Kwetsbare kerk. Bidt onophoudelijk. door Heleen Murre - Van den Berg. Leids Kerkblad 1

23E JAARGANG NUMMER 7 september 2013 UITGAVE VAN DE PROTESTANTSE GEMEENTE TE LEIDEN EN DE EVANGELISCH-LUTHERSE GEMEENTE TE LEIDEN E.O.

Kwetsbare kerk door Heleen Murre - Van den Berg

Niet zo lang geleden werd ik uitgenodigd om naar de Noorderlichtkerk in Zeist te komen. Deze protestantse wijkgemeente deelt haar gebouw al enige jaren met de Assyrische Mar BenyaminParochie, grotendeels bestaande uit christenen uit Irak, waarvan de meesten na de Golfoorlog van 1991 in Nederland zijn gekomen. Deze Assyrische christenen wonen verspreid door het hele land, maar komen zo’n twee keer per maand bij elkaar in Zeist, om samen de liturgie te vieren en elkaar daarna uitgebreid te spreken. Deze zondagmiddag werd de net uitgekomen film Parkhoneeta, “De Vlinder” vertoond, in aanwezigheid van een van de regisseurs. De film vertelt het verhaal van een kleine Assyrisch-christelijke gemeenschap in het noorden van Irak, van een liefde die gedwarsboomd lijkt te worden door een kortzichtige vader en een arrogante Assyrisch-Canadese familie die het leven in het Midden-Oosten niet meer begrijpt, van vluchtelingen uit de stad

Mosul waar het leven voor christenen niet langer veilig is, van een bazige stiefmoeder die haar kinderen van school houdt, en van kinderen die al schapenhoedend in de koude bergen verdwalen maar gered worden door de samenwerking van Assyrische en Koerdische mannen.

De Assyrische Kerk van het Oosten (ook bekend als de ‘Nestoriaanse Kerk’) is een van de kleinere kerken in het MiddenOosten, een groep die alleen in het noorden van Irak en het uiterste noordoosten van Syrie in wat grotere aantallen aanwezig is. Net als alle kerken van de regio heeft ze te lijden onder de gevol-

Bidt onophoudelijk Tijdens de dienst wordt veel gebeden. Bij veel mensen komt daardoor soms wel eens de gedachte op ‘gaan we nou alweer bidden?’ Toch hebben alle gebeden een logische plek in de eredienst. Een verootmoedigings- of drempelgebed dat aan het begin van de dienst gebeden wordt, bidt om inkeer van de aanwezige gelovigen en vraagt om kracht, zodat wij ons kunnen richten op God. Het kyriegebed, dat er vaak op volgt, vraagt aandacht voor de meest acute problematiek in de wereld: zaken waar we zo verbijsterd over zijn dat we er geen woorden voor hebben. Zo keren we langzaam van buiten naar binnen. Als de Bijbel wordt geopend en de dienst van het woord begint, wordt er gebeden of de Geest in onze harten mag neerdalen, zodat wij de woorden die zullen klinken goed kunnen verstaan. De voorbeden doen ons weer naar buiten kijken, de wereld in. Dan bidden we voor zaken waar we ons in ons eigen leven, het leven van de gemeente en de wereld zorgen om maken, er is ruimte voor ons eigen gebed en tot slot klinkt het gebed dat Jezus ons leerde en wij ‘by heart’ kennen. Als opdracht voor de week die voor ons ligt. Irma Pijpers

Leids Kerkblad | 1

Vervolg van pagina 1 gen van de grote omwentelingen die in de regio hebben plaatsgevonden, vooral van de burgeroorlogen in Irak en Syrië. Als gevolg daarvan zijn vele Assyriërs de regio ontvlucht, hoewel er ook velen eerst in Syrië en nu vooral in Libanon afwachten hoe de situatie zich ontwikkelt. De Assyrische Nederlanders zijn met nauwe banden met deze gemeenschappen in het Midden-Oosten verbonden – velen hebben familie in Irak, Syrië of Libanon als gevolg van recente of al eerdere migraties. Een film als Parkhoneeta roept dat verloren thuisland in herinnering. De film brengt in beeld hoe christenen in de regio hun positie zien: geweld dat

Colofon Leids Kerkblad is een uitgave van de Protestantse Gemeente te Leiden en de Evangelisch-Lutherse Gemeente te Leiden e.o. Dit blad verschijnt 8x per jaar; tussentijds wordt (wijk-)informatie verspreid. Redactieraad De redactieraad wordt gevormd door de scriba’s of andere vertegenwoordigers van de wijken en kerkelijke organen en is verantwoordelijk voor deze uitgave. Redactie ds. A. Alblas, hoofdredacteur mw. H. Eshuis-Boter, eindredactie ds. H.J. Hemstede, interviews E. van der Plicht, algemeen mw. J.I. Schoonwater, jongerenredactie mw. E.E. Veenstra-Monteban, algemeen mw. S.G. Visscher, eindredactie en website Fotoredactie Voor gebruik van de in dit blad gepubliceerde foto’s door derden is voorafgaande schriftelijke toestemming vereist van de redactie. H. Bertram J. van Duuren H. Labots E. Elstak F. Voets

N. Bavelaar mw. H. van den Broek A.P.J.J. Snepvangers mw. M. van Vliet H. Kuipers

Advertentieredactie R. Favier, e-mail:[email protected] Administratie, abonnementen en klachten over bezorging enz.: Van Vollenhovenkade 22, 2313 GG Leiden, telefoon: 071-5764145 [email protected] Het volgende nummer verschijnt op 17 oktober De kopij moet uiterlijk op zaterdag 5 oktober om 09.00 uur zijn ingeleverd: wijkberichten bij de scriba, algemene berichten bij de redactie: [email protected] Vormgeving en druk Groen Media Leiden

2 | Leids Kerkblad

vooral tegen christenen lijkt te zijn gericht, de afbreuk van de traditionele christelijke gemeenschappen door de verlokkingen van migratie naar het Westen, het gevaar dat juist de hoger opgeleiden het thuisland verlaten, maar tegelijkertijd ook de angst voor het ontbreken van voldoende scholing voor de kinderen. In Parkhoneeta loopt het bijna allemaal goed af: de geliefden krijgen elkaar, de kinderen worden teruggevonden en gaan weer naar school, de Assyrische-Canadezen keren terug naar Canada en de vluchteling uit Mosul herbouwt zijn leven in het dorp van herkomst. Internationale migratie of de grote stad blijken tweede keus ten opzichte van het Assyrische thuisland; vervolging en dreiging, hoe realistisch ook in beeld gebracht, verdwijnen naar de achtergrond als gekozen wordt voor het eenvoudige leven in het dorp van oorsprong. Op het platteland van NoordIrak kan de kwetsbare vlinder overleven.

Of dat ook elders kan, is niet in de film, maar wel via de film te vinden. Deze film is het product van financiële en praktische samenwerking van Assyriërs in Irak met die van de rest van de wereld, met bijdragen uit bijvoorbeeld de VS, Canada en Noord-Irak. Gezamenlijk zetten zij zich in voor het behoud van de Assyrische christelijke cultuur. Daarmee is het voortbestaan van de Kerk van het Oosten in Irak of elders in het Midden-Oosten niet gegarandeerd, maar is het wel duidelijk dat deze groep, als kerk en als gemeenschap, ondanks de zware tijden in het thuisland, een vitale gemeenschap vormt. Een vitale gemeenschap voor wie landsgrenzen relatief zijn, het thuisland mobiel, en het geloof een vaste zekerheid in zware tijden. Heleen Murre - Van den Berg hoogleraar in de geschiedenis van het wereldchristendom aan de Universiteit Leiden

Organist in beeld Organist zijn en de gemeente begeleiden - in mijn geval in de Vredeskerk - lijkt op het oog een solofunctie te zijn. Niets is minder waar. Verschillende elementen vormen voor mij een boeiend geheel dit werk te mogen doen en te blijven doen. Voorbeelden: Op dinsdagavond bereiden ambtsdragers, voorganger en organist de dienst voor. We laten de Bijbelteksten voor zich spreken en kiezen de liederen. De eredienst vraagt om literatuurspel op daarvoor passende momenten. Over geïmproviseerde intonaties en voorspelen is nagedacht. Zaken op langere termijn bespreken we in het Muzikaal-Liturgisch Overleg. In de eredienst komt alles samen, zij vormt het hart van samen gemeente zijn. Een organist mag daarin de leiding hebben voor de gemeentezang, daarin dient zij/hij de gemeente. Gert van der Keur

Jong!

Jacqueline Schoonwater [email protected]

M25 Leiden d’r ff tussenuit

Vrijdag 14 juni was het dan eindelijk zo ver: d’r ff tussenuit, de boottocht door en rond Leiden en omgeving met cliënten van De Binnenvest en het Inloophuis Psychiatrie. De jongeren van M25 kregen zo een kans om in gesprek te gaan met de cliënten en ze wat beter te leren kennen. Voor de cliënten zelf was het een dagje lekker ontspannen.

Bingo!

Koffie en krentenbollen

Pannenkoeken

Om één uur verzamelden jongeren, vrijwilligers en cliënten zich bij de Zijlpoort in Leiden. Iedereen zocht snel een plekje en precies half twee vertrok de boot. Het begon wat stilletjes op de boot maar niet veel later werd er heen en weer gelopen, gepraat en gelachen. De jongeren van M25 brachten koffie rond…en krentenbollen! Er werd natuurlijk ook genoten van het uitzicht en het lekkere zonnetje op het achterdek.

Weer aan land ging iedereen even zijn eigen weg, maar bijna de hele groep was om vijf uur weer aanwezig bij Pannenkoekenhuis Oudt Leyden. Iedereen bestelde een grote pannenkoek en wat te drinken. Er werd genoten van het eten en de gesprekken. Een bont gezelschap met verschillende mensen die uiteindelijk gezellig door elkaar zaten.

Toen we begonnen met het spelletje bingo werd er al snel gejuicht en geklapt. Bovenste rij, onderste rij en de volle kaart, de spanning was te snijden. Geluksvogels met drie prijzen, pechvogels met steeds nog maar twee cijfers over en toch niet gewonnen.

Spreekt God? Jazeker! LBG dienst met de basiscatechese ‘Voorlezen ga ik dus echt niet doen, maar het was wel een leuke dienst.’

‘Ik vond het echt heel leuk om vooraan te zitten!’ ‘Ik begreep de woorden veel beter, en de dominee keek telkens zo leuk naar ons.’ ‘Ik wil wel vaker iets voorlezen, het was eigenlijk helemaal niet eng.’

Niet alleen de kinderen van de basiscatechese vonden de ‘BC-afscheidsdienst’ heel bijzonder, ook de rest van de gemeente heeft ervan genoten. In de Leidse Binnenstadsgemeente draaien de verschillende groepen twee jaar voordat ze opschuiven naar een volgende club. En bij de basiscatechese maken we er een aparte dienst van. Dominee Ad durfde het aan om de groep te vragen om mee te denken over het onderwerp van de preek. En zo ontstond het thema

van de dienst: ‘spreekt God eigenlijk nog wel tot ons?’ Er zijn zoveel mooie verhalen waarin we lezen dat God met de mensen sprak; je zou er toch haast jaloers op worden. Bepaald geen kinderachtig onderwerp, en het werd ook volwassen behandeld. In de preek langs verschillende verhalen wandelend, werd ons duidelijk: ‘…als je mijn woorden spreekt, dan spreek Ik. En als je de dingen doet die Ik zo graag doe, dan ben Ik er. Vertrouw erop: je zult het zien!’ Een paar dagen na de dienst heeft Ad de kinderen opgebeld om te vragen wat ze ervan vonden. Een paar van die reacties heeft u hierboven kunnen lezen. Verder was er nog de opmerking: ‘Ja, en je zei ook nog dat oefenen met godsdienst en je geloof ook heel belangrijk is. Dat vind ik eigenlijk wel een goeie.’ Ans van Broekhuizen – De Rooij

Leids Kerkblad | 3

Bijzonder Kerkenwerk Leiden Predikant: ds. A. Alblas, Jac.P. Thijsselaan 43, 2341 PM Oegstgeest, tel. 071 - 5232488, [email protected] Secretaris: E. van der Plicht, Mesdaglaan 101, 2182 SG Hillegom, [email protected] Penningmeester: F. van Dijk, Doelengracht 4, 2311 VM Leiden Bankrekeningnr.: 783995 t.n.v. penningmeester Bijzonder Kerkenwerk Website www.openkerkleiden.nl

Laatste Hooggetijde 2013 Een moment van meditatie in de weldadige stilte van de Hooglandse Kerk. Dat is in één zin een Hooggetijde. Een Psalm, muziek, even tot rust komen na een drukke week. Op zaterdag 14 september vindt alweer de laatste Hooggetijde van dit seizoen plaats. Om 12.00 uur gaan de deuren van de Hooglandse Kerk open.

Evensongs De Leidse Cantorij onder leiding van Hans Brons zingt op zondagavond 15

Schola Davidica

september in de Hooglandse Kerk een Evensong. Organist is Theo Visser. De introit vanuit het hoogkoor is van Rheinberger. De anthem is van Arvo Pärt: ‘The Beatitudes. De Canticles zijn in een

Column

zetting van Charles Wood. De chant is psalm 42: ‘Like as a deer’. Het thema van deze Evensong is ‘Smachten naar de levensbron’. Aanvang: 19.00 uur. Een maand later, op zondag 13 oktober, wordt op hetzelfde tijdstip een Evensong gezongen door de Utrechtse Schola Davidica onder leiding van Lisette Bernt. Organist is Jan Hage. Het thema is dit keer ‘Wat je niet kent van jezelf’. Wie niet kan wachten, kan terecht op openkerkleiden.nl. In de agenda staat een geluidsfragment van de Schola Davidica.

Open Kerk Leiden verwelkomt Robert Prang als nieuwe blogger. Zijn eerste blog ‘Vrijheid’ is eind augustus gepubliceerd. Robert Prang is als senior adviseur verbonden aan de GGZ, ook is hij actief binnen het CDA. Van huis uit is hij theoloog, hij gaat regelmatig voor in Justitiële Inrichtingen. In zijn werk, dat ligt op het snijvlak van

Jan Jan Boersema Boersema

Natuurlijk

Afgelopen zomer kampeerde ik op een terrein van Staatsbosbeheer, ook wel natuurcamping genoemd. Alles ademt daar natuur. In het washok ontstond een discussie over allergie door zeep. ‘Ik gebruik uitsluitend natuurlijke zeep’, zei iemand. ‘Veel beter dan die chemische troep’. ‘Volgens mij is alle zeep chemisch’, beweerde een kleine wijsneus die zich in de discussie mengde. ‘Ja, maar niet alles is synthetisch’, wist een andere kampeerder, die kennelijk had doorgeleerd. ‘Precies’, zei de groene zeepgebruiker, ‘en daarom houd ik het bij wat de schepping ons biedt’. ‘De schepping? Werd er toen ook al gewassen?’, vroeg iemand retorisch. Plotseling zaten we zowaar in een theologische discussie. Bijna ongemerkt was er een vraag opgedoken waar de kerkvaders al mee worstelden. Die vroegen zich indertijd af of je wol wel blauw mocht verven. Als God dat had gewild, waarom waren er dan geen schapen met een blauwe vacht? Hebben we op de vraag of er een natuurlijke norm is inmiddels al een goed antwoord? De zeepdiscussie leert ons: nee natuurlijk.

4 | Leids Kerkblad

zorg en justitie, komen beleid, politiek en maatschappij vaak dicht bij elkaar. Dit daagt hem uit en roept ook vragen op. Vragen die beleidsmatig beantwoord kunnen worden, maar vaak ook stof tot verder nadenken bieden. Zoals hij stelt: ‘In de snelheid van onze samenleving mis ik vaak de rust om weloverwogen tot een keuze te komen. Maar die rust kun je zelf inbouwen. Door bij tijd en wijle afstand te nemen, te luisteren, te lezen en te ontspannen. Ik doe dat graag met een boek, de krant, in de concertzaal of met een goed glas wijn’. En dus nu ook met bloggen! Met de vakantie achter de rug zijn ook de andere OKL-bloggers weer in de pen gekropen. Terug van weggeweest is bijvoorbeeld Ad Alblas. Nog niet helemaal geland na een paar weken op de hei of die trip in dat verre buitenland? Lees dan zijn blog maar.

Twitter Zowel OKL als Ad Alblas zijn te vinden op Twitter. Blijf op de hoogte van de laatste OKL-ontwikkelingen via @OpenKerkLeiden. Volg @adalblas en vind elke dag een frisse en uitdagende gedachte in je tijdlijn.

Bezoek wekelijks OPEN KERK LEIDEN: www.openkerkleiden.nl

Kerk en Cultuur door Petra M. Sijpesteijn

400 jaar Arabisch in Leiden In 1613 werd de eerste hoogleraar Arabisch benoemd aan de universiteit Leiden. De universiteit bestond zelf nog maar net. Die was gesticht in 1575 om, zoals de stichter Willem van Oranje had bepaald, te dienen als een solide bolwerk voor vrijheid en goed bestuur van het land. Aan de jonge Leidse universiteit bestonden drie grote faculteiten, die der theologie, rechtsgeleerdheid en medicijnen. Het Arabisch werd al heel snel aan het curriculum toegevoegd, veel vroeger dan in andere universiteiten in Europa. Deze lange geschiedenis heeft zeker bijgedragen tot de wereldberoemde reputatie die Leiden nog steeds heeft op het gebied van de studie van het Arabisch en de Islam. De eerste die Arabisch doceerde was de hoogleraar Hebreeuws, Raphalengius († 1597). Maar de grote kracht achter de stichting van de leerstoel Arabisch was de franse veelzijdige topgeleerde Josephus Scaliger (1540-1609). Om de reputatie van de universiteit te bestendigen was Scaliger in 1593 door de universiteit aangetrokken.

omdat, zoals hij zei, Arabische teksten wetenschappelijke informatie en inzichten bevatten die niet beschikbaar zijn in enige andere taal. De Arabieren overtroffen daarbij, volgens Erpenius, de Grieken en Romeinen met hun onschatbare bijdragen op het gebied van medische wetenschap, wiskunde, sterrenkunde, geografie, filosofie en geschiedenis. Als levende semitische taal zou het Arabisch ook helpen om het Hebreeuws van het Oude Testament beter te begrijpen. Economische motieven (handel) en een betere kennis van de islam, om die te kunnen bestrijden, speelden ook een rol. Erpenius kon al gebruik maken van de Arabische manuscripten die Scaliger na zijn dood aan de universiteit geschonken had. De collectie Oosterse handschriften is een van de rijkste en belangrijkste in de wereld en blijft een bron van studie voor Leidse en buitenlandse geleerden.

In 1599 had de universiteit besloten dat er een hoogleraar Arabisch benoemd kon worden, maar de aangewezen kandidaat, Ferdinandus, stierf voordat hij zijn taken op zich kon nemen. Het feit dat de positie pas twaalf jaar later weer gevuld kon worden toont hoe klein en onderontwikkeld het vakgebied van het Arabisch was in Europa.

Om de indrukwekkende geschiedenis van de studie van het Arabisch en de Islam in Leiden te vieren organiseert de universiteit tal van activiteiten waarbij de verschillende aspecten van de rijke en belangrijke Arabische cultuur en de band met Leiden aan bod komen.

Thomas van Erpen of, volgens zijn latijnse naam, Erpenius had aan de universiteit theologie gestudeerd van 1602 tot 1608, waarbij hij ook Arabisch gevolgd had bij Scaliger. In 1612 werd hij voorgedragen voor de hoogleraarspost en in 1613 sprak hij zijn oratie uit. Erpenius benadrukte in zijn inaugurele rede het nut van de studie van het Arabisch voor alle studenten,

In een stadswandeling (aangeboden als wandeling met een gids en vanaf 31 oktober als boekje te koop in Leidse boekhandels) worden de

sporen van 400 jaar interactie tussen de stad en de Arabische en Islamitische wereld beschreven. Het zomerprogramma van de Hortus (nog tot 31 oktober) staat in het teken van bloemen en planten van 1001 nacht. Het Museum van Volkenkunde opent op 9 september een tentoonstelling over de Islamitische pelgrimage naar Mekka. Twee concerten brengen schitterende Arabische muziek naar Leiden en op een Arabische cultuurmarkt zal Arabische poëzie voorgedragen worden. Voor verdere informatie kunt u terecht op: www.400jaararabisch.weebly.com Petra M. Sijpesteijn hoogleraar Arabische taal en cultuur aan de Universiteit Leiden

Leids Kerkblad | 5

Raad van Kerken in Leiden Secretaris: mw. J. Sorgdrager, Zoeterwoudsesingel 12, 2313 AZ Leiden; tel. 0624137008 Voorzitter: ds. A.Alblas, Jac.P.Thijsselaan 43, 2341 PM Oegstgeest, telefoon 071- 523 24 88; email: [email protected] Internet: www.raadvankerkenleiden.nl

Kerkennacht Op vrijdag 21 en zaterdag 22 juni was het kerkennacht. Dit oecumenisch initiatief is aardig wat keren in het nieuws geweest. Het ANP noemde een getal van 150.000 bezoekers. Misschien wat optimistisch, maar in heel ons land gingen kerkdeuren open en dromden mensen door de straten. Ook Leiden deed weer mee. De deuren gingen open van de Hartebrugkerk, de Marekerk, De Bakkerij, de Hooglandse Kerk, de Heilige Lodewijkskerk, de OudKatholieke Kerk, en Kerkelijk Centrum De Regenboog. Medewerkers en bezoekers, bij elkaar waren er zo’n 750 mensen op de been.

Vredesweek

sfeer. Daarnaast was er muziek van koor, blaasinstrumenten en orgel. De gedachtenistafel werd regelmatig bezocht. Daar konden bezoekers hun overleden dierbaren gedenken en een gebed achterlaten bij de gebedswand. Het was een mooie samenwerking tussen twee kerkelijke gemeenten die samen gebruik maken van deze prachtige kerk. Jan Hulzinga

Levensbeschouwelijk platform Koptische Kerk in Nederland

Scholen voor compassie

De intronisatie van de Koptische bisschop Arseny El Baramousy vond plaats op donderdag 27 juni in Amsterdam. Eerder, op zondag 16 juni, is priester Arsenious

De Dalai Lama, één van de opstellers van het Charter for compassion, heeft leraren en ouders voorgehouden: “laten we bij de opvoeding van de jeugd niet alleen aan het verstand maar ook aan hun harten denken”.

Tijdens de vredesweek participeert de Raad van Kerken in het initiatief van de vredeswake. Uitgebreide informatie hierover op de Diaconiepagina (10).

Impressie uit de Hooglandse Kerk Tijdens de kerkennacht kwamen er dit jaar 200 mensen naar de Hooglandse Kerk. Bij binnenkomst werd direct de aandacht getrokken door de foto’s van mensen van over de hele wereld en de twee mooie kunstwerken vanuit de LSE. Er was veel ruimte voor licht en stilte. Ieder uur werden er kaarsen binnen­ gedragen en later op de avond gaf dat licht, samen met de stilte, een bijzondere

door paus Tawadros II in de grote kathedraal van Caïro geconsecreerd tot bisschop. Drs. Henk van Hout heeft als voorzitter van de Raad van Kerken in Nederland de intronisatie bijgewoond. Het is voor het eerst dat de ruim 6000 Kopten in Nederland een eigen bisschop krijgen. De Koptische kerkleider was de afgelopen jaren al als priester verbonden aan de gemeente in Amsterdam, een grote gemeente waar in het weekend vele honderden Kopten uit de wijde regio elkaar ontmoeten. Nog maar enkele jaren geleden werd hier door de voormalige paus Shenouda een grote school in gebruik genomen om de kinderen op een goede manier in te leiden in de kerkelijke beginselen en in de geloofsleer. In Nederland is de Koptische kerk de afgelopen jaren sterk gegroeid. Daarom heeft de kerkleiding een bisdom ingesteld voor Nederland. De benoeming van een bisschop vormt het sluitstuk van die procedure.

6 | Leids Kerkblad

De Koptisch Orthodoxe Kerk is lid van de Raad van Kerken. Er is in de laatste jaren intensief contact geweest, onder meer over de zorgelijke situatie van de geloofsgenoten in Egypte. De Koptisch Orthodoxe Kerk heeft twee jaar geleden niet de vrijmoedigheid gehad om de dooperkenning te ondertekenen. Wel heeft men destijds meegepraat over de doop en de betekenis daarvan voor de christenen. De Kopten hebben toen ook verschillende ambassadeurs geleverd die de inbreng van de jongeren in het raadswerk gezicht gaven.

Inmiddels is het Charter voor compassionele scholen gelanceerd. Dat initiatief draagt bij aan de morele opvoeding van de jeugd. De start van dit charter begon negen maanden geleden met een uitnodiging aan een internationale groep van 150 ouders en opvoeders. Hen is gevraagd wat zij denken dat er in het charter moet staan. Daarna vroegen we een kleinere groep van ‘spirituele leiders’ om dit in de taal van het charter over te brengen. We hopen dat u als ouder, opvoeder of verantwoordelijke dit charter wilt promoten in uw directe omgeving en zo ver mogelijk daarbuiten.

Het Bredase Orion Lyceum was de eerste school die dit charter ondertekende. Voor meer informatie en ondertekeningen: Compassionateaction.org

Kerk in beweging De Verzamel Gezond Actie door Françoise Weber Wat voor brood is het, waar we over spreken? Welke rol vervullen de kerken in deze crisisperiode? Is het brood vermeerderen? Een boodschap van hoop verkondi-

gen door woorden die de ziel voeden? Dat laatste is de verantwoordelijkheid die wij op ons hebben genomen: niet alleen voedsel inzamelen en uitdelen, maar ook het woord verkondigen. Zeggen wij niet in het Onze Vader: geef ons heden ons dagelijks brood?

Hoe is de actie ontstaan Toen we ons voorbereidden op de Wereldgebedsdag ontstond plotseling de gedachte: bidden is niet alleen iets aan God vragen maar het is antwoord geven op het gebed van God. Zelf eten geven, door het brood te vermenigvuldiging en verdelen. Dat was in 2012. Dit jaar hebben wij een vervolg gegeven op het thema van verleden jaar: ik was een vreemdeling…Mt 25. Bovendien zijn wij ons extra bewust geworden van de ernst van de situatie: de mensen hier dichtbij ons lijden honger. Wij hebben besloten ieder kerkgenootschap erbij te betrekken. Deze actie werd genoemd: Verzamelen- Gezond- Actie naar het gezegde Vlees- Groente- Aardappelen. Echter de voedselbank heeft nooit dierlijk eiwitrijk voedsel genoeg, daarom proberen we het accent te leggen op eiwitrijk voedsel zoals in het verhaal van de vermeerdering van brood en vis.

Ons specifieke keukenatelier We zijn begonnen met het verzamelen van eiwitrijk voedsel in blik voor de Voedselbank. Met advies van voedseldeskundigen hebben wij vlees en vis vervangen door noten en peulvruchten ….maar dat voedsel moest op een specifieke manier worden bereid: het motto Vlees Groenten Aardappelen werd vervangen door Eiwit etc. Wij hebben de mensen geleerd anders te koken. Wij mochten de keuken van De Bakkerij gebruiken. De mensen zijn er sinds Pinksteren een keer per week om kennis te nemen van het in praktijk brengen van de nieuwe manier van koken. Behalve anders koken, is het programma uitgebreid met: “Hoe kan ik goedkoper voedsel kopen en ten slotte ook hoe kan ik mijn aandacht richten van het materiële naar het spirituele voedsel.” Vanaf september sluiten nieuwe kerken zich aan bij het project, om nieuwe specifieke keukenateliers te openen. Ze beslissen zelf voor wie en hoe de hulp bedoeld is. Op deze manier proberen wij het lijden van onze medemensen te verzachten en een antwoord te geven op de boodschap van Paulus. Als je in praktijk wilt brengen wat het betekent elkaars lasten te dragen dan komt deze vraag naar voren: heb je ruimte en liefde om van harte te geven? Ben je gezegend? Kun je genieten van wat God je gegeven heeft? Mensen hebben soms gewoon teveel.

Het lijkt soms alsof je minder overhoudt naarmate je meer hebt! Dat komt, vertelt Jezus, uit de tora. Als het al te goed ging met het volk Israël, vertelt de tora, dan werd hun hart ‘vet’. Dat betekent dat ze onverschillig en hard werden en God niet meer nodig meenden te hebben. Dan liet JHWH zijn volk hongerlijden, zo verootmoedigde Hij hen. Daarop gaf Hij hen het manna (letterlijk = wat is dat?). Om hen te doen inzien dat de mens niet alleen van brood leeft, maar van alles wat uit de mond van JHWH uitgaat (Deut 8:3): zijn woord, zijn adem, zijn liefde, zijn vrede. Daarop gaan we de komende tijd in, ook vanuit de Hebreeuwse bijbel. De kerk die wel predikt maar niet geeft is ongeloofwaardig (Jac 2:16), maar een kerk die wel geeft maar over het woord van JHWH zwijgt is nog veel ongeloofwaardiger, geeft stenen voor brood, brood dat vult zonder te voeden. Zo proeven wij in het atelier wat de Levende ons geeft – opdat wij een rijk hart verwerven, en zo welgevoed, saamhorig en vrij-gevig worden!

Om mee te doen: contactpersoon: Fr. Weber, verzamelgezondactie@gmail. com. Remerciements à Nelly pour la relecture, à Daniel Ribs et à Piet Warmenhoven pour la co-rédaction en néerlandais.

Leids Kerkblad | 7

Met respect voor uw wensen In rust en stijl afscheid nemen

du Prie BOUW & ONTWIKKELING B.V.

Ichthus

Boekhandel

ADMIRAAL BANCKERTWEG 23 LEIDEN - TELEFOON 071-5222919

BijBels, Boeken en muziek www.ichthusboekhandel.nl hooigracht 35 REDKEN 2312 kn leiden

e •Leiden AMBASSADOR korevaarstraat leiden •• Telefoon: 071-5147061 Nieuwstraat 27 2•164 postbus

Dat kan 24 uur per dag, Dat was pas een mooie uitvaart. 7 dagen per week in Maar hoe regel je zoiets? ons uitvaartcentrum. Van muziek tot rouwauto: in Monuta Uitvaartwens kunt u al uw wensen vastleggen. Kijk op monuta.nl of bel ons voor een afspraak.

2300 ad leiden telefoon 071 514 32 44 telefax 071 514 35 49 e-mail [email protected] BOUW & ONTWIKKELING B.V.

du Prie Begraafplaats Rhijnhof

ADMIRAAL BANCKERTWEG 23

Bij Monuta in Leiden denken we graag met u mee.

LEIDEN - TELEFOON 071-5222919

Monuta Luit BelVan 071der - 521 32 31 WillemMonuta de Zwijgerlaan 179, Leiden Van der Luit Willem de Zwijgerlaan 179, Leiden 071-5213231 Bel’t071 - 573 08 30 Monuta Leidse Huys Monuta ‘t Leidse Huys & Soek Gitstraat 1, Leiden Gitstraat 1, Leiden www.monuta.nl 071-5730830

Dat was pas een mooie uitvaart. De steun bij iedere uitvaart.8

ZAALBERG makelaardij

***

Lid LMV

***

voor vergaderingen, recepties, cursussen, bijeenkomsten e.d.

- snelle transactie Bel 071 - 521 32 31 - snelle taxaties - scherpe tarieven Bel 071 - 573 08www.zaalbergmakelaardij.nl 30 web:

Monuta ‘t Leidse Huys & Soek email: [email protected] Gitstraat 1, Leiden www.monuta.nl

BoekhandelLMV makelaardij

***

Korevaarstraat 35 - Tel. 071-514 91 47

BijBels, Boeken en muziek - snelle transactie - snelle taxaties - scherpe tarieven

www.ichthusboekhandel.nl “Rijks beëdigd makelaar”

du Prie

korevaarstraat 2e • leiden • Telefoon: 071-5147061 web: www.zaalbergmakelaardij.nl email: [email protected]

Beheerder : R. van Heyningen Watermolen 1, 2317 ST Leiden Tel. 071 - 52 128 58

met recht van koop

Openingstijden kantoor in het Poortgebouw BARNING PIANO’S sinds 1921 Fournituren DMC splitzijden Babykleding op werkdagen van 09.00 tot 16.00 uur Rijkstraatweg 22d, 2171 AL Sassenheim e-mail: [email protected] www.barning.com website: www.rhijnhof.nl

Verhuur van zaalruimte

voor vergaderingen, recepties, Setterlady / Setterlaine damesmode cursussen, bijeenkomsten e.d. Hollandia / Ten Cate ondermode

Beheerder : R. van Heyningen Leiden Tel. 071 - 52 128 58

Kerk en Theologie

1, 5123578 2317 ST Hoge Rijndijk 114, 2313 KM Watermolen Leiden, Tel. (071)

n Ichthus r da mee ar

ja Al Boekhandel

. 8 8

35 hooigracht 35 REDKEN 2312 kn leiden AMBASSADOR B i j B epostbus l s ,164 Boeken en muziek 2300 ad leiden telefoon www.ichthusboekhandel.nl 071 514 32 44 telefax 2e • leiden • Telefoon: 071-5147061 korevaarstraat www.baartbv.nl 071 514 35 49 e-mail | Leids Kerkblad [email protected]

HAARHUIS VA N TO N G E R E N

Fournituren DMC splitzijden Babykleding

Kappersbenodigdheden Pruiken - Toupets Breestraat 32 Leiden Telefoon 071-5125212

Dusters Ochtendjassen Ondergoed Badkleding

LEIDEN - TELEFOON 071-5222919

Nachtkleding Lingerie Linnentextiel Panty’s

BOUW & ONTWIKKELING B.V. ADMIRAAL BANCKERTWEG 23

Dusters Ochtendjassen Ondergoed Badkleding

IchthusLid ZAALBERG

LAAN TE RHIJNHOF 2332 HZ LEIDEN TEL. 071 532 06 09 FAX 071 532 04 48 Nachtkleding Lingerie Linnentextiel Panty’s

“Rijks beëdigd makelaar”

***

mogelijkheden voor begraven en as-bestemmingen. Verhuur van zaalruimte

Korevaarstraat 35 - Tel. 071-514 91 47

Bij Monuta in Leiden denken we graag met u mee. Monuta Van der Luit Willem de Zwijgerlaan 179, Leiden

an er dr e m a Al 35 ja

hooigracht 35 REDKEN 2312 kn leiden AMBASSADOR postbus 164 met recht van koop 2300 ad leiden BARNING PIANO’S sinds 1921 telefoon Al meer jaar Rhijnhof een bijzondere 071dan 514100 3222d, 44 is 2171 Rijkstraatweg AL Sassenheim begraafplaats met een prachtige natuur. telefax www.barning.com Het nieuwe met mooi aangelegde vijvers en 071gedeelte 514 35 49 hagen kwam in 2010 gereed. e-mail De begraafplaats [email protected] een ruime keuze aan

Monuta Soek Hoogmadeseweg 66, Leiderdorp 071-5730834 Maar hoe regel je zoiets?

Van muziek tot rouwauto: in Monuta Uitvaartwens kunt u al uw wensen vastleggen. Kijk op monuta.nl of bel ons voor een afspraak.

Nachtkleding Lingerie Linnentextiel Panty’s

web: www.zaalbergmakelaardij.nl email: [email protected]

Spreken over God

Setterlady / Setterlaine damesmode Dijkmanschans 198 ZoeTermeerJilles de Klerk Hollandia / Ten Cate Vorig jaarondermode promoveerde

Telefoon 079-3312993 Onderbrekingen: het begrip metaforis

Restauratie / Renovatie / Utiliteitsbouw / Woningbouw [email protected]

www.haarhuisvantongeren.nl Hoge Rijndijk 114, 2313 KM Leiden, Tel. (071) 5123578 Eberhard Jüngel? Dat is niet echt een bekende naam.

Mens in Beeld Redactielid Ella Veenstra in gesprek met Tony van der Haar, opbouwwerker in Leiden Tony van der Haar werd geboren in Waddinxveen als zoon van de Hervormde dominee. Al 18 jaar werkt hij als opbouwwerker in buurtcentrum Morschwijck in het Morskwartier. Daarvoor werkte hij 13 jaar in Zuidwest als sociaal-cultureelwerker. Sinds de grote reorganisatie van de Leidse welzijnsorganisaties in 1995 is hij in dienst van Libertas Leiden. ‘De taak van de opbouwwerker is om – samen met collega’s van andere disciplines – problemen in de wijk te signaleren en aan te pakken. Concreet wordt samengewerkt met bijvoorbeeld de thuiszorg, het buurtcentrum, de wijkagent, huisartsen, de woningbouwcorporaties, bewonerscommissies, het maatschappelijk werk, De Binnenvest en ’s Heeren Loo. Met elkaar bieden zij de bewoners ondersteuning bij de oplossing van eventuele problemen in de wijk. Doel van deze werkwijze is dat de bewoners zichzelf ook verantwoordelijk gaan voelen voor de wijk’. Als voorbeeld noemt Tony het project ‘Buurttalent’, waarbij wijkbewoners worden gestimuleerd bij zichzelf na te gaan hoe zij hun eigen kennis en vaardigheden (talenten) voor de wijk kunnen inzetten. Een nieuw project waaraan wordt meegewerkt is ‘Dieet op de kaart’. De bedoeling is dat chronische patiënten

van Leidse huisartsen onder leiding van professionele (restaurant)koks en diëtisten in groepen gaan koken en zo met elkaar gerechten gaan ontwikkelen die zowel lekker als gezond zijn. Aan het eind van het project zullen deze gerechten op de menukaart van Leidse restaurants komen. Een deel van het benodigde subsidiegeld is toegezegd. Het project kan binnenkort van start gaan. Met De Binnenvest wordt een project opgezet om de doelgroep te activeren en zich zo in de wijk meer thuis te voelen. Vluchtelingen die in de wijk wonen, worden gestimuleerd om vrijwilligerswerk te gaan doen, zoals bewoners helpen bij het onderhouden van hun tuin. In Leiden heeft Tony vijf collegaopbouwwerkers met wie hij maandelijks overlegt. De gemeente Leiden gaat integraal werken waardoor meer visie komt: een positieve ontwikkeling. De sociale wijkteams gaan wijkproblemen gezamenlijk aanpakken. Op termijn krijgen zij ook het beheer van het beschikbare budget. Tony noemt ook de samenwerking met kerkelijk werker Mario Boelen in de Mors. In de Vredesweek werkte hij samen met de kerk en bewoners van verschillende geloofstradities in de wijk. Gezamenlijk werd een folder gemaakt en uitgedeeld. Buurtcentrum Morschwijk en De Wijkplaats organiseren beide praatgroepen voor volwassenen. Er is echter te weinig subsidie om voor kinderen leuke dingen te organiseren. Dat gebeurt wel in De Wijkplaats. Tony is daar blij mee. Ook werkt hij goed samen met Humanitas Rijnland in het project ‘Sociaal netwerk’. Vrijwilligers en coaches bieden een luisterend oor en praktische hulp aan bewoners met een hulpvraag. Ondanks al deze activiteiten van allerlei organisa-

ties blijken er toch nog steeds mensen te zijn die zich onttrekken aan zorg en aandacht. Ondanks de organisatie van bewonersavonden, bezoekwerk van de kerken, en folders die de instanties huis aan huis verspreiden, zijn er nog te veel mensen die eenzaam zijn en afwijzend staan tegenover enige vorm van communicatie. Tony noemt dat ‘maskers dragen’. ‘Hulp aanvaarden maakt kwetsbaar. Mensen kiezen nu eenmaal voor hun eigen manier van leven en dat is moeilijk te veranderen’, zegt hij. Naast zijn opbouwwerk schrijft Tony graag gedichten. Centraal hierin staat de ontmoeting met anderen.

Ieder mij Hoe moeilijk kan je het hebben Hoe zwaar kan je het maken Als je vergeet Als je je afzondert Je bent uniek, ja ook de ander Hoe makkelijk kan het zijn Hoe licht kan je het laten gebeuren Als je de ander roept Als je de ander aanvaardt Je bent steeds anders, ja ook uniek Elkaars spiegel, elkaars meester Elkaars bron en elkaars doel Als je luistert en fluistert Als je hart zacht is. Ieder is d’ander en ieder mij. Meer informatie over de genoemde projecten op: www.libertasleiden.nl, www.buurttalent.nl, www.cello-hazorg.nl, www.humanitas-rijnland.nl

Leids Kerkblad | 9

Diaconie Secretariaat: De Bakkerij, Oude Rijn 44b/c, 2312 HG Leiden, tel. 071 - 5144965, [email protected] Coördinator: Ton Snepvangers, [email protected] Diaconaal werker: Jacqueline Schoonwater, [email protected] Redactie diaconie-pagina: Henriëtte van den Broek, [email protected] Bankrekeningnrs: 97065 t.n.v. Diaconie Protestantse gemeente Leiden; 7820129 t.n.v. Vrienden van De Bakkerij Website: www.debakkerijleiden.nl Stichting Hofjes Hervormde Diaconie: Oude Rijn 44b/c, 2312 HG Leiden, tel. 071 - 5144965, [email protected]

Budgetspel tijdens de Kerkennacht in De Bakkerij Een fotopresentatie van het werk van De Bakkerij in de Leidse samenleving, de Bakkerijfilm, PowerPointpresentaties van M25 en de Diaconie Franstalige Afrikanen, een rondleiding door het gebouw…., dat waren de ingrediënten van de Kerkennacht 2013 in De Bakkerij. Natuurlijk was er koffie en thee en stonden vertegenwoordigers van de verschillende diaconale activiteiten op scherp om mensen te ontmoeten en informatie te geven. Dat gebeurde op kleine schaal aan incidentele bezoekers. Aan de Broodtafel werd onder leiding van Jeroen Ernst van M25 Leiden het Budgetspel gespeeld: hoe verdeel je het kleine beetje geld dat je per maand over hebt, nadat de vaste lasten betaald zijn en je verder in aanmerking komt voor hulp van de Voedselbank? Dan blijkt het op het eerste gezicht redelijke bedrag in

als positief resultaat dat ze nóg meer gemotiveerd zijn om voedsel in te zamelen voor de Voedselbank! Want De Voedselbank Leiden e.o. verstrekt wekelijks aan ca. 700 huishoudens in Leiden e.o. een voedselpakket. In aanmerking komen: een alleenstaande die maximaal € 180,00 per maand overhoudt voor dagelijkse uitgaven als eten, wassen, kleden, reiskosten en reparaties. Dit bedrag wordt vermeerderd met € 60,00 per maand voor elke volgende volwassene en met € 50,00 per maand voor elk kind. Zo is het Budgetspel voor veel mensen de harde werkelijkheid…. Overigens, wist u dat De Bakkerij met steun van fondsen, kerken en particulieren in 2012 zo’n € 93.000,00 besteedde aan hulpverlening, acute opvang, gezondheidszorg en ondersteunende projecten gerelateerd aan mensen met financiële problemen? En dat De Bakkerij en de Stichting Urgente Noden Leiden in 2012 € 28.400,00 besteedden aan Kerstbonnen ter ondersteuning van 746 huishoudens in Leiden met een laag inkomen? Een stijging van 60% in vier jaar tijd!

Bliksembezoek aan Roemenië de praktijk toch wel erg weinig te zijn. Je moet uitgaven voor cadeautjes, sport en uitstapjes schrappen en van sparen komt er helemaal niets. Je moet langer doen met bij goedkope winkels gekochte kleding en je moet maar afwachten wat er elke week in het pakket van de Voedselbank zit. Al met al valt het niet mee: nee, het valt héél érg tegen… Dat ondervinden de jongeren van M25 telkens ook als ze het spel spelen, met

10 | Leids Kerkblad

Donderdag 4 juli, even een kijkje in de nieuwe vleugel van het bejaardenhuis in Targu Mures. De ramen en deuren zitten er in, binnen­ kort wordt elektra aangelegd. Vrijdag 5 juli, een bezoek aan de Leidse Straat in Trei Sate, het project voor dakloze gezinnen waar ook land bebouwd wordt voor voedsel voor meerdere projecten. Er wordt volop gewerkt in en rondom de kassen. Er ontbreekt nog een cultivator om het grote stuk land om te ploegen. Even de koppen bij

elkaar gestoken; de opbrengst van de Gouden Pet en wat giften blijken genoeg voor de aanschaf ervan. Inmiddels groeit er van alles, van aardappel tot tomaat en aubergines tot witte kool. Jacqueline Schoonwater

Vredeswake Leiden 2013 Op zaterdag 21 september staat er een vluchtelingentent van de UNHCR bij het stadhuis van Leiden. Want op die dag, de Internationale Dag van de Vrede, organiseren diverse Leidse samenwerkende organisaties om 15.00 uur weer de jaarlijkse Vredeswake op het Stadhuisplein in Leiden. Dit jaar onder het motto: ‘IN VREDES NAAM’.

Stilstaan bij slachtoffers van oorlogsgeweld Tijdens deze jaarlijkse Vredeswake staan we stil bij de talloze slachtoffers van oorlogsgeweld in onze wereld. Oorlogshandelingen eisen nog dagelijks nodeloos het leven van talloze onschuldige mensen. Dit jaar wordt er speciaal aandacht gevraagd voor de dagelijkse inzet van talloze mensen die in een haast uitzichtloze situatie van groeiende haat en geweld zich blijvend inzetten voor de vrede.

Syrië Ondanks het geweld en de oorlog zijn er in Syrië nog dagelijks talloze dappere

mensen op een vreedzame manier actief. Mensen van ‘goede wil’, die met gevaar voor eigen leven willen bouwen aan een land, waarin alle religieuze en etnische groepen als gelijken kunnen samenleven. Mensen, die in hun eigen omgeving bemiddelen om de toegenomen spanningen tussen de verschillende groepen te beperken. Jongeren, die een verzetskrant uitgeven, die symbool staat voor de vreedzame idealen van de revolutie.

Een hart onder de riem In deze Vredeswake 2013 willen wij deze mensen van ‘goede wil’, de vredestichters overal ter wereld en op dit moment met name in Syrië, een hart onder de riem steken. Wij nodigen alle Leidenaren uit om samen met ons op zaterdagmiddag 21 september één uurtje stil te staan uit respect voor deze dappere voorvechters van de Vrede.

Organisatie De Vredeswake Leiden is een jaarlijks initiatief van de werkgroepen MOV (Missie, Ontwikkeling en Vrede) en ZWO (Zending, Werelddiaconaat en Ontwikkelingssamenwerking) van de rooms-

katholieke parochie en protestantse gemeente Leiden in samenwerking met de Raad van Kerken Leiden. De Vredeswake wordt ondersteund vanuit Diaconaal Centrum De Bakkerij. Dit jaar wordt het initiatief mede mogelijk gemaakt door steun van de gemeente Leiden, Stichting Vluchtelingenwerk Zuid-Holland Noord en de

Stichting Güney vanuit de Turkse gemeenschap te Leiden.

Avondmaalsproject voor Stichting zonder Strijkstok Vanaf Pasen 2013 loopt het huidige Avondmaalsproject 2x Zorg in Afrika. Er wordt onder meer geld ingezameld voor de Leidse Stichting zonder Strijkstok, die kleinschalige hulp verleent in de stad Ifakara in Tanzania. In de nieuwsbrief van 2013 schrijft Irmtraut de Kleer, een van de bestuursleden van de stichting: ‘Het project loopt goed, er zijn geen grote problemen. Elias, onze medewerker ter plekke, werkt ijverig en heeft zijn administratie op orde. Hij zegt dat hij in de afgelopen periode veel heeft geleerd. Hij wordt tegenwoordig bijgestaan door een jonge vrouw, Philomena, die hem, als dat nodig is, ook kan vervangen’. In de nieuwsbrief ook een verslag van de verleende hulp: - Er worden nog steeds voedselpakketten (mais, bonen, olie, suiker, zout, zeep) verstrekt aan 50 ouderen. Deze hulp blijft (helaas) nodig en men is er ontzettend blij mee. Verder worden er kapotte daken gerepareerd en lakens, matrassen en bedden verstrekt aan mensen die geen geld hebben voor deze basisvoorzieningen. - Een aantal jongeren volgt op kosten van de stichting een opleiding. Enkelen zullen binnenkort hun diploma halen! Nu maar hopen dat ze een baan kunnen vinden, want dat is nog niet zo eenvoudig in deze streek. De stichting gaat ook de opleiding betalen van een jongen en een meisje die de journalistiek in willen. - De medische hulp aan patiënten bestaat grotendeels uit het verstrekken van medicijnen en een financiële bijdrage voor het maken van röntgenfoto’s en kleine medische ingrepen. - De vrouwen die ondersteund worden bij het huren van een tractor hebben een redelijke oogst gehad. Twee van hen hebben zelfs geen ondersteuning meer nodig en kunnen zelfstandig verder. Ook de vrouwen die hulp kregen bij het maken van chapatis (pannenkoeken) werken nu zelfstandig. Het project in Ifakara loopt nu negen jaar en begint volgens Irmtraut zichtbaar vruchten af te werpen. ‘Onze activiteiten

lijken soms druppels op een gloeiende plaat, maar er is veel bereikt dankzij alle bijdragen, maar ook dankzij de verbazingwekkende positieve levenshouding van de mensen in Ifakara.’ Na negen jaar gaat Irmtraut de Kleer stoppen met de reizen naar Afrika en de begeleiding van het project. Omdat de Stichting zonder Strijkstok door wil gaan met het werk is contact gelegd met de studie Culturele Antropologie en Ontwikkelingssociologie van de Universiteit Leiden en de reacties zijn enthousiast. De verwachting is dat er in die kring binnenkort een opvolger gevonden wordt.

Multicultikookclub Op dinsdag 24 september is de 14e bijeenkomst van de 071multicultikookclub in het onderkomen van de Stichting Arabische Vrouwen Narcis. Dan worden er gerechten uit de Senegalese keuken gekookt door vrijwilligers van de Diaconie Franstalige Afrikanen. Graag horen wij zo spoedig mogelijk op hoeveel mensen we kunnen rekenen. Wie mee wil helpen met koken is welkom vanaf 16.30 uur. Heb je speciale dieetwensen of ben je vegetariër laat het ons weten wij houden er dan rekening mee. Wie mee wil eten is welkom tussen 18.30 en 19.00 uur. De hoofdelijk omgeslagen kosten voor een maaltijd met 3 gangen bedragen niet meer dan € 10,- per persoon. Aanvang: 19.00 uur, welkom vanaf 18.30 uur. Plaats: Stichting Arabische Vrouwen Narcis, Driftstraat 11, Leiden Graag opgeven vóór 18 september via [email protected]

Leids Kerkblad | 11

Leidse Binnenstadsgemeente Predikant: ds. A. Alblas, Jac. P. Thijsselaan 43, 2341 PM Oegstgeest, mail: [email protected] tel. 071 - 5232488, bij voorkeur tussen 08.00 en 09.00 uur, bij spoed: 0654797098 Secretariaat: Nieuwstraat 20, 2312 KC Leiden Scriba: M. Dijkstra, tel.: 06 - 25275203, [email protected] Penningmeester: mw. G.G. Betgen-Vroomans, Nijmanhof 2, 2375 WD Rijpwetering Bankrekeningnr.: 703141 t.n.v. penningmeester Binnenstadsgemeente; doel s.v.p. vermelden Wijkkerk: Hooglandse Kerk, Nieuwstraat/Middelweg Wijkgebouw: Het Hooglandsche Huys, Moriaansteeg 7, 2312 KD Leiden Website wijkgemeente: www.leidsebinnenstadsgemeente.nl Website Hooglandse Kerk: www.hooglandsekerk.com; Koster/beheerder: R. Hartsuiker, tel. 071 - 5149636, [email protected]

Gemeenteleven Gemeentemiddag Op zondag 8 september houdt de LBG haar gemeentemiddag in de Hooglandse Kerk van 16.00-19.00 uur. Het thema is ‘ Duurzaamheid en ontmoeting’. Na een korte lezing is er aansluitend een speeddate over dit thema. Kinderen kunnen hun creativiteit de ruimte geven. Daarnaast zijn er de vaste ingrediënten. Er is ruimte voor muziek, gedicht onder het genot van een gezamenlijke maaltijd. Iedereen is van harte welkom! Aanmelding en informatie: [email protected], tel: 5128046

daaropvolgende bevestiging tot lidmaat van: Annika Kruithof, Gerdien Neels, Renske Timmers en Marieke Veenhof. In het bizarre verhaal over een verwarde man ontdekten we een herkenbaar en actueel bevrijdingsverhaal.

‘De dominee aan de lijn…’ Sinds Pinksteren loopt de actie ‘de dominee aan de lijn…’ De bedoeling is om met alle meelevende gemeenteleden een kort contact te hebben om ‘de banden aan te halen’, te ‘updaten’ en te horen welke gevoelens en wensen er leven ten aanzien van erediensten en gemeenteleven in de LBG. Inmiddels verschijnen er op onze site wekelijks wisselende ‘one-liners’ die in deze gesprekken naar voren zijn gekomen.

Afsluiting doopgroep

Visitatie

Twee doopoudergroepen zijn op zondag 7 juli afgesloten. Agnes van Waardhuizen vertelde dat het doopouderproject haar en haar man geholpen had om bewuster bezig te zijn met de geloofsopvoeding. Daarnaast heeft het haar geholpen om meer mensen uit de gemeente te leren kennen. Dit najaar start er weer een nieuwe groep, die gebruik gaat maken van een nieuw boek: Met kinderen onderweg van Marja Bos-Meeuwsen en Henk van Dam. Marius van der Heul

Geloofsbelijdenis

De in mei afgezegde visitatie zal nu plaatsvinden op 16 oktober. Dit betreft een vierjaarlijks ‘huisbezoek’ aan de kerkenraad. Het doel is te informeren naar het geestelijk leven van de (wijk-) gemeente en – indien mogelijk – mee te denken in problemen. Kortom de gemeente te stimuleren en te bemoedigen. Ook gemeenteleden kunnen de visitatoren spreken: van 19.30-20.00 uur in het Hooglandsche Huys. Eventuele vragen en opmerkingen kunnen ook kenbaar gemaakt worden per mail aan: e/[email protected] of nienhuis@ physics.leidenuniv.nl.

Op zondag 23 juni vierden we onder het thema ‘vrij zijn’ de geloofsbelijdenis en de

Geboren Op 18 juli is Anna Myrthe geboren; zij is de dochter van Kornelis en Inge Drijfhout en zusje van Vera. Zij schreven een mooi gedicht met de woorden: ‘…. Jij wordt hier met liefde onthaald’.

Trouwen Op 16 augustus zijn Bram Demoed en Marlies van Dongen getrouwd. Hun huwelijksbevestiging vond plaats in een dienst van onze gemeente, gehouden in de Marekerk. Zij schreven op hun trouwkaart: ‘Ik hou niet van je omdat je

12 | Leids Kerkblad

perfect bent, ik hou van je omdat je perfect voor mij bent! Hun beeld uit Prediker van het drievoudig koord kozen zij als beeld bij de aangrijpende rite van de zegenende handen. Op 27 september trouwen Annerieke Franssen en Fennand van Dijk. Op 14.00 uur begint in de Lutherse Kerk de huwelijksceremonie waarin zowel het burgerlijk huwelijk als de kerkelijke bevestiging ervan plaatsvindt. Ingebed in muziek van een strijkkwartet, dat ook samenzang begeleidt geven zij elkaar het ja-woord. Er klinken teksten uit Spreuken en we horen het verhaal de reis naar Ithaka met de treffende zin: ‘Wens dat de weg lang mag zijn’. Op 28 september is er om 14.00 uur in de Hooglandse Kerk een dankdienst. Daarin vieren Ruurd Salverda en Jan Hulzinga dat zij 25 jaar samenzijn en 10 jaar getrouwd. Hiervoor nodigen zij alle vrienden en bekenden uit. Zij kozen als thema ”Onderweg in vrijheid”. De dienst wordt muzikaal verrijkt door Theo Visser en Musica da Lima.

Gestorven Op 14 augustus is de heer Johan Rietkerk overleden. Hij werd bijna 94 jaar en woonde zijn leven lang aan de Lage Rijndijk in de Kooi. Hij was een steunpilaar voor de voormalige gereformeerde wijk C in de Petrakerk. Na het sluiten van die kerk en later ook van de Bethlehemkerk gingen zijn vrouw en hij met aanvankelijke moeite maar met volle inzet mee met de Leidse Binnenstadsgemeente. Op 21 augustus werd in de Hooglandse Kerk de gedenkdienst gehouden. Gedenkwaardige woorden om door te geven sprak hij als antwoord op de vraag ‘Zal ik bidden… of doe je dat liever zélf….?’ Hij zei: ‘Man, dat doe ik de hele dag en nacht… en als ik het niet meer kan dan doet God het zelf voor mij!’

Leren Bewust geloven Graag kom ik op korte termijn (voor half september) in contact met degenen die overwegen om dit seizoen belijdenis te doen. Of zonder dat al te weten, deze gesprekskring willen volgen. Er zijn ongeveer twaalf avonden, op afspraak, waardoor zoveel mogelijk iedereen elke bijeenkomst kan bijwonen. Informatie en aanmelding bij de wijkpredikant.

Bijbelse kernfiguren > Verdiepingskring Na heel wat jaren is de gespreks- en studiekring ‘Bijbelse kernfiguren’ gestopt. Dat biedt de ruimte voor een nieuwe kring met als voorlopige naam ‘verdiepingskring’. Wat die naam al uitdrukt, het is de bedoeling om in het eigen geloof te verdiepen in gesprek met anderen. Een persoonlijke ‘casus’ of ‘levensthema’ is het uitgangspunt. Per avond komt één thema aan de orde, dat wordt aangedragen door één van de deelnemers, waardoor ook de persoonlijke sfeer die de vorige kring zo aantrekkelijk maakte kan ontstaan. Aanmelding en informatie bij Gerda Hamoen, tel. 0172-435510, e-mail: gerdahamoen@ ziggo.nl.

Gesprekskring Kerkgeschiedenis De gesprekskring ‘Wat betekent de kerkgeschiedenis voor ons?’ begint zijn achtste jaar met een bijeenkomst op donderdagochtend 19 september van 10 tot

(uiterlijk) 12 uur in het Hooglandsche Huys. Het lijkt zinvol te benadrukken dat er geen sprake is van een ‘cursus’. We bespreken allerlei onderwerpen uit de geschiedenis van het christendom. Die geschiedenis is achter de rug, maar niet voorbij. De laatste jaren hebben we ook meermalen een deskundige gast gehad. Dat zal op 19 september ook het geval zijn: we spreken dan over de totstandkoming van de PKN met als gast ons gemeentelid Hans Karstens, die niet alleen persoonlijk, maar ook organisatorisch direct bij dit proces betrokken was en is. Inlichtingen bij Jan den Boeft, tel. 5132657

Geloofservaringen delen

landsche Huys om geloofservaringen te delen. Deze avond zal ik beginnen om daarna anderen hun ervaringen te (laten) vertellen. Ook als je alleen wilt luisteren omdat je naar geloofservaring op zoek bent, ben je welkom. Informatie: Wilma Buijsman (tel. 5766789, mail: [email protected]) (zie ook op de site en in Op de Hoogte).

Groet Een honkvaste vakantie in het zonnige Nederland bood ook de mogelijkheid om eens flink door de stapel lonkende boeken te gaan. Heerlijk uitgerust en geïnspireerd ben ik weer terug op het honk. Met een hartelijke groet. ds. Ad Alblas

Op woensdag 25 september om 20.00 uur wil ik jullie uitnodigen in het Hoog-

VIEREN Op 1 september preekt rabbijn Awraham Soetendorp met als thema: ‘de fluistering van de waarheid’ n.a.v. het verhaal dat Mozes niet op de rots moet slaan, maar er tegen fluisteren. Vierluik over de brief aan Timotheüs. Tijdens ‘de dominee aan de lijn’ wordt regelmatig gevraagd naar een (mini-)serie preken uit een minder bekend Bijbelboek: ‘Zo leer je onbekendere Bijbelgedeelten kennen’. Vanaf de gemeentezondag start een prekenserie over de eerste brief aan Timotheüs. Op zondag 8 september is onze gemeentezondag met medewerking van de Leidse Cantorij o.l.v. Hans Brons. Het thema is ‘(gratis) goede raad’. We lezen 1 Timotheüs 1: 1-11: een aanmoediging om het roer recht te houden. Op zondag 15 september is ons gemeentelid ds. Popko Kuiper de voorganger. Hij preekt over het vijfde gebod: het eren van vader en moeder. Een gebod met een belofte. Op zondag 22 september vieren we de dienst van Woord en Sacrament. De lezing is 1 Timotheüs 1:12-20 met als thema ‘overstelpende liefde’. Daarop sluit de viering van de liefdesmaaltijd van de Heer mooi aan. Fluitiste Liesbeth Boertien verrijkt samen met organist Theo Visser de dienst muzikaal. Op zondag 29 september sluiten we de vredesweek af met de scheppingszondag. Ons gemeentelid Jan Boersema, theoloog en hoogleraar milieuvraagstukken, houdt de preek met als thema: ‘Is de natuur onze (morele) norm?’ Op zondag 6 oktober is het thema ‘het grote geheim’. Dat is de insteek bij de lezing uit 1 Timotheüs 3:14-4:10, met een poging om in de geloofsvoorstellingen het kaf van het koren te scheiden. De Leidse Cantorij verleent muzikale medewerking. Op zondag 13 oktober zingt de jazz- en gospelzangeres Denise Jannah. De lezing is uit 1 Timotheüs 4:13-5:25. Dat geeft een levendig beeld van de omgangsvormen ten tijde van de brief: een hele uitdaging om dat toe te passen op onze situatie. Het thema: ‘wees zuiver’

Leids Kerkblad | 13

Leidse Studenten Ekklesia Secretariaat: Rapenburg 100, 2311 GA Leiden, 071 - 5134558, [email protected], www.ekklesia.leidenuniv.nl, www.ekklesialeiden.nl, www.rapenburg100.nl Studentenpastores: pastor Theodor Wubbels (RK), [email protected]; ds. Rob van Waarde (PKN), 06 - 41935997, [email protected] Participantenpastores: ds. Christiane van den Berg-Seiffert (PKN), 071 - 5125137, [email protected] ds. Henk Schouten (PKN), 071 - 5218723, [email protected] drs. Jac van der Hoeven (RK), 071 - 5224801, [email protected] Academiepredikant: ds. Christiane Berkvens-Stevelinck (Rem.), 010 - 2298774, [email protected], www.moederoverste.nl Rekeningnummers: Voor lidmaatschap LSE en vrijwillige bijdragen: 4819829 t.n.v. Vereniging LSE Voor diaconaat: 3313366 t.n.v. Stichting Diac. Fonds LSE Vereniging LSE: Amos Kater, [email protected], Marga Bakker, vicevoorzitter, [email protected]; Wim Schouten, [email protected], Johan de Groot, [email protected]

HOOGLANDSE VIERINGEN Iedere zondag is er om 11.45 uur een oecumenische viering van de Leidse Studenten Ekklesia in de Hooglandse Kerk. Deze vieringen worden niet alleen door studenten bezocht, maar ook door anderen die aangesproken willen worden in een taal die niet dogmatisch is, maar ook niet vrijblijvend. De diensten zijn thuis te beluisteren via www.kerkomroep.nl De vier diensten in september zijn gewijd aan de oudtestamentische verhalen van koning Saul (zie Samuel 1). Als het volk een koning wil, houdt de profeet Samuel het voor dat het er niet op vooruit zal gaan: zo’n koning is veeleisend en er zal niet veel vrijheid overblijven. Maar als het volk aanhoudt, gaat Samuel overstag en zalft hij Saul tot koning. Een mooi en veelbelovend begin. Maar net als in het tegenwoordige Iran, blijft de geestelijkheid het hoogste gezag uitoefenen: Saul moet zich voegen naar de ideeën van de profeet. Als hij dat niet doet en bijvoorbeeld niet alle Amelekieten in één keer laat uitroeien, valt hij, ook bij God, in ongenade. Geen wonder dat hij depressief raakt; de muziektherapie van David moet hem eroverheen helpen. Als de Filistijnen dan weer een keer in aantocht zijn, raadpleegt hij via de dodenbezweerster van Endor de geest van (de intussen overleden) Samuel. Opnieuw een overtreding: Samuel had geestenbezwering en waarzeggerij ten strengste verboden. Het loopt conform de voorspelling slecht met hem af. Als hij in de slag door Filistijnen wordt belaagd, pleegt hij zelfmoord. Het tragisch einde van een tragische figuur. Voor oktober zijn drie diensten over het thema ‘mystiek’ gepland. Op 13 oktober is het onderwerp ‘de vertrouwelijke omgang met God’. We verkennen dan of het boek Overvloed en Overgave van

14 | Leids Kerkblad

Arjan Plaisier ons bij die omgang behulpzaam kan zijn.

Afscheid Elise Woertman Zoals aangegeven in de agenda zal in de dienst van 8 september Elise Woertman afscheid van ons nemen. Na haar zwangerschaps- en ouderschapsverlof heeft zij besloten te stoppen met haar werk als

zingeving. Waarom toch die aandacht voor het onbenoembare, terwijl de kerken steeds leger worden. Door de ontwikkelingen van de wetenschap hebben veel beelden van god en geloof afgedaan. Tegelijkertijd zoeken mensen naar nieuwe vormen van spiritualiteit. Als sprekers zullen optreden: Henk Jongerius, Dominicaan, schrijver en dichter, over: Zoektocht naar spiritualiteit (30 september), Miriam van Reijen, filosoof, over: Evenveel geluk als wijsheid (14 oktober), en Ruben van Zwieten, predikant, over: Inspiratie op de Amsterdamse Zuidas (28 oktober). Plaats: nieuwbouw Marecollege, Sumatrastraat 120, hoek Surinamestraat, aanvang 20 uur, vrij entree.

Gedoopt Op zondag 30 juni heeft ds. Henk Schouten in een feestelijke dienst zijn kleindochter Tirza Anne Boer, dochter van Marije Schouten en Rogier Boer, mogen dopen. studentenpastor. Zij is vanaf 2007 vanwege het bisdom Rotterdam studentenpastor geweest. Haar protestantse collega Rob van Waarde zal in de dienst als liturg optreden. Elise wordt opgevolgd door pastor Theodor Wubbels.

Religie buiten de kerk zoektocht naar diepgang In de reeks maandagavondlezingen organiseert de LSE dit keer drie avonden waarin wordt stilgestaan bij het zoeken van de moderne mens naar diepgang en

Overleden Op 31 mei is overleden Kees de Groot, 65 jaar oud. Kees en zijn vrouw Jenny waren in een niet te ver verleden trouwe bezoekers van de LSE. Hun kinderen Jan en Heleen zijn er gedoopt. Later kozen ze voor de Vredeskerk in hun eigen buurt, vooral om voor de kinderen een vertrouwde omgeving te scheppen dichtbij huis.

Agenda Kees ontpopte zich als vrijwilliger in het materieel en financieel beheer. Hij was tot zijn overlijden penningmeester van de Protestantse Gemeente te Leiden. Kees was een belangrijk aanspreekpunt bij de totstandkoming van de Vereniging LSE. Ook was hij bestuurslid van de stichting Hervormd Studenten- en Academiewerk, die het kapitaal beheert waaruit de LSE jaarlijks subsidie verkrijgt. Zo is Kees altijd een vriend van de LSE gebleven. Die vriendschap is wederzijds, met de vele mensen die Kees en Jenny bleven zien, zoals de mensen van de leeskring waarin hij actief was. We gedenken een betrouwbaar, betrokken, inventief en beminnelijk mens en een goede vriend. Op 11 juli is overleden Lenie Koolhaas, 62 jaar oud. Samen met haar partner Ada van Mil was Lenie een trouwe bezoekster van onze zondagse diensten. Zij was actief in onze ‘koffiegroep’. Lenie is op 17 juli begraven op de begraafplaats bij de Zijlpoort, na een afscheidsdienst in de Hooglandse Kerk.

LSE-borrel - Open Huis Rapenburg 100 Op donderdag 26 september, vanaf 21 uur, zal de eerste LSE-borrel op

De zondagse vieringen zijn altijd in de Hooglandse Kerk, ­Middelweg 2, Leiden zondag 8 september, 11.45 uur pastor Elise Woertman: Saul tot koning gezalfd (tevens haar afscheidsdienst) zondag 15 september 11.45 uur ds. Christiane Berkvens: Saul depressief zondag 22 september, 11.45 uur ds. Rob van Waarde: Saul verworpen om Amalek donderdag 26 september, vanaf 21 uur, Rapenburg 100 Open Huisborrel zondag 29 september, 11.45 uur ds. Henk Schouten: Saul te Endor maandag 30 september, 20 uur, Marecollege, Sumatrastraat 120 Henk Jongerius: Zoektocht naar spiritualiteit zondag 6 oktober, 11.45 uur ds. Rob van Waarde: mystiek en handelen zondag 13 oktober, 11.45 uur ds. Karin van den Broeke: vertrouwelijke omgang met God maandag 14 oktober, 20 uur, Marecollege, Sumatrastraat 120 Miriam van Reijen: Evenveel geluk als wijsheid zondag 20 oktober, 11.45 uur ds. Jan Delhaas: christelijke mystiek maandag 28 oktober, 20 uur, Marecollege, Sumatrastraat 120 Ruben van Zwieten: Inspiratie op de Amsterdamse Zuidas

Mooi was het enthousiasme bij sommige eerstejaars. Opmerkingen als ‘jullie zijn anders’, en ‘eindelijk een vereniging die niet zegt: ‘bier, bier, bier, kom bij ons’,

maar het gaat over dingen die net iets dieper gaan’ We kunnen terugzien op een mooie week.

Cluster Binnenstad Contactadres: dhr C. van Vliet - e-mail: [email protected]

Bezoek uit Engeland Rapenburg 100 worden gehouden. Iedereen die betrokken is bij de LSE, is welkom! De borrel zal tevens Open Huis zijn van Rapenburg 100 na de verbouwing van de laatste maanden.

El Cid kleurt je wereld Tijdens de El Cid-week in augustus hebben we op Rapenburg 100 veel eerstejaars studenten ontmoet. Zo hebben we op drie avonden vijftig deelnemers en hun mentoren ontvangen in de barruimte voor een vegetarische warme maaltijd. Met workshops en een kunstavond was ons programma compleet, en de gehele week was het daarnaast mogelijk om langs te komen voor een gebakje onder het motto ‘Neem stelling met gebak!’ Op de gebakjes zat een stelling waarover dan een gesprek ontstond, bijvoorbeeld ‘de mens is slaaf van zijn lusten’ – eens of oneens?

Op zaterdag 21 september brengt een groep kerkleden uit Norwich een bezoek aan Leiden. De groep maakt deel uit van het internationale netwerk van Citykerken. Zij zijn te gast bij de gemeente van de Grote of St. Bavokerk in Haarlem en kozen Leiden vanwege het bijzondere verhaal van onze gemeentes én gebouwen. Belangstellenden voor deze uitwisseling zijn welkom. Informatie bij Ad Alblas, ad.alblas@ online.nl

Vooruitblik op de vesper Op zondagavond 10 november om 19.00 uur wordt de jaarlijkse vesper van ons cluster gehouden, dit jaar in de Marekerk. Als thema kozen de voorgangers samen met organisten en dirigenten voor ‘Zingend verlangen’. Elk van hen zal vanuit de eigen traditie hierover een korte bijdrage leveren. Bij het zoeken van bijpassende liederen hebben we ruime keuze.

Leids Kerkblad | 15

Hervormde Marewijkgemeente Predikant: ds. T. Jacobs, Edelkarper 28, 2318 NK Leiden, tel. 071 - 8870207, [email protected] Scriba: Jan en Tineke Domburg, Loevestein 42, 2352 KP Leiderdorp, tel. 071 - 5897816, e-mail: [email protected] Penningmeester: P. Jasperse, Postbus 62, 2300 AB Leiden, tel. 071 - 5610122, [email protected] Bankrekeningnr.: 1720266 t.n.v. Hervormde MarewijkgemeenteWijkkerk: Marekerk, Lange Mare 48, 2312 GS Leiden, tel. 071 - 5121208 Wijkkerk: Marekerk, Lange Mare 48, 2312 GS Leiden, tel. 071 - 5121208 Beheerder kerk en wijkgebouw: P. Breedijk, tel. 06 - 57721473 Website: www.marekerk.nl

De nazomer Nu de vakantieperiode voorbij is, zijn wij niet alleen uitgerust, maar is de rust ook weer teruggekeerd. Het gewone leven heeft zijn gang genomen; de kinderen zijn weer naar school. Als gemeente is het ook heerlijk om weer ‘compleet’ te zijn. Wij gaan van start met een maand waarin allerlei bijzondere diensten gepland staan.

Zending Tijdens de morgendienst van 25 augustus is Nelleke Kruijmer uitgezonden als stafwerker voor IFES naar Tjechië. De afgelopen twee jaar heeft ze gewerkt in de hoofdstad Praag. Nu zal ze zich gaan richten op het studentenwerk in de stad Olomouc. Wij danken ds. Smaling voor het leiden van deze dienst (ik had toen nog vakantie). Wij willen als gemeente biddend om Nelleke heen blijven staan. Op DV zondag 15 september willen wij samen met de familie De Boo stilstaan bij hun zendingswerk en terugkomst uit Tokyo. Zij zijn daar in 2003 begonnen met hun werk als kerkplanters (www. geloveninjapan.nl). Nu hebben zij ervaren dat het goed is om dit werk over te dragen en terug te keren naar Nederland. Dit betekent dat zij de afgelopen maanden veel hebben meegemaakt. Het werk moest worden afgehecht, ze hebben afscheid moeten nemen en ze zijn inmiddels verhuisd naar Oegstgeest. Zonder gebed en overgave zou je omkomen in al je herinneringen en gevoelens. In de morgendienst van 15 september willen wij in een dankdienst alles bij God neerleggen. Hij is de Here van heel deze aarde!

Overleden Op 22 juni is Carolina Pasma-Rasser overleden. Zij is 96 jaar oud geworden. Tot het einde toe heeft ze zelfstandig gewoond op de Vondellaan 1 te Leiden. Het geloof speelde een grote rol in haar leven. Op zaterdag 27 juni hebben we haar begraven op Rhijnhof. Voorafgaand

16 | Leids Kerkblad

was de dienst van Woord en Gebed in de Marekerk. Het was haar wens om tijdens deze dienst stil te staan bij 1 Kor. 13: de liefde zal nooit vergaan. Zij liet een grote familie na: 12 kinderen en veel (achter) kleinkinderen. Wij wensen hen allen de troost toe van de Here, onze God. In de vroege morgen van maandag 1 juli is overleden Elisabeth van der WaterSpies (Sumatrastraat 70, Leiden). Zij is 73 jaar oud geworden. Haar ziekte ging verder en zij moest steeds meer loslaten. Maar ze deed het allemaal met overgave. De dienst had zij van te voren al helemaal met mij doorge­ sproken. Psalm 103 stond daarin centraal. In dit lied kijken wij in een spiegel: de mens is als het gras tijdelijk, broos en ook zondig. Maar Gods goedertierenheid is van eeuwigheid tot eeuwigheid. In dat vertrouwen is zij van ons heengegaan. Wij wensen haar man en gezin de kracht van de Here toe in deze weg van rouw en verdriet.

Huwelijksjubilea Op 14 juni was het echtpaar Hilbrink-Sira (Franchimontlaan 17, Leiden) 25 jaar getrouwd. Dit was voor hen een bijzondere mijlpaal, mede daar het voor hen beiden hun tweede huwelijk is. Ook zijn er grote zorgen geweest rondom de

gezondheid van de heer Hilbrink. Op een dag als deze besef je des te meer hoe rijk gezegend je bent. Wij feliciteren hen samen met hun kinderen nog van harte. Op zaterdag 6 juli was het 40 jaar geleden dat het echtpaar Gerritsen-Van Schaik trouwde (Korenbloem 18, Leiden). Wij zijn met hen dankbaar voor deze lange periode van liefde en trouw. En dan gaan onze gedachten al snel terug

naar die spannende dagen dat Hans zo ziek is geweest. Wat een geschenk om zo te mogen herstellen. Wij feliciteren hen dan ook van harte, samen met hun kinderen. Op 13 augustus was het echtpaar Cazant-Visser (Merelstraat 105, Leiderdorp) maar liefs 60 jaar getrouwd. Onze hartelijke felicitaties! In het begin

Agenda van hun huwelijk is mevrouw Cazant heel ziek geweest. Daarna hebben zij vele jaren van goede gezondheid gekregen. Op dit moment is het niet eenvoudig. Mevrouw Cazant woont nu in Woonservice-centrum De Ommedijk omdat zij de laatste jaren verstandelijk achteruit gegaan is. Moge de Here hen bijstaan en zegenen in de avond van hun leven.

Huwelijken Reinier Lagerwerf en Rosina van Lingen delen ons blij mee dat zij op woensdag 18 september hopen te gaan trouwen.

zondag 1 september doopdienst zondag 8 september viering Heilig Avondmaal zondag 15 september terugkomdienst familie De Boo (zendingswerk in Tokyo) extra aandacht voor de zieken in de voorbede woensdag 18 september 19.30 uur trouwdienst van Reinier Lagerwerf en Rosina van Lingen zondag 22 september ‘s middags themadienst zaterdag 28 september gemeentedag zondag 29 september jeugddienst (start winterwerk) zondag 6 oktober ‘s morgens jubileumdienst van ds. Smaling; hij is dan 50 jaar predikant donderdag 17 oktober 19.00 uur trouwdienst van Jonathan Leenman en Thera de Zwart zondag 20 oktober ‘s middags themadienst

De trouwdienst begint om 19.30 uur in de Marekerk. Ds. A. van Lingen, de vader van de bruid, zal deze dienst leiden. Wij wensen hen een rijk gezegende dag toe. Ze hebben een plekje gevonden in Leiden: Nassaustraat 1a. Jonathan Leenman en Thera de Zwart hopen op donderdag 17 oktober te gaan trouwen. Hun trouwdienst begint om

beginnen, evenals het jeugdwerk en de Bijbelkringen. Het is goed om een tijdje rustig aan te doen, maar het is beter om weer samen de Bijbel te lezen. Ik wens u een gezegend winterseizoen toe. ds. Ton Jacobs

Gemeentedag Marekerk Op zaterdag 28 september hebben we onze gemeentedag vanuit het hartje van de stad; onze eigen Marekerk. De gemeentedag wordt ieder jaar georganiseerd door de nieuwe belijdende leden van de kerk. Er is een programma voor jong en oud. Gemeentedag: ontspannen samenzijn en leuke activiteiten met bekenden en onbekenden uit je eigen kerk. De dag wordt traditioneel afgesloten met singinn en BBQ op het kerkplein. Namens de gemeentedagcommissie, Sander Morsch

(Hernieuwde) kennismaking met het christelijk geloof

19.00 uur in de Marekerk en zal door mij geleid worden. En ook zij blijven gelukkig in Leiden wonen: Hogewoerd 49, Leiden. Het ga jullie goed onder de zegenende handen van de Here.

Start winterseizoen Het gemeenteweekend van 28 en 29 september vormt de start van het winterseizoen. Dat betekent dat vanaf dat moment de catechisaties weer gaan

Dit najaar organiseert de Marewijkgemeente een Alphacursus. In tien avonden en een weekend passeert de basis van het christelijk geloof de revue. Om kennis te maken met of meer te leren over het christelijk geloof. Tijdens de afwisselende cursus leren de cursisten meer over Jezus op aarde, het kruis, twijfel en zekerheid, bidden, de Bijbel, de duivel, ziekte en genezing en de kerk. Joost Verwijs was in 2012 een van de deelnemers. De cursus leek hem vooral interessant vanwege zijn studie Religiewetenschap. En hij wilde mensen leren kennen in

Leiden. ‘Ik zag de cursus eerst als een studie, maar naarmate de cursus vorderde ging ik nadenken over wat het geloof voor mij persoonlijk betekent’. Hij herkende veel vanuit zijn christelijke achtergrond, en maakte de keuze om er meer mee bezig te zijn. Nu bezoekt Joost met regelmaat de kerk en probeert hij meer Bijbel te lezen en te bidden. Wie zou hij de cursus aanraden? ‘Aan ‘leken’ én aan christenen die hun geloof een nieuwe impuls willen geven. Er is gelukkig niets verplicht en er is geen examen. Voor mij was het een stevige handreiking om mijn geloofsleven op gang te helpen. Dat is niet gemakkelijk, maar de cursus is zeker een goede start. En het is een goede stimulans als mensen om je heen hier ook actief mee bezig zijn’. Wil jij net als Joost (hernieuwd) kennismaken met het christelijk geloof? Van harte welkom op de startborrel op dinsdag 24 september om 20.30 uur in het Marehuis (Oude Vest 61). De avonden daarna starten wekelijks op dinsdag om 19.00 uur met een maaltijd in het Marehuis. Meer informatie opvragen en aanmelden kan via [email protected] of www. marekerk.nl.

Leids Kerkblad | 17

Maranathawijk

Wijkpredikant: vacant Kerkelijk werker: Mario Boelen, tel. 06 - 5190 3576, e-mail [email protected] Consulent: dr. G.J. Venema (Vredeskerkgemeente, gegevens: zie aldaar) Scriba: Bas van Velzen; Coornhertstraat 7, tel. 071 - 5132551, e-mail [email protected] Bankrekening: 240776, t.n.v. Protestantse Maranathawijkgemeente Leiden Wijkkerk: Vredeskerk, Van Vollenhovenkade 24, 2313 GG Leiden Website: www.vredeskerk-leiden.nl Kerkdienst op internet: www.kerkomroep.nl Wijkcentrum “De Wijkplaats”: Topaaslaan 23, 2332 JC Leiden Tijdelijk beheerder: Jacintha Groen, tel. 071 - 5763372, e-mail [email protected] Auteur niet ondertekende artikelen: Mario Boelen

Athletes in Action Deze zomer is voor de tweede keer de landelijke actie “Athletes in Action” (AIA) georganiseerd in en rond wijkgebouw ‘De Wijkplaats’ van de Maranathawijk. Athletes in Action is een activiteit waarbij christelijke jongeren andere jongeren opzoeken in steden, vaak in achterstandswijken. Sportactiviteiten staan centraal, maar tegelijkertijd wordt er aandacht gegeven aan het leven van die jongeren. AIA is internationaal en vindt plaats in vele steden in Europa en Afrika. De actie wordt gecoördineerd door Agape Nederland, maar opereert doelbewust via de lokale kerken en gemeenten. Zo waren er in de week van 22 t/m 28 juli 9 jonge AIA instructeurs actief in en rond De Wijkplaats. De hele week waren er ’s middags activiteiten voor kinderen van 6 tot 12 jaar en ’s avonds voor de jeugd van 13 tot 18 jaar. Er waren clinics en wedstrijden in verschillende sporten als korfbal, volleybal en voetbal en spelletjes voor de jongere kinderen. De sportactiviteiten werden afgewisseld met pantomime, toneelstukjes en verhalen, waarmee de

International Church of Leiden, God Centre, Maranathawijk, Nederlands Gereformeerde Kerk. De week werd afgesloten met een geanimeerde barbecue op vrijdagavond, waar 110 wijkbewoners op afkwamen. De barbecue werd twee keer gehouden die avond, speciaal voor hen die de ramadan hielden. De respons was groot en bijzonder was dat enkele hangjongeren, die zich in het begin nogal afzetten tegen de activiteiten, aan het eind van de week deelnamen aan een groepsdiscussie en de afsluitende barbecue. Al met al denk ik dat we kunnen spreken van een geslaagde week. Inspirerend was de samenwerking tussen christenen uit Leiden van verschillende signatuur en het feit dat wijkbewoners, vaak buitenkerkelijk, daar zo positief op reageerden. Kortom het is één van de activiteiten, waarmee De Maranathawijk haar bijdrage wil leveren aan de vitalisering van de PGL. Thijs van Varick

Sporten in de wijk met een gouden randje Het haalde zelfs de stedelijke pers. Sporten, onder het motto: wij houden van sport, wij houden van God en wij houden van jou. Voetbal, volleybal, streetdance en korfbal. Dat we met een gouden randje sporten, is omdat we als organiserend team in gesprek met de wijkbewoners willen. Zo is met een groep jongeren, met de Bijbel open, nagedacht over wie God is. We gaan kijken of we met hen een gesprekskring kunnen organiseren. Met veel ouders en bezoekers is gepraat over geloof.

christelijke levenswijze werd vertolkt. Gemiddeld deden steeds zo’n 30 jongere kinderen mee en 15 tot 20 oudere kinderen. AIA werd ondersteund door circa 25 vrijwilligers van de kerkgemeenschappen uit Leiden. Dat was een bont gezelschap van mensen van de Marekerk, Crossroads, Christelijke Gereformeerde Kerk, Vrijgemaakte Kerk (binnen verband),

18 | Leids Kerkblad

Vrijdagavond is de sportweek afgesloten met een barbecue en konden we met elkaar terugkijken op een geslaagde week. De aansluitende zondag hebben we een kerkdienst op het sportveld georganiseerd waar we gezongen hebben en nagedacht over de talenten die God ons gegeven heeft. Hier blijft het niet bij, we gaan zoals het afgelopen jaar om de

week op zondagmiddag weer sporten en hopelijk wekelijks met de jongeren om de tafel om hen te vertellen over de Bijbel. Namens het team: Ruud van Delft

Keti – Koti Als u de artikelen in dagbladen of tijdschriften in de afgelopen maanden gelezen heeft of u bent op 30 juni in De Wijkplaats geweest, dan weet u ongetwijfeld wat die woorden betekenen: letterlijk ‘De ketting is gebroken’ of zoals ze in Suriname zeggen: ‘De ketenen zijn gebroken’. Op 1 juli werd herdacht en gevierd dat 150 jaar geleden Nederland de slavernij in Suriname en de Nederlandse Antillen afschafte. Amerika en een aantal Europese landen waren ons al voorgegaan. Tijdens een afwisselend programma werd in De Wijkplaats bij de afschaffing van de slavernij stilgestaan.

Agenda Jacintha Groen, ons kerkenraadslid, had een feestelijke herdenking georganiseerd en aan haar uitnodiging was in groten getale gevolg gegeven. De Wijkplaats was te klein voor alle belangstellenden. Het was letterlijk een bont gezelschap, daar in De Wijkplaats: Nederlanders, Surinamers, Marokkanen, Turken, Indonesiërs, mensen afkomstig uit Israël, Liberia, Congo, Syrië, Antillen, India. Gelukkig was het goed weer, dus konden veel mensen hun heil buiten zoeken. Zij konden dan alleen niet allemaal de lezing bijwonen, die indrukwekkend en ingetogen was. Uiteraard werd stilgestaan bij het slavernijverleden en de rol van Nederland daarin. Niet gemakkelijk, maar wel een deel van de Nederlandse geschiedenis. En het is goed dat niet te vergeten. Gelukkig kon er ook gevierd worden. Niet zoals in Suriname waar op 1 juli ‘alles plat ligt’ vanwege de nationale feestdag, maar toch ook in Leiden op een heel feestelijke wijze. Er was een kleurige modeshow, waar nationaliteiten en kleding door elkaar liepen. Hieraan deden ook kinderen mee, die met hun aanwezigheid ook extra levendigheid en gezelligheid met zich meebrachten. Er was veel Surinaamse muziek. En er was een Surinaams buffet, waarvan dankbaar gebruik werd gemaakt. Natuurlijk werd Jacintha geholpen door familie, vrienden en bekenden. Misschien heeft u de prachtige foto van

Jacintha in het Leidsch Dagblad gezien: een mooie herinnering aan een zeer goed georganiseerd festijn. Bedankt Jacintha (en de anderen)! Elly Venekamp-van Hal

Maaltijd van de Maand. Maandag 7 oktober wordt er weer een maaltijd gekookt in De Wijkplaats. Jong of oud, blond of grijs, iedereen met een goed humeur is welkom! Het menu? Nog geheim (lees: nog niet bekend). We hebben plek voor 25 eters, dus meld je snel aan! De kosten zijn € 7,50 pp. Dit is inclusief drankjes. Tot maandag 2

Diensten: zie pagina’s van de Vredeskerkgemeente Elke dinsdagmiddag, vanaf 15.00 uur buurtmiddag (ontmoeting en kinderspel), De Wijkplaats Elke donderdagavond, vanaf 19.00 uur fietsenreparatie, De Wijkplaats Woensdag 11 september, 15.00 uur kerkdienst in Schouwenhove - voorganger: ds. H.E. Schouten Donderdag 19 september, 15.00 uur inloopmiddag voor gemeenteleden in De Wijkplaats Vrijdag 27 september, 14.30 uur Bijbelgesprekskring ‘Wonder(lijke)verhalen’, Robijnhof (Vijverzaal) Vrijdag 27 september, 16.00 uur Bijbelgesprekskring ‘Wonder(lijke) verhalen’, Schouwenhove Maandag 7 oktober, 18.00 uur ‘Maaltijd van de Maand’ in De Wijkplaats (zie bericht) Donderdag 17 oktober, 15.00 uur inloopmiddag voor gemeenteleden in De Wijkplaats Vrijdag 18 oktober, 14.30 uur Bijbelgesprekskring ‘Wonder(lijke)verhalen’, Robijnhof (Vijverzaal) Vrijdag 18 oktober, 16.00 uur Bijbelgesprekskring ‘Wonder(lijke) verhalen’, Schouwenhove

september, wij kijken er al naar uit. Aanmelden kan bij José van het Veld van Breda en Jacintha Groen. Het kan ook via de email: josevanhetveld@ziggo. nl (tevens auteurs).

Bijbelgesprekskring in Schouwenhove en Robijnhof Maandelijks zijn er ook de komende tijd weer bijeenkomsten van de Bijbelgesprekskring in Schouwenhove en Robijnhof. Voor data: zie de Agenda. Vóór de zomer hebben we een aantal vrouwenverhalen besproken. We hebben vaak het idee dat vrouwen in Bijbelse tijden niet zoveel te vertellen hadden en slechts hadden te luisteren. Inmiddels hebben we gezien dat juist vrouwen vaak, ook toen al, veelzeggend kunnen handelen of juist oorverdovend kunnen zwijgen. Om een voorbeeld aan te nemen, vaak ook. Op verzoek zullen we de komende tijd wonder(lijke) verhalen met elkaar lezen, bespreken en ontdekken. Ook op verzoek zullen we de volgende keer, 27 september, nog één keer een opmerkelijke vrouw (met excuus voor het pleonasme!) voor het voetlicht halen. En tegelijk zullen we zien wat deze vrouw, Maria, de moeder van Jezus, voor wonderlijks overkwam. Het wonder voor de wereld is het kind van Kerst, maar wat is het wonder van haar leven voor Maria? Een combinatie van beide thema’s dus; als overstapmoment. Wees welkom, ook als u niet in Schouwenhove of Robijnhof woont!!

Impressie en verantwoording dienst Robijnhof De gebedsdienst van 19 juni is goed en naar ieders wens verlopen. Omdat ds. Henk Schouten, onze vaste voorganger, verhinderd was, heeft Mario Boelen de dienst overgenomen, alleen zonder avondmaal. We hebben veel gezongen en gebeden en de overdenking heeft ieder gesterkt. De opbrengst van de collecte van deze dienst is € 70,80, bestemd voor de wijkkas. Er waren 19 mensen aanwezig. Lia van der Laan

Verantwoording collecte Schouwenhove De opbrengst van de collecte in Schouwenhove van 19 juni bedraagt € 71,05 (na aftrek van de kosten). Dit bedrag is bestemd voor Wilde Ganzen, project Ecologische boerderij/ kosten tehuis misbruikte meisjes. Willy van Hal, penningmeester werkgroep Schouwenhove

Wijziging datum kerkdienst Schouwenhove Helaas kregen wij bericht van Schouwenhove dat op de al geruime tijd geleden afgesproken datum van onze kerkdienst (18 september) een ‘eigen’ activiteit van Schouwenhove zal plaatsvinden, zodat wij de zaal niet kunnen gebruiken. De kerkdienst zal nu plaatsvinden op woensdag 11 september, om 15.00 uur. Voorganger zal zijn ds. Henk Schouten. Elly Venekamp

Leids Kerkblad | 19

Vredeskerk Predikant: dr. G.J. Venema, Voltastraat 22, 2316 DN Leiden, tel. 071 - 5137919, [email protected] Scriba: mw. R. Smit, p/a Vredeskerk, Van Vollenhovenkade 24, 2313 GG Leiden, [email protected] Penningmeester: Th. Weizenbach, Van Vollenhovenkade 5, 2313 GG Leiden, tel. 071 - 5149092 Bankrekeningnr.: 8285572 t.n.v. Protestantse wijkgemeente Vredeskerk Wijkkerk: Vredeskerk, Van Vollenhovenkade 24, 2313 GG Leiden, tel. 071 - 5142317 Koster/beheerder: H. Holswilder, [email protected] Website: www.vredeskerk-leiden.nl

Op zondag 22 september wordt het startschot gegeven voor een nieuw seizoen, in een speciale dienst voor jong en oud, met als thema: ‘Stoelen...!’ Stoelen horen bij ons dagelijks leven, maar ook in Bijbel en traditie spelen ze een grote rol. Een bijzonder begin, voor een seizoen vol inspiratie!

Gedachtenis Op zondag 23 juni overleed mevrouw Annie Heijmans-Van Cittert, wonend aan de Uhlenbeckkade. Ze is 93 jaar oud geworden. Haar situatie ging plotseling achteruit en in korte tijd verdween haar levenskracht. Ze wist dat het ging gebeuren en had er vrede mee. Hoezeer zij betrokken is geweest bij de Vredeskerkgemeente en bij de stad Leiden bleek wel tijdens de dienst waarin we bij haar lange leven hebben stilgestaan. Veel mensen, grote betrokkenheid, en - naast verdriet - ook grote dankbaarheid en ruimte voor humor. Moedig, met humor als wapen, zo heeft ze - samen met haar man - in het leven gestaan, in tijden van vrede en van oorlog. ‘Bij de Heer is mijn leven veilig, voor wie zou ik bang zijn?’ Met die woorden uit Psalm 27 hebben we afscheid van haar genomen. We ontvingen bericht dat op 12 juli is overleden mevrouw Maria Grasman, op de leeftijd van 94 jaar, wonend in de Lorentzhof. Rie Grasman is jarenlang betrokken geweest bij de Vredeskerk, in het bijzonder bij de soos van Staalwijk, die zij trouw bezocht. Ze was een vriendelijke, joviale en dankbare vrouw, met een scherp oog voor de kleine dingen die het leven de moeite waard maken. De gedachtenis van Johanna Heijmansvan Cittert en van Maria Grasman zij de familie en ons allen tot zegen.

Geboorte Een verheugend bericht ontvingen we van Bas en Kirsten Oerlemans: op 3 juli werd hun zoon Joris Pieter Joost gebo-

20 | Leids Kerkblad

ren! ‘Mag jouw leven zijn als de zon: met warmte, geluk en liefde om je heen’, staat er op de aankondiging. Joris ontvangt warmte in zijn huis, en Bas en Kirsten ontvangen die op hun beurt van familie, vrienden en mensen uit onze gemeente. We wensen hen van harte geluk en betrekken in die gelukwens ook Bas Oerlemans sr., die als grootvader kan stralen van geluk.

Mevrouw Roelofs en mevrouw Masurel Op zondag 8 september, na de kerkdienst, zetten we mevrouw Paula Roelofs-Du Pon en mevrouw Jos MasurelBrinks in het zonnetje voor al het werk dat zij verzet hebben. Mevrouw Roelofs voor het verspreiden van het kerkblad en mevrouw Masurel voor het verzorgen van de crèche. ‘Ik weet niet meer precies hoe lang ik het gedaan heb, maar in ieder geval meer dan twintig jaar,’ vertelt mevrouw Roelofs. ‘Het was een flinke klus om het elke keer weer voor elkaar te krijgen.

Maar ik had mijn eigen systeem om de bladen op wijk te sorteren. Als ik ze kreeg, lagen ze namelijk helemaal niet op volgorde.’ Ze laat haar systeem zien dat ze er al die jaren op na heeft gehouden. Mevrouw Roelofs kreeg de kerkbladen op donderdag aangeleverd en verdeelde dan de bladen over de wijken, waar ze 35 lopers voor had. ‘Ondanks dat het zo’n klus was, vond ik het ook leuk om te doen. Al ben ik ook blij dat ik nu stop.’ Afgelopen juni heeft mevrouw Roelofs voor het laatst de distributie van het kerkblad verzorgd. ‘En weet je wat ik nu zo fijn vind?’ zegt ze. ‘Ik kan nu met vakantie wanneer ik wil!’ Vijfenveertig jaar lang heeft mevrouw Masurel voor het reilen en zeilen van de crèche gezorgd. ‘Ik heb me destijds aangeboden,’ vertelt ze. ‘Ik wilde graag iets doen.’ Jaarlijks maakte ze een rooster en lette er dan op dat niet steeds dezelfden op feestdagen crèchedienst hadden. En dat was weleens puzzelen. ‘Dan stelde ik het

maken van het rooster liever uit.’ Het laatste rooster dat ze gemaakt heeft, heeft ze bewaard. ‘Elke week liet ik de mensen die die zondag dienst hadden, nog extra weten dat ze moesten oppassen. Nu heeft iedereen telefoon, maar vroeger ging ik naar de mensen toe. Dan fietste ik de hele wijk door. Ik voelde me verantwoordelijk voor de crèche, dus ik wilde dat het allemaal goed ging.’ Mevrouw Masurel heeft het altijd met veel plezier gedaan. ‘Heel veel mensen hebben meegedraaid als leiding, ik heb hele generaties voorbij zien komen. Dat ik zo veel mensen ontmoet heb, vind ik heel erg leuk.’ Inmiddels is mevrouw Masurel gestopt en heeft ze haar opvolgster gevonden in Relinde Kremer. We bedanken mevrouw Paula RoelofsDu Pon en mevrouw Jos Masurel-Brinks voor hun jarenlange inzet en wensen hen alle goeds! Marijke Boter

Nieuwe stoelen in de kerkzaal Na vele jaren trouwe dienst worden de stoelen in de kerkzaal vervangen. Een commissie van vijf gemeenteleden met kennis op het gebied van goede zithouding, vormgeving, materiaalgebruik en financiën, is begin 2013 gestart met het vaststellen van criteria waaraan de stoelen moeten voldoen. Want er komt meer bij kijken dan: “hij moet lekker zitten”. Na een voorselectie zijn drie bedrijven bezocht en vervolgens zijn zes typen proefstoelen naar de Vredeskerk

gebracht. Hiervan bleek er één te beantwoorden aan alle vereiste criteria inclusief goed zitcomfort. Op de foto ziet u dat alle stoelen een zwarte rugleuning krijgen, met kleurvariatie in de zittingen. Een aantal stoelen heeft armleuningen. Beide kerkenraden zijn content met het resultaat en ook het College van Kerkrentmeesters en de Algemene Kerkenraad hebben toestemming gegeven om tot aanschaf over te gaan! Er zijn flinke bedragen mee gemoeid, dat zult u begrijpen. Er zullen acties opgezet gaan worden om ook als wijkgemeente een steentje bij te dragen aan de kosten. Binnenkort zult u er meer over horen.

Nieuws van de penningmeester In de periode december 2012 t/m juli 2013 zijn de volgende contante bedragen ontvangen (NN): - Pastoraat/wijkkas, via ds. Venema 7x € 50,00, € 150,00 en 2x € 200,00; mw.

Schipper € 20,00; mw. Ter Schiphorst € 15,00; mw Haak € 50,00; familie De Groot € 50,00; dhr Boter 9x € 50,00, € 25,00, € 30,00 en € 70,00. - Ontmoetingsdag: via ds Venema € 200,00. - Voedselbank : via dhr Boter 4x € 50,00 en € 20,00; via dhr Vis 3x € 20,00 en € 25,00. U allen weer dank voor alle prachtige gaven! Theo Weizenbach, penningmeester Uw giften zijn altijd welkom. Door uw bijdragen kan het werk in onze gemeente worden voortgezet en kunnen bijzondere initiatieven worden ondersteund. Protestantse Wijkgemeente Vredeskerk Bank ING IBAN-nummer NL32 INGB 0008 2855 72

Rondom de eredienst 22 september: startzondag! Na afloop van de dienst is er een leuk programma met allerlei activiteiten voor jong en oud. Tevens wordt het startschot gegeven voor de inzamelingsactie t.b.v. de nieuwe stoelen in de kerkzaal. We sluiten af met een gezamenlijke lunch, die eindigt om ongeveer 14.30 uur. Voor programma en lunch graag vooraf opgeven door te mailen naar Marieke Boter: [email protected] 6 oktober: oecumenische dienst Samen met de Oud-Katholieke Parochie en de Evangelisch Lutherse Gemeente vieren we een oecumenische dienst van Schrift en Tafel. We volgen deze keer de calvinistische rite. Aan de dienst wordt meegewerkt door een oecumenisch gelegenheidskoor. De verkondiging wordt verzorgd door Mario Boelen, René Venema gaat voor in de tafelviering, Paul Brommet doet de voorbeden. 13 oktober: afscheid ambtsdragers In deze dienst zal Fred Sandbergen zijn ambt van ouderling neerleggen. We nemen ook echt afscheid van hem en van zijn vrouw Marcella, want een droom gaat in vervulling: zij zullen verhuizen naar Berlijn! Beiden zijn vele jaren zeer betrokken geweest bij onze gemeente, en we zullen hen dan ook zeer zeker missen. We wensen hen veel geluk en Gods zegen toe! Ook zullen we stilstaan bij het feit dat Liesbeth Boertien het ‘ambt’ van cantrix neerlegt, nu de cantorij heeft moeten besluiten te stoppen. Liesbeth blijft natuurlijk actief in de gemeente en we hopen dat ze haar muzikale talenten op andere manieren zal kunnen inzetten. Op zaterdag 5 oktober is er een bijzondere zangmiddag in de Vredeskerk, gewijd aan het nieuwe liedboek. Meer informatie vindt u op de pagina van de Algemene Kerkenraad. Met een vriendelijke groet en tot ziens in en rondom de eredienst, dominee René Venema

Leids Kerkblad | 21

Protestantse wijkgemeente Leiden Zuidwest Predikant: Vacature Ouderenwerker: Casper van Dongen, [email protected], tel. 06 – 39771287 Kerkelijk opbouwwerker: Sity Smedinga, tel. 06 81118017, [email protected] Scriba: H. van der Vlist, Tommy Dorseykade 1, 2324 LB Leiden, tel. 071 – 5790677 Penningmeester: mw. E.T. van der Vlist-Zandstra, Tommy Dorseykade 1, 2324 LB Leiden, tel. 071 – 5790677 Bankrekeningnr.: 534930 t.n.v. penningmeester Protestantse wijkgemeente Leiden Zuidwest Geluidsopname vieringen: Siem Roosendaal, Jacob van Campenlaan 100, 2321 GG Leiden, tel. 071 – 5728274 Wijkkerk: Antoniuskerk, Boshuizerlaan 11, 2321 TS Leiden (vieringen: zondag 09.15 uur) Wijkcentrum: ‘De Verdieping’, Stevensbloem 269, 2331 JD Leiden, tel. 071 – 8882393 Website: http://leidenzuidwest.protestantsekerk.net

Het is weer voorbij die mooie zomer Een liedje van Gerard Cox, weemoedig het mooie weer bezingend dat voorbij is en waarvan je dacht dat er geen einde aan zou komen. De zomer en daarmee ook vaak de vakantie heeft twee gezichten; een aantal van ons is er op uitgetrokken om elders tot rust te komen of juist heel erg actief te worden, allerlei dingen te ondernemen. De weemoed dat de zomer weer voorbij is, is bijna te proeven. ‘Was het nog maar zomer dan kan ik nog een keer die mooie fietstocht maken of nog een flink stuk zeilen’. Anderen hebben de afgelopen weken thuis gezeten, konden niets ondernemen omdat zij misschien geen geld hadden of vanwege lichamelijke klachten niet weg konden. ‘Ben ik blij dat de zomer voorbij

is, dan gaat alles weer van start’. Twee groepen mensen die over eenzelfde gebeurtenis een heel ander beeld hebben en die allebei over iets heen moeten stappen om de gewone zaken weer op te pakken, de één met een soort van tegenzin dat al het leuks er weer opzit, de ander die blij is dat de zomer voorbij is en dat alles weer gaat beginnen. De afgelopen zomer ben ik samen met Els in Berlijn geweest. Wat een stad is dat. Een stad met ongelooflijk mooie

22 | Leids Kerkblad

gebouwen, veel groen en ruimte, aardige mensen die je op weg helpen als je niet precies weet of je links of rechts af moet. Een schone stad met weinig rommel op straat, gedisciplineerde mensen in het verkeer. Maar ook een stad met historie, gebeurtenissen uit het verleden waar zij in Berlijn en in Duitsland niet altijd trots op zijn en zijn geweest, maar waar terecht aandacht aan wordt gegeven. Een indrukwekkend Joods Historisch Museum, andere plekken in de stad die laten zien wat er met de Joden is gebeurd, de opkomst van Hitler en wat dat teweeg heeft gebracht. En dan is (of moet ik zeggen was) er de muur, de Berlijnse Muur. Een muur gebouwd in 1961 door de DDR en vanuit de DDR bedoeld om mensen binnen te houden, vooral mensen met een hogere opleiding vluchtten naar het Westen en dat wilden zij met de Muur voorkomen. In 1989 werd de Muur daadwerkelijk afgebroken, op sommige plekken in Berlijn staan er nog betonnen stukken van de muur als herinnering. Ook op het wegdek zie je de plekken waar de Muur heeft gestaan, op de meest vreemde plaatsen was er gebouwd, dwars door een straat of midden in je achtertuin. Maar die Muur is gesloopt en na de sloop zijn de mensen gaan bouwen aan een nieuwe toekomst. Bouwen met het oog op vooruitgang, op voortgang maar ook met het in acht nemen van het verleden en passend bij wat er al was. Die bouw, die vooruitgang is niet zonder slag of stoot gegaan, de bewoners uit met name Oost Berlijn waren blij met de vrijheid en de nieuwe kansen, bewoners uit West Berlijn zaten in eerste instantie niet echt te wachten op de mensen uit het Oosten. Misschien is het bij ons in Leiden Zuidwest, in heel Leiden, niet veel anders? Door de jaren heen hebben wij bewust of onbewust muurtjes of muren opge-

trokken rondom ons eigen stukje, veilig en vertrouwd. Met de omstandigheden waarin de kerk van Leiden nu verkeert moeten wij onze eigen muren slechten en gaan bouwen aan die nieuwe toekomst. Dat is vreemd en beangstigend, klopt helemaal. Die angst mag, maar moet niet verlammend gaan werken. In het beleidsplan dat in concept klaar is, staat een aantal heldere voorstellen. Voorstellen die voor iedereen gaan gelden. Alle wijken zullen hun muren afbreken en ruimte geven aan het ‘Samen Op Weg’. Er zal vandaag gekeken worden naar de toekomst met respect voor het verleden. Voor onze wijk is in ieder geval gevraagd het contract met Casper van Dongen te verlengen. Voor het einde van dit jaar weten we waar we aan toe zijn. Het proces duurt lang , maar het is ook historisch te noemen want een centraal beleidsplan is er nog niet eerder geweest. Die muur lijkt ook gesloopt. Hans van der Vlist

Onze naaste Op zaterdag 21 en zondag 22 september vieren we ons startweekend. We doen dat – zoals inmiddels traditie is – samen met onze vrienden van de Lam Gods Parochiekern. Thema is: ‘onze naaste’. Op zaterdagochtend staat om 09.45 uur de koffie klaar. Deze ochtend gaan we met elkaar de viering van zondag voorbereiden door middel van 4 workshops: Zingen, Geloofsgesprek, Meditatie in de ruimte en Ken je naaste. Voor de lunch (rond 12.30 uur) vragen we hierbij iedereen iets te eten mee te nemen. Neem zoveel mee als het aantal personen waarmee u komt, dan is er genoeg en blijft er niet te veel over. Zo delen wij het meegebrachte eten samen. Er is geen gelegenheid om iets op te warmen. Deze zaterdag is het ook Nationale Burendag. Daarom gaan we na de lunch het thema ‘onze naaste’ verder in praktijk brengen. We gaan onze directe

Agenda buren bezoeken. Hoe we dat gaan doen is een verrassing; hierover vindt nog overleg plaats met onze naaste buren van de Boshuizerlaan. Op zondagochtend begint de dienst om 10.00 uur. Na de dienst is er uitgebreid ruimte om koffie te drinken, met eigen gebakken cake of taart. We sluiten het weekend af met een klein hapje en een drankje. Hopelijk is het mooi weer en kunnen we de tuin weer gebruiken! De voorbereiding van het startweekend is in handen van enkele leden van de kerkenraad en van de pastoraatsgroep. De inhoudelijke voorbereiding wordt gedaan door Marlène Falke, Wilbert van Erp, Sity Smedinga en Casper van Dongen. Het belooft een zeer inspirerend weekend te worden. Voor de zaterdag vinden we het fijn om te weten op hoeveel mensen we ongeveer kunnen rekenen. In de Antoniuskerk ligt een intekenlijst. Hans van der Vlist en Sity Smedinga

Soos Op 3 september was de eerste bijeenkomst van de soos van dit nieuwe seizoen. Als alles volgens plan is verlopen, weten we nu meer over het werk van De Bakkerij. De soos wordt gehouden op elke eerste dinsdagmiddag van de maand, om 14.30 uur in de vergaderzaal van de Antoniuskerk. Een ieder is van harte welkom! Op de planning staan o.a. een lezing over Roomburgh, een spelletjesmiddag en een lezing over Alzheimer.De eerstvolgende bijeenkomst is op 1 oktober. Hartelijke groet, Erna, Wim, Gerrie, Ria, Joke en Els

3 september 14.30 -16.30 uur Soos, Antoniuskerk 4 september 10.00 -11.45 uur Bijbelontmoeting, De Verdieping 4 september 15.30 -17.00 uur Bijbeluur, Statenhof 10 september 15.00 -16.30 uur Bijbeluur, Rosenburch - ds. T. Jacobs 21 september 10.30 uur Kerkdienst Zuydtwijck 27 september 18.00 -21.00 uur Maaltijd + levensvragen, De Verdieping 28 september 10.00-16.00 uur Bijbels Hebreeuws, De Verdieping 1 oktober 14.30 -16.30 uur Soos, Antoniuskerk 2 oktober 10.00 - 11.45 uur Bijbelontmoeting, De Verdieping 2 oktober 15.30 - 17.00 uur Bijbeluur, Statenhof 5 oktober 10.30 uur Kerkdienst Zuydtwijck 12 oktober 10.00-16.00 uur Bijbels Hebreeuws, De Verdieping 15 oktober 15.00 -16.30 uur Bijbeluur, Rosenburch - ds. J. Groenleer 19 oktober 10.30 uur Kerkdienst Zuydtwijck

BIJBELS HEBREEUWS - een stap naar God! Wie het hebreeuws van de Bijbel gaat leren doet een stap naar God. Wie het leert (het is geen moeilijke taal!) ontmoet een eigenzinnige, stugge manier van denken en spreken. Sommige dingen kunnen niet in het hebreeuws. En andere hebreeuwse zinnen zijn glashelder, maar je kunt ze nauwelijks vertalen. Kortom: je moet lezen met een hebreeuwse, bekeerde ziel om de teksten te verstaan! Dat geldt overigens ook voor het door en door joodse nieuwe testament! Een cursus bijbels hebreeuws voor iedere geïnteresseerde in Leiden, (tenminste tien!). U kunt er (veel) meer over lezen op de website van de protestantse gemeente Leiden of die van de protestantse wijkgemeente Leiden Zuidwest. Het kost u niet veel tijd. De eerste twee keer even doorbijten, van 10-16 uur op zaterdag (28 september en 12 oktober). Daarna twee uur ééns in de veertien dagen; € 10,00 voor 5 lessen, (20 lessen per jaar) Ik beloof u: er gaat een wereld voor u open en … we schuwen geloofs- en levensvragen niet. Inlichtingen en\of opgave: Piet Warmenhoven 071-3100007 of [email protected]

Leids Kerkblad | 23

Oecumenische geloofs­gemeenschap Merenwijk Pastores: mw. drs. M. Falke-De Hoogh (RK), pastoraal werker, p/a Watermolen 1, 2317 ST Leiden, tel. 06 53249187, [email protected] Vacature PGL mw. ds. E.S. Smidt, p/a Watermolen 1, 2317 ST Leiden, tel. 071 - 5284909, [email protected] Scriba: mevr. J. Langeveld, Stadzicht 105, 2317 RV Leiden Wijkkerkenraad: voorzitter P.J. van den Broek, [email protected]; scriba O. Bloem, [email protected] Algemene Kerkelijke Merenwijkraad: voorzitter mw. Ingrid (I.J.A.M.) Weitenberg, p/a Watermolen 1, 2317 ST Leiden, tel. 071 - 5211963, [email protected], secretaris mw. A.J. Delleman, [email protected] Bankrekeningnr: ING 2581191 t.n.v. Algemene Kerkelijke Merenwijkraad Kerkelijk Centrum de Regenboog, Watermolen 1, 2317ST Leiden,tel. 071 - 5212858 Koster-beheerder: R. van Heijningen: [email protected] Website: www.deregenboogmerenwijk.nl

Anders vieren Op 28 mei werd een tweede wijkavond gehouden over ‘anders vieren’. Op 15 april werd tijdens de eerste wijkavond over dit onderwerp duidelijk gemaakt dat onze zondagse vieringen moeten worden aangepast omdat de tafelgemeenschap (intercommunie) zoals wij die

nu vieren, niet meer kan. Die avond werden ook alternatieven besproken voor onze wekelijkse vieringen. In het voorgaande bulletin van mei-juni is hierover uitgebreid geschreven. Het bericht dat er een eind moet komen aan de gezamenlijke tafelvieringen zoals we dat ruim 40 jaar hebben gedaan, leidt begrijpelijkerwijs tot veel commotie en reacties. De wijkavond van 28 mei was bedoeld om uit te spreken wat ons pijn en verdriet doet, te inventariseren welke vragen er leven en vooruit te kijken naar hoe het dan anders kan. De ruim 50 aanwezigen hebben in vijf groepen met elkaar gesproken. Dit verslag geeft een impressie van wat er zoal is gezegd. Het laat voorlopig de

24 | Leids Kerkblad

gestelde vragen onbeantwoord. De bedoeling is om later op die vragen terug te komen. In de eerste gespreksronde kon iedereen vertellen wat hem of haar op het hart lag. Elke groep kreeg een groot vel papier waarop alle verdriet, grieven en klachten geschreven konden worden. Na afloop werden de vellen naast elkaar gehangen en werd er zo een ‘Klaagmuur’ gevormd. Deze Klaagmuur blijft voorlopig in de kerkzaal hangen. Wie wil, kan daar zijn eigen hartenkreten bij zetten. Hieronder een bloemlezing van wat er zoal gezegd werd. - Er was veel verdriet en boosheid om het feit dat we de praktijk die we zoveel jaren gekend hebben, achter ons moeten laten. - Jammer dat de regels gaan prevaleren, vooral als je niet begrijpt waar die regels over gaan, terwijl toch de kerk er hoort te zijn voor de mensen. - Begrijpt de bisschop wel wat de oecumene hier betekent, hoe basaal die is, hoe allesomvattend? Ziet men (de bisschop) niet dat hier in de Regenboog al een eenheid is, die er bij de kerken nog niet is. Dat we echt samen één geloofsgemeenschap zijn? Dat voor ons de verschillen zijn weggevallen? Als er eenheid is kan er toch gezamenlijk gevierd worden?

- Veertig jaar is het gelukt om door te gaan met wat goed is. Er is voortdurend tegenwerking geweest van de zijde van de kerken. Waarom zwichten we nu dan voor de druk? Is de druk groter? Of is ons vermogen daar tegenin te gaan kleiner? Moeten we als geloofsgemeenschap niet acties gaan houden zoals in het begin toen er honderden brieven van gemeenteleden naar de bisschop gestuurd zijn? Sommigen hebben het gevoel dat de katholieken marginaal worden en de Regenboog een protestantse gemeente wordt met een rooms-katholiek randje. Kun je nog wel een parochie zijn als je niet wekelijks de eucharistie viert? Wat zijn de consequenties als we door gaan zoals we nu doen? Wat gebeurt er als de bisschop veranderingen oplegt? Hoe sterk houden we eigenlijk vast aan de moederkerken?

In de tweede gespreksronde werd onderzocht of het al mogelijk was naar de toekomst te kijken, wat men van het voorbeeld van een ritueel van eenheid vond en of men zelf ideeën had. Een tweede bloemlezing; - Hoe krijgen we zonder tafelviering een viering waarin er meer is dan alleen woorden, waarin we in bewe-

Agenda -

-

-

- -

ging kunnen komen en in een ritueel onze eenheid beleven? Brood en zout zijn een mooi gebaar, maar hoe doen we het zo dat we er blij van worden? Inge gaf in haar voorbeeld mooie teksten en liederen, echt een nieuwe oecumenische weg. Het ritueel van brood en zout roept ook praktische vragen op: is zout niet ongezond, hoeveel zout blijft er aan het brood kleven, kun je niet beter zout op het brood strooien? Niet iedereen is voorstander van zout. Zout roept ook de associatie op van zout in de wond, maar het idee zout der aarde spreekt wel aan. Brood met zout als teken van gastvrijheid voelt on-Hollands aan. Zal brood en zout wel gedoogd worden door het bisdom? Een ritueel met brood en zout is een mooie vorm maar wat er mist is de presentie van Christus. Hoe kun je die tot uiting brengen in de viering? Dat zou bijvoorbeeld kunnen door het gebruik van de tekst: ‘waar twee of drie in mijn naam aanwezig zijn, daar ben ik aanwezig’.

Er werden ook andere symbolen gesuggereerd: - Kun je niet water in plaats van wijn drinken? Water heeft veel betekenissen, het verwijst bijvoorbeeld naar het levende water dat Jezus te drinken geeft en naar het water uit de rots bij de doortocht door de woestijn. - Water verwijst ook naar de doop, die de kerken wel van elkaar erkennen. Kunnen mensen elkaar besprenkelen met doopwater of in de handpalm met doopwater een kruis maken? - Kunnen we niet licht aan elkaar doorgeven of op een andere manier iets met licht doen? - Kunnen we niet beginnen met het bidden van het Onze Vader en elkaar daarbij een hand geven? - Kan de manier waarop de joden het Pascha vieren voor ons een inspiratiebron zijn? - Kunnen we druiven uitdelen als teken van het beloofde land? De avond heeft veel vragen en veel ideeën opgeleverd. Dit verslag geeft maar een greep uit alles wat er is gezegd. In de komende maanden gaan het werkgroepje ‘Anders vieren’ en de AKM met deze vragen aan de slag, want de vragen kunnen niet onbeantwoord blijven en de ideeën zijn het overwegen meer dan waard. Peterhans van den Broek, Harry Delemarre, Marlène Falke, Inge Smidt, Ingrid Weitenberg

Morgengebed: elke woensdag van 09.30 tot 09.45 uur Inloop koffieochtend: elke woensdag van 10.00 tot 12.00 uur Repetitie Regenboogkoor: elke woensdag van 20.00 tot 22.00 uur Inzamelen oud papier, metaal en kleding: elke eerste donderdag van de maand van 09.00 tot 21.00 uur Mothers Prayers: elke eerste vrijdag van de maand van 10.30 tot 12.00 uur Regenboogdis: elke laatste vrijdag van de maand van 18.00 tot 20.00 uur Regenboog open: elke werkdag van 10.00 tot 12.00 uur Stiltecentrum open: elke werkdag van 10.00 tot 12.00 uur

28 mei en hoe nu verder? Volgend seizoen willen we gaan uitproberen welk ritueel het beste bij ons past en genoeg diepgang heeft om in vele verschillende vieringen te kunnen functioneren. Ook al werden velen enthousiast over

het door de commissie uitgewerkte voorbeeldritueel van brood en zout,- we willen graag de tijd geven en de ruimte nemen om een nieuw ritueel zoveel mogelijk uit ons midden op te laten komen. Daarom zullen we vanaf september niet alleen het ritueel van brood en zout gaan uitproberen, maar zal de commissie ook andere voorstellen overwegen en in uitvoerbare vormen aan u voorleggen. Daarvoor maken we graag gebruik van de mogelijkheden die op 28 mei werden genoemd, maar de AKM wil ook de verschillende werkgroepen uitnodigen samen na te denken over welk symbool voor hen de eenheid zou kunnen symboliseren, die we hier in de Regenboog met elkaar ervaren. Ook de

individuele leden van de geloofsgemeenschap nodigen we daar nogmaals toe uit. De bedoeling is dat we in december duidelijk hebben hoe we verder kunnen zodat in het nieuwe jaar een nieuw vast element onze vieringen kleur kan geven. ds. Inge Smidt

Verdiepingsbijeenkomsten rond eucharistie Op de zondagen 15 september en 13 oktober zal pastoraal werker Marianne Hoogervorst een tweetal verdiepingsbijeenkomsten rond de Eucharistie leiden. De bijeenkomsten zullen worden gehouden na de viering, aanvang rond 11.30 uur.

Morgengebed Ook dit seizoen is iedereen op woensdagochtend welkom bij het morgengebed in het Stiltecentrum. Aanvang 09.30 uur. Na afloop wordt er koffie gedronken.

Leids Kerkblad | 25

Evangelisch-Lutherse Gemeente Predikant: vacature Kerkelijk werker: Barbara Heckel MA, Kortenaerstraat 21, 2014 RR Haarlem, tel. 023 – 5444525 Voorzitter kerkenraad: mw. G. Graner-Bijma, Westerdreef 145, 2161 GR Lisse, tel. 0252 – 414887, [email protected] Secretaris kerkenraad: mw. C.C. Pet-Vonk, Muiderkring 217, 2332 BP Leiden, tel. 071 – 5762782, [email protected] Bankrekeningnrs: NL14 INGB 0000 1039 46 en NL63 ABNA 0451 0243 03 t.n.v. ELG Leiden te Lisse Kerk en consistorie: Hooglandse Kerkgracht 26 en 28, 2312 HV Leiden, tel. 071 – 5140783, [email protected] Kosterij: mw. H.J. Schotsman, Middelweg 36, 2312 KL Leiden, tel. 071 – 5140783, [email protected] Website: www.luthersekerkleiden.nl

Een nieuw Liedboek Aan het begin van deze zomer is het Nieuwe Liedboek geïntroduceerd. Het zal aan het begin van het kerkelijk jaar in veel kerken in gebruik worden genomen. De belangstelling voor het Nieuwe Liedboek is groot: de eerste druk was binnen een mum van tijd uitverkocht. Ondertussen hebben de meeste gemeenten een stapel op voorraad voor de start van het nieuwe seizoen. Met een nieuw liturgisch jaar voor de deur, stellen we de vraag: wat is er nieuw aan het Nieuwe Liedboek? Het eerste dat opvalt is dat het Nieuwe Liedboek ruim twee keer zoveel liederen telt als het Liedboek voor de Kerken uit 1973. Nu is dat een beetje valsspelen, want in de versie uit 1973 werden de psalmen los geteld, in tegenstelling tot in de nieuwe versie. Aan de andere kant telt het Nieuwe Liedboek in het psalmgedeelte een groot aantal a- b- c- en soms zelfs d-varianten van hetzelfde lied. Vast staat wel dat het aantal liederen fors is toegenomen; er is dus genoeg te kiezen. Één van de eerste dingen die veel mensen zich af hebben gevraagd met het Nieuwe Liedboek in de hand, is: staat mijn favoriete gezang er in? Om u alvast uit de brand te helpen, mocht u nog geen exemplaar hebben bemachtigd: het antwoord is hoogstwaarschijnlijk ja (Zeker weten? Kijk op wegwijzervoorhetliedboek.nl). Het is opvallend dat vrijwel ieder populair of mooi gezang uit het Liedboek voor de Kerken terug te vinden is in het Nieuwe Liedboek, net zoals de meest gebruikte liederen uit Zingend Geloven en Tussentijds. Dit is een opvallend verschil met het Liedboek voor de Kerken. Bij het vergelijken van de twee liedboeken is het van belang om te beseffen in welke context het Liedboek van 1973 is ontstaan. Het was een tijd van verandering en vooruitzien: het Tweede Vaticaans Concilie was achter de rug, de maatschappij was volop in verandering,

26 | Leids Kerkblad

met als scharnierpunt de meidagen van 1968 (ik was er overigens zelf niet bij). Ook in kerkelijke kringen was het rumoerig: er was een toenadering tussen de Hervormde, Gereformeerde en Lutherse kerken gestart, die via de Samen op Weg-beweging zou uitmonden in de huidige Protestantse Kerk in Nederland. De blik was vooruit gericht: het nieuwe liedboek moest de kerk aan de hand nemen op weg naar een gezamelijke toekomst. Vanuit dat idee, om te voorkomen dat hervormden, gereformeerden en lutheranen zich zouden beperken tot hun `eigen’ gezangen, werden er veel nieuwe liederen speciaal voor het liedboek geschreven, in een stijl die we nu als typisch jaren ‘60 herkennen: componisten als Willem Vogel en Frits Mehrtens gaven de inhoud van het liedboek kleur.

drukte op de Hooglandse Kerkgracht. De Lutherse gemeente uit Delft kwam bij ons op bezoek. Gemeenteleden, predikant, organist en cantorij waren aanwezig; alle ingrediënten voor een feestelijke viering van de eredienst die door onze gasten verzorgd werd. En feestelijk was het: de cantorij zong mooie liederen, het orgel werd uitbundig bespeeld en de predikant hield een inspirerende preek.

De eerste 115 gezangen, de `Bijbelliederen’, werden zelfs voor het grootste deel nieuw gecomponeerd, om voor ieder schrifgedeelte een bijpassend lied te hebben. Er zat kortom een duidelijke visie achter het Liedboek voor de Kerken – lees maar eens de inleiding van het `rode boekje’, dat is in deze tijden van een nieuw liedboek weer verbazend actueel (of eerder aktueel, om in de tijdgeest te blijven). Niet iedere keuze van de toenmalige samenstellers is goed uitgepakt. Het idee van Bijbelliederen was sympathiek, maar het bleek dat nieuw gecomponeerde gezangen die maar bij één schriftgedeelte passen, te weinig gezongen zouden worden om echt te beklijven en dat zou weer een reden worden voor voorgangers om ze niet uit te kiezen, zelfs al stond het betreffende schriftgedeelte op het leesrooster. (wordt vervolgd) Frits Veerman

Een feestelijke ontmoeting Zondagmorgen 7 juli; het was een stralende dag. Al vroeg was het een hele

Na de dienst gezamenlijk aan de koffie met een echt Leids koekje ‘de kletskop’. De gesprekken kwamen op gang tussen Leidse en Delftse Lutheranen. Samen eten staat ook hoog bij ons in het vaandel, dus……de lunch werd voorbereid. Er zijn heel wat broodjes gesmeerd en belegd. Vanwege het prachtige weer zocht iedereen een plekje bij één van de vele zitjes in de tuin van de kerk. Terwijl de geanimeerde gesprekken verder gingen lieten de aanwezigen zich de broodjes goed smaken. De tijd vloog voorbij en het was alweer tijd om naar huis te

Agenda Op dinsdag en woensdag is Barbara Heckel (bheckel@xs4all. nl), kerkelijk werker, werkzaam voor onze gemeente. Momenteel is zij met ziekteverlof. Voor dringende zaken kunt u contact opnemen met de voorzitter of secretaris van de kerkenraad Activiteiten van A tot Z Erediensten: 8 september - ds. C. Groot-Korstanje, startzondag, BBQ 15 september - geen dienst 22 september - drs. K. van der Horst, Heilig Avondmaal 29 september - geen dienst 6 oktober, 10.00 uur - oecumenische dienst in de Vredeskerk – M.A. Boelen, Heilig Avondmaal 13 oktober - D. de Roest 20 oktober - geen dienst Kerkenraad: 10 september en 8 oktober - 20.00 uur in de consistorie gaan. De Delftenaren hadden nog een middagprogramma. We kunnen terugkijken op een feestelijke ontmoeting die zeker voor herhaling vatbaar is.

Dienst in de Vredeskerk De eerste zondag van oktober vieren wij de dienst samen met gemeenteleden uit de Oud Katholieke parochie, de Maranathawijkgemeente en Vredeskerkgemeente in de Vredeskerk. De dienst begint om 10 uur. In deze dienst zal tevens het Heilig Avondmaal worden bediend. U bent allen van harte uitgenodigd.

Oecumenische dienst 6 oktober in de Vredeskerk samen met de Oud Katholieke Parochie, de Vredeskerkgemeente en de Maranathawijkgemeente. Redactiecommissie: Contactpersoon: Lenie de Jongh, 0348 419778. Periode van het volgende Leids kerkblad is van 17 oktober t/m 28 november. Inleverdatum kopij: uiterlijk 3 oktober per e-mail bij [email protected]

aan huis zodat je onder een boog van water door liep. En dan de vierde dag, waarbij het fantas-

Sponsoractie Hartelijk dank aan de 19 deelnemers die samen inclusief een toevoeging mijnerzijds ervoor gezorgd hebben dat ik een bedrag van € 730,00 over kan maken aan de Betaniya gemeente in Chipulukusu (Zambia). Daarmee kunnen zij 62 van de 450 benodigde zitplaatsen in de door hen zelf gebouwde kerk plaatsen. Over het lopen van de Vierdaagse zelf kan ik zeggen dat die wat aan de zware kant was. Omdat ik in de voorgaande maanden met temperaturen van 15-18 graden niet de gelegenheid had te trainen bij een temperatuur boven de 20 graden vielen de 25 tot 30 graden tijdens de marsdagen wel wat rauw op mijn dak. De tweede en derde dag waren erg warm. Vooral tijdens het lopen van de zeven heuvelen liep de temperatuur op tot 29 graden, dus dat was peentjes zweten geblazen. Maar dan zijn er gelukkig nog die geweldige aanwonenden langs de route, die ervoor zorgen dat er via tuinslangen met douchekoppen een milde regen over je neerdaalt. In sommige straten zelfs huis

krijgt door het plaatsen van bakken water waar je dan lekker je pet in kan dopen. Alles samengevat is er dan uiteindelijk alleen maar dankbaarheid. Dank aan mijn sponsors, dank aan het publiek dat er onbewust voor zorgt dat heel veel mensen tóch de eindstreep halen, maar ook dankbaarheid dat ik dit nog steeds mag en kan doen. Philip M. Zweers

Van de kerkrentmeesters Op dit moment heeft ongeveer de helft van de leden hun bijdrage aan kerkblad en synode voldaan. Het blijkt echter dat velen van ons de ingestuurde acceptgiro voor kerkblad en synodebijdrage hebben teruggekregen met de melding dat deze niet verwerkt kon worden.

tische publiek je staat aan te moedigen, je voorziet van allerlei versnaperingen en ervoor zorgt dat je voldoende nattigheid

De oorzaak hiervan is dat het nieuwe IBANnummer nog niet altijd goed gelezen kon worden door de verwerkingsmachines van de bank. De enige oplossing is dan een eigen overschrijving insturen. Mocht u nog geen betaling hebben gedaan, wilt u dan zo vriendelijk zijn dit alsnog te doen via uw eigen overschrijvingsmethode. Voor het ongemak onze excuses. De kerkrentmeesters

Leids Kerkblad | 27

Vereniging van Vrijzinnige Protestanten Predikant: mw. ds. M. Driessen, Lammenschansweg 51, 2313 DJ Leiden, tel. 071 - 5131422, [email protected] Voorzitter: G. Eegdeman, Laan van Arenstein 23, 2341 LS Oegstgeest, tel. 071 - 5153865 Secretaris: mw. E. Kromhout, Ridderspoorlaan 25, 2343 TV Oegstgeest, tel. 071 - 5157567, [email protected] Bankrekeningnr.: 175067 t.n.v. 2e penningmeester VVP Leiden-Oegstgeest Kerkdiensten: Gemeentecentrum, Lijtweg 9, 2341 HA Oegstgeest Website: www.vvpleidenoegstgeest.nl

Vieren

invulling daarvan voor ons eigen winterwerk, aandacht te besteden in de dienst.

In de komende periode gaan voor ons bekende predikanten voor: ds. Carola Dahmen (8-9), ds. Ditsy van Houwelingen-Verdonk (29-9) en ds. Martine Wassenaar (13-10). De andere zondagen ga ik voor.

Daarna hebben we samen met onze buurkerken, de Nederlands Gereformeerde kerk en de Gereformeerde kerk Vrijgemaakt een burendag georganiseerd. Naar aanleiding van de officiële burendag op 21 september en het succes van de vorige gezamenlijke bijeenkomst, wilden we nu ook onze buren rondom de kerken uitnodigen om koffie te komen drinken en taart te komen eten. Er is ook een taartbakwedstrijd aan verbonden. U kunt dus een prijs winnen met een eigen gebakken taart. We zijn benieuwd….

Eerst in een dienst rond het schilderij van Adriaen Pieters van de Venne: ’de zielenvisserij’ op 15 september. Na de dienst zullen er kaarten geschreven worden voor mensen die niet meer naar onze diensten en activiteiten kunnen komen. Vergeet u niet iets mee te nemen voor De Voedselbank! Op 22 september is de start van ons winterwerk met weer een optreden van ons koor. U kunt zich na de dienst voor allerlei activiteiten opgeven. Ook kunt u Amnesty International steunen door kaarten te kopen en te versturen. Die zondag is ook het begin van de Vredesweek met als thema:’ Act for Peace’. Dit jaar geen grootse manifestatie, maar we zullen er wel aandacht aan besteden.

Op 20 september wordt de vredesvlag gehesen op het Oegstgeester raadhuis en op zaterdag 21 september wordt er op straat aandacht voor gevraagd met een actie vanuit de Raad van Kerken in Oegstgeest. Ik zal proberen om aan het thema van de Vredesweek en het jaarthema van de Raad van kerken Oegstgeest ‘Op adem komen’ en de

Agenda 17 september: 14:30 uur Vrouwengroep: Bezoek aan kasteel Duivenvoorde 24 september: 10:00 uur Gespreksgroep in de Vredeskerk 30 september: 20:00 uur en 1 oktober 14:30 uur Literatuur en religie in het Gemeentecentrum: ‘Boven is het stil’ van Gerard Bakker 7 oktober om 20:00 uur. Lezing van prof. Heitink in de Scheppingskerk: ‘De golfslag van de tijd’ 15 oktober: 20:00 uur Lezing van ds. Carel ter Linden in het Gemeentecentrum: ‘Wat doe ik hier in Godsnaam?’

28 | Leids Kerkblad

Hopelijk doe ik op het convent van Vrijzinnige voorgangers - 2 en 3 oktober veel inspiratie op voor de dienst van 6 oktober. Ik verheug me erop, want het thema van die dagen is: ‘de werking van de Heilige Geest’. Onze nieuwe VVP hoogleraar prof. dr. Rick Benjamins, verbonden aan de Universiteit van Groningen, zal daarover spreken samen met dr. Heleen Zorgdrager, de vroegere studentenpredikant uit Leiden en nu verbonden aan de Protestantse Universiteit.

Activiteiten We zien uit naar de lezing van ds. Ter Linden over zijn nieuwe boek ‘Wat doe ik hier in Godsnaam?’ Het besef dat hij vroeger had, dat deze wereld een diepe betekenis moet hebben, is hij kwijt. Maar hoe geef je nu zin aan je leven? Hij schrijft over wat hij denkt bij het woord God: ‘al wat het bestaan mogelijk maakt. Tot wat waar is en waarachtig.’ En voor hem vormen trouw, liefde en recht de sleutels tot dit leven. Iedereen is van harte uitgenodigd. Hartelijke groet, Marjan Driessen

Eglise wallonne Pasteur: Mme Françoise Weber, Houtlaan 15, 2334 CJ Leiden, tel. 071 – 5177533, [email protected] Presbytère: Houtlaan 15, 2334 CJ Leyde Président du consistoire: H.J. de Jonge, Zeemanlaan 47, 2313 SW Leiden. [email protected] Trésorier: Frank E. H. van Egmond, Herensteeg 16, 2311 SJ Leiden Compte de l’Eglise: ING bank 5370099 au nom de: Eglise wallonne de Leyde à Leiden Temple: Breestraat 62, 2311 CS Leiden, tél. 071 – 5134139 Compte de la diaconie: 575834431 au nom de Diaconie Waalse Kerk Leiden. Salle Loeber: Breestraat 62, 2311 CS Leiden Marguillier et organiste: Erik van Bruggen, Breestraat 64, 2311 CS Leiden, tél. 071 – 5134139, [email protected] Site web: http://www.eglisewallonne.vze.com Secrétariat: [email protected]

Bienvenue samedi 14 septembre Samedi 14 septembre, l’équipe du consistoire se tient prête à accueillir les visiteurs dans le cadre de la journée du patrimoine. Cette année, les travaux du temple ont permis d’étudier et de connaître plus en détail les particularités du bâtiment. Les responsables de la rénovation seront présents pour tout vous raconter. Notre orgue est lui aussi en complète rénovation. Le peintre spécialisé dans la peinture des orgues classés, Henk Terhorst, sera présent pour tout vous expliquer de cette technique passionnante. Même si l’orgue lui-même ne sera pas prêt pour jouer, la musique aura sa place, avec le chant, dans l’aprèsmidi. Vous pourrez aussi mieux connaître l’Eglise « faite de pierres vivantes », en

rejoindront la salle de l’école biblique pendant la prédication, pour recevoir un enseigne­ ment adapté à leur âge. Cinq nouveaux animateurs se relaieront pour assurer le relais, et font équipe avec le pasteur autour du thème pédagogique : « Dieu, la parole aux enfants ». Cet ouvrage est disponible dans notre médiathèque, et présente comment les adultes « font chemin » avec les enfants sur le chemin de la foi.

une prise de conscience. Des « pilotes » ont ainsi été formés pour à leur tour pouvoir ouvrir de nouveaux ateliers anti crise. Vous les voyez sur la photo ci-contre.

Bienvenue aux pilotes anti crise Les ateliers de cuisine anti crise de l’été ont permis d’aider humblement 6 foyers en difficultés. Mais ils ont aussi permis de faire passer un message d’espérance, par le partage, et par la connaissance pour

Rendez-vous avec la parole de Dieu Cycle de prédications sur 1 Timothée: ‘Les lettres pastorales, les lettres paroissiales’ Le 8 septembre - 1 Timothée 4 ‘Entre peine et combat, mettre son espérance dans le Dieu vivant, sauveur de tous les hommes’ Le 15 septembre - 1 Timothée 5 ‘Entre évidence et apparence, trouver la bonne attitude paroissiale’ discutant avec les diacres, anciens et pasteur présents de nos projets et choix d’Eglise.

Le 29 septembre - 1 Timothée 6 ‘Entre esclavage et richesse, choisir la voie de la foi’ Cycle de prédications sur Luc 4

Bienvenue aux enfants francophones Une nouvelle formule d’école biblique se met en place chez nous. Les enfants de 7 à 12 ans seront accueillis au culte et participe aux chants et prières, puis

Le 6 octobre - Luc 4 , 1-13 ‘Comment la connaissance des Ecritures nous protège des belles paroles du diable’ Le 13 octobre - Luc 4, 14-30 ‘Comment l’accomplissement des Ecritures nous délivre de notre captivité’

Leids Kerkblad | 29

BMS Netwerk Notarissen Notarissen mr. R.H. Breedveld mr. E.J. Moolenaar mr. M. Schwarze

Plantsoen 25 2311 KG Leiden T (071) 516 29 30 F (071) 516 29 35 E [email protected]

persoonlijk, betrokken en altijd dichtbij

> Alle rechtsgebieden > Combinatievoordeel bij gelijktijdig passeren van verschillende akten

Nico Soek begeleidt en verzorgt de uitvaart, ook als u elders verzekerd bent.

> Gratis abonnement op onze elektronische nieuwsbrief > Eigen parkeerterrein 16458

www.bmsnotarissen.nl

leidend in communicatie productie

online Schrijf u

rd in voo

ieuw tis n a r g e

e sbri

071 - 57 20 076 dag en nacht www.arumuitvaartzorg.nl

Rooseveltstraat 12 - 2321 BM Leiden Tel. (071) 579 75 00 - www.groenmedia.nl

Sfeervol wonen!

Gelegen op de mooiste plek in het hart van Leiden, aan de voet van de Burcht.

• Lunchen • Dineren • Buffetten

• Feesten • Bruiloften • Recepties • Afstudeerborrels

Lammenschansweg 138 ■ Leiden ■ (071) 532 38 48 B RA S S E RI E RE S T A U RA N T

Het Koetshuis DE BURCHT

BU RGSTEEG 13 | LEIDEN | TEL . 071512 16 88 | W W W.KOE TSH U ISDEBU RCHT.NL

www. wj - z i r k ze e .nl

Wij wensen u een heel gelukkig kerstfeest en een voorspoedig en veilig 2013

gas - licht - water & cv IJzerwaren Speciaalzaak

t/o Molen de Valk t/o Molen de Valk Lammermarkt 3-7 2312 CK Leiden Lammermarkt 3-7 - 2312 CK Leiden www.hartwijk.nl Telefoon: 071-5126627 www.hartwijk.nl 30 | Leids Kerkblad

f

Kerk en Samenleving met oog op de 3 Octoberviering Henk Hemstede in gesprek met Michiel Zonnevylle, voorzitter van de 3 October Vereeniging Leiden ‘Ik heb een band met Leiden’ ‘De herdenkingsdienst in de Pieterskerk is voor mij een hoogtepunt op 3 oktober’, zegt mr. Michiel Zonnevylle. In deze kerk vond op 3 oktober 1575 de eerste dankdienst na het ontzet van Leiden plaats. Zonnevylle werd in 2012 na beëindiging

van zijn burgemeesterschap in Leiderdorp voorzitter van de 3 October Vereeniging Leiden. ‘Ik ben in 1950 in ’s Heer-Arendskerke in Zeeland geboren. Vader was huisarts en had in Leiden gestudeerd. Ook ik ging naar Leiden voor de studie staatsrecht, kwam vanuit de liberale studentenvereniging voor de VVD in de gemeenteraad. Door de

stevige gesprekken thuis aan tafel over maatschappij en samenleving ging de politiek mij boeien. Ook jij bouwt mee aan de samenleving. Vader en moeder brachten wel de buitenwereld in huis. In de vrijzinnige geloofsopvoeding kwamen ook de Bijbelverhalen mee. Moeder was doopsgezind en vader remonstrants. In mijn studietijd heb ik in de Studenten Ekklesia catechisatie gevolgd bij ds. Eekhof en ds. Bouhuijs, belijdenis gedaan, ben toen gedoopt en nu lid van de PKN. In Leiden leerde ik ook mijn vrouw Elsbeth Derkzen kennen. We kregen drie dochters’. Na zijn studie werd Zonnevylle medewerker bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. In 1985 zocht men op Ameland een jonge burgemeester. De keuze viel op Zonnevylle. ‘Je staat dan opeens midden in die samenleving en er toch een beetje los van, want boven de plaatselijke politiek. Daardoor kun je wel gemakkelijk bij de mensen binnenkomen’. Van 1993 tot 2011 was hij burgemeester van Leiderdorp. En voorzitter van de Koninklijke Bond van Oranjeverenigingen in Nederland. ‘Als student al was ik oranjegezind en lid van de Leidse Studentenweerbaarheid. De Oranjes heb ik hoog, hoe zij hun taak opvatten en boven de partijen staan’. Op kerkelijk gebied is hij actief als voorzitter Beheerders Monumentale Kerken in Nederland.

‘Ik vind het heel eervol als voorzitter van de 3 October Vereeniging in Leiden gevraagd te zijn. 3 Oktober heeft in Leiden het karakter van een historisch volksfeest met vier onderdelen. Het koraalzingen, de herdenkingsdienst in de Pieterskerk, hutspot, haring en wittebrood en de optocht. Het koraalzingen en de herdenkingsdienst zijn voor mij hoogtepunten. Te midden van de kermis, de paling, het bier en het vertier is er ook een moment van bezinning. Een moment dat je samen beleeft in die grote en prachtige kerk. In de dienst worden ook liederen uit de christelijke geloofstraditie gezongen. Het ging bij het ontzet van Leiden voor de protestantse dominees om de vrijheid van geloofsbeleving en voor de stadsbestuurders om de vrijheid van het geweten. Het ging wel ergens over. Vrijheid van geweten is ruimer dan alleen vrijheid van geloof. Vrijheid kun je alleen beleven als je je ook verbonden voelt met andere mensen, die anders denken. Ik kan me niet vrij voelen als ik alleen maar leef voor mezelf. Van nature ben ik wat ongeduldig. Mijn vrouw Elsbeth zegt dan tegen mij: Je niet ergeren, je verwonderen. Wat zou ik graag zien, dat voor aanvang van de herdenkingsdienst de klokken van alle kerken in Leiden gingen luiden. We slagen erin ook de jongere generatie bij het historische volksfeest te betrekken door een minikoraal op de Garenmarkt. De verhalen van de weesjongen, die met de hutspot de stad binnenkomt waar of niet waar - en de Geuzen die haring en wittebrood meebrengen voor de hongerende Leienaars doen het nog steeds. Een weesjongen en de Geuzen maken geschiedenis’

Leids Kerkblad | 31

Inspiratie Over geloof en yoga door Mieke van der Pauw Yoga komt uit India en werd duizenden jaren geleden uitgevoerd door de geestelijken van die tijd: allen mannen. Het was en is nog steeds een hulpmiddel om dichter bij God te komen en je voor te bereiden op het ontvangen van Zijn Inspiratie. In de woelige jaren vijftig, zestig en zeventig van de vorige eeuw ging het westen naar het oosten en het oosten kwam naar het westen.

ële zaken maar bij jezelf. Zoals in de Bijbel staat: je binnenkamer, het oog van de orkaan, de diepe stilte binnenin je. Yoga en meditatie helpen mij naar mijn innerlijke ruimte te brengen waar ik de fluistering hoor van Zijn stem als ik stil geworden ben en verkeer in het oog van de orkaan. Yoga staat voor discipline, standvastig en gedisciplineerd leven. Tijd inruimen om te oefenen, te lezen in inspirerende boeken, te luisteren naar en spreken met mensen is nodig om me te ontwikkelen, me te laten inspireren (inademen) en dat ook voor anderen te willen betekenen. Mijn beslissingen in samenspraak met God nemen zodat ik tot mijn bestemming kom, maakt me gelukkig en dan ben ik op mijn best. Dat is niet een staat waarin ik voortdurend kan verkeren maar van tijd tot tijd voel ik en weet ik wanneer ik op de goede weg ben.

De Nederlandse arts Rama Polderman kwam terug uit India met de eerste yogaoefeningen voor iedereen. Hij vertaalde ze naar ons westerse lichaam en zette uiteindelijk een opleiding voor docenten op in Baarn. Inmiddels is de opleiding tot hathayogadocent en meditatiebegeleider ver uitgebreid want yoga wordt aanbevolen door huisartsen, fysiotherapeuten, psychologen en psychiaters. Deze laatsten gebruiken de originele ontspanningsoefening uit de yogabeginselen in hun therapieën. De mindfulnesstrainingen die aan psychotherapeuten worden gegeven als therapie voor allerlei psychische klachten zijn enorm succesvol. Deze zijn gedistilleerd uit vipassanameditatie (gerelateerd aan yoga) en yogaoefeningen. Yoga bereidt je voor op meditatie en gebed. Het zijn oefeningen die je lichaam, geest en ziel harmoniseren zodat je niet langer met je aandacht bent bij je omgeving, mensen en materi-

32 | Leids Kerkblad

Het oefenen geeft me meer innerlijke ruimte, ik word minder snel door mijn omgeving afgeleid. Het lichaam voelt vertrouwder en prettiger aan en functioneert beter. Omdat ik ben grootgebracht in een gezin met twee diepgelovige ouders was er een brede bodem gelegd om op deze weg verder te gaan. Zij waren beiden ook geïnteresseerd in de natuur, andere culturen, psychologie en filosofie en openden daarmee voor mij de weg mijn ontwikkeling te zoeken op dat gebied. Tijdens de opleiding kwam ik langzamerhand tot een verdieping van mijn geloofsbeleving. Yoga concurreert met geen enkele filosofie of religie maar is in eerste instantie ontworpen om een weg naar God te zijn. Je begint met te zitten in een stille kamer en wacht en luistert naar de adembeweging in jouw

lichaam waarin is besloten Ruach....de adem van God, Zijn levengevende Geest. Daar kun je beginnen naar God te luisteren want daar in die stilte versta je de fluistering van Zijn Stem, daar ontmoet je Zijn Vrede. Daarna kun je danken voor alle zegeningen die je mocht ontvangen en daarna kun je bidden; praten met God: Vader, Moeder. De wijsbegeerte, de filosofie, de effecten van de oefeningen en de meditatie geven me meer en meer het inzicht en de ervaring dat God werkelijk altijd overal tegelijkertijd aanwezig is. Dat er geen plek is in mij, op de aarde en in het heelal waar Hij niet is. Dat ten diepste te beseffen is wel het meest waardevolle resultaat van de gevolgde opleiding in combinatie met mijn opvoeding en persoonlijke ontwikkeling in mijn geloofsbeleving. Mieke van der Pauw is lid van de LBG. Zij volgde gedurende vier jaar de opleiding voor hatha-yogadocente bij de Stichting Yoga en Vedanta (zoiets als wijsbegeerte).

Algemene Kerkenraad Algemene Kerkenraad Protestantse Gemeente te Leiden preases: F. van Oosten, Akkerhoornbloem 36, Leiden scriba: M.P.H.J. Korbee, Zandzegge 11, 2318 ZK Leiden, tel. 071 - 5126574 postadres: Kerkelijk Bureau, Van Vollenhovenkade 22, 2313 GG Leiden telefoon: 071 - 5764145 e-mail: [email protected]

Vergadering op 9 juli De Algemene Kerkenraad (AK) van 9 juli was bijzonder, omdat deze slechts een half uur duurde. Begin dit jaar was tot deze extra kerkenraad besloten, om een definitieve versie van het Beleidsplan 2014-2017 in eerste lezing vast te kunnen stellen. Echter, zoals in het vorige Leids Kerkblad al gemeld, is de Commissie Beleidsplan 2013 er niet in geslaagd om essentiële onderwerpen in het beleidsplan zodanig uit te werken, dat het plan voorgelegd kon worden aan de wijken (zie Vitaliseringsproces). De agenda telde dus een beperkt aantal punten. Allereerst werd de Jaarrekening 2012 van de Diaconie van de Protestantse Gemeente te Leiden in tweede lezing vastgesteld. Dit gebeurde ook met de Jaarrekening 2012 van de Protestantse Gemeente te Leiden. Op beide jaarrekeningen zijn geen reacties van gemeenteleden binnengekomen. Verder is goedkeuring verleend aan het voornemen van het College van Kerkrentmeesters en de Protestantse wijkgemeente Vredeskerk, om de stoelen in de kerkzaal te vervangen. Tot slot is gesproken over een initiatief vanuit de Maranathawijk en Vredeskerk om voor zaterdag 5 oktober een Sing Inn Nieuwe Liedboek te organiseren voor alle gemeenteleden en overige belangstellenden. De initiatiefnemers vroegen aan de PGL hiervoor een bijdrage. Het idee werd zo enthousiast ontvangen, dat overige wijken aanboden desgewenst steun, middelen en menskracht te leveren.

Vitaliseringsproces Zit er nog voortgang in het Vitaliseringsproces? Voor de meeste gemeenteleden een terechte vraag, omdat zij hierover weinig horen. Toch gebeurt er achter de schermen het nodige. Na de conclusie van zowel de Commissie Beleidsplan 2013 als AK, dat het beleidsplan niet voor de zomer in eerste lezing vastgesteld kon worden, is een nieuw tijdspad opgesteld voor zowel de inhoud ervan, als het proces in zijn geheel. Wat de inhoud betreft is een enorme slag gemaakt, omdat de commissie in een viertal bijeenkomsten tussen half

juni en de zomervakantie een groot aantal kwesties besproken heeft en daarover voorstellen heeft geformuleerd. De een wat meer uitgewerkt dan de ander. Hierbij gaat het om uiteenlopende onderwerpen, maar die vaak met elkaar samenhangen. Zo is nagedacht over het functioneren van de Algemene Kerkenraad zelf. Moet er op een andere wijze, of met een andere frequentie vergaderd worden? Moet er een Pastoraal Meldpunt komen? Dient er een Vitaliseringsfonds te komen en, zo ja, voor welk soort initiatieven en wat is de hoogte ervan? Welk financieel model gaan we hanteren om het aantal predikantsplaatsen over de wijken te verdelen? En wat heeft een wijk nodig om optimaal en vitaal te kunnen functioneren? Kortom, allemaal vragen die beantwoord dienen te worden in het beleidsplan. Hoe gaat het proces nu verder? De commissie wil begin september een afgeronde conceptversie van het beleidsplan voorleggen aan de AK voor bespreking in de vergadering van 24 september. Mocht de AK hiermee akkoord gaan en/ of de wijzigingen beperkt zijn, dan kan het beleidsplan voorgelegd worden aan de wijkkerkenraden. Aannemelijker is dat een tweede vergadering van de AK hiervoor nodig is. Dat zal die van 15 oktober zijn. De reacties van de wijken moeten vervolgens besproken worden, waarbij ook besloten moet worden óf en op welke punten het beleidsplan aangepast moet worden. Dit zal vermoedelijk tijdens de AK-vergadering van 12 november gebeuren. Zijn de aanpassingen beperkt, dan kan het Beleidsplan 2014-2017 meteen in eerste lezing vastgesteld worden. Daarna is het tijd om de gemeenteleden te horen. Naar verwachting organiseert

de AK een gemeenteavond waarop de leden nader geïnformeerd worden over de plannen en er ook ruimte is voor vragen en opmerkingen. Ook die reacties dienen behandeld te worden tijdens een AK-vergadering en wel die van 17 december. Hopelijk kan dan het beleidsplan in tweede lezing – en daarmee definitief – vastgesteld worden. Van alle betrokkenen wordt dus nog even geduld gevraagd. M. Korbee

Sing Inn het Nieuwe Liedboek Op zaterdag 5 oktober wordt er in de Vredeskerk een zangmiddag georganiseerd rond het nieuwe liedboek ‘Zingen en bidden in huis en kerk’. De middag is bedoeld voor alle leden van de Protestantse Gemeente te Leiden. U bent van harte uitgenodigd! Na de succesvolle introductie op 25 mei in Monnickendam kunt u nu ook in Leiden (nader) kennismaken met het nieuwe liedboek. Het programma begint om 14.00 uur met een inleiding over het ontstaan en de inhoud van het liedboek door de heer Rijk Jansen, organist in Wassenaar en lid van de werkgroep ‘liturgica’ van het nieuwe liedboek. Daarna kunt u een keuze maken uit diverse workshops onder leiding van organisten, cantores en musici van de diverse PGL-wijkgemeenten. Tijdens de workshops met thema’s als ‘psalmen op nieuwe wijze’ en ‘swingende liederen in het liedboek’ zult u zingend kennismaken met verschillende nieuwe liederen. De middag wordt afgesloten met een vesper waarin gebruik gemaakt wordt van het nieuwe liedboek. De Sing Inn is rond 16.30 uur afgelopen. Meer informatie bij ondergetekende, peterbram@ telfort.nl of 071-5221915. Peter-Bram ’t Hoen

Leids Kerkblad | 33

College van Kerkrentmeesters Secretaris: J.P. Karstens, tel. 071 - 5212087 Adres: Kerkelijk Bureau, Van Vollenhovenkade 22, 2313 GG Leiden, tel. 071 - 5764145, [email protected] Bankrekeningnrs: 41878 t.n.v. Protestantse Gemeente te Leiden (voor giften) 121554 t.n.v. Actie kerkbalans Leiden (voor vrijwillige bijdragen) Kerkelijk Bureau: Van Vollenhovenkade 22, 2313 GG Leiden Geopend: maandag t/m donderdag van 09.00-12.00 uur, tel. 071 - 5764145 Mutaties: in verband met verhuizing, huwelijk, geboorte of overlijden gaarne melden bij het Kerkelijk Bureau ten behoeve van de verwerking in de ledenadministratie. Collectebonnen: verkrijgbaar van € 0,75 van € 15,00 per vel; bonnen van € 1,20 van € 24,00 per vel en bonnen van € 2,00 van € 40,00 per vel Betaling van de collectebonnen op rekening nr. 41878 t.n.v. Protestantse Gemeente te Leiden o.v.v. aantal bonnen en prijs.

Onze kerkelijke gebouwen In onze bijdrage voor het Beleidsplan 2014-2017 van onze gemeente hebben wij de Algemene Kerkenraad geadviseerd om in die periode geen kerkgebouwen af te stoten. Maar dat houdt dan wel in dat we deze gebouwen in goede staat moeten houden. Een vorige keer schreven we al iets over het herstel van de ramen van de Hooglandse Kerk in het Noordertransept. Nu belichten we werkzaamheden in twee andere gebouwen.

Kerkelijk Centrum De Regenboog In juli is de renovatie van de toiletten in De Regenboog van start gegaan. Enkele jaren geleden heeft de kerkzaal al een

de activiteiten weer volop gestart zijn. De kosten van de renovatie zijn geraamd op ca € 12.000,00. Voor rekening van onze gemeente komt tweederde deel. Het restant wordt gedragen door het vicariaat van de rooms-katholieke kerk.

Het Marehuis Van wijkgebouw het Marehuis bij de Marekerk wordt sinds de opening in 2008 intensief gebruik gemaakt. Zowel door de wijkgemeente als voor de verhuur van de Marekerk. Mede ook doordat de verhuur van de Marekerk toeneemt, bleek het wenselijk om vanuit de kerk ongestoord naar de bovenverdiepingen van het Marehuis te kunnen gaan. Nu moest daarvoor steeds de grote benedenzaal als doorgang fungeren. Dat is natuurlijk heel storend.

De oplossing werd gevonden door in de benedenzaal een corridor te maken waardoor men nu vanuit de kerk door de corridor naar de bovenverdiepingen kan gaan. Zowel voor het wijkwerk als voor de verhuur een mooie oplossing. De kosten bedroegen € 16.000,00. De Marewijk nam deze kosten geheel voor haar rekening. Deels (50%) uit het legaat van de heer van der Mark, deels uit de wijkkas. Hans Karstens

Uw bijdrage voor de Solidariteitskas

opfrisbeurt gekregen en nu zijn de toiletten aan de beurt. Zoals we vorige keer de steigers bij de Hooglandse Kerk lieten zien, zo gunnen we u nu een kijkje in de renovatie van de toiletten. We hopen dat het werk voltooid zal zijn als

34 | Leids Kerkblad

Bij dit kerkblad treft u een acceptgiro aan voor de Solidariteitskas van de Protestantse Kerk in Nederland. Uit deze kas worden bijvoorbeeld projecten gefinancierd in grote nieuwbouwwijken. Ook bijzonder pastoraat, zoals het dovenpastoraat en het schipperspastoraat worden uit deze kas gefinancierd. Voor ons is van belang te weten dat het studentenpastoraat - in onze gemeente verzorgd door ds. Rob van Waarde - grotendeels uit deze kas wordt gefinancierd. Onze gemeente is verplicht om per lid € 5,00 aan deze kas bij te dragen. Graag dus van harte aanbevolen!

Mens in beweging Wie wint de Co Verhoogprijs 2013? Dit jaar zal voor de 20e keer aan een Leidse vrijwilliger of een groep vrijwilligers de Co Verhoogprijs worden uitgereikt, evenals de Aanmoedigingsprijs voor een jongere of een groep jongeren van 18 t/m 27 jaar. De feestelijke uitreiking vindt plaats op vrijdagavond 6 december in de Burgerzaal van het Leidse Stadhuis.

Wie was Co Verhoog? In 1993 kregen Co en haar man Walter Verhoog samen de allereerste Leidse vrijwilligersprijs. Kort na de prijsuitreiking overleed Co Verhoog onverwacht. De prijs draagt sindsdien haar naam. Het actievoeren zat Co en Walter Verhoog in het bloed. Samen streden zij voor een wereld met een betere verdeling van de welvaart en een buurt waar het goed wonen is. Ze maakten zich actief druk over van alles: woningnood, asielzoekers, vuilnis, hondenpoep. Een van hun eerste acties was in 1968 het kraken van huizen aan de Uiterstegracht en Oranjegracht om aan mensen met een laag inkomen betaalbare woningen te verschaffen. Co en Walter Verhoog waren blij met hun vrijwilligersprijs. ‘Vrijwilligerswerk geeft enorm veel voldoening, maar er zijn meer vrijwilligers die de prijs verdienen’, zei Walter.

Waarom deze prijs? De Co Verhoogprijs is bedoeld om de vrijwilliger van het jaar en de genomi-

neerden te eren. Daarnaast moet de uitreiking een stimulans zijn voor andere Leidenaren om ook vrijwilligerswerk te gaan doen. Zelfstandig of door zich aan te sluiten bij een vereniging of een organisatie.

Wie kan de prijs winnen? Iedere individuele Leidse vrijwilliger of een groep Leidse vrijwilligers komt in aanmerking voor de Co Verhoogprijs. Kandidaten voor de prijs moeten worden voorgedragen door mensen, verenigingen of organisaties uit de Leidse samenleving. Er zijn drie prijscategorieën waaronder voordrachten worden verdeeld 1. Maatschappelijk/Sociaal 2. Cultuur, Educatie, Natuur en Milieu 3. Sport en Recreatie

De jury De tien juryleden van de Co Verhoogprijs komen uit de Leidse samenleving en hebben ieder een speciale achtergrond. Zij krijgen administratieve en organisatorische ondersteuning vanuit iDoe (contactpunt voor vrijwillige inzet Leiden). Van 2 september tot 28 oktober komen de aanmeldingen binnen. Ieder jaar worden deze nauwkeurig door de jury doorgenomen. De juryleden geven punten aan alle voordrachten. Aan de hand van het aantal punten worden tien kandidaten genomineerd en voor de prijsuitreiking uitgenodigd.

Een beeldje voor de winnaar De drie kandidaten met de hoogste score ontvangen een geldbedrag. Uiteindelijk krijgt degene met de meeste jurypunten de echte Co Verhoogprijs: het bronzen beeldje van de Leidse Kunstenaar Piet de Boer.

Aanmoedigingsprijs voor jongeren De jury van de Co Verhoogprijs reikt een aparte aanmoedigingsprijs uit aan jonge vrijwilligers van 18 tot en met 27 jaar. In deze jongerencategorie worden drie winnaars aangewezen, die een geldbedrag krijgen. De jongere of groep jongeren uit deze drie met de meeste punten wint de Award: Een glazen zuiltje met daarin de afbeelding van het beeldje van de Co Verhoogprijs. Aan welke jongeren moeten we bij deze prijs denken? Aan jongeren die zich bijvoorbeeld inzetten bij sportclubs, op Leidse festivals of in Kunst & Cultuur.

Hoe voordragen? Iedereen kan een voordracht indienen. Een folder met een voordrachtformulier ligt vanaf 2 september klaar bij iDOE, Breestraat 15, Leiden, tel. 071-516 04 77. Voordragen kan vanaf die datum ook via het formulier op de website www.coverhoogprijs.nl. De sluitingsdatum voor de voordrachten is 28 oktober.

Kerkdiensten ■■ Zondag 8 september

Deurcollecte: Jeugdwerk Leiden Hooglandse Kerk

10.00 u. ds. A. Alblas, gemeentezondag m.m.v. Leidse Cantorij 11.45 u. mw. pastor E.J.G. Woertman, oecumenische studentendienst Marekerk

10.00 u. ds. T. Jacobs, Heilig Avondmaal 17.00 u. ds. T. Jacobs

Evangelisch-Lutherse Kerk

10.15 u. mw. ds. C. Groot-Korstanje 10.30 u. mw. ds. C. Dahmen, Berkenwoude

Deurcollecte: Jeugdwerk PKN, Marekerk: IZB

10.30 u. mw. ds. F. Weber

Hooglandse Kerk

Gemeentecentrum Oegstgeest Waalse Kerk

Zorgcentrum Groenhoven

10.00 u. mw. G.K.M. Smit Overrhyn

11.00 u. mw. L. Kromhout LUMC

10.00 u. pastor J.H.S. Evers

Maranathawijk

Diaconessenhuis

Vredeskerk

Dorpskerk Leiderdorp: dienst voor mensen met een verstandelijke beperking

10.00 u. zie Vredeskerk 10.00 u. ds. G.J. Venema Antoniuskerk

10.00 u. ds. J.C. van Dongen De Regenboog

10.00 u. mw. ds. E.S. Smidt

■■ Zondag 15 september

10.15 u. ds. A.C. Kooijman

15.00 u. pastor R. van Dijk

Dienst voor doven Scheppingskerk Leiderdorp (kapelzaal):

10.00 u. ds. F. van Dijke

10.00 u. ds. P. Kuipers 11.45 u. mw. ds. Chr. Berkvens-Stevelinck, oecumenische studentendienst 19.00 u. ds. A. Alblas, Evensong m.m.v. Leidse Cantorij Marekerk

10.00 u. ds. T. Jacobs, jeugddienst 17.00 u. proponent A.B. van Campen, Gouda Maranathawijk

10.00 u. zie Vredeskerk Vredeskerk

10.00 u. M.A. Boelen Antoniuskerk

9.15 u. mw. S. Smedinga

Leids Kerkblad | 35

De Regenboog

Maranathawijk

10.00 u. M. Hoogervorst

10.00 u. zie Vredeskerk

10.15 u. geen dienst

10.00 u. M.A. Boelen

10.30 u. mw. ds. M. Driessen

9.15 u. mw. J.S. van Poppel

10.30 u. mw. ds. F. Weber

10.00 u. pastor M. Moons

10.00 u. mw. S. Poppe-Rienks, Oegstgeest

10.15 u. geen dienst

11.00 u. R. Rus, Oegstgeest LUMC

10.30 u. mw. ds. D.C. van HouwelingenVerdonk, Noordwijk

Diaconessenhuis

10.30 u. mw. ds. F. Weber

Evangelisch-Lutherse Kerk Gemeentecentrum Oegstgeest Waalse Kerk

Zorgcentrum Groenhoven Overrhyn

Vredeskerk

10.00 u. ds. T. Jacobs 17.00 u. ds. B. Brunt, Valkenburg

Antoniuskerk

10.00 u. zie Vredeskerk

De Regenboog

Evangelisch-Lutherse Kerk Gemeentecentrum Oegstgeest

10.00 u. mw. ds. H.C. Pasterkamp

Waalse Kerk

10.15 u. ds. I. van der Heul

Zorgcentrum Groenhoven

■■ Zaterdag 21 september

Zuydtwijck

10.30 u. mw. ds. M. Wassenaar ■■ Zondag 22 september

Deurcollecte: Vredeswerk Hooglandse Kerk

10.00 u. ds. A. Alblas, Heilig Avondmaal m.mv. Liesbeth Boertien, fluit 11.45 u. ds. R. van Waarde, oecumenische studentendienst Marekerk

10.00 u. ds. Z. de Graaf, Katwijk aan de Rijn 17.00 u. ds. T. Jacobs Maranathawijk

10.00 u. zie Vredeskerk Vredeskerk

10.00 u. ds. H.E. Schouten Overrhyn

11.00 u. mw. J.K. Borreman-la Fleur, Leiderdorp LUMC

10.00 u. ds. A.J. Hammer Diaconessenhuis

10.15 u. ds. M. de Leeuw ■■ Zaterdag 5 oktober

Zuydtwijck

10.30 u. pastor H. van Breukelen ■■ Zondag 6 oktober

Deurcollecte: Kerk en Israël Hooglandse Kerk

10.00 u. ds. A. Alblas, m.m.v. de Leidse Cantorij 11.45 u. ds. R. van Waarde, oecumenische studentendienst

10.00 u. ds. G.J. Venema, startzondag

Marekerk

10.00 u. mw. S. Smedinga, W.A. van Erp en ds. J.C. van Dongen, oecumenische startzondag

Maranathawijk

Antoniuskerk

De Regenboog

Marekerk

10.00 u. ds. G.F. Smaling, Oegstgeest 17.00 u. ds. T. Jacobs 10.00 u. zie Vredeskerk Vredeskerk

Maranathawijk Vredeskerk

10.00 u. ds. G.J. Venema Antoniuskerk

10.00 u. mw. S. Smedinga De Regenboog

10.00 u. M. Hoogervorst

Evangelisch-Lutherse Kerk

10.15 u. D. de Roest

Gemeentecentrum Oegstgeest

10.30 u. mw. ds. M.J. Wassenaar, Katwijk Waalse Kerk

10.30 u. mw. ds. F. Weber

Zorgcentrum Groenhoven

10.00 u. J. van Wallinga, Leiderdorp Overrhyn

11.00 u. M. v.d. Linden, Katwijk LUMC

10.00 u. mw. ds. M.A. de Vries Diaconessenhuis

10.15 u. ds. A.C. Kooijman

Dorpskerk Leiderdorp: dienst voor mensen met een verstandelijke beperking

15.00 u. mw. ds. E. de Paauw, Heilig Avondmaal ■■ Zaterdag 19 oktober

Zuydtwijck

10.30 u. mw. ds. M. Wassenaar ■■ Zondag 20 oktober

Deurcollecte: G.O.O.S. Hooglandse Kerk

10.00 u. mw. ds. M. Driessen 11.45 u. ds. J. Delhaas, oecumenische studentendienst Marekerk

10.00 u. ds. P.F. Warmenhoven

10.00 u. oecumenische dienst

10.15 u. K. van der Horst

09.15 u. A.W. Ridder

10.30 u. mw. ds. M. Driessen

10.00 u. mw. ds. E.S. Smidt

10.30 u. ds. K. Blei

10.00 u. oecumenische dienst in de Vredeskerk

10.00 u. R. Rus, Oegstgeest

10.30 u. mw. ds. M. Driessen

11.00 u. mw. E. Kruyt

10.30 u. mw. ds. F. Weber

10.00 u. pastor H. van Breukelen

10.00 u. ds. A. Vuijst, Noordwijkerhout

10.15 u. ds. A. C. Kooijman

11.00 u. pastor H. van Breukelen

10.30 u. mw. ds. A. van Wijngaarden-Junge, Rotterdam

10.00 u. pastor J.H.S. Evers

10.30 u. ds. D. Ribs

Evangelisch-Lutherse Kerk

Gemeentecentrum Oegstgeest Waalse Kerk

Zorgcentrum Groenhoven Overrhyn LUMC

Diaconessenhuis

Dienst voor doven Scheppingskerk Leiderdorp (kapelzaal):

10.00 u. J.P. Karstens (met tolk) ■■ Zondag 29 september

Deurcollecte: huur en onderhoud kerkelijke gebouwen Hooglandse Kerk

10.00 u. J. Boersema en ds. A. Alblas, scheppingszondag 11.45 u. ds. H.E. Schouten, oecumenische studentendienst Marekerk

10.00 u. ds. T. Jacobs 17.00 u. ds. M.J. Middelkoop, Middelharnis

36 | Leids Kerkblad

Antoniuskerk

10.00 u. J.P. Karstens 17.00 u. proponent M.A. Geluk, Nieuwegein

De Regenboog

10.00 u. zie Vredeskerk

Evangelisch-Lutherse Kerk

Gemeentecentrum Oegstgeest Waalse Kerk

Zorgcentrum Groenhoven Overrhyn LUMC

Diaconessenhuis

10.15 u. ds. M. de Leeuw

Dienst voor doven Scheppingskerk Leiderdorp (kapelzaal):

10.00 u. ds. A. Verburg, Oegstgeest (met tolk), Heilig Avondmaal ■■ Zondag 13 oktober

Deurcollecte: kosten predikantsplaatsen en kerkelijk werkers Hooglandse Kerk

10.00 u. ds. A. Alblas m.m.v. Denise Jannah, gospel 11.45 u. mw. ds. K. van den Broeke, oecumenische studentendienst

Maranathawijk Vredeskerk

10.00 u. H. Boter Antoniuskerk

09.15 u. ds. J.C. van Dongen De Regenboog

10.00 u. ds. E. P. Meijering

Evangelisch-Lutherse Kerk

10.15 u. geen dienst

Gemeentecentrum Oegstgeest Waalse Kerk

Zorgcentrum Groenhoven

10.00 u. ds. G.F. Smaling, Oegstgeest Overrhyn

11.00 u. T. van der Ende LUMC

10.00 u. ds. A.J. Hammer Diaconessenhuis

10.15 u. ds. M. de Leeuw, afscheidsdienst Scheppingskerk Leiderdorp

10.00 u. mw. ds. E. de Paauw (met tolk), gecombineerde dienst