijks werkt de organisatie aan een betere kwaliteit van leven voor mensen met dementie en hun naasten. Dat gebeurt door het bieden van informatie, ondersteuning en lotgenotencontact en door belangenbehartiging. Met 52 regionale afdelingen en duizenden vrijwilligers in het land is Alzheimer Nederland altijd dichtbij. Wie op zoek is naar een luisterend oor kan tussen 9.00 uur en 23.00 uur zeven dagen per week terecht bij de Alzheimertelefoon. Gratis: 0800 – 5088. Voor nadere informatie: www.alzheimer-nederland.nl Voor vragen: [email protected]

Labyrint is het informatieblad van de afdeling Zuid-Kennemerland van Alzheimer Nederland. Waarnemend voorzitter: Leny Haaring, tel. (023) 5 31 14 82. E-mail: [email protected] Bankrelatie: 15.06.53.131 t.n.v. Alzheimer Nederland Afdeling Zuid-Kennemerland te Haarlem. Labyrint verschijnt vier keer per jaar in een oplage van plm. 1.000 exemplaren. Redactie: Peter Heerkens Medewerkers: Leny Haaring, Willeke Heijkoop, Patricia Jimmink Vormgeving: Engel Kluis, neXus grafisch ontwerp. Redactie-adres, tevens secretariaat van de afd. Zuid-Kennemerland: Hans Houweling, Alexanderstraat 14, 2011 VE Haarlem, tel. (023) 5 31 14 82.

bijlage

Kees Sipkes op 64-jarige leeftijd.

‘Ik ben dus mijn vrijheid kwijt?!’ ‘Mag je iemand met dementie zó portretteren, zó duidelijk voor iedereen die het leest? Als ik het hem zelf vraag, kan hij zo’n beslissing dan overzien? Zou hij dat gewild hebben toen hij nog bij zijn volle verstand was? Zou ik dat willen als het mij overkwam?’ Leny Haaring voelde zich voor een groot dilemma staan toen zij - werkzaam als psycholoog bij SHDH – het plan opvatte voor een interview met Kees Sipkes die in het Anton Pieckhofje in Haarlem woonde..

Ze legde haar tweestrijd voor aan verschillende mensen. Het leverde – zegt zij – boeiende gesprekken op. ‘Dat is ook dementie, niet alleen de verhalen van mensen met beginnende dementie die het nog goed kunnen verwoorden, dit is óók de realiteit’. ‘Natuurlijk mag je het opschrijven’ zei Kees’ zoon Max, net als zijn vader journalist. ‘Dat zou hij ook vroeger goed gevonden hebben, dat weet ik zeker.’ En zo ontstond bijgaand artikel.  Peter Heerkens

Boosheid over het opgesloten zijn Hij staat bij de buitendeur. ‘Ik ga hoor’, zegt hij en probeert de deur open te krijgen. Ik probeer hem tactisch af te leiden. Maar hij houdt vol: ‘Betekent het dat ik nu mijn vrijheid kwijt ben?‘ Ik ken hem nog maar kort. Nu kijkt hij echt boos. ‘Ik ben dus mijn vrijheid kwijt? Maar daar heb ik mijn hele leven voor gevochten!’ Hij is een grote, gezond ogende man met een mooie bos grijs haar. Hij wil naar buiten en staat bij de uitgang van het hofje. Je ziet niet aan hem hoe dement hij is. Je zou hem zo naar buiten laten. Dat is af en toe al gebeurd. Ik zeg hem dat hij niet alleen naar buiten mag. Hij (vol ongeloof): ‘Alleen onder begeleiding? Ik ben geen kind. Ik wil ook geen inbreuk doen op jullie tijd. Heb ik dat afgesproken? Daar weet ik niets van. Ik heb ook geen geheugen meer, dat is de pest!’

‘Ik heb ook geen geheugen meer, dat is de pest!’ In de eerste weken kwam zijn vrouw Jannie dagelijks langs. Ik heb er wel eens bijgezeten. Toen viel op hoe kort zijn geheugen al was. Jannie legde, met engelengeduld, alles keer op keer opnieuw uit. Ook dat liet me niet koud, want ook haar aanblik was die van een gesloopte vrouw. Jaren en jaren had ze de zorg voor Kees volgehouden. Ze was met haar kinderen bij een aantal huizen langs geweest. Ze dacht dat Kees het in het Anton Pieckhofje het beste zou hebben. Maar Kees snapte er niets van. ‘Waar woon jij dan? Waarom kan ik dan niet naar huis? Ik kan toch voor je zorgen?’ Ik hoorde een welbespraakte man met overwogen

Een emotioneel moment (2007). Kees Sipkes zwaait de rouwauto na waarin zijn overleden vrouw Jannie. Links van hem zoon Merijn, rechts zoon Okke.

argumenten. Dat was ook zijn vak. Aan anderen dingen helder overbrengen. Dat deed hij eerst jarenlang als dagbladjournalist en later als persvoorlichter bij het Rijksmuseum en de gemeente Haarlem. Toen ik Kees vroeg of hij mee wilde werken aan een interview vroeg hij eerst kritisch waar het voor was. Hij reageerde alsof hij de journalistiek nog dagelijks beoefende en de regie nog goed in handen had. Na mijn uitleg ging hij direct akkoord. ‘Daar moet je over praten. Goed dat iedereen dat weet, hoe dat gaat met het geheugen’, was zijn reactie. De boosheid over het opgesloten zijn, niet alleen de deur uit te kunnen bleef een aantal weken aanhouden. Hij was dan tot in zijn diepste ziel boos. Hij raakte daarmee iedereen. Het deed iedereen pijn om voor hem de deur dicht te houden. Tot de dag voor zijn opname liep hij uren door de binnenstad. En hij vond altijd de weg naar huis. Want de stad kende hij op zijn duimpje. Hij gaf er geregeld rondleidingen. Over details in de stad kan hij ook nu nog mooi vertellen. Alleen de weg hier vindt hij niet meer. Na verloop van tijd en met een steeds beter op hem afgestemde begeleiding kregen de rustige momenten de overhand. Het heeft wel heel veel van de verzorgenden gevraagd. Dat ze het steeds weer konden opbrengen kwam ook door zijn innemende persoonlijkheid en de wederkerigheid in het contact.  Vervolg volgende pagina 

Vervolg vorige pagina 

‘Ben ik zó achteruit gegaan?!’ Op een dag zijn de zoons van Kees Sipkes op bezoek geweest om het hem te vertellen: Jannie is overleden. Ik vraag hem door over zijn vrouw. Dan hoor ik opeens een trotse man. Trots op zijn vrouw. Hij vertelt. Jannie had veel bijgedragen aan het kunstleven in Haarlem, zij was ook betrokken geweest bij allerlei maatschappelijke ontwikkelingen en acties. Onrecht was haar een doorn in het oog. Had de bezetting georganiseerd van de abortuskliniek Bloemenhove toen Dries van Agt als minister van justitie deze wilde sluiten. Zij was een eigenzinnige en oorspronkelijke vrouw. Dat was in haar tijd niet gewoon. Een paar maanden later. Ik zit naast dezelfde man die in februari de deur uit wilde. Hij zit in een stoel, zijn blik lijkt leger. Niets doet meer denken aan de man die aan de deur stond te schudden. ‘Het is hard gegaan’ zegt iedereen. Naast het verdriet heeft de dementie in enkele weken zijn vitaliteit gesloopt. Zoals de golven van de zee het zandkasteel wegspoelen en alleen de contouren in het zand nog zichtbaar zijn, een restant van wat was, een lichte verhoging als rest in het vlakke zand.

‘Ik ben een open boek je kunt het alleen niet meer lezen…’ ‘Laten we het maar proberen’ zei hij toen ik hem opnieuw uitlegde waar het interview voor bedoeld was. Hij zat er op zijn gemak bij, alsof hij het nog dagelijks gewend was. Ik vroeg naar zijn werk en leidde hem naar de journalistiek. De juiste woorden zoeken gaat niet meer zo vanzelf. ‘Journalist’. Waar ben je begonnen als journalist ? ‘Oh mijn hemel, eh, waar ben ik begonnen?’ hij kijkt me vragend aan. Bij welke krant? ‘Oh, bij het Haarlems Dagblad, geloof ik , ja dat geloof ik wel. En ik heb in Amsterdam een krant gehad, maar ik weet niet weer welke.’ Bij het noemen van het Vrije Volk kwam direct de herkenning. Zo gaat dat vaak. Een landelijke krant van formaat die er niet meer is. ‘Ja, het Vrije Volk was het, dat was een leuke tijd.’ Als ik vraag terug te kijken op zijn leven en hem naar zijn leeftijd vraag, geeft hij aan van 1925 te zijn. ‘Dus reken maar uit! Ik weet het nooit precies.’ Hoelang hij al geheugenproblemen heeft of wie het opmerkte weet hij niet meer. ‘Dat zal de omgeving wel geweest zijn.’ Ja, hij had er wel last van, vond het vervelend. Hoe dat ging? De geheugenproblemen kwamen heel geleidelijk, vertelde Jannie. Hij gaf wel vaker een ontwijkend antwoord, had zijn aandacht niet altijd bij haar vragen, dan valt het niet zo op. Toen hij op een vakantie de weg niet meer kon vinden, realiseerde ze zich dat het echt niet goed was. Steeds meer liet zijn geheugen hem in de steek. Hij raakte ook in zijn eigen buurt de weg kwijt. Op mijn voorzetten gaat hij grif in, beaamt dat zijn

Kees Sipkes op zijn 88ste verjaardag in 2013. Een uitje met kleinkinderen Tamar en Addik en zijn zoon Max.

vrouw veel van hem ging overnemen. Weten doet hij het niet meer. ‘Ik heb helemaal geen geheugen meer, nou ja, een slecht geheugen’ relativeert hij. Nee, hij denkt er niet meer over na. ‘Het is geleidelijk zo gekomen. Het wordt steeds erger.’ Of hij daar iets van merkt? ‘Nee, maar dat weet ik.’ Op mijn vraag hoe hij het vond om te moeten verhuizen omdat het thuis niet meer ging, antwoordt hij rustig dat hij dat niet meer kan beoordelen. Alsof het om een vluchtig iets gaat, terwijl ik weet hoe gedreven hij naar huis wilde toen hij hier pas was. Vervreemdend werkt het om deze vragen aan hem te stellen. Hoe groot is de afstand tussen het moment van beleven en het er zo afstandelijk over geïnterviewd worden. Niet meer bij emoties kunnen komen, is dat erg en voor wie is dat erg? Waar houdt hij zich mee bezig? Hij denkt er even over na: wandelt veel, leest de krant. Somt op: Haarlems Dagblad, het Vrije Volk, en Vrij Nederland dus. Wat is realiteit? Zoals je die beleeft? Ik vraag hem over een krantenfoto op zijn deur. Het is zijn foto van enige jaren terug met de tekst: Dat u wake over open(baar)heid! ‘Is dat een uitspraak van jou?’ ‘Dat zou best kunnen, ja, dat ben ik, geloof ik. Ja, dat je waakt over openbaarheid, dat alles wat beslist wordt, dat daar achtergronden van bekend zijn. Dat er bijvoorbeeld niets in de doofpot wordt gestopt. Dat vind ik de taak van de journalistiek. Democratie bestaat niet zonder openheid .’ Hij legt het me als een leraar uit. Zonder de passie die hij vroeger ongetwijfeld voor dit thema bezat. Ik confronteer hem met een uitspraak toen hij hier pas woonde: ‘Ik ben een open boek je kunt het alleen niet meer lezen.’ Hij schiet in de lach, vindt het wel een passende uitspraak. ‘Ik wist niet meer dat ik het zelf gezegd had, maar het is wel zo.’ Hoe zal het verder gaan, heeft hij daar een idee bij? Hij reageert laconiek: ‘Opzien tegen wat er komt? Nee, dat hoort bij het leven. Ik zie niet op tegen het ouder worden of zo. Er valt nog wel te genieten - de buitenlucht, de sfeer…Vooral kijken. Kijken naar kunst, naar architectuur. De binnenstad van Haarlem vind ik erg mooi, erg plezierig.’ Als hij mijn artikel leest haalt hij er als eerste wat typefouten uit. ‘Goed verhaal, zorgvuldig’ zegt hij rustig. ‘Je bent er wel ingedoken. Ben ik zó achteruit gegaan…?!’ Ik zeg zijn openheid bijzonder te vinden.’Oh, nou, ik vind het heel normaal.’ Hij vraagt in welk blad het artikel wordt gepubliceerd. ‘Ik wil dat tijdschrift wel hebben. Doe er een briefje bij, ik ben nogal vergeetachtig.’ LENY HAARING Met dank aan Kees’ zoon Max Sipkes (Kees Sipkes is inmiddels overleden. Hij werd 89 jaar)