Kwetsbaarheid. is kr acht. Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies

K

wetsbaarheid is kracht

Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies

Tekst: Cora van Rossum Foto’s: Marcel Sjoers

Loopbaanparadox Loods Holland 10 3024 WC Rotterdam 06 12371372 [email protected] www.loopbaanparadox.nl Juni 2014

Tekst: Cora van Rossum Foto’s: Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl) Tekstredactie: Marleen Schoonderwoerd (www.redactiedynamiek.nl) Opmaak en drukwerk: Rob Wesselink

I

nhoud

Voorwoord

4

Samenvatting

6

1.

Inleiding

9

1.1

Paradoxen onder ogen zien

1.2

Luisteren als basisattitude

1.3

Loopbaanparadox-L

1.4

Loopbaanparadox-J

1.5

Coaches

1.6

Leeswijzer

2.

Het fundament onder Loopbaanparadox

2.1

Missie

2.2

Visie Loopbaanparadox-L

2.3

Visie Loopbaanparadox-J

3.

Basisattitude luisteren

3.1

Een verhaal

3.2

Drie luisterniveaus

3.3

Luisteren als coach binnen Loopbaanparadox

4.

Kernwaarden

17

5.

Kerncompetenties

19

6.

De kracht van Loopbaanparadox

21

6.1

Specialist op het gebied van (dis)functioneren

6.2

Specialist op het gebied van geestelijk en spiritueel beleven

6.3

Specialist op het gebied van waardegestuurd leven

6.4

Specialist op het gebied van presentie

6.5

Specialist op het gebied van modificeren, mediëren en coachen

7.

Loopbaanparadox Jeugd

7.1

Inleiding

7.2

Achtergrond en doelstelling Loopbaanparadox-J

7.3

Kerncompetentie: specialist op het gebied van modificeren, mediëren en coachen

7.4

De werkwijze van HorizonTaal

12

15

45

Nawoord

56

Dankwoord

58

Literatuur

60 3

V

oorwoord Gelijkwaardigheid als geschenk

Daar waar het leven het meest ingrijpt,

In deze opvang woonden veertig mannen.

wordt vaak het meest duidelijk wat werke-

Bijna allemaal waren ze regelmatig in meer-

lijk van waarde is. Deze ervaring deed ik

dere of minder mate aangeschoten of straal

enkele malen op in mijn persoonlijke leven,

bezopen, inclusief het leuke of minder leuke

maar juist ook in mijn loopbaan als ergo-

gedrag dat hierbij hoorde. Dat betekende

therapeut, geestelijk begeleider en loopbaan-

ook dat als het echt uit de hand liep, we

coach. Deze ervaring staat dan ook aan de

harde maatregelen namen.

basis van Loopbaanparadox.

Wanneer er geweld of drugs in het spel was, zetten we mensen blijvend op straat.

Voor u ligt het visiedocument van Loopbaanparadox, Kwetsbaarheid is kracht! Hierin

Bert was blijvend geschorst, zowel wegens

beschrijf ik de unieke missie, visie en kern-

drugsgebruik als wegens geweld. Hij mocht

waarden van mijn coachingspraktijk, en

dan ook niet meer in het pand komen.

maak ik ook duidelijk hoe dit concreet Een paar dagen na het incident met Bert zit

wordt uitgewerkt.

ik met mijn collega in het kantoor en zien Wat werkelijk van waarde is, heeft alles te

we op de camera Bert binnen komen. Mijn

maken met kwetsbaarheid. Ik wil dit graag

collega loopt direct naar de ingang om Bert

illustreren met een verhaal uit de tijd dat ik

tegen te houden. Omdat de dreiging van ge-

werkte in de wereld van dakloze alcoholisten.

weld in de lucht hangt, loop ik met haar

Ik noem dit verhaal altijd: het verhaal van

mee. Dat is de veiligheidscode onder colle-

Bert.

ga’s.

Ik was groepsleider in een sociaal pension

Mijn collega, nog niet zo ervaren, zet vol en

voor chronisch alcoholverslaafde dakloze

autoritair in: ‘Je weet dat je hier niet meer

mannen. Van oorsprong woonde hier de

mag komen, Bert, dus ik verzoek je nu te

‘oudere dakloze alcoholist’. Wanneer je

vertrekken.’ Bert heeft zichtbaar drugs ge-

jaren op straat leeft en veel zuipt, ben je op

bruikt en dan heeft hij maar weinig nodig

je 40e afgeleefd. Je lichaam en geest zijn op.

om te ontploffen. De reactie van mijn col-

De visie van deze opvang was: deze mannen

lega is een kolfje naar zijn hand. Ik zie hem

een ‘oudedagopvang’ (40+ dus) bieden. Het

bijna lichamelijk opzwellen en zijn taalge-

alternatief was deze mensen op straat dood

bruik laat niets te wensen over. Het conflict

laten gaan.

loopt hoog op en het scheelt niet veel of het kost mijn collega bijna letterlijk haar hoofd.

4

Ik kende Bert goed en had altijd een goede

zin kwetsbaar op. En tegelijk confronteerde

relatie met hem. Omdat ik uit ervaring weet

ik hem: ‘Je nam zelf de verantwoordelijkheid

dat deze houding van mijn collega de situatie

voor je eerdere gedrag, waardoor je hier nu

geen goed doet, besluit ik in te grijpen. Ik

niet meer kunt wonen.’ Maar ik opende ook

stap tussen mijn collega en Bert in en zeg,

een deur: ‘Ik hoop oprecht dat het jou goed

terwijl ik hem glimlachend en ook wat on-

gaat en vind het leuk je zo nu en dan te ont-

schuldig aankijk: ‘Nou zeg, Bert, zo hebben jij

moeten.’

en ik nog nooit met elkaar gepraat. Wat gebeurt er nou? Hoe komt het dat je zo boos

Hoewel dit voorbeeld van Bert misschien wat

doet? Ik vind het erg leuk om je te zien!’

uitvergroot is, geeft deze gebeurtenis wel een fundamentele waarde weer: met een houding

Ik zie dat Bert zich letterlijk kleiner maakt en

van kwetsbaarheid, respect, aandacht, gelijk-

dat zijn toon en uitdrukking verzachten. Hij

waardigheid en humor is veel mogelijk.

wordt weer mens.

Mensen groeien ervan. En hier staat Loopbaanparadox voor, dat mensen door gerichte aan-

We spreken vervolgens even rustig met elkaar,

dacht en respect groeien en tot bloei komen.

waarbij ik hem aanspreek op het gedrag dat

Kwetsbaarheid is kracht!

hij eerder heeft vertoond, waardoor hij niet

In dit document laat ik zien hoe dergelijke

meer in het pension mag komen. Dit begrijpt

groeiprocessen bij coachingstrajecten binnen

hij. Bert verlaat het pand met een glimlach.

Loopbaanparadox-L en binnen het project HorizonTaal van Loopbaanparadox-J theoretisch en praktisch tot stand komen.

Wat voorkwam nu precies dat het conflict gigantisch escaleerde? Waaruit bestond mijn houding? Terugkijkend denk ik dat het hierop

Cora van Rossum,

neerkwam. Met mijn woorden en houding zei

Senior Register Loopbaanadviseur

ik tegen Bert: ‘Jij bent voor mij van waarde en

(Niveau C CMI) en Coach

gelijkwaardig. En zo gaan we ook met elkaar

Eigenaar Loopbaanparadox

om.’ En dat meende ik. Ik stelde me in zekere

Juni 2014

5

S

amenvatting

2. Specialist op het gebied van psychisch

Loopbaan- en studiekeuzeadvies

(dis)functioneren

Loopbaanparadox bestaat uit twee onderdelen: Loopbaanparadox-L en Loopbaanpara-

Coaches binnen Loopbaanparadox luisteren

dox-J. Loopbaanparadox-L staat voor

vanuit hun hart naar en hebben echte aan-

Loopbaanparadox Loopbaanadvies en richt

dacht voor het psychisch functioneren van

zich op loopbaanadvies, coaching, outplace-

de klant en het evenwicht tussen zijn psy-

ment, en re-integratie bij ziekte. Loopbaan-

chische belasting en belastbaarheid.

paradox-J staat voor Loopbaanparadox Jeugd

3. Specialist op het gebied van

en richt zich op studiekeuzeadvies. Jongeren

(dis)functioneren van de persoonlijkheid

in het voortgezet onderwijs worden, aan de hand van diverse en creatieve opdrachten,


begeleid bij hun studie- en beroepskeuze.

met hun hart naar en hebben echte aandacht voor het geheel van de persoonlijk-

Basisattitude: luisteren

heid van de klant en hoe hij het best tot zijn

Binnen Loopbaanparadox vormt de basis-

recht komt als persoon, in zijn taak en om-

attitude ‘luisteren met ons hart’ het funda-

geving.

ment onder alle kerncompetenties. Alleen

4. Specialist op het gebied van geestelijk en

dit leidt volgens Loopbaanparadox tot zicht-

spiritueel beleven

baar resultaat in coaching.

Coaches binnen Loopbaanparadox luisteren Kerncompetenties Loopbaanparadox

met hun hart naar en hebben echte aan-

Loopbaanadvies

dacht voor de geestelijke en spirituele bele-

In onderstaande zeven kerncompetenties en

ving van de klant in zijn huidige situatie. De

de synergie tussen deze competenties ligt

coaches helpen de klant om dit te vertalen

de kracht van Loopbaanparadox en is Loop-

naar zingeving en vitaliteit in loopbaanvra-

baanparadox onderscheidend.

gen.

1. Specialist op het gebied van lichamelijk

5. Specialist op het gebied van waarde-

(dis)functioneren

gestuurd leven



vanuit hun hart naar en hebben echte aan-


dacht voor het fysieke functioneren van de

dacht voor de waarden en drijfveren van

klant en het evenwicht tussen zijn fysieke

mensen. Wanneer waarden uitgangspunt

belasting en belastbaarheid.

worden in het leven, kan een mens creatief

6

gaan leven. Het leven wordt niet maakbaar,

Vanuit de kerncompetentie modificeren, me-

wel doelgericht.

diëren en coachen traint Loopbaanparadox docenten in het voortgezet onderwijs in de

6. Specialist op het gebied van presentie

onderstaande mediatievaardigheden:

Coaches binnen Loopbaanparadox luisteren met hun hart, met echte aandacht, als coaches

1.

Intentionaliteit en wederkerigheid

uit één stuk. Hierbij erkennen de coaches de

Als leraar en leerling samen nieuwe dingen

klant zoals hij is, en de relatie zoals die tussen

ontdekken en leren, versterkt dat de leer-

coach en klant wordt opgebouwd. De werke-

curve.

lijkheid zoals de klant die beleeft, staat

2.

centraal.

De leercurve wordt tevens versterkt wan-

Zingeving

neer de leerling informatie mag verwerken

7. Specialist op het gebied van modificeren,

op de manier die hem het meest aan-

mediëren en coachen

spreekt en die hij als betekenisvol ervaart.


3.

met hun hart en met echte aandacht naar

Wanneer activiteiten opgezet worden vol-

(on)bewuste leervragen, en geloven in de ont-

gens bovenstaande principes, vergroot dit

wikkeling van ieder mens. Hierbij is de rol

de zelfwaardering en het gevoel van com-

van de coaches om te mediëren. Vanuit de re-

petentie bij de leerling. Dit schept ruimte

latie en door aan te sluiten bij de bestaande

voor een groeiend besef van identiteit bij

mogelijkheden van de klant/leerling, wordt

de leerling. Ook als dit botst met het nor-

het leerpotentieel optimaal aangesproken,

men- en waardenpatroon van de docent,

waardoor er een sterkere leercurve tot stand

krijgt de leerling hiervoor in de samenwer-

komt.

king alle ruimte.

4.

Competentie

Transcendentie

Kerncompetentie Loopbaanparadox Jeugd

Leerlingen worden geholpen om de activi-

De laatste kerncompetentie is vooral van be-

teiten te vertalen naar meer abstracte wet-

lang binnen het studiekeuzeadviestraject van

matigheden en denkbeeldige toekomstige

Loopbaanparadox-J. Toch wordt deze kern-

situaties.

competentie ook in de coachingstrajecten binnen Loopbaanparadox-L gebruikt. Zoals ook de eerste zes kerncompetenties toegepast worden binnen Loopbaanparadox-J.

7

1.

I

nleiding

1.1 Paradoxen onder ogen zien

Dat gebeurt vanuit een basisattitude, en die is in mijn visie belangrijker dan een strak

Loopbaanparadox kreeg haar naam niet

gevolgde methodiek, al doet methodiek –

zomaar. Ons leven zit vol met schijnbare

zoals ook uit dit document blijkt – er wel

tegenstrijdigheden. En dit geldt evengoed

degelijk toe.

voor onze loopbaan. Deze onder ogen te zien, juist ook in loopbaanvraagstukken,

In het vak van de psychotherapie wordt in

helpt ons om ons leven als meerdimensio-

dit verband ook gesproken over a-specifieke

naal te zien en niet als rechtlijnig. Dat

factoren van de therapie. Iedere vorm van

schept veel ruimte voor creativiteit en

begeleiding kent a-specifieke factoren.

energie.

Daarmee wordt bedoeld dat de persoonlijke eigenschappen van de begeleider beslissen-

Om maar een voorbeeld van mijzelf te noe-

der zijn voor de begeleidingsresultaten dan

men: ik werk graag alleen, maar tegelijk

de technieken of methodieken die hij ge-

ook in een team. Hele dagen in teamver-

bruikt. Er valt dan bijvoorbeeld te denken

band werken past niet bij me, maar hele-

aan empathie, respect, warmte en congru-

maal op mezelf aangewezen zijn ook niet.

entie.

Door dit onder ogen te zien, kon ik hierin keuzes maken. Het resultaat is de prachtige

Voor Loopbaanparadox geldt in het bijzon-

paradox van solistische teamspeler. Ik werk

der dat onze attitude het verschil maakt. En

als ondernemer, solistisch, maar maak tege-

die attitude bestaat uit: luisteren. In hoofd-

lijk deel uit van een prachtig team en net-

stuk 3 wordt dit nader uitgewerkt.

werk, als teamplayer. Door de tegenstrijdig1.3 Loopbaanparadox-L

heden in mijzelf onder ogen te zien, is er synergie ontstaan tussen eigenschappen van mijzelf die ik aanvankelijk niet zo

Loopbaanparadox bestaat sinds 2008 en

makkelijk bij elkaar had gebracht.

richt zich met het onderdeel Loopbaanadvies (Loopbaanparadox-L) op loopbaan-

1.2 Luisteren als basisattitude

adviestrajecten aan volwassenen. Er zijn verschillende soorten trajecten: loopbaan-

Loopbaanparadox helpt mensen om de te-

begeleiding, coaching, outplacement, en re-

genstrijdigheden in hun leven en loopbaan

integratie bij ziekte, al naargelang de vraag

onder ogen te zien, waardoor er ruimte ont-

of uitgangssituatie die centraal staat.

staat voor nieuwe mogelijkheden.

9

Een loopbaanbegeleidingstraject bestaat uit

1.4 Loopbaanparadox-J

gesprekken en opdrachten die thuis worden gedaan. Hierdoor wordt de loopbaan tot nu

Sinds 2013 is Loopbaanparadox uitgebreid

toe, maar ook de levensloop, onder de loep

met Loopbaanparadox Jeugd (Loopbaan-

genomen. Vervolgens worden dromen, kwali-

paradox-J). Loopbaanparadox-J begeleidt

teiten, waarden en wensen verder uitgewerkt.

jongeren binnen het voortgezet onderwijs bij

Van hieruit worden nieuwe loopbaankeuzes

het maken van een studiekeuze. Dit gebeurt

gemaakt.

aan de hand van de didactische methodiek HorizonTaal – Studiekeuze als ontdekking in

In een coachingstraject gaat het om concrete

het voortgezet onderwijs.

leervragen van de klant, die uitgewerkt worden in concrete leerdoelen en een leerplan.

De methodiek HorizonTaal biedt jongeren de

Tijdens de sessies wordt op dit plan en op de

mogelijkheid om binnen tien verschillende

gemaakte leerstappen gereflecteerd.

kennisdomeinen of loopbaanvelden te experimenteren met beroepsgerelateerde opdrach-

In een outplacementtraject hebben werkge-

ten. Dit geeft hun veel kennis en ervaring, die

ver en werknemer besloten dat zij niet samen

nodig zijn als voorbereiding op de keuzes die

verdergaan. Het eerste deel van een outpla-

later in het voortgezet onderwijs gemaakt

cementtraject wordt altijd ingevuld met een

moeten worden richting studie en beroep.

loopbaanbegeleidingstraject, zoals hierboven beschreven. Verder wordt intensief onder-

Loopbaanparadox-J richt zich specifiek op

steund in het vertalen van de loopbaanwen-

jongeren in het voortgezet onderwijs, maar

sen naar de arbeidsmarkt. Daarnaast

ook op hun docenten. Loopbaanparadox-J wil

begeleidt Loopbaanparadox bij netwerken,

docenten via trainingen bekwaam maken in

solliciteren en arbeidsmarktbenadering.

het bieden van HorizonTaal en wil scholen meer kennis, vaardigheden en netwerk geven

Bij een re-integratietraject is er ziekte in het

voor het uitvoeren van een intensiever Loop-

geding. De oorzaken en arbeidsgevolgen van

baan Oriëntatie- en Begeleiding (LOB)-beleid.

de gezondheidssituatie worden samen onderzocht. Hieruit volgen doelen voor arbeid. Dit

1.5 Coaches

kan zijn in de huidige baan of in een nieuw te zoeken werkkring. In het eerste geval bege-

De coaches die werkzaam zijn voor Loopbaan-

leidt Loopbaanparadox bij het hervatten van

paradox hebben een verschillende achter-

werk bij de oude werkgever, het zogeheten

grond qua opleiding en werkervaring. De

re-integratie 1e spoortraject. In het tweede

coaches die werken voor Loopbaanparadox-L

geval begeleidt Loopbaanparadox naar een

hebben allemaal de opleiding bij VistaNova

andere werkkring, het zogeheten 2e spoortra-

gevolgd in de methodiek Hoogendijk. Ook zijn

ject.

zij allemaal St!R geregistreerde coaches. Verder zijn alle coaches lid van Noloc, de be-

Alle trajecten kunnen zowel particulier als

roepsvereniging van loopbaanprofessionals,

door de werkgever worden ingekocht bij

waarmee zij erkend zijn als (loopbaan- en

Loopbaanparadox.

mobiliteits)coach.

10

De trajecten die de coaches binnen Loop-

van iedere coach binnen Loopbaanparadox.

baanparadox uitvoeren, vinden plaats onder

Voorafgaand aan kernwaarden en kerncom-

supervisie van ondergetekende, Cora van

petenties staat de basisattitude van Loop-

Rossum, waardoor de coaches een specifiek

baanparadox. Luisteren als basisattitude

opleidingstraject krijgen dat vereist is in het

krijgt daarom – voor kernwaarden en kern-

kader van de deskundigheid die Loopbaan-

competenties – aandacht in hoofdstuk 3.

paradox wil bieden. Van de zeven verschillende kerncompetenDe coaches binnen Loopbaanparadox-J heb-

ties die in hoofdstuk 5 beschreven zijn,

ben allemaal expertise op het gebied van

schetst hoofdstuk 6 de theoretische achter-

didactiek, gesprekstechniek en groepsdyna-

gronden en de manier waarop deze compe-

mische processen binnen het middelbaar

tenties in de praktijk van Loopbaanparadox-L

onderwijs. Ook zij staan onder supervisie

worden vormgegeven. Hoofdstuk 7 gaat tot

van ondergetekende, zodat een eenduidig

slot uitgebreid in op Loopbaanparadox-J en

methodisch kader wordt gegarandeerd.

de methodiek HorizonTaal.

1.6 Leeswijzer

Twee opmerkingen bij het lezen van deze visie. De zeven kerncompetenties van Loop-

Dit document beschrijft de visie van Loop-

baanparadox komen uit zeer verschillende

baanparadox en is als volgt opgebouwd.

vakgebieden. Ik ben er grotendeels in

Hoofdstuk 2 beschrijft het fundament onder

geslaagd om tot een eenduidig begrippen-

Loopbaanparadox, de missie en visie. De

kader en taalgebruik te komen, maar hier

missie en visie worden vertaald in kern-

en daar zullen woorden en begrippen uit

waarden, beschreven in hoofdstuk 4, die

verschillende vakgebieden en taalvelden te

kunnen worden gezien als de drijfveren van

herkennen zijn. Verder merk ik op dat

de organisatie. Uit de kernwaarden vloeien

overal waar ‘hij’ staat, ook ‘zij’ gelezen kan

in hoofdstuk 5 de kerncompetenties voort

worden.

11

2.

H

et fundament onder Loopbaanparadox

2.1 Missie

2.2 Visie Loopbaanparadox-L

De missie van Loopbaanparadox wordt als

Loopbaanparadox Loopbaanadvies werkt

volgt verwoord: ‘Kwetsbaarheid is kracht!

vanuit de onderstaande visie:

Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studie-

1. Loopbaanparadox biedt een gespeciali-

keuzeadvies.’

seerd en deskundig loopbaan- of coachingstraject vanuit een biografische

Voor Loopbaanparadox staat de mens – jong

insteek, gericht op zingeving en vitaliteit.

of volwassen – voorop. Omdat ieder mens

2. In een coachings- en loopbaantraject bij

anders is, verloopt geen enkel traject op

Loopbaanparadox staat het nemen van

dezelfde manier. Ieder mens vraagt en ont-

eigen verantwoordelijkheid centraal.

vangt ‘maatwerk’. Juist dat maatwerk zorgt

Wanneer mensen zelf de regie over hun

voor processen die mensen transformeren,

leven nemen, vanuit hun diepste waar-

blijvend veranderen. Dat maakt het werk

den, gaan ze creërend en proactief leven.

van Loopbaanparadox duurzaam.

Loopbaanparadox levert hieraan een directe bijdrage door in een traject aan-

Inspiratie geeft het leven energie en bewe-

dacht te schenken aan de persoonlijke

ging. Het is als het ware de zuurstof voor de

geschiedenis, visie, waarden en verlan-

ziel. Mensen blijven erdoor in beweging,

gens.

leven bezield. Daarom vindt Loopbaanpara-

3. Een loopbaantraject bij Loopbaanparadox

dox het van belang om te zorgen voor die

is tegelijk ook altijd een leertraject,

‘zuurstof’. Door zelf bezield te zijn en geïn-

meestal aan de hand van concrete

spireerd te raken, kan Loopbaanparadox dit

(leer)doelen. Het ontwikkelen van per-

mensen bieden.

soonlijke vaardigheden is een voorwaarde voor het zetten van de juiste

Mensen mogen vuile handen maken. Een

stappen in een loopbaan.

traject kan confronterend zijn, zowel voor

4. Loopbaanparadox schenkt veel aandacht

de klant als de coach. Maar de bedoeling is

aan reflectie op persoonlijke visie en

dat er wordt gewerkt, gesleuteld, geschaafd

waarden. Dit leidt tot het verleggen van

en dat er een kunstwerk groeit. Ambachte-

grenzen en het aangaan van nieuwe uit-

lijk werken is dat.

dagingen. 5. Ieder mens heeft grenzen, zowel fysiek als qua persoonlijkheid. Als mensen hun

12

grenzen leren kennen, zijn ze in staat om

2.3 Visie Loopbaanparadox-J

goede keuzes te maken. De deskundigheid van Loopbaanparadox op het gebied van

Loopbaanparadox Jeugd werkt vanuit de

lichamelijke en psychische mogelijkheden

volgende visie:

en grenzen, is een meerwaarde in élk coachings- en loopbaantraject.

1. Iedere jongere is een uniek mens, met unieke mogelijkheden.

6. Loopbaanparadox heeft ruime expertise als het gaat om de begeleiding van mensen

2. Iedere docent is een uniek mens, met

met lichamelijke beperkingen. Daarnaast

unieke mogelijkheden en een grote des-

heeft Loopbaanparadox ook grote kennis

kundigheid.

en kwaliteiten op het gebied van persoon-

3. Jongeren hebben zelf alles in hun mars om

lijkheid, persoonlijkheidsstijlen en ernstige

inzicht te krijgen in de volgende vragen:

persoonlijkheidsstoornissen. Loopbaan-

- Wat vind ik leuk?

paradox kan vanuit deze expertise een

- Wat vind ik niet leuk?

zeer specialistische begeleiding bieden.

- Waar ben ik goed in? - Waar ben ik niet zo goed in?

7. De levensvisie en -overtuigingen van mensen staan niet los van het dagelijks leven,

Door op jonge leeftijd aandacht te schen-

maar zijn vaak leidend en beïnvloeden de

ken aan deze vragen creëer je verantwoor-

manier waarop zij werken. Loopbaan-

delijke burgers, die ook in hun latere

paradox (h)erkent de levensvisie en/of

loopbaan extra tools hebben om verant-

geloofsovertuiging in elk traject.

woordelijkheid te nemen voor hun keuzes in een flexibiliseerde arbeidsmarkt.

8. Loopbaanparadox werkt binnen het Loopbaanparadox Netwerk direct samen met

4. Jongeren zijn met de juiste begeleiding in

twaalf aanvullende deskundigen, waaronder

staat tot het maken van goede keuzes voor

een bedrijfsarts, een arbeidsrechtadvo-

de toekomst. Dit houdt jongeren op school

caat, arbeidsdeskundige en psycholoog.

en/of verlaagt de kosten van verkeerde

Het bundelen van verschillende expertises

keuzes. Ook kan dit de doorstroom naar de

en deskundigheden leidt tot een hogere

arbeidsmarkt positief beïnvloeden.

kwaliteit van het coachingstraject die de

5. Leren vindt plaats, juist ook buiten de com-

klant en opdrachtgever ten goede komt.

fortzone. Loopbaanparadox-J daagt jonge-

Ook biedt Loopbaanparadox hiermee

ren daarom uit om uit hun comfortzone te

twaalf extra disciplines ten behoeve van

komen, binnen de veilige omgeving van de

haar opdrachtgevers. Zie ook

leersituatie.

http://www.loopbaanparadox.nl/netwerk.

6. Hoe jong mensen ook zijn, hun levensvisie en -overtuigingen hebben invloed op de

9. Loopbaanparadox werkt in een straal van 100 kilometer rond Rotterdam. Op deze

beroeps- en loopbaankeuzes die zij maken.

manier wordt de klant zo dicht mogelijk bij

Daarom besteedt Loopbaanparadox-J juist

huis geholpen. Hierin werkt Loopbaan-

ook aandacht aan die levensvisie en -over-

paradox samen met Het Coachhuis. Zie ook

tuigingen.

http://www.hetcoachhuis.nl.

7. Taal is een belangrijk instrument, juist ook

In de toekomst wordt ernaar gestreefd om

op de arbeidsmarkt. Het taalniveau van

landelijk te werken.

leerlingen is vaak te laag. De methodiek HorizonTaal sluit hierop aan door veel aandacht te schenken aan taal in combinatie

13

met opdrachten die jongeren spelender-

het aanleren van een grondhouding van-

wijs laat kennismaken met zichzelf, en

uit de sociaal-cognitieve psychologie, het

daarmee ook het ontdekken van studie-

aanleren van een coachende grondhou-

en beroepsmogelijkheden.

ding, het ondersteunen bij het proces van

8. Docenten zijn van essentieel belang in

implementatie binnen de school. Loop-

het leven van leerlingen. Via de methode

baanparadox-J biedt docenten naast de

HorizonTaal leren docenten om leerlingen

training drie jaar aanvullende begelei-

te begeleiden in hun studie- en beroeps-

ding.

keuze. De training omvat onderwerpen

9. Loopbaanparadox-J werkt landelijk.

als: het leren omgaan met de methodiek,

14

3.

B

asisattitude: luisteren

3.1 Een verhaal

3.2 Drie luisterniveaus

Koning Salomo staat aan het begin van zijn

Met een stethoscoop hoort een arts nuances

koningschap als hij rond de twintig jaar is.

en details die hij met zijn gewone oor niet

Nog maar jong dus. Vlak voor een belang-

hoort. Dit is een goede metafoor voor het

rijk feest droomt hij. In die droom vraagt

luisteren van de coaches binnen Loopbaan-

God hem: ‘Vraag wat je wilt, ik zal het je

paradox. De coaches van Loopbaanparadox

geven.’ Salomo vraagt daarop niet om rijk-

luisteren op verschillende niveaus, maar

dom of een lang leven, maar om een op-

zijn deskundig en gespecialiseerd om te

merkzame geest en het vermogen om te

luisteren op niveau 3. En op dat niveau hoor

luisteren. En dat gebeurt. Salomo komt bij

je méér.

iedereen bekend te staan om zijn grote wijsheid, tot op de dag van vandaag.

1. Niveau 1: innerlijk luisteren Het eerste niveau van luisteren is gericht

Dit verhaal hoorde ik als kind al en heeft al-

op onszelf. We luisteren naar onze inner-

tijd iets in mij geraakt. Een verlangen dat ik

lijke stemmen, concentreren ons op wat

mocht leren luisteren. Echt luisteren met

die voor ons betekenen, en brengen die

mijn hart. Opmerkzaam te zijn. Een prakti-

in verband met wat we horen. Het gaat

sche invulling van dit verlangen probeer ik

over mijn gedachten, mijn oordeel, mijn

vorm te geven in mijn bedrijf Loopbaan-

gevoelens en mijn conclusies over mijzelf.

paradox.

2. Niveau 2: gericht luisteren Op het tweede niveau concentreert het

Wij kunnen mensen pas goed helpen en die-

luisteren zich op de ander. Dit zie je aan

nen als wij naar hen luisteren met ons hart.

de houding van de luisteraar, maar ook

Maar om goed te kunnen luisteren is het

van de spreker. Er is een kans dat beiden

van belang dat wij als coaches gelijkwaar-

voorovergebogen zitten en elkaar door-

dig zijn aan de ander, aan de mens die wij

dringend aankijken. Er is grote aandacht.

begeleiden, die even feilbaar en krachtig is

3. Niveau 3: universeel luisteren

als wijzelf. Onze houding is daarmee een

Het derde niveau van luisteren omvat

basisvoorwaarde voor onze basisattitude

alle zintuigen: wat we zien, horen, ruiken

‘luisteren met ons hart’. Alleen zo leidt een

en voelen – zowel de tastbare als de emo-

traject tot zichtbaar resultaat. Hieronder

tionele sensatie – is met elkaar verbon-

wordt dit verder uitgewerkt.

den. Als coaches op dit niveau luisteren, hebben ze beter toegang tot hun intuïtie.

15

Dat wat ze intuïtief horen, stemmen ze al-

binnen Loopbaanparadox klanten in wie zij

tijd af met de gesprekspartner.

zijn, volgens hun eigen gebruiksaanwijzing en persoonlijkheid.

3.3 Luisteren als coach binnen

Luisteren naar een volwassene

Loopbaanparadox

Klanten zijn volwassenen. Dat betekent dat Luisteren als coach omvat verschillende

iedere klant verantwoordelijk is voor zijn

aspecten. Hier volgen er enkele die binnen

eigen leven, taken en verantwoordelijkheden.

Loopbaanparadox belangrijk zijn voor een

Hij mag leven uit eigen waarden, persoonlijk-

coach:

heid en creatie. Dit mag je van hem verwachten. Dit daagt hem uit. Al lerend en creërend

Luisteren naar de mens

als kwetsbaar mens. De coach binnen Loop-

Echt gezien worden is voor ieder mens be-

baanparadox houdt de klant vanuit een luis-

langrijk. Dit gaat over de waardering voor

terhouding verantwoordelijk voor het eigen

wat we doen. Dat gaat evengoed over de zorg

gedrag, en schept daarmee een positieve ont-

voor elkaar bij mooie en minder mooie levens-

wikkelomgeving.

omstandigheden. Dat gaat over het geheel van wie wij zijn. Luisteren is de grondhouding

Luisteren naar de deskundige

om een mens te zien.

De klant is een deskundige, binnen zijn eigen vak en leven. Dat is hij ook binnen het traject.

Luisteren naar de persoonlijkheid

Dat is een belangrijk uitgangspunt in het tra-

Het is van belang dat mensen verantwoorde-

ject en een goede reden om als coach goed

lijkheid nemen voor hun eigen persoonlijk-

naar de klant te luisteren.

heid. Door goed te luisteren leiden coaches

16

4.

K

ernwaarden

Om de missie en visie van Loopbaanparadox

Het bieden van structuur kan betekenen

gestalte te geven vanuit de basisattitude

dat de coaches duidelijke afspraken

van het luisteren, werken de coaches bin-

maken over de opdrachten die gedaan

nen Loopbaanparadox vanuit de volgende

worden. Of dat er gezamenlijk leerdoelen

vier kernwaarden:

worden geformuleerd, zodat de klant weet waarmee hij in het traject bezig is.

1. Gelijkwaardigheid

Het kan ook gaan om eerlijke afspraken

De coaches binnen Loopbaanparadox

over gedrag van de coach of klant, wan-

werken op basis van gelijkwaardigheid

neer de klant hier behoefte aan heeft. Of

met hun klanten, opdrachtgevers en

aan duidelijke doelen per sessie.

overige contacten.

3. Kwaliteit De coaches gaan wij van de eigen verant-

Alle coaches van Loopbaanparadox leve-

woordelijkheid van de klant. Hoewel de

ren kwaliteit binnen de dienstverlening

coach deskundige is, bestaat er geen ver-

die zij bieden, en zijn taak- en inhouds-

schil tussen klant, opdrachtgever en

verantwoordelijk voor wat zij doen.

coach en zijn zij allen gelijkwaardig. Er bestaat geen hiërarchie.

De coaches dragen verantwoordelijkheid voor de relatie met klant, opdrachtgever

De coaches accepteren het unieke proces

en netwerkpartner, omdat de relatie het

dat de klant of leerling doorloopt; er is

dragende fundament is onder kwaliteit.

daarbij diep respect voor elkaar, waarbij

Coaches houden zich aan de afspraken in

de klant als de deskundige geldt van zijn

de offerte met klant en opdrachtgever.

eigen situatie. Er worden duidelijke af-

Wanneer er een vraag is, per e-mail of

spraken over geheimhoudig gemaakt.

telefoon, wordt direct gereageerd; de communicatie naar buiten is verzorgd.

2. Ruimte geven in veiligheid

De coaches stemmen af wat de ander

Binnen Loopbaanparadox bieden coaches

verwacht, zodat ze maatwerk kunnen

de klant duidelijkheid en structuur en

leveren.

tegelijk alle ruimte, zodat de klant veilig kan leren en exploreren.

17

4. Inspiratie en stilte

Hun eigen innerlijke rust, waarvoor zij

De coaches van Loopbaanparadox bieden

heel concreet zorgdragen, is voorwaarde

hun klanten hun eigen inspiratie en inner-

om de klant (weer) te begeleiden naar

lijke stilte, zodat de klant zijn eigen inspi-

eigen innerlijke rust. Iedere coach heeft

ratie kan (terug)vinden en door zijn keuzes

hiervoor zijn eigen manier. Ook voor onze

(opnieuw) innerlijke rust vindt.

klanten geldt dat ieder zijn eigen unieke manier heeft om innerlijke rust te krijgen

Binnen Loopbaanparadox kiezen de coa-

of te behouden. De coaches gaan hier,

ches ervoor om zelf geïnspireerd te blijven

samen met de klant, naar op zoek.

en zorg te dragen voor innerlijke rust.

18

5.

K

erncompetenties

4. Specialist op het gebied van geestelijk en

Uit de kernwaarden van Loopbaanparadox vloeien kerncompetenties voort; de kern-

spiritueel beleven

competenties samen vormen de eigenheid

Coaches binnen Loopbaanparadox luiste-

en het specialisme van Loopbaanparadox.

ren met hun hart naar en hebben echte

In de onderstaande zeven kerncompetenties

aandacht voor de geestelijke en spiritu-

en de synergie daartussen ligt de kracht van

ele beleving van de klant in zijn huidige

Loopbaanparadox en is Loopbaanparadox

situatie. De coaches helpen de klant om

onderscheidend:

dit te vertalen naar zingeving en vitaliteit in loopbaanvragen.

1. Specialist op het gebied van lichamelijk (dis)functioneren

5. Specialist op het gebied van waarde-


gestuurd leven

ren vanuit hun hart naar en hebben echte


aandacht voor het fysieke functioneren


van de klant en het evenwicht tussen zijn

aandacht voor de waarden en drijfveren

fysieke belasting en belastbaarheid.

van mensen. Wanneer waarden uitgangspunt worden in het leven, kan een mens


creatief gaan leven. Het leven wordt niet

(dis)functioneren

maakbaar, wel doelgericht.


6. Specialist op het gebied van presentie

ren vanuit hun hart naar en hebben echte aandacht voor het psychisch functioneren



ren met hun hart, met echte aandacht,

psychische belasting en belastbaarheid.

als coaches uit één stuk. Hierbij erkennen de coaches de klant zoals hij is, en

3. Specialist op het gebied van (dis)functio-

de relatie zoals die tussen coach en klant

neren van de persoonlijkheid

wordt opgebouwd. De werkelijkheid zoals


de klant die beleeft, staat centraal.


7. Specialist op het gebied van modificeren,

aandacht voor het geheel van de persoonlijkheid van de klant en hoe hij het

mediёren en coachen

best tot zijn recht komt als persoon, in


zijn taak en omgeving.

ren met hun hart en met echte aandacht naar (on)bewuste leervragen, en geloven

19

in de ontwikkeling van ieder mens. Hierbij is de rol van de coaches om te mediëren. Vanuit de relatie en door aan te sluiten bij de bestaande mogelijkheden van de klant/leerling, wordt het leerpotentieel optimaal aangesproken, waardoor er een sterkere leercurve tot stand komt.

20

6.

D

e kracht van Loopbaanparadox

De kracht van Loopbaanparadox – zowel

heid, paragraaf 2 de competentie van de

Loopbaanadvies als Jeugd – is dat zij ver-

geestelijke en spirituele beleving, paragraaf

schillende deskundigheden en disciplines

3 de competentie van waardegestuurd

samenbrengt. Dit wordt zichtbaar in de

leven, paragraaf 4 de competentie van pre-

zeven kerncompetenties en de synergie

sentie en paragraaf 5 de competentie van

daartussen.

modificeren, mediëren en coachen. De laatste competentie komt ook uitgebreid aan

In het vorige hoofdstuk zijn de zeven kern-

bod in hoofdstuk 7 over Loopbaanparadox

competenties van Loopbaanparadox be-

Jeugd.

knopt beschreven. In dit hoofdstuk worden per paragraaf één of meerdere kerncompe-

Elke paragraaf sluit af met een voorbeeld

tenties verder uitgewerkt. Paragraaf 1 be-

uit de praktijk, het verhaal van Aad.

schrijft de competentie op het gebied van lichamelijk en psychisch (dis)functioneren en het (dis)functioneren van de persoonlijk-

21

6.1

S

pecialist op het gebied van (dis)functioneren

6.1.1 Inleiding

Deze paragraaf beschrijft enkele werkmo-

Bij het zoeken naar evenwicht in lichamelijk

dellen, ontleend aan het vakgebied van de

en psychisch functioneren en het zoeken

ergotherapie, die binnen Loopbaanparadox

naar een evenwichtige persoonlijkheid,

worden gebruikt om inzicht te krijgen in het

speelt de kennis binnen het vak van de er-

functioneren van een klant en om te komen

gotherapie een grote rol. Het betreft hierbij

tot een gezond evenwicht.

de onderstaande competenties: 6.1.2 Werkmodellen

1. Specialist op het gebied van lichamelijk

De beroepsdefinitie van ergotherapie luidt

(dis)functioneren

als volgt: ‘Ergotherapie is gericht op het


mogelijk maken van het handelen, zodat


participatie – het deelnemen van mensen

aandacht voor het fysieke functioneren

aan het dagelijks en maatschappelijk leven –


gerealiseerd wordt ten behoeve van gezond-

fysieke belasting en belastbaarheid.

heid en welzijn. Dit wordt bereikt door de mogelijkheden van personen, organisaties


of populaties in het handelen te benutten en

(dis)functioneren

te vergroten, dan wel door de omgeving aan


te passen en/of te gebruiken’ (Hartingsveldt


et al., 2010, p. 15). Deze beroepsdefinitie

aandacht voor het psychisch functione-

past bij Loopbaanparadox. Ook Loopbaan-

ren van de klant en het evenwicht tussen

paradox is gericht op de participatie van

zijn psychische belasting en belastbaar-

werknemers aan het arbeidzame leven bin-

heid.

nen de hun gegeven mogelijkheden.

3, Specialist op het gebied van (dis)functio-

Loopbaanparadox gaat bij de diagnose en

neren van de persoonlijkheid

behandeling uit van drie werkmodellen: het


PEO-model, het ICF-model en het schema


arbeidsgerelateerde factoren. Hieronder be-

aandacht voor het geheel van de per-

schrijf ik de diverse modellen en hoe deze

soonlijkheid van de klant en hoe hij het

binnen Loopbaanparadox worden toegepast.

best tot zijn recht komt als persoon, in zijn taak en omgeving.

22

PEO-model Voor een goede ergotherapeutische diagnose is het van belang om de volgende zaken te achterhalen:

Functie & anatomische eigenschappen

1. Persoon - Wat zijn de mogelijkheden en de

Ziekte / aandoening

Gezondheid, gezondheids toestand

Activiteiten

Participatie

grenzen van de persoon? - Welke verandermogelijkheden heeft de

Externe factoren

Persoonlijke factoren

persoon in zich? 2. Taak

Figuur 2. Schema ontleend aan de ICF

- Goede analyse van de taak.

(RIVM, 2002; overgenomen uit Hulst 2002,

- Welke verandermogelijkheden zijn er in

p. 22).

de taak? 3. Omgeving

Uit dit schema blijkt dat er functionele en/of

- Hoe ziet de omgeving, hoe zien de

anatomische verstoringen zijn als gevolg

omstandigheden eruit?

van een ziekte of aandoening. Deze versto-

- Is de omgeving, zijn de omstandig-

ringen hebben invloed op het uitvoeren van

heden aan te passen?

activiteiten. Activiteiten kunnen wel, niet of

4. Hoe beïnvloeden de bovenstaande drie

matig worden uitgevoerd. Wanneer activi-

elementen elkaar? Wat is aanpasbaar?

teiten niet of minder goed kunnen worden uitgevoerd, is participatie in werk en/of an-

Deze vragen worden samengevat in het on-

dere maatschappelijke rollen verminderd of

derstaande schema, het P(erson) E(nviron-

niet mogelijk. Maar er zijn meer factoren

ment) O(ccupation)-model (Cole 1996). Cole

dan de ziekte of aandoening die het boven-

laat hiermee zien dat er samenhang is tus-

staande schema beïnvloeden. Er zijn ook zo-

sen het uitvoeren van taken, de persoon en

geheten externe factoren van invloed op het

omgeving.

functioneren; bijvoorbeeld de werkomstandigheden. Een externe factor kan zijn dat een bedrijf niet rolstoeltoegankelijk is, waardoor iemand die in een rolstoel zit daar niet kan werken en arbeidsparticipatie daarmee dus belemmerd is. Om tot een goede begeleiding van mensen met een gezondheidsprobleem te komen, is

Figuur 1. Het PEO-model van Cole (Cole

het nodig om informatie over alle elementen

1996).

van het bovenstaande schema te verzamelen, zodat in kaart kan worden gebracht

ICF-schema

waar de knelpunten zitten en waar mogelijk

Het onderstaande schema is ontleend aan

nieuwe wegen ‘bewandeld’ kunnen worden.

de World Health Organisation (WHO) en maakt deel uit van de International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF).

23

Figuur 3. Arbeidsgerelateerde klachten (Kuiper 2011; overgenomen uit Hulst 2002, p. 25).

Model arbeidsgerelateerde klachten

omgeving in het oog te hebben, zodat de

Een derde model waarmee Loopbaanparadox

klant zicht krijgt op waar het evenwicht ver-

werkt, is dat van de arbeidsgerelateerde

stoord raakt. Dat is dan één van de aangrij-

klachten. Dit schema is eveneens ontleend

pingspunten in de begeleiding.

aan de ICF. 6.1.3 Loopbaanparadox en de theoretische modellen

Bovenstaand model bestaat uit elf verschillende vakjes. Het maakt inzichtelijk welke

Binnen Loopbaanparadox hebben alle coa-

factoren meespelen als het gaat om even-

ches bovenstaande modellen paraat. Deze

wicht in iemands functioneren. In wezen

modellen helpen om goed en volledig in

moet er een juiste balans zijn tussen de ele-

kaart te kunnen brengen wat de invloed is

menten in alle elf vakjes. Wanneer er daarin

van gezondheidsbeperkingen op de loop-

een verstoring is, zal dit invloed hebben op

baan en arbeidssituatie van een klant. Deze

iemands functioneren in werk. Het is dan

‘beperking’ kan lichamelijk, psychisch, soci-

ook van belang om het gehele plaatje, met

aal, verstandelijk of anderszins zijn. Ook het

andere woorden, de gehele mens en zijn

functioneren van de persoonlijkheid valt

24

hieronder. Dit kan gebeuren via een bewust

belasten om klachten te verminderen. Ook

onderzoek, maar het kan ook plaatsvinden

bij ‘gezonde’ mensen speelt mee dat de ene

via een geleidelijk proces dat zich vooral in

mens veel meer energie heeft en de ander

de coach afspeelt, met als doel om de bege-

veel meer energie verbruikt. In onze kijk op

leiding beter af te kunnen stemmen.

loopbaanadvies heeft dit invloed.

Loopbaanparadox voert daarnaast ook vaak

In de praktijk zet Loopbaanparadox bij ie-

een belastbaarheidsonderzoek uit. Bij een

dere klant een andere werkwijze in, maar

belastbaarheidsonderzoek vult de klant een

wel gebaseerd op de bovenstaande drie mo-

lijst in waarin hij gemiddeld een week lang

dellen. Of er nu een aandoening is of niet.

bijhoudt wat hij doet. Hierbij geeft hij zijn

Ieder mens is uniek, met unieke mogelijk-

klachten en vermoeidheid aan. Op basis

heden en unieke grenzen. Een eerlijk beeld

hiervan kunnen we samen kijken hoe deze

hiervan kan arbeidsvreugde en -participatie

klant zijn energieverbruik beter kan regelen

verhogen. Goede analyses, volgens boven-

of op een andere manier zijn lichaam kan

staande modellen, zijn hierbij helpend.

Aad staat al dertig jaar voor de klas als hij een lichamelijke aandoening krijgt. Hij lijdt daardoor aan energieverlies, is altijd moe en staat vaak te zwabberen op zijn benen. Ook kan hij zich slecht concentreren. Als gevolg van deze klachten kan hij veel minder hebben van de leerlingen en dit beïnvloedt zijn functioneren negatief. Dit proces duurt enkele jaren, maar leidt op een gegeven moment tot ontslag. Aad meldt zich vervolgens voor een outplacement bij Loopbaanparadox. Op dat moment heeft hij al meer dan een jaar medicatie voor zijn medische probleem, maar hij geeft aan dat die nog onvoldoende werkt. De ontslagprocedure van Aad is niet via een 1e of 2e spoortraject en de Wet Verbetering Poortwachter begeleid, wat bij ziekte wel dient te gebeuren. Dit lijkt juridisch niet te kloppen. Maar navraag bij de betrokken jurist leidt tot de conclusie dat medici Aad niet meer als ziek zagen en dat om die reden een ontslagprocedure is gevolgd. Ik zie een man die zeker niet fit is en die, gezien zijn psychosociale conditie, zeer waarschijnlijk niet terug kan in het onderwijs. Aan de hand van een analyse met behulp van bovenstaande schema’s ontdek ik dat Aad zich erg slecht kan concentreren, zijn geheugen slecht functioneert, hij heel weinig energie en veel psychische klachten heeft. Toch kan ik niet goed grip krijgen op de aard van de problematiek bij Aad en daarom kan ik ook geen loopbaantraject starten. Ik overleg met de bedrijfsarts uit het Loopbaanparadox Netwerk. Ook hij geeft aan dat het lijkt of we kennis en informatie missen. Hij raadt mij aan contact op te nemen met de huisarts. De huisarts uit een vermoeden van psychische klachten, omdat de lichamelijke aandoening de klachten van Aad niet meer zou mogen geven en de medicatie goed is ingesteld.

25

Hierop besluit ik in overleg met mijn collega-bedrijfsarts om Aad in contact te brengen met een psychologisch adviesbureau gericht op arbeidsvragen. Binnen het netwerk van Loopbaanparadox is zo’n bureau. Na een uitgebreid psychologisch onderzoek waaruit een behandeltraject via het psychologisch bureau volgt, kan daarnaast ook het outplacementtraject via Loopbaanparadox worden gestart.

26

6.2

S

pecialist op het gebied van geestelijk en spiritueel beleven

6.2.1 Inleiding

Het vervolg van deze paragraaf geeft eerst

Als geestelijk begeleider werkte ik veel met

een omschrijving van het begrip spirituali-

vluchtelingen. Hier leerde ik heel concreet

teit waar Loopbaanparadox mee werkt. Ver-

wat spiritualiteit en geestelijk beleven voor

volgens komen vragen aan de orde die met

mij persoonlijk en in mijn werk betekende.

spiritualiteit en werk te maken hebben en

Het leven van vluchtelingen en hun vaak

die ik veel tegenkom bij onze klanten. Tot

uitzichtloze situatie confronteerde mij met

slot komt de relatie tussen de geestelijke en

vragen als: waaraan ontlenen mensen zin,

spirituele beleving en loopbaanvragen bij

hoe geven mensen, ongeacht hun omstan-

Loopbaanparadox aan de orde. Hierin speelt

digheden, betekenis aan hun leven? En deze

de levenskubus een belangrijke rol.

vragen raakten ook mijzelf: wat geeft mijn bestaan zin en betekenis? En welke invloed

6.2.2 Wat is spiritualiteit?

heb ik daar zelf op, en welke niet? Ik ont-

Spiritualiteit is een breed begrip en er

dekte hoe belangrijk ruimte voor de geeste-

bestaan veel omschrijvingen van. De om-

lijke en spirituele beleving is; het geeft het

schrijving van het prof. Dr. G.A. Lindeboom

leven richting en vorm. Om die reden krijgt

Instituut past goed bij de visie en de manier

dit binnen Loopbaanparadox altijd veel aan-

waarop spiritualiteit vorm krijgt binnen

dacht.

Loopbaanparadox:

In deze paragraaf wordt de volgende kern-

‘Spiritualiteit is het levensbeschouwelijk

competentie nader uitgewerkt:

en/of religieus functioneren van mensen. In deze “functionele definitie” gaat het erom

Specialist op het gebied van geestelijk en

hoe mensen in het leven staan: hoe geven

spiritueel beleven

mensen hun leven zin? Hoe ervaren ze hun


bestaan? Dát is spiritualiteit. Mijn stelling is


dat mensen spirituele wezens zijn. Het spiri-

dacht voor de geestelijke en spirituele bele-

tuele is een deel van het leven, hoe het ook

ving van de klant in zijn huidige situatie. De

wordt ingevuld. Het is niet gekoppeld aan

coaches helpen de klant om dit te vertalen

een bepaalde religie of levensbeschouwing.

naar zingeving en vitaliteit in loopbaan-

Mensen hoeven zich ook niet altijd bewust

vragen.

te zijn van hoe zij hun leven zin geven. Niet iedereen heeft een goed uitgedachte, filoso-

27

fische levensbeschouwing. Maar ze worste-

het leven van alledag mee omgaan. Dit

len wel met essentiële ‘waarom’-vragen. Je

heeft alles te maken met het onderweg zijn

kunt het goed vergelijken met de psyche.

dat ik hierboven beschreef. Mensen mogen

Niemand zal ontkennen dat hij naast het

steeds nieuwe stappen zetten, leren, bijstel-

fysieke ook een psychische kant heeft. Zo

len, soms struikelen en weer verdergaan.

heeft ieder mens ook een spirituele kant.’

Dit vraagt aandacht, stilte en luisteren. De

(http://www.lindeboominstituut.nl/assetma-

rust nemen om keuzes overwogen te maken,

nager.asp?aid=352 – 2013)

waarbij mensen hun intuïtie en innerlijke kompassen ook ruimte geven. Ik geloof dat

De vragen in bovengeciteerde omschrijving

we onze innerlijke kompas kunnen leren

– Hoe geven mensen hun leven zin? Hoe er-

verstaan en met/vanuit onze hogere inspira-

varen ze hun bestaan? – zijn direct verbon-

tiebron kunnen leven. Dit is geen zweverig

den met de vraag hoe iemand zijn loopbaan

leven. Het is juist down-to-earth. Door inte-

vorm wil geven. Wanneer deze twee – loop-

gratie van het hier en nu, geleid door een

baan- en zinvragen – gescheiden worden,

innerlijk kompas en/of een hogere inspira-

ontstaat discongruentie en daardoor moge-

tiebron, komen mensen tot evenwichtige

lijk disfunctioneren. Binnen Loopbaanpara-

keuzes.

dox worden existentiële en spirituele vragen heel concreet vormgegeven in een onder-

Angst

zoek naar loopbaanwensen.

Steeds onderweg zijn, leren, fouten maken, weer verdergaan en zo een eigen uniciteit

Onderweg zijn, hier en nu

vormgeven roept angst op. Angst is een be-

In het leven zijn mensen voortdurend onder-

grip uit zowel de psychologie, de filosofie

weg en daarbij maken ze voortdurend keu-

als de theologie. Angst voelt onprettig en

zes. Het leven ligt nooit vast. Hoewel het

maakt je als mens onvrij. Een mens wil vaak

verleden waardevol kan zijn, hoef je je hier-

niets liever dan vrij en uniek zijn, maar

aan als mens niet vast te klampen. Hoewel

angst weerhoudt hem ervan om deze unieke

je je nuchter kunt voorbereiden op de toe-

weg, die min of meer ook eenzaam is, te

komst, hoef je hier niet naar te grijpen. Het

gaan.

is van belang om te leven in het hier en nu, en je te laten gidsen door je waarden, per-

Mensen leven in het hier en nu en zijn di-

soonlijkheid, uniciteit, levensgebeurtenissen

rect verbonden met hun omgeving. Daarin

en innerlijke kompas. Zo blijf je als mens

vinden ze veiligheid, en lijken ze grip te

onderweg. Hierbij past goed de term van

hebben. Uit angst voor verandering blijven

pelgrim, die in veel verschillende soorten

mensen soms steken en maken ze geen keu-

spiritualiteit terug te vinden is. Een pelgrim

zes. Dit roept andere problemen op. Veel

heeft een doel, maar het onderweg zijn is

mensen die bij Loopbaanparadox komen

voor de pelgrim vaak al een doel op zich.

voor een outplacementtraject, maakten niet de keuze om zichzelf te worden, en daar-

Verbinding met innerlijk kompas en/of

door liepen ze vast. Andere mensen werden

hogere inspiratiebron

bitter. Weer anderen verdwenen in ivoren

Ieder mens bezit een innerlijk kompas en/of

torens en/of in slachtofferschap.

gelooft in een hogere inspiratiebron. Toch is

Belangrijk is om angst te benoemen en te

het niet vanzelfsprekend hoe mensen hier in

erkennen. Daarin is het als coach essentieel

28

6.2.3 Aandacht voor zingeving en vitaliteit

om naast mensen te staan en de angst te

bij Loopbaanparadox

normaliseren. We zijn allemaal angstige mensen. En het is logisch dat verandering

De missie van Loopbaanparadox is: ‘Kwets-

angst oproept.

baarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk

Training

loopbaan- en studiekeuzeadvies.’ Zoals ook

Spiritualiteit wordt vandaag nog wel eens

in de omschrijving van spiritualiteit be-

aangegeven als een ‘religie’ van welzijn en

schreven stond, denken veel mensen echter

welbevinden, waarbij het gaat om ‘lekker in

helemaal niet zo diep na over diepere le-

je vel zitten’. Maar ik denk dat spiritualiteit

vensvragen. Toch speelt, zoals ik hierboven

iets anders is. Ik zie spiritualiteit als een

heb betoogd, de geestelijke en spirituele be-

vorm van training. Vergelijk het met sport.

leving van mensen een essentiële rol, juist

Een sportprestatie vraagt veel oefening,

ook in het beleven van zin in het werk.

doelgerichtheid en training. En soms ook

Tijdens een loopbaantraject van Loopbaan-

onthouding. C.G. Jung heeft deze vorm van

paradox is het dan ook belangrijk om deze

spiritualiteit positief gewaardeerd en gesti-

essentiële vragen op een heel praktische

muleerd. Voor hem was het duidelijk dat

manier helder te krijgen. Dat kan door mid-

menswording strijd betekent. Een strijd om

del van een koersonderzoek.

te leven en niet tégen het leven. Daarin moeten we als mens soms serieus de strijd

Koersonderzoek

aan met onze hartstochten, zaken die ons

Voor een koersonderzoek is bijna altijd een

weerhouden van doelgerichtheid, vormen

concrete aanleiding. Vaak is deze van orga-

van verslaving waar we allemaal last van

nisatorische aard, bijvoorbeeld door ontslag

hebben, onze neiging om geleefd te worden

of ziekte. Bijna altijd speelt er echter ook

in plaats van om te leven. Ik kan mijzelf trai-

een persoonlijke loopbaanvraag.

nen, zodat ik in menselijk en spiritueel opzicht verder kom. Groeien in spiritualiteit

De loopbaancoaches binnen Loopbaanpara-

is groeien in menswording.

dox hebben zich zeer bewust laten scholen in de methodiek Hoogendijk, nu in eigen-

Rituelen kunnen hierin een rol spelen. Ik

dom van VistaNova. Door middel van het zo-

neem het voorbeeld van het aansteken van

geheten koersonderzoek van de methodiek

een kaars. Dit kan een moment op de dag

Hoogendijk worden biografie, zingeving,

zijn dat je bewust wilt stilstaan bij het feit

vitaliteit en persoonlijke waarden bij loop-

dat er meer dan alleen je eigen licht schijnt

baankeuzes met elkaar verbonden.

over de dag voor of achter je. Daarmee zet je letterlijk en figuurlijk de dag in een ander

De inhoud van het koersonderzoek is samen

licht. Dat kan erg verhelderend zijn.

te vatten met het beeld van de levenskubus. De drie kanten van de kubus verwijzen naar de dimensie van tijd, de dimensie van ruimte en de dimensie van bezieling. Hieronder komen de drie dimensies uitgebreider aan de orde.

29

lijk leven, en hoe de klant deze ervaart of waarin of op welke manier de klant hierin wil functioneren. In al deze factoren krijgt een klant inzicht door middel van thuisopdrachten en besprekingen tijdens sessies.

De dimensie van intensiteit (bezieling) Binnen de dimensie van intensiteit draait het om de volgende factoren: concreet, zingeving en vitaliteit. Het leven speelt zich af tussen dat wat mensen (concreet) overkomt en de ruimte voor zelfsturing om hun levensloop en loopbaan in harmonie te brengen met hun persoonlijke inzichten, Figuur 4. Levenskubus (Bron: Hoogendijk,

intenties en gevoelens. Hier zijn we aange-

2006, p. 88).

komen bij het zingevings- en vitaliteitsniveau. Andere woorden die hiervoor gebruikt

Dimensie van tijd (levensloop)

kunnen worden zijn grondhouding, wil, le-

Binnen de dimensie van tijd staat de loop-

vensthema’s, scheppingskracht, energie-

baanvraag altijd in de context van verleden,

bronnen. Wanneer de klant binnen een

heden en toekomst. Er moet een balans op-

loopbaanadviestraject vanuit de concrete le-

gemaakt worden. Meestal laten wij als coa-

venservaringen in contact komt met en leert

ches het levensverhaal van verleden, heden

handelen vanuit zijn eigen uniciteit, wordt

en toekomst schrijven of tekenen.

hij energierijk en vitaal. Een deel van de thuisopdrachten en de sessies zijn gericht op het onderzoek van deze aspecten. Loopbaanparadox sluit hierin aan bij de taal die de klant zelf bezigt en prettig vindt. Op deze drie aspecten zoomt het koersonderzoek in, maar niet altijd in dezelfde

Door via het levensverhaal naar het verle-

mate. Dit wordt steeds vanuit de sessies be-

den te kijken, komen kwaliteiten en valkui-

paald. Vaak worden ook thuisopdrachten

len, maar ook zingeving en vitaliteit naar

meegegeven.

boven. Deze gaan mee in het denken over de toekomst. Ten slotte komen we weer uit in het heden waar keuzes worden gemaakt.

Dimensie van ruimte (contexten) In de dimensie van ruimte wordt de loopbaanvraag bezien in samenhang met de samenleving, organisatie en privé. Het gaat hierbij om de visie van de klant op de samenleving, de arbeidsmarkt en het persoon-

30

Uit de gesprekken met Aad wordt duidelijk dat hij zijn werk in het onderwijs altijd met veel passie heeft gedaan. Maar de laatste jaren dat hij niet meer goed functioneerde, heeft hij veel negatieve feedback gehad. Ook is hij onderworpen geweest aan menig verbeterprogramma. En dan toch met ontslag tot gevolg. Aad vertelt mij dat hij vanuit zijn oude werkgever geen enkele erkenning voor zijn aandoening heeft gevoeld. Daardoor ziet hij zijn ontslag als een brevet van onvermogen, terwijl hij zich ziek voelde. Ik zie en hoor een man die rouwt. Iemand die de zin van het leven en daarmee van een nieuwe baan niet meer ziet. Hij deugt toch nergens meer voor. En nu zit hij thuis. Wat is hij nu voor voorbeeld voor zijn kinderen? En zijn vrouw zit hem achter de broek dat hij nu mooi thuis klusjes kan doen, maar er komt niets uit zijn handen. Ook dat geeft frictie. Maar hij kan het niet. Het leven heeft iedere betekenis verloren. Ik weet dat Aad regelmatig een kerk bezoekt en hij heeft eerder verteld dat geloven voor hem belangrijk is. Ik vraag Aad op dit moment in het proces hiernaar, omdat spiritualiteit van positieve invloed kan zijn op het vinden van richting en zin in het leven. Aad vertelt dat God voor hem iemand is die hem aanvaardt en onvoorwaardelijk in hem blijft geloven. Een soort vader. Ik vraag Aad wat dat nu voor hem betekent. Doordat ik in mijn vragen bij deze thematiek stilsta en hierop doorvraag, komt Aad tot de ontdekking dat hij eigenlijk wel weet dat zijn leven zin heeft. Juist omdat werk en gezondheid voor hem niet de enige dingen zijn waar hij zin aan ontleent. Hij beseft dat hij mag zijn wie hij is, inclusief alle moeilijke dingen die hij nu meemaakt. Door hier meer en bewust bij stil te staan, kan Aad zichzelf en zijn situatie beter aanvaarden, ook al heeft Aad nog een heel traject voor de boeg. Hiermee is zijn rouw niet weg. Ontkenning, woede, depressie, marchanderen en aanvaarden, allemaal fasen van rouw, mogen er zijn. Ze zijn alleen wel in een ander licht komen te staan.

31

6.3

S

pecialist op het gebied van waardegestuurd leven

6.3.1 Inleiding

6.3.2 Wat heeft waarde?

Naast aandacht voor een persoonlijk even-

Ogenschijnlijk ligt de kracht van mensen

wichtig leven en spiritualiteit en zingeving,

vaak in hun succes, hun prestatie of groei.

maakt Loopbaanparadox nog een verdie-

Toch heeft juist het werken als ergothera-

pingsslag. Loopbaanparadox maakt mensen

peut en geestelijk begeleider mij bewust ge-

bewust hoe zij het best tot hun doel en tot

maakt van wat mensen werkelijk krachtig

hun recht kunnen komen. Met andere woor-

maakt. Als ergotherapeut werkte ik met

den, hoe bepaal en bewaar je de koers van

mensen die een gezondheidsprobleem had-

je leven? Want zelfs wanneer je de juiste

den. Toch waren deze mensen in mijn ogen

(loopbaan)keuzes hebt gemaakt, blijkt een

geen kwetsbare, beperkte mensen. Wanneer

doelgericht leven niet eenvoudig. Het is de

mensen voor zichzelf konden bepalen wat

overtuiging van Loopbaanparadox dat onze

werkelijk waarde had, en daarnaar konden

waarden en diepere drijfveren hierin hel-

leven, waren zij juist krachtig. En wat hen

pend kunnen zijn.

krachtig maakte, was dat zij hun kwetsbaarheid en gezondheidsprobleem hadden geac-


cepteerd en geïntegreerd.

competentie nader uitgewerkt: Het woord ‘waarde’ duid ik als onze diepere

Specialist op het gebied van waarde-

drijfveren, onze motivatoren, letterlijk, dat

gestuurd leven

wat ons in beweging zet. Om die reden heb


ik ervoor gekozen om de kernwaarden van


Loopbaanparadox aan het begin van dit stuk

dacht voor de waarden en drijfveren van

te beschrijven. Wat Loopbaanparadox moti-

mensen. Wanneer waarden uitgangspunt

veert, in beweging zet, zijn de waarden ge-

worden in het leven, kan een mens creatief

lijkwaardigheid, ruimte geven, kwaliteit en

gaan leven. Het leven wordt niet maakbaar,

inspiratie (zie hoofdstuk 4).

wel doelgericht. Deze paragraaf beschrijft wat onder ‘waarde’ kan worden verstaan, wat hiermee samenhangt, en op welke manier Loopbaanparadox mensen ondersteunt bij het ontdekken en vormgeven van hun waarden.

33

Persoonlijkheid

Tegelijk is het mogelijk dat ik mijn vuil,

Het bepalen van waarden hangt nauw

letterlijk of figuurlijk, voortdurend over de

samen met inzicht in de eigen persoonlijk-

schutting van de buren gooi. Hoe zit het dan

heid. Ieder mens heeft kwaliteiten, maar

op dat gebied met mijn verantwoordelijk-

ieder mens heeft ook kwetsbare kanten.

heid voor mijn eigen waarde ‘respect’?

Juist het integreren van die kwetsbaarheden in onszelf, maakt ons tot sterke mensen.

Scheppers en schippers

Een klant in een loopbaanadviestraject kan

Ik geloof dat mensen geschapen scheppers

vaak niet zijn kwetsbaarheden veranderen.

zijn. Met geschapen bedoel ik dat mensen een

Wel kan iemand leren deze op een betere

prachtige, unieke creatie zijn. Als mensen hun

manier in zijn leven een plaats te geven.

uniciteit leren kennen, zorgt dat ervoor dat ze evenwichtiger in het leven staan en zo tot hun

Als iemand zichzelf en zijn eigen persoon-

recht en tot bloei komen. Tegelijk hebben

lijkheid leert kennen, helpt dat in het dage-

mensen ook zelf een grote scheppingskracht

lijks leven, in het functioneren in een baan

en kunnen mensen keuzes maken om hun

en in de omgang met anderen. Het kennen

leven vorm te geven. Hiermee zeg ik overi-

van de eigen persoonlijkheid zorgt dat

gens niet dat het leven maakbaar is.

taken en verantwoordelijkheden, maar ook samenwerkingssituaties daarop afgestemd

Ik gebruik vaak het voorbeeld van een

kunnen worden. Aandacht voor de persoon-

hamer en een nijptang. Zelf ben ik redelijk

lijkheid is een belangrijk onderdeel van het

handig en mogelijk nog meer dan dat crea-

eerder beschreven PEO-model (zie para-

tief. Dat betekent dat wanneer ik geen

graaf 6.1.2).

hamer heb, het mij zeker ook lukt om met een nijptang een spijker in de muur te krij-

Verantwoordelijkheid, keuzes en regie

gen. Maar waarschijnlijk zijn wel de spijker,

Zowel waarden als persoonlijkheid zijn van

de muur en de nijptang beschadigd. Een

invloed op de kracht van mensen, of liever de

hamer is namelijk gemaakt om een spijker

kwetsbare kracht van mensen. Het kennen

in de muur te slaan, een nijptang niet.

van de eigen waarden en persoonlijkheid helpt mensen om verantwoordelijkheid te

Wie zijn waarden en persoonlijkheid kent en

nemen voor hun leven, keuzes te maken en

hiervoor verantwoordelijkheid durft te

regie te voeren. Dat maakt hun leven creatief.

nemen, kan makkelijker koers houden. Neem het voorbeeld van een zeiljacht. Om

Verantwoordelijkheid nemen gaat niet van-

te kunnen zeilen, moet je kunnen navigeren.

zelf. Soms nemen we te veel verantwoorde-

Je houdt rekening met onder andere tij,

lijkheid en soms gaan we verantwoordelijk-

wind, golfslag en diepte. Op basis van deze

heid uit de weg. Sommige mensen zijn ge-

factoren maak je steeds opnieuw keuzes

neigd zich verantwoordelijk te voelen voor

voor de te volgen route en bepaal je je be-

alles buiten henzelf. Een collega heeft haar

stemming, nu nog een stip aan de horizon.

werk niet op orde en ik ga drastisch aan de

Zo houd je je koers vast. Dit is een creatief

slag om haar te helpen. Gevraagd of onge-

leven. Steeds opnieuw de volgende stap

vraagd. Toch blijft het het werk van mijn

creëren en zo koers bepalen en vasthouden.

collega. Hoe zit het met mijn eigen werk? Ik kan een respectvol mens willen zijn.

34

6.3.3 Loopbaanparadox en aandacht voor

men en op te schrijven, bijvoorbeeld in een

waarden

persoonlijk statuut. Op die manier stellen

Het bepalen van waarden in samenhang

klanten vast wat de uitgangspunten van hun

met kennis van de persoonlijkheid brengt

leven zijn. In gesprekken met klanten grij-

mensen tot nieuwe keuzes en maakt hen tot

pen de coaches hierop terug en gaan ze

krachtiger mensen. De coaches binnen

hierover in gesprek. Ook is dit statuut voor

Loopbaanparadox maken mensen bewust

klanten zelf een middel om hun koers vast

van hun waarden door deze te laten benoe-

te houden en creatief te blijven leven.

Ondanks de vorderingen die Aad maakt in de gesprekken, wordt het duidelijk dat Aad nooit meer voor de klas kan staan. Het onderwijs is in dertig jaar tijd te veel veranderd en Aad kan niet meer op het sociaal-emotionele niveau functioneren waarop hij heeft gefunctioneerd. Dat betekent dat hij waarschijnlijk wel een baan moet zoeken behoorlijk onder het niveau waarop hij eerder functioneerde. Om die reden bespreken we zijn financiële situatie. Want als Aad een baan op een lager niveau moet accepteren, kan dit grote gevolgen hebben voor zijn persoonlijke en gezinsfinanciën. Vragen die ik nu stel zijn: ‘Kun je met een minder betaalde baan je hypotheek nog betalen?’, ‘Hoe zit het met andere uitgaven?’, ‘Heb je inzage in je inkomsten en uitgavenpatroon?’, ‘Wanneer je minder verdient, zijn je inkomsten en uitgaven dan in balans?’ De gesprekken over financiën zijn feitelijk gesprekken over waarden. Wat is voor Aad belangrijk? Een goed betaalde baan? Een baan op niveau? Dit onderzoek ik met Aad aan de hand van verschillende opdrachten. Voor Aad wordt hieruit duidelijk dat een belangrijke waarde is dat hij de studie van al zijn kinderen kan financieren. Aad en zijn vrouw hebben drie kinderen. Voor de oudste hebben ze de studie betaald. De tweede is aan het studeren en ook dat financieren Aad en zijn vrouw. Aad wil dit straks ook voor zijn jongste kind kunnen doen. De vraag is: kan dat met een lager betaalde baan? Aad berekent dat als hij de studie van zijn jongste kind wil kunnen betalen, hij in ieder geval tweederde van zijn huidige inkomen moet behouden. Zijn huis is vrijwel afbetaald en zijn vrouw werkt ook, dus er is genoeg inkomen voor de vaste en dagelijkse lasten. Aad komt tot de conclusie dat de waarde ‘de studie betalen voor mijn kinderen’ bewaard moet blijven. Deze waarde is belangrijker dan ‘een baan van niveau’. Omdat Aad zich hiervan nu bewust is, kan hij hierin bij zijn zoektocht naar een nieuwe baan bewuste keuzes maken.

35

36

6.4

S

pecialist op het gebied van presentie 6.4.2 Presentiebenadering als universele

6.4.1 Inleiding

grondhouding

Toen ik als geestelijk begeleider werkte met vluchtelingen en met dakloze, aan alcohol

De achtergrond van de presentietheorie van

verslaafde mannen, ontdekte ik – meer dan

Andries Baart ligt in de praktijk van pasto-

in mijn werk als ergotherapeut – dat ik als

res in achterstandsbuurten. Het werk van

hulpverlener zelf het instrument was. Ik kon

deze buurtpastores speelt zich af in de con-

niet meer terugvallen op methoden en tech-

text van armoede, achterstand, marginale

nieken, ik moest eerst mijn eigen vragen,

mensen, leefwereldaansluiting, geweld en

kracht, angsten, compassie, schade, compe-

eenzaamheid. De pastores leven radicaal

tenties, kwetsbaarheid en kracht onder

mee met de zwakste buurtbewoners. Dit re-

ogen zien. Hier leerde ik in eerste instantie

sulteerde in een theorie over het optreden

over mijzelf dat ‘kwetsbaarheid kracht’ is.

van beroepskrachten die zich met liefde en aandacht betrekken op degenen die onder bovengenoemde problemen lijden.

In deze paragraaf wordt de volgende kerncompetentie nader uitgewerkt:

De bovenstaande doelgroepen zijn niet ver-

Specialist op het gebied van presentie

gelijkbaar met de klanten van Loopbaan-


paradox. Toch meen ik dat door de synergie

met hun hart, met echte aandacht, als coa-

van mijn eerdere werkzaamheden en mijn

ches uit één stuk. Hierbij erkennen de coa-

huidige praktijk, de grondhouding niet ver-

ches de klant zoals hij is, en de relatie zoals

schilt. Coaches binnen Loopbaanparadox

die tussen coach en klant wordt opge-

zijn geen behandelaars of therapeuten.

bouwd. De werkelijkheid zoals de klant die

Waar therapeuten voor lichamelijke of psy-

beleeft, staat centraal.

chische behandeling nodig zijn, verwijzen wij door. Wat coaches binnen Loopbaan-

Deze competentie gaat over het instrument

paradox wel doen, is in termen van de pre-

dat de coach zelf is. De basis om als coach

sentiebenadering, ‘radicaal meeleven’. Voor

een goed instrument te kunnen zijn, ligt vol-

ons is een klant meer dan ‘iemand met een

gens Loopbaanparadox in de presentie-

loopbaanvraag’. Wij benaderen de mens als

theorie. Hieronder wordt deze theorie nader

een geheel. Het hele leven van deze per-

toegelicht en aangevuld, en wordt beschre-

soon – biografie, persoonlijke eigenschap-

ven hoe deze theorie wordt vertaald naar

pen, levensfilosofie – is verweven met de

de loopbaanadviespraktijk van Loopbaan-

loopbaanvraag en dus van invloed en be-

paradox.

langrijk. Daarmee zijn coaches binnen

37

Loopbaanparadox mens naast de mensen,

het coachingsproces. In sommige gevallen

en hierin zijn ze professionals.

wordt de partner en/of worden kinderen bij het traject betrokken. Dit zijn uitzonderin-

6.4.3 Methodische kenmerken van de

gen en hiervoor wordt gekozen in situaties

presentiebeoefening

dat het de coaching verbetert. Ook de werk-

De onderstaande kenmerken vormen de

omgeving kan van grote invloed zijn. Als dat

kern van de grondhouding in de presentie-

zo is, wordt ook daar het gesprek aange-

benadering (zie http://eropaf.org/lib/publica-

gaan.

ties/Introductie_in_de_presentietheorie__pro f._dr._Andries_Baart.pdf - 21-11-2013). Ik

Aansluiting

heb deze ‘vertaald’ naar de praktijk van

Een loopbaantraject bij Loopbaanparadox

Loopbaanparadox.

sluit nauw aan bij de leefwereld en de levensloop van de klant. Niet de problemen

Afstemmen van beweging, plaats en tijd

staan voorop, maar het vinden van een be-

Dit kenmerk betekent dat de coach in letter-

vredigende verhouding tot het leven. De

lijke, maar ook in overdrachtelijke zin, de

coach bedient zich van alledaagse omgangs-

klant volgt, in plaats van de klant de coach.

en werkvormen, werkplekken en werkrol-

Hoewel de coach een leidende rol speelt in

len, gewone taal, kleine doodgewone aanlei-

het traject, om tot het gestelde doel te

dingen en aangrijpingspunten. De omgang

komen, heeft de klant de regie over zijn

tussen klant en coach is hartelijk en infor-

eigen proces. Dit kan gaan over de invulling

meel.

van de gesprekken, de thema’s die aan de orde komen, de frequentie en de duur van

Afstemming en openheid

de afspraken en over allerlei andere zaken.

Coaches binnen Loopbaanparadox hebben

Het kan zelfs zo ver gaan, dat wanneer het

geen uitgebroede bedoelingen, doelen lig-

de situatie van de klant dient, de coach naar

gen niet van tevoren vast. Er is meer sprake

de klant toegaat. Dit gaat over uitzonde-

van een doelrichting. De coach heeft een

ringsgevallen. Kernwoorden vanuit de pre-

open agenda, die de ander mag invullen. De

sentiebenadering hierbij zijn: niet onder

benadering van de klant door de coach is

dak; naar de ander toe; ongehaast/aan-

eveneens open: niet weten, zich laten ver-

klampbaar; afgestemd op het leef- en ont-

rassen, het oordeel en handelen opschorten,

wikkelritme van de ander; langdurige

de door de ander beleefde betekenis van het

contacten.

leven goed tot zich door laten dringen. De coach zelf is instrument, waarbij het profiel

Ruimte en begrenzing

laag is, open, flexibel, zonder te verdoezelen

Loopbaanparadox kijkt en begeleidt iemand

wie hij is, waarvoor hij staat en wat zijn ver-

‘integraal’. De klant is een geheel en de

antwoordelijkheden zijn.

coach is niet sec iemand die aanspreekbaar is op één type vraag. Natuurlijk gaat het

Relatie

binnen Loopbaanparadox om loopbaanvra-

De ander is in tel! Hierbij wegen erkenning

gen. Maar de manier waarop mensen hun

en relatie zwaar.

loopbaan invullen, is direct verbonden met de rest van hun leven. Wanneer het nodig is worden ook andere vragen meegenomen in

38

Hoop geven

6.4.4 De persoon van de coach

Coaching moet hoop geven. Binnen Loop-

Wounded healer

baanparadox komen veel mensen die door

De bovenstaande kenmerken vragen om een

ziekte (re-integratie) of ontslag (outplace-

specifieke houding van de coach als per-

ment) hun baan verliezen. Door het erken-

soon. Ik gebruik hiervoor graag het woord

nen van de angst, pijn en verlamming van

‘gewonde genezer’ of ‘wounded healer’.

deze situatie, ontstaat er paradoxaal genoeg

Deze term is afkomstig van Henri Nouwen

hoop en ruimte, bijvoorbeeld voor een eer-

(1932-1996). Toegepast op het werken als

ste stap op weg naar een nieuwe baan.

coach betekent deze term dat een coach alleen geschikt is voor zijn taak als hij zijn

Aandacht voor rouw

eigen wonden, zwakheden en littekens

Veel klanten van Loopbaanparadox gaan in

onder ogen ziet en ermee leeft. Juist in het

eerste instantie door een periode van rouw.

erkennen van de eigen zwakheden kan een

Soms blijft deze, omdat de situatie voor de

coach daadwerkelijk nabij zijn.

klant zeer ingrijpend is. Om deze reden worden de fasen van rouw minder of meer

Afstand en nabijheid

meegenomen in het traject. Daarbij komt

Daarbij is het van belang dat een coach ook

vaak de rouw- en verliestheorie van Elisa-

een gezonde balans bewaakt tussen nabijheid

beth Kübler-Ross, een Zwitserse psychiater,

en afstand. De coaches hebben geleerd om

naar voren. Zij benoemt de volgende fasen

hun eigen verhaal buiten het verhaal van de

van rouw: ontkenning, woede, marchan-

cliënt te houden. Deze professionele afstand

deren, depressie en aanvaarding.

is belangrijk om een goed overzicht te houden en niet emotioneel betrokken te raken, zoals

Openbreken

dat in vriendschaps- of persoonlijke relaties

Waar rouw en verlies is, is vaak vruchtbare

gebeurt. Dit is essentieel in professionele

grond voor echte verandering. Dit kan ove-

relaties. Een te grote nabijheid staat de per-

rigens alleen wanneer mensen hun rouw

soonlijke groei van de ander in de weg. Dit

onder ogen zien en het proces van rouwver-

lijkt tegenstrijdig met de presentiebenade-

werking door willen. Dan kan het proces

ring. Toch geloof ik niet dat het een tegen-

van verlies ook het proces van het openbre-

stelling is. Juist verwerkt verleden van de

ken van de grond of de knop zijn naar nieuw

coach, dat is dan wel een voorwaarde, maakt

leven en/of een nieuwe route.

dat coaches in hun houding dicht bij mensen kunnen komen, in gelijkwaardigheid. Zij

Erkenning

hoeven hun eigen verhaal niet te delen om

De term erkenning die binnen Loopbaanpa-

mensen in deze houding nabij te zijn.

radox wordt gehanteerd, is afkomstig uit de contextuele psychologie. Erkenning is fun-

6.4.5 Presentie en de praktijk van

damenteel anders dan waarderen, compli-

Loopbaanparadox

menteren of positief heretiketteren, al

Loopbaanparadox kiest vanuit de grondhou-

kunnen deze wel erkennende elementen be-

ding van de presentiebenadering en een

vatten. Bij erkenning gaat het om twee be-

eigen visie op de persoon van de coach voor

langrijke elementen: het erkennen van de

een aantal specifieke kernwoorden die de

verdiensten van de ander én het erkennen

manier van coachen kenmerken.

van het onrecht dat de ander is aangedaan.

39

Erkenning geeft hiermee gelegenheid tot

Normaliseren

zelfafbakening en het ontdekken van eigen-

Sommige klanten hebben de neiging om

waarde.

hun situatie uit te vergroten. Het is dan belangrijk deze klanten terug te halen naar

Barmhartigheid

het hier-en-nu en hun te laten weten dat

Binnen Loopbaanparadox betekent de term

veel mensen eenzelfde beleving hebben.

barmhartigheid: de ander zien in zijn anders-

Hierbij is gelijkwaardigheid en erkenning

zijn, in zijn uniciteit, en hem daarin helpen

van de situatie van wezenlijk belang. Anders

tot bloei te komen. Dit vereist gelijkwaar-

kan normaliseren ervaren worden als niet

digheid en respect.

serieus genomen worden en bagatelliseren.

Steunen

Confronteren

Bij steunen geeft de coach veel erkenning

Klanten die zich heel groot of juist heel

voor de ingewikkeldheid van het probleem

klein voordoen, voorkomen vaak confronta-

en dat ondersteunt de klant. De coach geeft

tie. Vanuit onvoorwaardelijke acceptatie en

veel complimenten en vertelt de klant wan-

echt luisteren, kan confrontatie helpend en

neer en wat hij goed doet. Soms laat de

helend zijn. Confrontatie is een belangrijke

coach pijn en ingewikkeldheid wat links lig-

interventie binnen Loopbaanparadox.

gen. Sommige klanten zijn geneigd daar heel veel ruimte voor te maken, meer dan

Structureren

de coach goed voor hen acht. De coach

Klanten verliezen vaak het overzicht en ver-

geeft in een dergelijke situatie juist aan hoe

liezen zich in hun vragen en problemen. Dit

goed het gaat.

levert extra angst en onzekerheid op. Om die reden verkleint en structureert de coach gericht. Dat zorgt ervoor dat mensen weer verder kunnen.

Aad geeft al vrij snel aan dat hij een grote passie heeft voor transport. Als kleine jongen ging hij altijd al kijken bij het transportbedrijf in de buurt. Ook mocht hij regelmatig mee met truckers, omdat hij daar vaak ronddwaalde. Hij wil, nu hij niet terugkan en wil in het onderwijs, onderzoeken of hier een leuke ingang voor hem ligt. Na enig onderzoek blijkt dat hij hier op zijn leeftijd niet makkelijk tussen kan komen. Hij is te onervaren, en in deze crisistijd zijn er veel ervaren mensen die werk zoeken. Daarnaast gaan truckers er vaak jong uit, omdat het werk zwaar is. Aad zou instromen op een leeftijd dat de meesten stoppen. Hij zou daardoor ook geen baan kunnen vinden. Na enig zoekwerk krijgt Aad een aanbod om een opleiding tot taxichauffeur te kunnen volgen, inclusief baangarantie. Dit combineert twee zaken die Aad graag doet: rijden en met mensen omgaan.

40

De opleiding verloopt vlot. Totdat Aad, tegen ieders verwachting in, zijn praktijkexamen niet haalt. Hij moet een TomTom gebruiken, maar had dat nog nooit gedaan en blijkt er niet mee overweg te kunnen. Daardoor is hij fouten gaan maken. Ik wil het hier als coach niet bij laten zitten en ik stem af op wat Aad heel concreet nodig heeft: vertrouwen dat hij wel degelijk met de TomTom kan omgaan, oefening, praktisch handelen. Ik ga hierover op mijn kantoor met Aad het gesprek aan, maar ik stel ook voor om met Aad, in zijn auto, met mijn TomTom door Rotterdam te rijden. Dit blijkt, na enige oefening, prima te gaan. Na een middagje rondrijden bied ik Aad aan dat hij mijn TomTom een weekend mag lenen. Hij neemt dan een lijst van de voetbalclub van een van zijn kinderen en rijdt de hele club langs. Een aantal weken later leent hij nogmaals mijn TomTom en maakt een ritje. Het resultaat is ernaar: de volgende keer haalt Aad zijn examen. Ik volgde Aad dus in wat hij nodig had, namelijk praktijkervaring opdoen. Ik ben present, ga met Aad mee, maar laat het hem wel zelf doen. Dat schept vertrouwen in eigen kunnen.

41

6.5

S

pecialist op het gebied van

modificeren, mediёren en coachen 6.5.1 Inleiding

chingstrajecten, maar is zeker ook van es-

We kunnen mensen in leerprocessen aan

sentieel belang als het gaat om de metho-

zichzelf overlaten en denken: ze leren het

diek waarmee Loopbaanparadox-J werkt,

wel. Daarnaast kunnen we mensen dicht op

HorizonTaal, bedoeld voor leerlingen van

de huid zitten, zodat we hun leerproces vol-

het voortgezet onderwijs. Meer over Loop-

ledig controleren. Geen van beide wegen is

baanparadox-J en HorizonTaal is te lezen in

vruchtbaar. Er is een derde weg, namelijk

het volgende hoofdstuk.

die van modificatie, mediatie en coachen. Deze weg kiest Loopbaanparadox en daar-

6.5.2 Modificatie

over gaat deze paragraaf.

Modificatie is een grondhouding die uitgaat van ‘de leerbaarheid van mensen’. Ieder


mens – iedere klant of leerling – kan veran-

competentie nader uitgewerkt:

deren door te leren. Het kan hierbij gaan om veranderingen in persoonlijkheidsken-

Specialist op het gebied van modificeren,

merken, in denkvermogen, in intellectuele


capaciteiten en in het algehele competentie-


niveau. Deze veranderingen kunnen door


middel van goede begeleiding en coaching

(on)bewuste leervragen en geloven in de

tot stand komen.

ontwikkeling van ieder mens. Hierbij is de rol van de coaches om te mediëren. Vanuit

6.5.3 Mediatie

de relatie en door aan te sluiten bij de be-

Het sleutelbegrip om te kunnen ‘modifice-

staande mogelijkheden van de klant/leer-

ren’ is ‘mediatie’. Deze term is vooral gang-

ling, wordt het leerpotentieel optimaal

baar binnen de wereld van de onderwijs-

aangesproken, waardoor er een sterkere

kunde en hieronder wordt verstaan: het

leercurve tot stand komt.

contact maken en aansluiten bij de bestaande mogelijkheden van het kind als

Hieronder wordt nader toegelicht wat de

basis voor zijn verdere ontwikkeling.

verschillende begrippen – modificeren, me-

Een noodzakelijke voorwaarde hiervoor is

diëren en coachen – inhouden, hoe ze met

het investeren in de relatie met het kind.

elkaar samenhangen, en hoe deze bij Loopbaanparadox worden toegepast.

Mediërend leren laat een kind ‘het werk’ doen. Bij mediërend leren volgt niet de leer-

Deze competentie speelt een rol bij coa-

ling de leerkracht, maar volgt de leerkracht

42

• Vaardigheden om zelfstandig en zelfregu-

de kleine stapjes (het denkproces) van het

lerend te leren, worden bevorderd.

kind. Het kind begrijpt de nieuwe stof daardoor beter. Het kind krijgt meer zelfvertrouwen en zodoende komt een leerling tot een

6.5.4 Modificatie, mediatie en coachen en

leerervaring; het leren lukt beter. Anders

de praktijk van Loopbaanparadox

gezegd: niet de leerkrachten zeggen hoe

Modificatie, mediatie en coaching zijn ver-

het moet, maar de leerkrachten sturen het

schillende begrippen. Binnen Loopbaan-

denkproces van het kind, zodat het kind zelf

paradox vinden ze naast elkaar en geïnte-

tot een oplossing komt.

greerd plaats. De kwaliteit van coaching wordt in hoge mate bepaald door de bij-

Mediërend leren wordt soms gebruikt op

drage die de coach aanbiedt door:

groepsniveau, wanneer het nodig is dat de groep zelf achter dingen komt. Meestal

1. het leerproces van de klant in relatie tot

wordt mediërend leren ingezet bij kinderen

diens werkcontext;

met leer- of gedragsproblemen. Wanneer

2. het laten ontstaan van een perspectief-

het gedrag van een kind problemen ople-

verandering bij de gecoachte door de

vert, leren coaches of docenten door een

eigen betekenisgeving en zelfsturing van

mediërende houding dat kinderen zelf hun

de gecoachte, met als gevolg effectieve

gedrag moeten veranderen. Wanneer een

acties en gewenste resultaten;

kind zelf tot die ontdekking komt en zelf het

3. een professionele wijze van verantwoor-

succes ervan ervaart, spreken we van een

ding over zijn handelen en zijn visie op

succesvolle leerervaring. De methodiek van

leren.

HorizonTaal is een voorbeeld van mediërend leren. Mediatie kan ook succesvol worden toegepast binnen coachingstrajecten. De coach helpt de klant dan om zijn ervaringen te ordenen en te interpreteren. Om van mediatie te kunnen spreken, moeten de volgende kenmerken aanwezig zijn: • De prikkels voor de klant zijn bewust en doelgericht georganiseerd. • De leerervaringen worden verbonden met gebruiksmogelijkheden in andere situaties (plaats en tijd). • De leerervaringen krijgen persoonlijke betekenis. • Er is sprake van wederkerigheid in de relatie mediator-klant. • Er is sprake van een positieve verwachting dat de klant zal veranderen, zal leren en zich zal verbeteren.

43

Door alles wat Aad heeft meegemaakt, is hij schuw geworden. Ik besef dat dit Aad zal belemmeren in het zoeken naar een nieuwe baan en in het contact met andere mensen. Omdat ik dit traject doe in samenwerking met mijn collega-psycholoog, spreken we een aantal interventies af. Dit betekent dat ik een aantal sessies wijd aan gespreksvoering en attitude. Wanneer ik met Aad in gesprek ben, heb ik regelmatig het idee dat ik weinig contact met hem heb. Hij lijkt er met zijn hoofd niet bij, kijkt weg en is met andere dingen bezig. Omdat juist als taxichauffeur – de baan waar hij zich op wil richten – gespreksvoering en attitude belangrijk zijn, evenals in het onderwijs waar hij werkte, confronteer ik Aad met wat ik observeer en ervaar. Aad schrikt van de feedback en wil er graag mee aan de slag. Ik wil graag dat Aad leert om goed oogcontact te maken. Daarmee geeft hij de ander het gevoel dat hij ook echt aanwezig is in het contact. Samen met Aad onderzoek ik hoe hij dit het beste kan leren. Aad besluit om twee leerdoelen op te stellen. Deze luiden als volgt: 1. Wanneer ik met iemand in gesprek ben, kijk ik hem aan. 2. Wanneer ik met iemand in gesprek ben, ben ik met mijn volle aandacht bij het gesprek en de ander. Iedere week schrijft Aad twee situaties op waarin hij dit deed. Deze mailt hij steeds voor het volgende coachingsgesprek. Tijdens het gesprek komen we op deze situaties terug. Ik kies er bewust voor om Aad positieve ervaringen te laten opschrijven, omdat hij hierdoor sneller en optimaler zal leren. Ook dat is mediatie. Aad heeft inmiddels een mooie baan als taxichauffeur met speciale opdracht en rijdt regelmatig zeelieden naar Schiphol of terug. Hij heeft het goed naar zijn zin!

44

7.

L

oopbaanparadox Jeugd

7.1 Inleiding

7.1.2 HorizonTaal Loopbaanparadox-J werkt met de methodiek

7.1.1 Loopbaanparadox-J

HorizonTaal – studiekeuze als ontdekking in

Bij jongeren van 13 tot 16 jaar bestaat vaak

het voortgezet onderwijs, ontwikkeld door

een eenzijdig beeld van de beroepswereld,

de Vlaamse psycholoog en linguïst Magda

de kennisdomeinen die daarmee samenhan-

Vanmonfoort. Deze methode wil jongeren

gen en de studierichtingen die naar diverse

bewust bepalen bij hun identiteit en daar-

beroepen leiden. Veel leerlingen ontgaat

mee ook bij hun studie- en/of beroepskeuze.

daardoor de zin van de kennis, de vaardig-

Horizon staat voor het verbreden van de ho-

heden en de attitudes die hun op school

rizon van leerlingen als het gaat om studie-,

worden aangereikt. Hun studiekeuze na de

beroeps- en loopbaantoekomst. Taal staat

eerste twee jaren in het Voortgezet Onder-

voor de ontwikkeling van taalvaardigheden,

wijs (VO) gebeurt dan ook vaak op een

omdat dit een noodzakelijk onderdeel is van

weinig onderbouwde manier.

de voorbereiding op de beroepspraktijk, en het van belang is om jongeren hier goed in

Vanuit scholen en docenten is er tegelijker-

te trainen.

tijd behoefte aan meer kennis en vaardigheden om op een goede en positieve manier

De missie van HorizonTaal sluit naadloos

met de leerlingen over loopbaanvragen in

aan op die van Loopbaanparadox-J (zie 2.3).

gesprek te gaan. Vroeg investeren in studie-

De jongere is een uniek mens, met unieke

en beroepskeuzeadvies betaalt zich uit.

talenten en kansen. Als hij deze ontdekt,

Voortijdige schoolverlating wordt daarmee

kan hij die ook benutten. De docent kan

voorkomen en jongeren ontwikkelen hier-

hierin een cruciale rol spelen. HorizonTaal

door meer zelfbewustzijn en zelfstandigheid

biedt daarom via een variatie aan didacti-

waardoor ze beter weten wat ze willen.

sche vormen trainers en docenten de kans om leerlingen hun talenten te laten ontdek-

Om op deze ontwikkelingen in te kunnen

ken. Dit maakt jongeren spelenderwijs be-

spelen richt Loopbaanparadox Jeugd zich,

wust van wie zij ten diepste zijn en willen zijn.

als onderdeel van Loopbaanparadox, sinds 2013 specifiek op het begeleiden van jonge-

Loopbaanparadox heeft de van oorsprong

ren en docenten bij het vormgeven van het

Vlaamse methode geschikt gemaakt voor het

Loopbaan Oriëntatie en -Begeleiding.

onderwijs op Nederlandse scholen. Ook past ze de methode aan, al naargelang de wensen of eisen van samenwerkende scholen.

45

7.1.3 Meedenken met LOB-beleid

ten, zodat de school relevantie krijgt en

Naast het uitvoeren en begeleiden van Hori-

de intra-persoonlijke motivatie stijgt.

zonTaal wil het team van Loopbaanparadox-

2. Uitgebreide aandacht voor studiekeuze,

J een speler zijn in het veld als het gaat om

waarbij jongeren en niet de profiel-, stu-

betrokkenheid, deelname en ontwikkeling

die- en beroepskeuze centaal staan. Deze

van het Loopbaan Oriëntatie- en Begeleiding

zijn doel, geen uitgangspunt. 3. Een methode die jongeren ontdekkingen

(LOB)-beleid.

laat doen, naast de informatie die door scholen gegeven wordt.

Het team van Loopbaanpardox-J denkt vanuit haar visie graag met scholen mee over

4. Het vergroten van taalvaardigheid. Taal-

de ontwikkeling van hun LOB-beleid. Daar-

vaardigheid vormt een belangrijk ele-

naast legt het team van Loopbaanparadox-J

ment van loopbaanleren en is van belang

contacten met het bedrijfsleven, organisa-

voor de toekomstige loopbaan, maar bij

ties en overheid. Daarmee hoopt Loopbaan-

veel leerlingen onvoldoende ontwikkeld.

paradox-J een brug te slaan tussen scholen

Er is behoefte aan extra leersituaties –

en het toekomstige werkveld van de leerlin-

naast het vak Nederlands – om hierin

gen. Op dit moment onderzoekt Loopbaan-

voortgang te boeken. 5. Trainingen gespreksvaardigheden. De

paradox-J hoe leerlingen, nadat zij of terwijl zij met HorizonTaal of anderszins bezig zijn

mentoren, decanen en docenten ervaren

met hun loopbaanoriëntatie, een kijkje kun-

een grote tijdsdruk. De mentoren hante-

nen nemen in de beroepspraktijk.

ren regelmatig een corrigerend, sturend of oplossingsgericht gesprek waar een

7.1.4 Leeswijzer

coachend gesprek meer op zijn plaats is.

Dit hoofdstuk gaat uitgebreid in op de me-

Zij nemen hierbij vaak hun toevlucht tot

thodiek HorizonTaal die gebruikt wordt bin-

procedures en regels. Er is behoefte aan

nen Loopbaanparadox-J. Hierbij komen

trainingen gespreksvaardigheden waarbij

vragen aan de orde als: wat zijn de achter-

de jongere en zijn vragen en ontdekkin-

grond en doelstelling van deze methode

gen centraal staan. 6. Vergroten betrokkenheid ouders. Scholen

(paragraaf 2), wat is de visie achter deze methode (paragraaf 3), en hoe ziet deze

willen ouders beter betrekken bij het ge-

methode er in de praktijk uit (paragraaf 4)?

hele curriculum, de voortgang van het curriculum en bij profiel-, studie- en be-

7.2 Achtergrond en doelstelling

roepskeuze. Scholen vinden dit lastig te

Loopbaanparadox-J

implementeren en missen ook hier vaak de gespreksvaardigheden.

Achtergrond

7. Feedback geven en ontvangen. Docenten

Uit gesprekken met meerdere decanen, do-

werken rondom de jongeren met het-

centen en bestuurders van diverse scholen

zelfde doel. Toch volgt niet iedereen de-

in het Voortgezet Onderwijs in Nederland

zelfde werkwijze, en dat geeft soms

heeft Loopbaanparadox-J kunnen conclude-

onderlinge onenigheid. De communicatie

ren dat er een grote behoefte is aan een

hierover en elkaar aanspreken op zaken,

aantal zaken:

is niet altijd makkelijk en vraagt training. 8. Mediatievaardigheden. Jongeren zijn in

1. Jongeren op jonge leeftijd bewust maken

eerste instantie zelf de deskundige over

van het doel waarvoor zij op school zit-

46

4. Een bijdrage leveren aan taalontwikke-

hun leven, ondanks hun jonge leeftijd,

ling gericht op loopbaantoekomst.

gebrek aan kennis en levenservaring. Docenten vinden het soms lastig om met

7.3 Kerncompetentie: specialist op het

de jongere vanuit deze wetenschap, zonder oordelen, in gesprek te komen. Ook

gebied van modificeren, mediëren en

hierin is een grote wens tot het vergroten

coachen

van de gespreksvaardigheden. 9. Gedegen borging van een nieuwe metho-

Binnen Loopbaanparadox-J zijn alle eerder

diek. Nieuwe methodieken en vaardighe-

genoemde competenties (zie hoofdstuk 6)

den worden vaak ingekocht of getraind,

van belang, maar de hieronder verwoorde

maar er is ook behoefte aan een duide-

kerncompetentie staat centraal. Deze kern-

lijke implementatie hiervan. Die laat nu

competentie luidt:

soms te wensen over.

Specialist op het gebied van modificeren, In het reguliere curriculum ontbreekt het de


school vaak aan een methodiek die geïmple-


menteerd kan worden en die docenten ge-


degen traint in wat voor de leerlingen,

(on)bewuste leervragen en geloven in de

tussen collega’s onderling en in de commu-

ontwikkeling van ieder mens. Hierbij is de

nicatie met ouders nodig is. Hier sluit Loop-

rol van de coaches om te mediëren. Vanuit

baanparadox-J met onder andere de

de relatie met de leerling en door aan te

methodiek HorizonTaal gedegen op aan.

sluiten bij de bestaande mogelijkheden van de leerling, wordt het leerpotentieel van de

Doelstelling

leerling optimaal aangesproken, waardoor

Loopbaanparadox-J stelt vanuit de boven-

er een sterkere leercurve tot stand komt.

staande achtergrond en vanuit haar visie, zoals beschreven in 2.3, met het project

Vanuit deze kerncompetentie traint Loop-

HorizonTaal de volgende doelen:

baanparadox docenten in het Voortgezet

1. Jongeren in het VO op school houden

Onderwijs op basis van de methodiek

en/of kosten van verkeerde keuzes verla-

HorizonTaal in de onderstaande mediatie-

gen, door het maken van goede beroeps-,

vaardigheden. Ik beschrijf ze hieronder en

opleidings- en loopbaankeuzes.

geef ook een korte toelichting op basis van de theorie van Magda Vanmontfoort (Van-

2. Het stimuleren van de juiste loopbaan- en

montfoort 2011).

beroepskeuze in het VO gericht op de arbeidsmarkt. De doorstroom naar MBO,

1. Intentionaliteit en wederkerigheid

HBO en VWO verbeteren en de instroom op de arbeidsmarkt positief beïnvloeden.

Als leraar en leerling samen nieuwe din-

3. Jongeren vroeg eigenaar maken van hun

gen ontdekken en leren, versterkt dat de

persoonlijke proces: Wie ben ik? Wat wil

leercurve. Daar maakt HorizonTaal op

ik? Wat kan ik? Hiermee creëer je verant-

een unieke manier gebruik van.

woordelijke burgers, die ook in hun latere loopbaan extra tools hebben om

Er is een grotere kans om tot een diepere

verantwoordelijkheid te nemen voor hun

betekenis van nieuwe inzichten te komen

keuzes in een flexibiliserende arbeidmarkt.

als de begeleidende leerkracht de inten-

47

tie heeft om samen met de jongeren een

leerling aangesproken. Wanneer zij aan

activiteit tot een goed einde te brengen.

het einde van de les ook nog hun bevin-

Als de leerlingen en de leerkracht bij de

dingen met hun medeleerlingen mogen

aanvang van de activiteit hun kennis van

delen, wordt dit aspect nog eens ver-

de wereld met elkaar delen om de op-

sterkt.

dracht tot een goed einde te brengen, is

3. Competentie

de motivatie groter om hun gemeenschappelijke kennis van de wereld uit te

Wanneer activiteiten opgezet worden vol-

breiden. Daarbij wordt taal als instru-

gens bovenstaande principes, vergroot

ment op een natuurlijke manier gebruikt

dit de zelfwaardering en het gevoel van

en ingezet.

competentie bij de leerling. Dit schept ruimte voor een groeiend besef van iden-

2. Zingeving

titeit bij de leerling. Ook als deze identi-

De leercurve wordt tevens versterkt wan-

teit botst met het normen- en

neer de leerling informatie mag verwer-

waardenpatroon van de docent, krijgt de

ken op de manier die hem het meest

leerling hiervoor in de samenwerking alle

aanspreekt en die hij als betekenisvol

ruimte.

ervaart. Dit zet HorizonTaal in. Het gevoel van eigenwaarde en compeAanbod van gelaagde en gevarieerde in-

tentie bij de leerling kan worden ver-

formatie van de activiteiten zorgt ervoor

sterkt als de activiteiten worden opgezet

dat de leerlingen net díé informatie uit

volgens de eerste twee principes, en als

het aanbod kunnen selecteren die hun

leerlingen bij het zoeken naar een bevre-

het meeste aanspreekt en dat ze die

digende afloop van de activiteiten een

informatie mogen verwerken op een ma-

fundamenteel respect ervaren voor hun

nier die ze zelf als betekenisvol ervaren.

identiteit en integriteit van de docent,

Dit gebeurt niet ongericht, maar vanuit

Het gaat hier niet om afzonderlijke com-

een welomschreven rol (zie voorbeelden,

petenties of deelcompetenties, maar om

p. 51). Vanuit deze rol kunnen leerlingen,

de totaalbeleving een competent persoon

door informatie uit te wisselen en op

te zijn.

elkaar af te stemmen, bijhorende taken

4. Transcendentie

tot een goed einde brengen.

Leerlingen worden geholpen om de actiOp momenten dat leerlingen de dieper-

viteiten te vertalen naar meer abstracte

liggende waarde en betekenis van de op-

wetmatigheden en denkbeeldige toekom-

dracht niet ervaren, kan de leerkracht de

stige situaties.

zingeving ter sprake brengen, zodat jongeren zelf op zoek gaan naar nieuwe in-

Als de begeleider-leerkracht tijdens de

valshoeken om de taak alsnog van een

activiteiten die verlopen volgens de drie

‘neutrale’ naar een ‘betekenisvolle’ erva-

eerste principes, regelmatig meer ab-

ring om te buigen.

stracte wetmatigheden over de gang van zaken in de wereld verwoordt, geeft hij

Door de opdracht als zinvol te beleven,

de overige deelnemers de mogelijkheid

wordt een groot leerpotentieel van de

om zich denkbeeldig te verplaatsen in

48

toekomstige situaties. Leerlingen kunnen

te maken wordt er gewerkt met een voor-

zo het verband leggen tussen de activi-

beeld uit het domein Techniek en Technologie.

teit die ze aan het doen zijn en de toeEr zijn tien kennisdomeinen:

komstige studie- en beroepswereld.

•

Bestuur en Administratie;

•

Kunst;

•

Literatuur en Cultuur;

7.4.1 Werken met kennisdomeinen

•

Medisch en Paramedisch;

Hoe komt bovenstaande nu in de praktijk

•

Milieu en Economie;

tot uiting? De methodiek HorizonTaal biedt

•

Psychologie en Pedagogie;

jongeren ongeveer dertig weken zelfonder-

•

Sociaal leven en Samenleving;

zoek, gericht op profiel-, studie- en beroeps-

•

Techniek en Technologie;

keuze. Dat gebeurt door steeds een

•

Wetenschappen;

‘kennisdomein’ te behandelen.

•

Zaken en Economie.

7.4 De werkwijze van HorizonTaal

Een kennisdomein is een uitwerking van

Opbouw kennisdomein

een loopbaanveld of een beroepenkader.

Elk kennisdomein in HorizonTaal heeft een

Hieronder worden de tien kennisdomeinen

specifieke opbouw. Deze is hieronder sche-

benoemd en wordt de opbouw van een

matisch weergegeven:

kennisdomein beschreven. Om het concreet

Figuur 5. Opbouw per kennisdomein (Bron Vanmontfoort in Caleidoscoop 21, nr. 5).

49

Stripverhaal

bonden met zes menstypen: ‘kritisch den-

Elke verkenning van een kennisdomein start

ken’, ‘kritisch doen’, ‘zorgzaam denken’,

met een stripverhaal. In dit stripverhaal

‘zorgzaam doen’, ‘creatief denken’ en ‘crea-

komt een ‘controverse’ of ‘probleem’ naar

tief doen’.

voren dat de leerlingen met elkaar moeten bespreken. Meestal wordt deze controverse

Het doel van deze activiteit is om concreet

uitgewerkt in een dialoog tussen twee per-

ervaring op te doen en te experimenteren

sonen. In het domein Techniek en Technolo-

met een gekozen activiteit en de rol die dit

gie ligt de controverse in een gesprek

vraagt binnen dit kennisdomein. Zo leert de

tussen twee vrienden, Bert en Karel. Bert is

leerling wat hij leuk vindt en wat niet; waar

een leerling in een technische studierich-

hij goed in is en waarin niet; onder welke

ting. Naar aanleiding van wat hij leest in

voorwaarden hij dingen goed kan en wan-

een aantal technologietijdschriften over

neer niet. De ene leerling zal geneigd zijn

ontwikkelingen in de textielindustrie, komt

een opdracht te doen die iets vraagt van zijn

hij in gesprek met Karel. Deze geeft onge-

‘kritisch denken’, terwijl een andere leerling

zouten zijn mening. Zijn al die ontwikkelin-

kiest voor een opdracht waarin ‘zorgzaam

gen nu goed of niet goed?

doen’ centraal staat.

Door de controverse in het verhaal, hebben

Als de opdracht voltooid is, geven de leerlin-

de jongeren de neiging zich te verplaatsen

gen aan hun medeleerlingen een presentatie.

in een van de twee personen. Dit helpt hen om het thema van binnenuit te onderzoeken

Hieronder in een overzicht de activiteiten

en te bediscussiëren. Bij het gesprek over

binnen het kennisdomein Techniek en Tech-

dit thema is het de rol van de coach of leer-

nologie, die verbonden zijn met een be-

kracht om behalve het gesprek goed te lei-

paalde rol en een daarbij behorend

den, ook goede verbanden te leggen, vanuit

menstype.

de mediatievaardigheid ‘trancendentie’, om zo de leerlingen een beeld te geven van het gehele veld aan technische beroepen.

Activiteiten Na de verkenning van het thema tijdens het stripverhaal gaan leerlingen aan de hand van een activiteit met daarbij behorende informatie- en actiekaarten op een persoonlijke verkenningstocht. De leerlingen kiezen zelf voor deze activiteit en gaan alleen of met een groepje deze activiteit uitwerken. De gekozen activiteit houdt tegelijk in dat leerlingen kiezen voor een bepaalde ‘rol’ en daarmee ook, zonder dat de leerlingen dit bewust beseffen, voor een bepaald menstype. Binnen HorizonTaal zijn de rollen ver-

50

Activiteit

Rol

Menstype

Bouw een koelkast met behulp

Koeltechnicus

Zorgzaam doen

Stedenbouwkundige

Zorgzaam denken

Onderzoek het probleem van de

Beleidsmedewerker/

Kritisch denken

groeiende ‘computerafvalberg’

milieudeskundige

van twee aardewerken potten. Ontwerp een nieuwe wijk in het zuiden van Italië volgens de principes van ‘duurzaam bouwen’.

en zoek naar mogelijke oplossingen. Maak als medewerker van een

Industrieel vormgever

Creatief denken

Kunstenaar/ ontwerper

Creatief doen

Maak je de techniek van knopen

Knopen: een handige

Kritisch doen

eigen en sta stil bij de technische

techniek voor veel

toepassingen van knopen.

beroepen

specialistisch onderwerpbureau een moderne, industriële toepassing geïnspireerd door een ‘slimme’ oplossing uit de natuur. Verzin aan de hand van de voertuigen en machines van Panamarenko een apparaat dat de mensheid vooruit kan helpen in haar drukke bezigheden.

Figuur 6. Activiteiten binnen het domein Techniek en Technologie, ingedeeld naar rol en menstype.

Kwartet en logboek

wie hij of zij is. De leerlingen houden hun

Elk kennisdomein eindigt met een kaarten-

ervaringen en inzichten bij in een logboek.

kwartet. Daarmee beantwoorden de leerlingen allerlei vragen over zichzelf en de

Film

gedane activiteit. Doordat dit na elk kennis-

Als alle kennisdomeinen zijn doorlopen,

domein terugkomt, ontstaat steeds een

kijkt de klas gezamenlijk de film Mont Ai-

soort sythesemoment, waarbij de leerling

goual, een woud herleeft. Deze film gaat

stilstaat en over zichzelf reflecteert. De

over de herbebossing van een berg in de

leerlingen ervaren dit als leuk en waarde-

Franse Cevennes rond 1875. De film heeft

vol. Het doel ervan is dat de leerling zijn

als doel om alle opgedane kennis tijdens de

eigen identiteit ‘opbouwt’ en zo beter weet

lessen HorizonTaal nog eens samen te vatten.

51

Er zijn nu geen tien kennisdomeinen, maar

hoofdrol weggelegd voor de leerlingen.

vier belangstellingsgebieden, namelijk:

Toch is juist de rol van de docent essentieel,

•

gezondheid, welzijn en samenleving;

en aan versterking van deze rol blijkt

•

administratie, handel en economie;

behoefte. Daarom besteedt Loopbaanparadox

•

natuur, techniek en wetenschappen;

hier veel aandacht aan.

•

talen, kunst en cultuur. De coaches van Loopbaanparadox-J met be-

De leerling kiest een van de belangstellings-

trekking tot HorizonTaal zijn inzetbaar om

gebieden, en kijkt met die bril op naar de

de deskundigheid van docenten, decanen,

film. Daarna beantwoordt hij enkele vragen.

loopbaanbegeleiders en mentoren te bevor-

Voorbeelden van vragen zijn:

deren. Dit kan vorm krijgen op drie resul-

-

taatgebieden:

Zijn jullie het eens met de volgende stelling: ‘In een studie geneeskunde moeten enkel wetenschappelijke en medische

-

-

1 Resultaatgebied 1: Verdiepen van kennis

vakken aan bod komen.’

en vaardigheden op het gebied van bege-

Zijn jullie het eens met de volgende stel-

leiding van loopbaan- en taalontwikkeling

ling: ‘Een gebrek aan respect kan ertoe

voor docenten door middel van:

leiden dat mensen ten ondergaan.’

•

Wat vinden jullie van de volgende uit-

kennis- en vaardigheidsoverdracht m.b.t. de methodiek HorizonTaal;

spraak: ‘Waar mensen samenwerken,

•

geven van voorbeeldlessen stripver-

moeten altijd tegenstellingen overwon-

haal, kennisdomeinen, activiteiten

nen worden.’

kennisdomein en film; •

rolmodel zijn van de mediatievaar-

Tot slot stelt hij op basis van zijn logboek en

digheden Loopbaanparadox-J en

met behulp van het kaartenkwartet een aan-

HorizonTaal.

tal voorgestelde beroepsprofielen op. Hiermee rondt de leerling zijn leerproces binnen

2 Resultaatgebied 2: Trainen gespreksvaar-

HorizonTaal af.

digheden voor mentoren, decanen en docenten HorizonTaal via:

7.4.2 Taalleren en de competentie

•

Het taalleren is geïntegreerd in de metho-

training gespreksvaardigheden met leerlingen;.

diek. Het taalniveau van zowel de stripver-

•

halen als van de activiteiten is hoog. Omdat

training gespreksvaardigheden met ouders;

de leerlingen gemotiveerd zijn voor de op-

•

drachten, zijn ze bereid en in staat om dit

training gespreksvaardigheden met collega’s;

hoge taalniveau te lezen en te gebruiken. Zo

•

stijgt opnieuw hun leercurve. Ook is taal

training gespreksvaardigheden vanuit loopbaanleren.

verbonden aan beroep, vaak specifiekere taal. Ook dit helpt hen in taalleren!

3 Resultaatgebied 3: Begeleiden bij en coachen in het proces van implementatie.

7.4.3. Loopbaanparadox-J traint en

Hierbij bestaan de volgende mogelijk-

begeleidt docenten

heden: •

Binnen de methodiek HorizonTaal is, zo

met verantwoordelijke personen binnen de school bepalen welke

blijkt uit het bovenstaande, uiteraard een

52

keuzes er op welk moment genomen

studie keuze betrokken kunnen

worden en hoe het project Loopbaan-

worden.

paradox-J binnen de school wordt • •

•

•

•

•

ingezet;

7.4.4 Scholen en HorizonTaal

procesbegeleider zijn in het proces

In de praktijk kunnen de eerder genoemde

van implementatie;

dertig weken HorizonTaal heel divers wor-

als Loopbaanparadox-J-deskundige

den ingevuld door scholen. Er zijn scholen

een project-op-maat maken binnen

die iedere projectweek een kennisdomein

de school;

doen en daar dan een heel dagdeel aan be-

met docenten lessen voorbereiden

steden. Andere scholen geven per twee

waarin de mediatievaardigheden

weken een blokuur HorizonTaal, waarbij

centraal staan;

twee blokuren besteed worden aan één

aanwezig zijn bij lessen van

kennisdomein. Weer andere scholen kiezen

docenten en hun goede en

voor iedere week één uur HorizonTaal.

constructieve feedback geven;

Verder wordt op sommige scholen Horizon-

intervisie- en evaluatiegesprekken

Taal in het eerste jaar gegeven, op andere

verzorgen na de lessen, waarin

scholen in het tweede jaar en weer andere

docenten van elkaar kunnen leren

scholen kiezen voor beide. Ook zijn er in-

en van de coach van Loopbaan-

middels experimenten gedaan om Horizon-

paradox-J;

Taal in de hogere klassen nog eens terug te

meedenken hoe de ouders bij

laten komen.

Loopbaanparadox-J en profiel- en Op een middelbare school geven we als team van Loopbaanparadox-J aan een tweede klas VMBO-GT een les in het kader van het kennisdomein van HorizonTaal Techniek en Technologie. In deze klas zitten twaalf jongens en vijftien meiden. De dames van de klas zijn aan het begin van de les allemaal erg sceptisch. Stom: Techniek en Technologie. Daar vinden ze niets aan. Er zijn zes verschillende activiteiten om te kiezen. Drie meiden kiezen de opdracht met de naam Koeltechnicus. In deze opdracht gaan ze met terracotta potten een Afrikaanse koelkast bouwen, zonder stroom. De opdracht past bij het menstype ‘zorgzaam doen’. De drie meiden zijn heel verschillend. Eén vindt het fantastisch om allerlei informatie op internet te zoeken over de werking van zo’n koelkast. De andere twee zijn meer doeners. Ik ga met ‘de onderzoekster’ in gesprek en tijdens ons gesprek ontstaat de vraag hoe de koelkast nu werkelijk in temperatuur kan dalen, ondanks de grote hitte van de woestijn. We gaan samen op zoek op internet. Dit is een voorbeeld van intentionaliteit en wederkerigheid. Door het samen te doen en onze beide vragen te koppelen, leren we allebei meer. De verleiding van een coach of leerkracht is om antwoorden te gaan geven of de antwoorden aan de leerling over te laten. Maar door samen leren stijgt de leercurve. Ik vraag aan deze leerling wat ze van de opdracht vindt. Spontaan zegt ze: ‘Erg leuk, ik vind het altijd leuk om nieuwe dingen uit te zoeken en te weten hoe dingen in elkaar zitten.’

53

Blijkbaar sluit deze opdracht en ook dat wat zij uit de opdracht haalt, aan bij wat voor haar zin heeft. En omdat ze de opdracht ‘zinvol’ vindt, leert ze veel, heeft ze plezier en stijgt de leercurve. Bij de opmerking van deze leerling borrelen er bij mij als trainer enkele gedachten op: ze heeft nu gekozen voor een ‘zorgzaam doen’-opdracht. Ik ben benieuwd wat ze een volgende keer kiest. Dit lijkt een ‘kritische denker’ of misschien een ‘creatieve denker’. Mogelijk ook een ‘kritische doener’. De tijd zal leren aan wat voor soort opdrachten deze leerling het meeste plezier beleeft en waar zij het beste in is. De opdracht is om met terracotta potten een koelkast te maken, zonder stroom dus. Na het zoeken op internet gaan de meiden aan de slag. Een van de potten wordt gevuld met zand dat nat wordt gemaakt. Een andere pot staat in dit natte zand. Over het geheel ligt een natte doek als afsluiting. Na enige tijd beginnen de potten te ‘zweten’. Aan de buitenkant van de buitenste pot ontstaat condens. Zo geeft de koelkast zijn warmte af en daalt de temperatuur binnen. De twee andere leerlingen, duidelijk meer de doeners, vragen of ze een föhn mogen zoeken. Ze komen terug met een ventilator, de föhn was op school niet voorradig. Hierdoor wordt de pot aan de buitenkant droog gemaakt en daalt de temperatuur binnen sneller. Wat een goed idee!! En dat zeg ik ook tegen hen. De leerlingen zijn verrast en vinden het een erg leuke opdracht. Deze opdracht geeft een gevoel van competentie, en dat versterkt de wil om te leren en met nieuwe ideeën te komen. In mijn hoofd komt de vraag op: zijn dit meer creatieve doeners? Ik ben benieuwd wat het logboek van deze leerlingen laat zien. Aan het einde van de les presenteren de drie meiden aan de rest van de leerlingen wat ze deze les hebben gedaan. De andere leerlingen zijn wonderlijk stil en luisteren aandachtig naar elkaar. Ik vraag de koelkastbouwers na afloop of ze dit later ook willen doen. Ze grinniken: ‘Nee…’ Ik vraag: ‘Wat vond je vandaag leuk aan de opdracht?’ De onderzoekster van het stel zegt gelijk: ‘Dat ik dingen kon uitzoeken!’ ‘Dus je zou later wel dingen willen uitzoeken?’ ‘Ja leuk!’ is haar reactie. ‘Dat kan in heel veel beroepen en dat hoeft ook niet bij techniek (knipoog). Als je bijvoorbeeld in een apotheek werkt, moet je uitzoeken of medicatie wel bij elkaar gegeven kan worden. Of als je in een winkel werkt, krijg je soms vragen die je eerst moet uitzoeken. Dus is het fijn om te weten dat je dit graag wilt. Daarmee ben je weer een stapje verder…’ Dit gesprek gaat van de concrete ervaring naar het transcendente niveau en maakt de leerlinge bewust van haar mogelijkheden, naast de ervaring die ze met het bouwen van de koelkast heeft opgedaan. Nadat we met elkaar hebben opgeruimd, verlaten de meiden helemaal vrolijk de klas. ‘Het was leuk, mevrouw!’ Mijn reactie, met een grijns: ‘Zelfs bij Techniek?!’

54

N

awoord Kwetsbaarheid is kracht!

‘Wanneer je een schip wilt bouwen, breng

wat extra opblies. Het gedrag van mijn col-

dan geen mensen bij elkaar om hout aan te

lega was achteraf geen antwoord op het feit

slepen, werktekeningen te maken, te coördi-

dat hij zich in wezen kwetsbaar voelde. Ook

neren en plannen te maken, maar leer men-

zij maakte zich groot, en gaf daarmee ant-

sen te verlangen naar de eindeloze zee.’ –

woord op zijn opgeblazenheid.

Antoine de Saint-Exupéry (1900–1944) Mijn interventie kwam voort uit het feit dat Ik ben aan het slot gekomen van dit stuk

ik met al mijn zintuigen luisterde. Ik hoorde

waarin ik heb weergegeven wat ik met

de roep, onder zijn grootspraak, om aan-

Loopbaanparadox wil voorstaan. Het is een

dacht en contact. Ik ‘hoorde’ dat hij zich

begin. Het is niet af. En dat geldt evengoed

heel kwetsbaar voelde en daarom zo stoer

voor elk traject dat een klant bij Loopbaan-

deed. Daarop reageerde ik, vanuit waarde-

paradox doorloopt.

ring, vanuit mijn eigen kwetsbaarheid en een appel op de relatie, die voor hem meer waarde had dan hij liet blijken.

Het is mijn wens dat alle coaches binnen Loopbaanparadox door hun manier van begeleiden, hun expertise en hun interventies

Zo ontstond contact tussen Bert en mij en

– die ik in deze visie uiteengezet heb – in

kreeg hij wél waar hij in wezen om vroeg:

klanten, leerlingen en docenten een verlan-

contact en aandacht. Zo kwamen we verder

gen doet ontstaan naar groei en bloei van

in het contact en het probleem dat er op dat

hun leven. Dan komen de plannen, het hout

moment lag. Omdat we helemaal open kon-

en de werktekeningen vanzelf…

den staan voor elkaar.

Nog even terug naar Bert, de man met wie

Onze inzet binnen Loopbaanparadox is –

deze visie begon. Bert, alcoholist en dak-

ongeacht de situatie van klanten of leerlin-

loos, was in wezen een zeer sociaal mens

gen – om dat verlangen naar groei en bloei

die graag andere mensen om zich heen had.

te laten ontstaan. Dat kan als wij als coaches

Door zijn eigen gedrag had hij zichzelf in

zicht hebben op en luisteren naar de kwets-

onze opvang onmogelijk gemaakt. Toch was

baarheid van mensen, want juist daarin ligt

zijn behoefte daarmee niet verdwenen. Ik

hun kracht:

vermoed dat hij langskwam om even zijn maten te zien en te spreken. Tegelijk be-

‘Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maat-

sefte hij ook wel dat hij er niet in zou

werk in duurzaam, inspirerend en ambach-

komen. Vandaar dat hij zich deze middag

telijk loopbaan- en studiekeuzeadvies.’

56

D

ankwoord

Aan het slot van dit visiestuk wil ik de men-

stuk werd een droom waar en mocht ik

sen die mij hebben geholpen, danken!

meer doen met ons gezamenlijke product.

Ik had dit niet alleen gekund.

Marcel, heel veel dank voor de inspiratie die je me steeds weer geeft in je beelden!

Als eerste wil ik Paul van der Hulst, oud-collega, spirituele vriend en docent aan de Ho-

Rob Wesselink, de grafisch vormgever van

geschool van Amsterdam aan de opleiding

dit stuk. Wij kennen elkaar het kortst en

Ergotherapie bedanken. Je hielp mij met het

nog het minst goed. Tegelijk wist ik vanaf de

duidelijk krijgen van mijn eigen vraagstel-

eerste keer dat ik je sprak, als mede-Rotter-

ling, die voorafging aan het schrijven van

dammer in Maarssen, dat ik graag met je

dit stuk. Je bood structuur en hielp mij die

wilde samenwerken. Je visie op je vak en je

te creëren. Vervolgens ging je tot twee keer

inspiratie voor het leven, zorgde ervoor dat

toe door de eerste lijvige versies en gaf je

ik dit stuk in alle vertrouwen aan je gaf.

mij die feedback die ik nodig had. Heel veel

Dank je wel!

dank! Klanten, netwerkpartners en opdrachtMarleen Schoonderwoerd: als redacteur en

gevers zijn iedere dag weer mijn inspiratie-

vriendin heb je mij met eindeloos geduld ge-

bron. Toen ik afscheid nam in het sociaal

holpen om dit stuk te maken tot wat het is!

pension waar ik jaren werkte met dakloze

Jouw geduld was vaak vele male groter dan

mannen die aan alcohol verslaafd waren, zei

het mijne. En je hield vol, ook als ik dacht

ik: ‘Ik kreeg meer van jullie dan ik jullie kon

dat het anders moest. Dank je wel, niet in

geven!’ Zo ontvang ik iedere dag, van jullie,

het minst voor de inspirerende gesprekken

mijn klanten, netwerkpartners en opdracht-

en samenwerking die dit stuk ons ople-

gevers. Heel veel dank! In wezen schreven

verde.

jullie dit stuk.

Marcel Sjoers, mijn maatje ooit in de oplei-

Bij de foto hiernaast wil ik zeggen: ik ont-

ding Ergotherapie. Uitgegroeid tot een micro-

ving doordat ik losliet! Dank!

fotograaf met wie ik samen groot plezier beleef aan het maken van de beeldblogs. Eigenlijk zijn de foto’s en de beeldblogs mede mijn inspiratiebron geweest voor dit stuk. Doordat ik meer met de beeldblogs wilde en ik daarna ook het idee kreeg voor een visie-

58

L

iteratuur

Andriessen, H. (2006), Spiritualiteit en le-

Does, W. van der (2011), Zo ben ik nu een-

vensloop. Over levensfasen en geestelijke

maal! Lastpakken, angsthazen en buiten-

bestemming, Zoetermeer: Meinema.

beentjes, Schiedam: Scriptum Psychologie.

Benedictus van Nurcia (2008), De regel van

Feurstein, R., Y. Rand & J.E. Rijnders

Sint-Benedictus, Amsterdam: Anthenaeum –

(1997), Laat me niet zoals ik ben, een baan-

Polak & Van Gennep

brekende methode om de cognitieve en sociale ontwikkeling te stimuleren, Rotterdam: Lemniscaat.

Bono, E. de, (1993), De concurrentie voorbij, Amsterdam / Antwerpen: Contact.

Fousert, D. (2003), Ander leiderschap, Alphen aan den Rijn: Kluwer.

Cameron, K.S. & R.E. Quinn (2010), Onderzoeken en veranderen van organisatiecul-

Grün, A., (2010) Benedictijnse regels voor

tuur, Den Haag: Sdu Uitgevers.

een gelukkig leven, Baarn: Forte Uitgevers BV.

Covey, S.R. (2007), De zeven eigenschappen van effectief leiderschap, Amsterdam/Ant-

Grün A. (2006), De bronnen van spirituali-

werpen: Business Contact.

teit, Kampen/Tielt: Ten Have en Lannoo. Cutler, H., De Dalai Lama (2007), De kunst van het geluk. Over de zin van het leven,

Hartingsveldt, M. van, I. Logister-Proost &

Amsterdam: Maarten Muntinga.

A. Kinébanian (2010), Beroepsprofiel ergotherapeut, Utrecht: Ergotherapie Nederland/ Boom Lemma uitgevers.

Dam, A. van (2009), De kunst van het falen. Hoe je door effectief leren succesvol kunt

Hellinga, G., (2009) Lastige lieden, Amster-

presteren, Amsterdam: Ambo.

dam: Uitgeverij Boom. Delft, F. van (2006), Overdracht en tegenoverdracht. Een therapeutisch fenomeen

Hesse, H., (2007) Reis naar het morgenland,

vertaald naar alledaagse psychosociale be-

Amsterdam: De Bezige Bij.

geleiding, Soest: Nelissen. Hoogendijk, A. (2006), De schoonheid van Derks, W. (2003), Een leefregel voor begin-

coachen. Over vitaliserende coaching, Am-

ners, Tielt: Lannoo.

sterdam: Uitgeverij Business Contact.

60

Hulst, P. van der (2008), ‘Ergotherapeuti-

tie. Een handboek voor paramedici, Houten:

sche interventies in de balans van Arbeid en

Bohn Stafleu van Loghum.

Gezondheid. Onderzoeksscriptie: Opleiding voor Arboconsultants, Master of

Kuypers, E. (red.) (1994), De levende Kier-

Occupational Health, NSPOH.

kegaard, Kessel-Lo/Apeldoorn: Garant.

Jawrski, J. (2009), Synchroniciteit. Innerlijke

Michielsen, M., W. van Mulligen & L. Herm-

weg naar leiderschap, Zeist: Uitgeverij

kens (2005), Leren over leven in loyaliteit,

Christofoor.

over contextuele hulpverlening, Leuven/ Voorburg: Acco.

Johnson, D.W. & F.P. Johnson (2009), Groepsdynamica, theorie en vaardigheden,

Miller, A.F. Jr. & W. Hendricks (2006),

Amsterdam: Pearson Education Benelux BV.

Genieten van je werk… hoezo? Hoornaar: Gideon.

Karssing, E., M. Pheijffer & B. Hoogenboom (2012), De robuuste professional. Wijze

Morel, K. (2010), Identiteitsmarketing.

LESsen, Assen: Koninklijke Van Gorcum.

Waarom wij bestaan, Schiedam: Scriptum Publishers.

Karsten, C. (2006), Omgaan met burnout. Preventie, hulp en reïntegratie, Rijswijk:

Nouwen, H. (2010), Pastoraat en spirituali-

Uitgeverij Elmar B.V.

teit, Tielt: Uitgeverij Lannoo nv.

Kierkegaard, S. (2010), De ziekte tot de

Peters, T.J. & R.H. Waterman Jr., (1984),

dood, Budel: Uitgeverij DAMON.

Excellente ondernemingen. Kenmerken van succesvol management, Utrecht/Antwerpen: Veen Uitgevers.

Kierkegaard, S. (2009), Het begrip angst, Budel: Uitgeverij DAMON.

Rossum, C. van, ‘Kwetsbaarheid is kracht. Kierkegaard, S. (1986), Johannes Climacus

Ergotherapie voor therapeut en cliënt?!’ In:

ofwel men moet aan alles twijfelen, ingeleid,

Ergotherapie Magazine, juni 2011.

vertaald en geannoteerd door drs. W.R. Vandezande, W. & M. Vanmontfort (z.j.),

Scholtens, Kampen: Kok Agora.

‘Met de stroom mee…? Of tegen de stroom in...?’ In eigen beheer.

Knoope, M. (1998), De creatiespiraal. Natuurlijke weg van wens naar werkelijkheid,

Vanmontfoort, M. (2011), HorizonTaal. Stu-

Nijmegen: KIC Nijmegen Nederland.

diekeuze als ontdekking. Handleiding, Antwerpen/Apeldoorn: Garant.

Krauss Whitbourne, S. (2010), Nieuwe route kiezen? Luisteren naar je innerlijke GPS. Veranderen kan in elke levensfase, Amster-

Vanmontfoort, M., ‘HorizonTaal. Talige ac-

dam/Antwerpen: De Arbeiderspers.

centen als hefboom voor een hoger aspiratieniveau en betere doorstroomkansen’. In: Caleidoscoop 21, nr. 5

Kuiper, C. et al. (2011), Arbeid & Gezondheid. Preventie, behandeling en reïntegra-

61

Verveen, J. (2011), Bullsh!t management. Terug naar de essentie van organisaties, Den Haag: Sdu Uitgevers bv. Whitworth, L., H. Kimsey-House & Ph. Sandahl (2007), Co-Actief Coachen. Nieuwe vaardigheden voor professioneel en persoonlijk coachen, Zaltbommel: Thema. Internetbronnen 23-06-2014: http://www.12manage.com/methods_greenleaf_servant_leadership.html - 21-1-2014 http://boeketje-onderwijs.skynetblogs.be/archive/2011/09/04/horizontaal-studiekeuzeals-ontdekking.html#.Uo3AyCdtb8Q 21-11-2013 http://eropaf.org/lib/publicaties/Introductie_in_de_presentietheorie__prof._dr._Andries_Baart.pdf - 21-11-2013 http://gototalbranding.nl/wp-content/uploads/2012/05/GTB_zijnwatjebent_12_09def.pdf - 21-1-2014 http://www.lerenenorganiseren.nl/pdf/een% 20lerende%20organisatie.pdf - 26-4-2013 http://www.lindeboominstituut.nl/assetmanager.asp?aid=352 – 26-4-2013 http://nieuw.stibco.nl/over-joomla?start=2 27-4-2013 http://www.presentie.nl/images/stories/docs/ Presentie%20filosofie.pdf – 26-4-2013 http://users.skynet.be/kern/terapeut.html 16-9-2013

62

N

otities

Kwetsbaarheid. is kr acht. Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies

Recommend Documents