Kwaliteit van zorg Lava-Team

Kwaliteit van zorg Lava-Team

Inspectie jeugdzorg Utrecht, juli 2008

Inspectie jeugdzorg

Rapport Lava-Team

2

Inspectie jeugdzorg

Samenvatting Op verzoek van de provincie Noord-Brabant heeft de Inspectie jeugdzorg in samenwerking met de Inspectie voor de Gezondheidszorg in april 2008 toezicht uitgevoerd bij de jeugdzorgaanbieder LavaTeam in Drunen. Aanleiding daartoe waren de zorgen van de provincie, naar aanleiding van signalen, over de kwaliteit van de zorg binnen de residentiële- en crisisopvang van het Lava-Team. De zorgpunten van de provincie betroffen verschillende aspecten van de hulpverlening door LavaTeam en hadden betrekking op het bieden van verantwoorde zorg en een veilig opvoedingsklimaat aan de kinderen. In dit toezicht hebben de inspecties onderzocht of deze zorgen terecht zijn.

Lava-Team biedt ondersteunende en activerende begeleiding (coaching) aan kinderen met gedragsproblemen als gevolg van ontwikkelingsstoornissen als autisme, ADHD, PDD-Nos. Vaak betreft het kinderen met meervoudige problematiek. Daarnaast biedt Lava-Team crisisopvang. LavaTeam coacht de kinderen volgens een zelf ontwikkelde begeleidingsmethodiek die gericht is op het leren hanteren van de aan de ontwikkelingsstoornis gerelateerde gedragsproblemen. Het toezicht van de inspecties is uitgevoerd op twee locaties van Lava-Team: de hoofdvestiging in Drunen en het crisisopvanghuis in Elshout.

Over de zorgen op het gebied van de veiligheid oordelen de inspecties dat Lava-Team in voldoende mate een veilig opvoedingsklimaat aan haar cliënten biedt maar dat er wel een risico aanwezig is op het ontstaan van een onveilig opvoedingsklimaat. De inspecties komen tot dit oordeel omdat LavaTeam voldoende toezicht houdt op de kinderen, het handelen bij incidenten afdoende geregeld heeft en cliënten voldoende de mogelijkheid geboden wordt om hun klachten te uiten. Het risico zien de inspecties in het inzetten van fixatie als gedragsregulerende maatregel.

Over de zorgen op het gebied van de verantwoorde zorg oordelen de inspecties dat de kwaliteit nog niet voldoende is. Lava-Team biedt voldoende kwaliteit waar het gaat om het planmatig organiseren van de zorg en de betrokkenheid van de cliënt daarbij, evenals het bieden van een duidelijke dagstructuur en dagprogramma waarin cliënten gericht kunnen werken aan hun doelen. Lava-Team biedt echter nog onvoldoende kwaliteit op de volgende aspecten van verantwoorde zorg. Een risico zien de inspecties in de mono-disciplinaire werkwijze van Lava-Team in combinatie met het sterk naar binnen gericht zijn van de organisatie. De kans dat relevante (wetenschappelijke) ontwikkelingen en multidisciplinaire meningsvorming onvoldoende worden betrokken bij de verdere ontwikkeling van het begeleidingsaanbod is daardoor te groot. Daarbij zien de inspecties als risico van de mono-disciplinaire werkwijze dat niet voldoende bewaakt wordt dat de methodische benadering van Lava-Team ook de juiste is bij kinderen met zeer complexe gedragsproblematiek. Ook zijn de inspecties van oordeel dat de waarborgen voor een veilige toepassing van een specifieke methodische benadering, de zogenaamde Lava-methode, nog onvoldoende aanwezig zijn temeer daar toepassing van deze methode het risico in zich draagt dat het leidt tot fixatie..

Rapport Lava-Team

3

Inspectie jeugdzorg

Zorgen maken de inspecties zich over de lange verblijfsduur van jonge kinderen in de crisisopvang. Crisisopvang is per definitie kortdurend, het verblijf wordt binnen dit perspectief vormgegeven. Indien terugkeer naar de gezinssituatie (voorlopig) niet mogelijk is dient naar oordeel van de inspectie de crisisopvang beëindigd te worden en het kind geplaatst in een verblijfsvorm waar de randvoorwaarden aanwezig zijn voor een leeftijdsadequate ontwikkeling en normaal contact met de buitenwereld.

Op grond van bovenstaande hebben de inspecties de volgende aanbevelingen geformuleerd:

Lava-Team Verbeter de veiligheid van het opvoedingsklimaat door − het ontwikkelen van alternatieve pedagogische maatregelen voor het fixeren van kinderen die passen binnen de wettelijke bevoegdheden van de instelling.

Verbeter de kwaliteit op het gebied van verantwoorde zorg door − een multidisciplinaire werkwijze te organiseren waarin individuele toepassing van de methodiek bewaakt wordt; − het trainen van medewerkers in het toepassen en hanteren van de “Lava-methode”; − het betrekken van externe deskundigen vanuit de kinder- en jeugdgezondheidszorg bij de ontwikkeling van het (methodisch) begeleidingsaanbod en deskundigheidsbevordering van de medewerkers; − Bureau Jeugdzorg expliciet verantwoordelijk te maken voor een vervolg op de crisisplaatsing na maximaal drie maanden; − het daadwerkelijk betrekken van cliënten (ouders en kinderen) en Bureau Jeugdzorg bij het opstellen van het individueel begeleidingsplan; − verbetering van de registratie om de controle op medicijnverstrekking te verbeteren.

Provincie Noord-Brabant Maak concrete afspraken met Lava-Team over bovengenoemde aanbevelingen en zie er op toe dat deze binnen een vastgestelde tijd zijn gerealiseerd.

Rapport Lava-Team

4

Inspectie jeugdzorg

Inhoudsopgave

1. Inleiding .............................................................................................................................................. 7 2. Beantwoording van de onderzoeksvragen......................................................................................... 9 2.1 Inleiding....................................................................................................................................... 9 2.2 Veilig opvoedingsklimaat ............................................................................................................ 9 2.3 Verantwoorde zorg.................................................................................................................... 13 3. Eindoordeel - zijn de zorgen van de provincie terecht?................................................................... 19 3.1 Inleiding..................................................................................................................................... 19 3.2 Oordeel op het gebied van een veilig opvoedingsklimaat ........................................................ 19 3.3 Oordeel op het gebied van verantwoorde zorg......................................................................... 20 4. Aanbevelingen ................................................................................................................................. 23 Bijlage 1 Onderzoek Lava-Team ......................................................................................................... 25 Bijlage 2 Toetsingskader Lava-Team .................................................................................................. 29

Rapport Lava-Team

5

Inspectie jeugdzorg

Rapport Lava-Team

6

Inspectie jeugdzorg

1. Inleiding

Op verzoek van de provincie Noord-Brabant heeft de Inspectie jeugdzorg in samenwerking met de Inspectie voor de Gezondheidszorg in april 2008 toezicht uitgevoerd bij de jeugdzorgaanbieder LavaTeam in Drunen. Aanleiding daartoe waren de zorgen van de provincie, naar aanleiding van signalen, over de kwaliteit van de zorg binnen de residentiële- en crisisopvang van het Lava-Team.

Lava-Team biedt ondersteunende en activerende begeleiding (coaching) aan kinderen met gedragsproblemen als gevolg van ontwikkelingsstoornissen als autisme, ADHD, PDD-Nos. Vaak betreft het kinderen met meervoudige problematiek. Daarnaast biedt Lava-Team crisisopvang. Cliënten worden geïndiceerd voor deze zorgvormen op grond van de AWBZ of de Wet op de jeugdzorg. Voor Lava-Team gelden derhalve naast de kwaliteitsnormen vanuit de Wet op de jeugdzorg ook de kwaliteitsnormen vanuit de AWBZ. De Inspectie jeugdzorg heeft op grond hiervan dit toezicht uitgevoerd in samenwerking met de Inspectie voor de Gezondheidszorg.

De zorgpunten van de provincie betroffen verschillende aspecten van de hulpverlening door LavaTeam en hadden betrekking op het bieden van verantwoorde zorg en een veilig opvoedingsklimaat aan de kinderen. In dit rapport wordt de vraag beantwoord of deze zorgen terecht zijn. Het toezicht is uitgevoerd op twee locaties van Lava-Team: de hoofdvestiging in Drunen en het crisisopvanghuis in Elshout. De vestiging in Drunen bestaat uit vijf kleine wooneenheden in geschakelde huisjes waar gemiddeld vijf kinderen verblijven en een woongroep in het hoofdgebouw met een maximale capaciteit van 12 plaatsen. In Elshout worden in een grote gezinswoning maximaal 10 crisiskinderen opgevangen. Informatie is verkregen uit gesprekken met de directeur, medewerkers en kinderen van Lava-Team en uit dossieronderzoek en beleidsdocumenten. Na dit inleidend hoofdstuk worden in het tweede hoofdstuk de onderzoeksvragen beantwoord. In het laatste hoofdstuk geven de inspecties hun eindoordeel en aanbevelingen naar Lava-Team en de provincie Noord-Brabant.

In de bijlage zijn de onderzoeksopzet en het toetsingskader die voorafgaand aan dit onderzoek door de Inspectie jeugdzorg en de Inspectie voor de Gezondheidszorg zijn opgesteld, opgenomen. In de onderzoeksopzet zijn onder meer de onderzoeksvragen en de gehanteerde werkwijze opgenomen. In het toetsingskader is aangegeven op grond van welke normen de inspecties hun oordeel baseren.

Rapport Lava-Team

7

Inspectie jeugdzorg

Rapport Lava-Team

8

Inspectie jeugdzorg

2. Beantwoording van de onderzoeksvragen

2.1 Inleiding De inspecties hebben in dit toezicht een aantal aspecten van de hulpverlening door Lava-Team die betrekking hebben op het bieden van verantwoorde zorg en een veilig opvoedingsklimaat onderzocht. De onderzochte aspecten zijn gerelateerd aan de zorgsignalen van de provincie. Voor elk van de aspecten is een onderzoeksvraag geformuleerd:

Zijn de zorgen op het gebied van een veilig opvoedingsklimaat terecht?: − Houdt Lava-Team in voldoende mate toezicht op de jeugdigen? − Is het handelen van Lava-Team bij incidenten rond cliënten goed geregeld en wordt er volgens de afspraken gehandeld? − Past Lava-Team bij agressief en ander grensoverschrijdend gedrag van jeugdigen pedagogische maatregelen juist toe? − Gebruikt Lava-Team kritiek van cliënten om het handelen van Lava-Team te evalueren? Zijn de zorgen op het gebied van verantwoorde zorg terecht?: − Krijgt elke jeugdige binnen Lava-Team een passende dagstructuur en dagbesteding? − Krijgen jeugdigen met psychische stoornissen en/of gedragsproblemen een passende behandeling binnen Lava-Team? − Is voor elke jeugdige binnen Lava-Team de zorg planmatig georganiseerd? − Is het handelen van Lava-Team bij medicijngebruik door jeugdigen goed geregeld en wordt er volgens de afspraken gehandeld? − Zorgt Lava-Team voor deskundige en professionele medewerkers die handelen in relatie tot de behoefte van de doelgroep?

In dit hoofdstuk worden deze deelvragen beantwoord. Elke paragraaf begint met een antwoord op de vraag met in cursief de onderbouwing, gevolgd door de belangrijkste bevindingen.

2.2 Veilig opvoedingsklimaat 2.2.1 Lava-Team houdt in voldoende mate toezicht op de kinderen Er zijn afspraken over de wijze van toezicht houden op de jeugdigen. Deze afspraken zijn bekend bij de medewerkers, voor kinderen is duidelijk dat er altijd groepsleiding aanwezig is waar men bij terecht kan. De directeur en de praktijkbegeleiders/leidinggevende zien toe op toepassing door de medewerkers.

Rapport Lava-Team

9

Inspectie jeugdzorg

Bevindingen De regel is dat de kinderen nooit alleen zijn en nooit alleen het terrein afmogen tenzij zij toestemming hebben. In de kleine wooneenheden is altijd een groepsleider aanwezig, in de woongroep en de crisisopvang altijd twee. De diensten overlappen elkaar in tijd waardoor er voldoende tijd is voor (mondelinge) overdracht. Gedurende activiteiten is altijd een activiteitenbegeleider aanwezig. ‘s Nachts is een slaapdienst aanwezig; in Elshout in het huis, in Drunen op het terrein. Alle woonvormen zijn voorzien van geluidsdetectoren en een videocamera. Het signaleringssysteem in Elshout is dusdanig dat de slaapwacht direct kan zien waar in huis het alarm is geactiveerd. In de kleine wooneenheden in Drunen en de slaapkamers in Elshout kunnen de kinderen via het (intercom)systeem communiceren met de slaapdienst.

Elke bijzondere gebeurtenis ’s nachts wordt geregistreerd. In Elshout worden deze lijsten ’s ochtends door de leidinggevende gecontroleerd. In Drunen worden de lijsten dagelijks door de praktijkbegeleiders en de directeur doorgenomen. In de weekeinden kunnen medewerkers gebruik maken van de crisistelefoondienst. 2.2.2 Het handelen bij incidenten is voldoende geregeld Binnen Lava-Team is er een gedeelde opvatting over het begrip incident. Er zijn afspraken over hoe groepsleiders moeten handelen bij incidenten. De directeur en praktijkbegeleiders zien toe op naleving van de afspraken en evalueren het incident. Systematische analyse van incidenten en incidentafhandeling vindt niet plaats. Bevindingen Er is sprake van een incident als er een gevaarlijke situatie voor het kind zelf, voor andere kinderen of medewerkers ontstaat. Richtlijn is reageren door rustig te blijven en indien mogelijk met het kind naar een andere ruimte gaan zonder prikkels. Elke medewerker beschikt over een portofoon. Via de portofoon kan hulp gevraagd worden. Groepsleiders verlenen dan assistentie aan elkaar. De ernst van een incident is uitgedrukt in een code. Bij intoetsten van een bepaalde code weten andere medewerkers hoe ernstig het incident is. Daarnaast is de portofoon voorzien van een rode alarmknop in geval van nood, bv als je de agressie van een kind niet zelf kan stoppen, als een kind van terrein af wil gaan en je kan het niet tegenhouden. In de praktijk werkt dit systeem naar tevredenheid van de medewerkers.

Als de rode knop gebruikt is maakt de medewerker een rapport op over het incident ten behoeve van de directeur en de praktijkbegeleiders. Naar inschatting van de directeur of de praktijkbegeleider kunnen er aanvullende vragen worden gesteld aan de betrokken groepsleiders. Het rapport wordt opgenomen in het cliëntdossier. Er is een maal een incident geweest dat de directeur heeft voorgelegd aan de Inspectie jeugdzorg. De conclusie was dat het incident niet gemeld hoefde te worden.

Rapport Lava-Team

10

Inspectie jeugdzorg

In het teamoverleg in zowel Drunen als Elshout wordt het incident nabesproken: hoe hebben we het aangepakt, hoe heeft het gewerkt, en eventueel een nieuwe aanpak vastgesteld. Sinds kort worden incidenten geregistreerd. De directeur analyseert en reageert. De analyse gebeurt aan de hand van eigen criteria van de directeur, medewerkers hebben hier (nog) geen zicht op. 2.2.3 Over het algemeen worden pedagogische maatregelen bij agressief en ander grensoverschrijdend gedrag juist toegepast. Een uitzondering is de onterechte toepassing van “fixatie” Pedagogische maatregelen zijn vastgelegd in de methodiek. De maatregelen zijn bekend bij de medewerkers en worden in voorkomende situaties toegepast. Er zijn afspraken over de verslaglegging van de toepassing van de maatregelen en de directeur en praktijkbegeleiders zien toe op naleving daarvan. De maatregel fixeren van kinderen wordt toegepast binnen Lava-Team terwijl daar de wettelijke basis voor ontbreekt. Bevindingen Binnen Lava-Team wordt gewerkt volgens een zelf ontwikkelde methodiek. Eén van de belangrijkste doelen binnen deze methodiek is kinderen leren omgaan met hun agressief en ander grensoverschrijdend gedrag. Pedagogische maatregelen bij agressief gedrag zijn dan ook vastgelegd in de methodiekbeschrijving . Medewerkers worden toegerust om volgens de methodiek te werken door het lezen van de methodiekbeschrijving, thema- en casuïstiekbespreking tijdens teamoverleg, coaching door de praktijkbegeleider en de directeur. Het hanteren van de methodiek en het toepassen van pedagogische maatregelen is derhalve een kwestie van vooral ervarend leren en bijsturing achteraf. Systematische analyse van rapportages over een bepaalde periode vindt niet plaats.

Er worden verschillende pedagogische maatregelen toegepast. − Strafkaarten: Er wordt gewerkt met rode, gele (tussen rood en groen) en groene kaarten. Bij overtredingen krijgt het kind een rode kaart waarop de overtreding en strafmaat worden geregistreerd. De kaart wordt opgenomen in het cliëntdossier en afgetekend door de groepsleider. Toetsing van de toepassing vindt, indien nodig, achteraf plaats in het teamoverleg. − Time out: in reactie op bepaald gedrag kan de groepsleider kinderen tijdelijk isoleren van de groep door het kind te plaatsen op een stoel of strafbankje. Doel is om, naast sanctiemiddel, kinderen te leren boosheid aan te voelen komen en om een time out te vragen.

Fixeren van kinderen: Dit is de heftigste vorm van corrigeren en wordt incidenteel toegepast. Fixeren binnen Lava-Team is

Rapport Lava-Team

11

Inspectie jeugdzorg

het kind beperken in zijn vrijheid om het rustig te krijgen. Kinderen worden dan vastgehouden en, indien nodig, op de grond gelegd en gerustgesteld. Groepsleiders worden periodiek getraind in het toepassen van fixatie. Consultatie vooraf over toepassing van fixatie vindt niet plaats; de groepsleider besluit op het moment zelf. Ondersteuning van de praktijkbegeleider kan komen op het moment dat de rode knop van de portofoon wordt ingedrukt. Specifieke afspraken zijn “kies altijd de kant van het slachtoffer, geen beenklem gebruiken, kinderen met een autistische stoornis worden niet gefixeerd”. Direct na de toepassing wordt de fixatie geëvalueerd met de cliënt. Na toepassing van fixatie stelt de groepsleider een rapport op ten behoeve van de praktijkbegeleiders en de directeur. De praktijkbegeleider bespreekt de rapportage met de betrokken groepsleider(s). In het teamoverleg wordt het fixeren geëvalueerd. Het rapport wordt opgenomen in het cliëntdossier.

Ouders en Bureau Jeugdzorg worden geïnformeerd als fixatie heeft plaatsgevonden. Op verzoek wordt hen de schriftelijke rapportage van een toegepaste fixatie toegestuurd. Als blijkt dat een kind vaker gefixeerd wordt, wordt geëvalueerd met de praktijkbegeleider of het kind wel op de goede plek zit binnen Lava-Team. Voor het maximaal toelaatbare aantal fixatiemomenten wordt geen vaste norm gehanteerd. Van invloed op de frequentie van fixeren binnen Lava-Team is volgens de directeur enerzijds de deskundigheid van de medewerkers; hoe meer ervaring medewerkers hebben hoe minder er gefixeerd wordt. Anderzijds worden er door Lava-Team meer cliënten met complexe gedragsproblematiek opgenomen waarbij correctie door fixeren eerder aan de orde zal zijn.

In de crisisopvang in Elshout is nog nooit gefixeerd, in Drunen werd het het meest frequent toegepast in het maritiem project voor de oudere cliënten. Dit project ligt inmiddels stil. Lava-Team heeft nog wel het voornemen dit weer op te pakken als er een goede boot met bemanning voorhanden is. 2.2.4 Lava-Team stelt cliënten voldoende in staat om kritiek op het handelen te geven Lava-Team geeft cliënten voldoende mogelijkheden om kritiek op het handelen te geven. Medewerkers zijn daarmee bekend en informeren in voorkomend geval de cliënten daarover. Of en zo ja hoe Lava-Team op organisatieniveau kritiek van cliënten gebruikt om het eigen handelen te evalueren is niet duidelijk. Bevindingen Lava-Team heeft een klachtenprocedure en een cliëntenraad. De Cliëntvertrouwenspersoon komt periodiek naar de leefgroepen. Of en hoe Lava-Team gebruik maakt van de klachten van cliënten om het eigen handelen te evalueren is bij de medewerkers niet bekend. Klachten – anders dan die naar de klachtencommissie gaan - worden niet geregistreerd

Rapport Lava-Team

12

Inspectie jeugdzorg

De klachtenprocedure is bekend bij de groepsleiders. Bij klachten wijst de groepsleider de cliënt op de klachtenprocedure en verschaft de klager (kind of ouder) op diens verzoek de formulieren voor de klachtencommissie. Bij klachten van jonge kinderen bespreekt de groepsleider de klacht met het kind.

Er wordt nauwelijks gebruik gemaakt van de klachtenprocedure. Volgens de groepsleiders worden de meeste problemen opgelost door in gesprek te gaan met de cliënt en het hoe en waarom uit te leggen. In Elshout worden de klachten van de kinderen door de groepleiding met de kinderen besproken. Indien klachten van ouders niet in gesprek met de leidinggevende opgelost kunnen worden, wordt ouders gewezen op de klachtencommissie en hen de formulieren verstrekt.

Er zijn afspraken met de cliëntvertrouwenspersoon. Deze komt op vaste tijden naar het Lava-Team in de groepen De cliëntvertrouwenspersoon werkt alleen voor jeugdzorgcliënten. De groepsleiders maken binnen de groepen bekend wanneer de CVP komt. Volgens de groepsleiders wordt er weinig beroep op gedaan. De cliëntvertrouwenspersoon stelt een jaarverslag op ten behoeve van de instelling De kinderen kennen de cliëntvertrouwenspersoon.

Er is een cliëntenraad waar cliënten (kritiek) punten kunnen neerleggen. Vanuit elke groep participeert een kind in de cliëntenraad. De raad komt een maal per drie maanden bijeen. Bij de bijeenkomsten is een praktijkbegeleider aanwezig. De groepsleiders bespreken de vergadering voor in de groepen. Er wordt verslag gemaakt van de bijeenkomst voor de directeur

Volgens de directeur scoort de instelling bij tevredenheidmetingen bij cliënten, ouder/vertegenwoordigers de instelling over de gehele linie (bejegening, communicatie, bereikte resultaten) hoog.

2.3 Verantwoorde zorg 2.3.1 Elk kind in de instelling krijgt een passende dagstructuur en dagbesteding De dagstructuur voor de cliënten ligt vast en is bekend bij de kinderen. Het activiteitenprogramma buiten schooltijden is in zoverre afgestemd op (ontwikkelings)leeftijd en problematiek dat tijdens de activiteiten elke individuele cliënt wordt gecoacht op zijn specifieke werkdoelen. Voor niet leerplichtige kinderen (crisisopvang) is een thematisch activiteitenprogramma ontwikkeld, afgestemd op de leeftijd en ontwikkelingsbehoefte van het kind. Bevindingen Elk kind gaat naar school tenzij er zwaarwegende redenen zijn. Momenteel gaan er van de 35 kinderen binnen Lava-Team 4 niet naar school. De redenen zijn divers; plaatsing met geheimhouding, time out of bezig met voorbereiding op school.

Rapport Lava-Team

13

Inspectie jeugdzorg

Voor kinderen met een weekbegeleidingstraject, bv een werkweek op Lava-Team binnen een vastgestelde periode het kind verder thuis woont, stemt de school in met “een week geen school”. Het kind krijgt dan wel huiswerkopdrachten van school mee. Als een kind vrijstelling van leerplicht heeft dan hebben de ouders dit geregeld.

Buiten schooltijden is er een vast (activiteiten) programma. Er is een schema waarin activiteiten als knutselen, fauna en sporten zijn opgenomen. Tijdens de activiteiten worden de kinderen gecoacht op hun individuele leer/werkdoelen (zie verder ook paragraaf 2.8. Het programma kent een redelijk evenwichtige balans tussen individuele en groepsgerichte activiteiten.

In Elshout zijn de dagstructuur en dagprogramma, binnen de kaders van crisisopvang, afgestemd op jonge kinderen en waarbij rust, regelmaat en reinheid een belangrijke rol spelen. In principe gaan de leerplichtige kinderen naar school in het dorp. Met de school zijn daar afspraken over gemaakt. Knelpunt is soms dat de benodigde schoolpapieren lang op zich laten wachten. Voor de kinderen die (nog) niet naar school kunnen is er een educatieve map en wordt er met thema’s gewerkt. Omdat het crisisopvang is mogen kinderen niet bij klasgenootjes gaan spelen of mee naar huis nemen. Ook mogen er geen verjaardagspartijtjes gegeven worden. De verblijfsduur kan sterk oplopen. Een tweejarig kind verblijft inmiddels een jaar in de crisisopvang.

2.3.2 Voor elk kind binnen Lava-Team is de zorg voldoende planmatig georganiseerd Voor elke jeugdige wordt een individueel begeleidingsplan opgesteld. In het begeleidingsplan zijn concrete doelen opgenomen. Elke drie maanden wordt het plan geëvalueerd en bijgesteld. Het kind wordt daarbij actief betrokken, Ouders en/of Bureau Jeugdzorg hebben geen actieve inbreng bij de totstandkoming van het individuele begeleidingsplan; het plan wordt hen toegestuurd. Indien zij aangeven daar behoefte aan te hebben wordt het plan met hen besproken.

Onderbouwing In de cliëntdossiers zijn voor elk kind begeleidingsplannen aangetroffen. Het begeleidingsplan wordt volgens een vaste werkwijze (ook bij crisisplaatsen) en volgens een vast format opgesteld. De eerste week van het verblijf vindt observatie plaats aan de hand van een 100-tal vaste items. Op basis van deze observatiegegevens, wordt na de eerste week een individueel begeleidingsplan (IBP) opgesteld Elke groepsleider noteert zijn bevindingen. De mentor van het kind stelt op grond van deze observatiegegevens, het indicatiebesluit en beschikbare diagnostische gegevens, het individueel begeleidingsplan (IBP) op. Het IBP wordt door de praktijkbegeleider vastgesteld. De praktijkbegeleider toetst niet inhoudelijk maar let met name op logica, taal, begrijpelijkheid. In de crisisopvang Elshout toetst de leidinggevende de begeleidingsplannen inhoudelijk, en let op de haalbaarheid van de gestelde doelen

Rapport Lava-Team

14

Inspectie jeugdzorg

Het IBP wordt vervolgens opgestuurd naar Bureau Jeugdzorg (BJZ). Indien BJZ dit wenst bespreekt Lava-Team het plan met de casemanager. Bureau Jeugdzorg stuurt het door naar de ouders. Indien ouders dat wensen bespreekt BJZ het plan met hen. Op verzoek van BJZ bespreekt Lava-Team het plan met BJZ. Tijdens de uitvoering van de begeleiding vindt hierover waar nodig wel overleg plaats met de ouders en BJZ. De praktijkbegeleider voert de gesprekken met de ouders en Bureau Jeugdzorg

In het plan zijn concrete werkdoelen opgenomen. Voor doelformulering kan de mentor gebruik maken van een standaard doelenlijst waaruit gekozen kan worden. Wekelijks bespreekt de mentor de (voortgang in) de doelen met de cliënt en stelt de doelen zonodig bij. Als een doel behaald is wordt een nieuw doel geformuleerd. De voortgang wordt in de zorgmappen bijgehouden. De doelen worden in de groepsgerichte activiteiten geoefend en worden gescoord op het behalen. Het kind doorloopt in feite zijn individuele leerprogramma binnen de groepsactiviteiten. Elke drie tot zes maanden wordt een evaluatieverslag opgesteld, afhankelijk van de begeleidingsmodule. Ook hiervoor geldt een vast format. Besproken worden de voortgang binnen Lava-Team, school, thuis, toekomst. Het evaluatieverslag wordt met een collega groepsleider besproken waarna het wordt vastgesteld door de praktijkbegeleider. Het evaluatieverslag wordt opgenomen in het dossier. De voortgang in de hulpverlening is navolgbaar in de cliëntdossiers. 2.3.3 Het handelen bij medicijngebruik is redelijk geregeld De instelling heeft voldoende zicht op het totale medicatiegebruik van de kinderen/jongeren. Ook is voldoende helder wie verantwoordelijk is voor de receptuur en wat er dient te gebeuren als medicatieverstrekkingsfouten worden geconstateerd. Door de verplichte scholing op dit gebied beschikken medewerkers over voldoende expertise op het gebied van medicatie. Analyse van geregistreerde verstrekkingsfouten vindt niet plaats. Bevindingen Kinderen krijgen, in voorkomend geval, hun medicatie voorgeschreven door de eigen huisarts of behandelend specialist. Het Lava-Team schrijft zelf geen medicatie voor, ook herhalingsrecepten worden niet uitgeschreven.

Kinderen hebben hun medicatie nooit in eigen beheer. Bij opname wordt deze ingenomen, wordt het medicijngebruik geregistreerd op een daarvoor bestemde lijst, in weekmapjes uitgezet (uit blisterverpakking gehaald) en op de vaste verstrekkingstijdstippen verstrekt door de groepsleid(st)er. Op de medicatielijst wordt de verstrekking geparafeerd.

Rapport Lava-Team

15

Inspectie jeugdzorg

Doordat medicijnen per week worden uitgezet en uit de blisterverpakkingen worden gehaald zijn medicijnen niet meer of moeilijker herkenbaar. Daarnaast geldt voor sommige medicijnen dat het verwijderen uit de blisters vanwege mogelijke reacties met de buitenlucht vermeden moet worden. De lay-out van de huidige medicatielijsten maken dat registratie en controle van verstrekkingen niet goed zijn te realiseren en werken fouten in de hand (er is weinig schrijfruimte, sterkte van het medicijn wordt niet genoteerd, bij meer dan vier medicijnen moet worden uitgeweken naar een volgende rij).

Als een kind gebruik maakt van voor de instelling onbekende medicijnen dan wordt altijd contact opgenomen met een apotheker in de nabijheid voor aanvullende toelichting op werkzaamheid en (mogelijke) risico’s of bijwerkingen. Voor elke nieuwe medewerker van het Lava-Team geldt dat deze pas geautoriseerd is voor het verstrekken van medicatie als deze de verplichte interne scholing hierover heeft gevolgd en ter toetsing van zijn/haar kennis een medicatieopdracht heeft voldaan. Medicatieverstrekkingsfouten worden gemeld aan de directeur en praktijkbegeleiders en aan apotheker. Laatstgenoemde geeft advies over wat de consequenties zijn voor de verstrekkingsfout. 2.3.4 Voor kinderen met psychische stoornissen en/of gedragsproblemen bestaat het risico binnen de instelling onvoldoende een op het individu afgestemde behandeling te krijgen Lava-Team werkt volgens een zelf ontwikkeld activerings- en ondersteuningsprogramma. In haar huidige mono-disciplinaire opzet is de instelling, te veel naar binnen gericht. De kans dat relevante (wetenschappelijke) ontwikkelingen worden gemist is daardoor te groot, waardoor belangrijke invloeden van buiten de instelling en multidisciplinaire meningsvorming niet/onvoldoende worden meegenomen bij de verdere ontwikkeling van het begeleidingsaanbod en de vaststelling van het individuele begeleidingsplan. Vanwege de complexiteit van voorkomende gedragsproblematiek en in relatie tot de te plegen gedragsinterventies is de kans aanwezig dat kinderen geen passende begeleiding krijgen. Bevindingen De methodiek van het Lava-Team wordt mono-disciplinair uitgevoerd. De methodiek is gericht op gedragsbeïnvloeding; het kind leren (coachen) zijn probleemgedrag als gevolg van zijn psychische stoornis te hanteren. Er is geen gedragswetenschapper in huis om vast te stellen of de gepleegde gedragsinterventies (ook) passen bij de problematiek van de kinderen. De methodiek wordt uitgevoerd door MBO en HBO-opgeleide groepsleiders (SPW, SPH, maatschappelijk werk). Zij zijn voortdurend aanwezig en hebben een coachende, soms sturende en signalerende taak. Coachen en niet beheersen is het leidende principe. Onderdeel van de methodiek is dat activiteiten en interacties die spanningen oproepen niet worden vermeden maar juist aangewend als leersituatie. Als agressief gedrag bij een cliënt voortkomt uit psychische stoornissen kan de groepsleider de “Lava-methodiek” toepassen. Dit is begeleide agressieontlading. Hierbij wordt het kind, zoals het binnen de instelling wordt genoemd, over de “berg” getrokken door te zorgen dat een gedragsluxerende omstandigheid juist wordt opgezocht om

Rapport Lava-Team

16

Inspectie jeugdzorg

zodoende, als leermoment, acting-out bij het kind te veroorzaken. Deze methode wordt met name toegepast op locatie Drunen, in Elshout wordt hier nauwelijks gebruik van gemaakt gezien de leeftijd en aard van verblijf van de kinderen. Soms leidt dit tot vasthouden of tot fixatie. (zie ook paragraaf 2.1.3).

Groepsleiders worden bekend gemaakt met de methodiek door het lezen van het methodiekboek, coaching door de praktijkbegeleiders en interne scholing aan de hand van casuïstiekbesprekingen tijdens teamoverleg.

De kennis bij medewerkers over de verschillende psychische stoornissen is verdeeld; er is schriftelijk informatiemateriaal voor handen, daarnaast kunnen zij voor informatie en instructie terecht bij de directeur en de praktijkbegeleiders. De instelling onderhoudt geen contacten met landelijke kenniscentra op het terrein van de kinder- en jeugdgezondheidszorg. De instelling heeft niet de beschikking over een gedragsdeskundige.

Somatisch onderzoek vindt niet standaard bij alle jongeren plaats. In voorkomende gevallen wordt zoveel als mogelijk de eigen huisarts van de kinderen/jongeren geconsulteerd, maar voor spoedgevallen heeft de instelling afspraken gemaakt met een huisartspost in de nabijheid. Deze afspraken lopen, aldus de directeur, naar tevredenheid. Een wetenschappelijke onderbouwing voor de gehanteerde methodiek, evenals effectmeting, ontbreekt. De geïnterviewde medewerkers geven aan dat volgens hen de methodiek werkt. Zij constateren dat probleemgedrag, gedurende de opname, in heftigheid en frequentie afneemt en terugverwijzingen niet vaak plaats vinden. Ook geven de medewerkers aan dat bij hen bekend is dat het met 60% van de kinderen/jongeren tot een half jaar na verblijf bij Lava-Team goed gaat. Een deel van de cliënten is na ontslag niet meer in beeld. Bijvoorbeeld vanwege verhuizingen, of overplaatsingen. In de nabije toekomst is het de bedoeling dat, na een eerdere afwijzing van het CVZ, de instelling een erkenning voor behandeling aanvraagt. In dat kader wordt de samenwerking met Herlaarhof (kinderen jeugdpsychiatrie) en met GGZ Oost-Brabant geïntensiveerd en vindt momenteel een oriëntatie plaats op de mogelijkheden voor nieuwbouw. 2.3.5 Er is voldoende maar niet structureel voldoende deskundig personeel in relatie tot de hulpvraag van de doelgroep Lava-Team kent weinig functiedifferentiatie en werkt niet met verschillende disciplines. In locatie Drunen worden de groepsleiders aangestuurd door de directeur en inhoudelijk ondersteund door 2 praktijkbegeleiders (ervaren groepsleiders). De praktijkbegeleiders hebben geen lijnbevoegdheden. Er wordt momenteel geworven voor een locatiemanager.

Rapport Lava-Team

17

Inspectie jeugdzorg

In de crisisopvang Elshout worden de groepsleiders aangestuurd door een leidinggevende.

Onderbouwing Kennis over en deskundigheid in het hanteren van de Lava-methodiek, het herkennen en duiden van bepaald gedrag bij cliënten met psychiatrische problematiek is vooral aanwezig bij ervaren medewerkers en de directeur. Zij dragen dit over aan nieuwe collega’s. Dit maakt de organisatie kwetsbaar bij vertrek van ervaren groepsleiders. Dit heeft zich het afgelopen jaar voorgedaan. Met het vertrek van twee ervaren medewerkers vervielen de tweewekelijkse methodiekbesprekingen tijdens het teamoverleg.

De taken en bevoegdheden van groepsleiders zijn vastgelegd. In principe wordt als opleiding gevraagd een agogische HBO-opleiding. In de praktijk worden ook groepsleiders met een andersoortige opleiding aangenomen (CIOS, leger, agogische MBO-opleidingen). Het betreft dan vaak oudere medewerkers die wel affiniteit hebben met kinderen en daar ook ervaring mee hebben opgedaan. Door groepsleiders werd opgemerkt dat het pedagogisch inzicht weliswaar wat minder is maar het kijken vanuit een andere optiek verfrissend is. In Elshout werken ook verpleegkundigen als groepsleider. De kennis over medische zaken wordt als een waardevolle bijdrage aan het team en werkzaamheden gezien.

Opleiding van medewerkers vindt primair intern plaats. Elke medewerker volgt intern een programma voor het werken met de Lava-Teammethodiek. Alle medewerkers nemen deel aan EHBO-training, training fysieke en verbale agressie/conflicthantering door middel van een zelfverdedigingstraining (Aikido), en maken een medicatieopdracht. Een BHV-training is in voorbereiding. De praktijkbegeleiders signaleren scholingsbehoeften en dragen deze voor aan de directeur. In de jaarlijkse functioneringsgesprekken komt de individuele ontwikkelingsbehoefte aan de orde. Werkbegeleiding vindt door de praktijkbegeleiders plaats in teamoverleg. Er is geen individuele werkbegeleiding. Daarnaast heeft de instelling een opleidingsplan. Groepsleiders voelen zich voldoende toegerust om hun werk te kunnen doen.

Rapport Lava-Team

18

Inspectie jeugdzorg

3. Eindoordeel - zijn de zorgen van de provincie terecht?

3.1 Inleiding In dit hoofdstuk geven de inspecties hun eindoordeel en beantwoorden zij de vraag of de zorgen van de provincie over het Lava-Team op het gebied van een veilig opvoedingsklimaat en verantwoorde zorg terecht zijn. Per onderzocht gebied geven de inspecties eerst kort hun oordeel, lichten dit toe en geven vervolgens aan welke zorgpunten er zijn. Tot slot geven zij in hoofdstuk 4 aanbevelingen om de geconstateerde zorgpunten weg te nemen.

3.2 Oordeel op het gebied van een veilig opvoedingsklimaat Lava-Team biedt in voldoende mate een veilig opvoedingsklimaat aan haar cliënten maar loopt wel een risico op het ontstaan van een onveilig opvoedingsklimaat. De inspectie komt tot dit oordeel omdat Lava-Team voldoende toezicht houdt op de kinderen, het handelen bij incidenten afdoende geregeld heeft en cliënten voldoende de mogelijkheid geboden wordt om hun klachten te uiten. Op dit gebied hebben de inspecties echter wel één belangrijk punt van zorg namelijk de inzet van fixatie.

Fixeren van kinderen is voor de Inspectie jeugdzorg niet acceptabel. De Inspectie jeugdzorg stelt zich op het standpunt dat het toepassen van fixatie als gedragsregulerende maatregel in een instelling die daarvoor geen wettelijke basis heeft niet toelaatbaar is. Dit staat los van het gegeven dat zich situaties voor kunnen doen waarin het kind een direct gevaar is voor zichzelf en/of voor anderen en fysiek ingrijpen noodzakelijk is. Indien fysiek ingrijpen nodig is dient dit met zorgvuldigheidswaarborgen omkleed te zijn. De inspectie verwacht evenwel dat een instelling dergelijke situaties probeert te voorkómen. Bij LavaTeam vindt de inspectie het zorgelijk dat als onderdeel van de methodische werkwijze, gedragsescalaties bij een kind soms juist bewust worden veroorzaakt en die, mede afhankelijk van de ervaring van medewerkers, vervolgens kunnen leiden tot fixatie. De reden dat de inspecties ondanks dit zorgpunt toch tot het oordeel voldoende komen is gelegen in het feit dat er ten tijde van het onderzoek voldoende deskundig personeel op de werkvloer aanwezig was en het fixeren van kinderen op dat moment nauwelijks werd toegepast. Als deze situatie verandert neemt de kans dat fixatie toegepast wordt toe waardoor alsnog een onveilig opvoedingsklimaat kan ontstaan.

Rapport Lava-Team

19

Inspectie jeugdzorg

3.3 Oordeel op het gebied van verantwoorde zorg Op het gebied van verantwoorde zorg zijn de inspecties van oordeel dat de kwaliteit nog niet voldoende is. Lava-Team biedt verantwoorde zorg waar het gaat om het planmatig organiseren van de zorg en de betrokkenheid van de cliënt daarbij, en het bieden van een duidelijke dagstructuur en dagprogramma. Het handelen bij medicijngebruik is voldoende zorgvuldig maar kan op een aantal punten verbeterd worden teneinde verstrekkings- en registratiefouten te voorkomen.

De inspecties signaleren evenwel ook een aantal zorgpunten op het gebied van verantwoorde zorg die maken dat de kwaliteit als niet voldoende wordt beoordeeld.

Een eerste zorgpunt zien de inspecties in de mono-disciplinaire werkwijze van Lava-Team en het teveel naar binnen gericht zijn van de instelling. De inspecties zien hierbij de volgende risico’s: − De werkzaamheden binnen Lava-Team worden uitgevoerd door groepsleiders, daarin ondersteund door twee ervaren groepsleiders en aangestuurd door de directeur en een leidinggevende. Deze beperkte functiedifferentiatie leidt er toe dat specifieke deskundigheden eerder persoonsgebonden dan functiegebonden zijn en vooral ook verkregen zijn door ervaring. Dit maakt de continuïteit in de kwaliteit van de zorg kwetsbaar bij verloop onder medewerkers. − Lava-Team werkt volgens een zelf ontwikkelde begeleidingsmethodiek die wordt uitgevoerd door groepsleiders. Toepassing van de methodiek wordt niet getoetst door een gedragswetenschapper. Nu het aantal cliënten met complexe gedragsproblematiek toeneemt ontstaat het risico dat onvoldoende bewaakt wordt of de methodische benadering ook voor deze kinderen de juiste is. Dit geldt eveneens voor de toepassing van de zogenaamde Lava-methodiek. − Lava-Team onderhoudt geen contacten met landelijke kenniscentra op het terrein van de kinderen jeugdgezondheidszorg. De kans dat relevante (wetenschappelijke) ontwikkelingen worden gemist is daardoor te groot, waardoor belangrijke invloeden van buiten de instelling niet of onvoldoende worden meegenomen bij de verdere ontwikkeling van het begeleidingsaanbod, en in het verlengde daarvan de deskundigheidsbevordering van de medewerkers.

Een tweede zorgpunt van de inspecties en deels gerelateerd aan bovenstaande, betreft het onderdeel van de begeleidingsmethodiek de zogenaamde “Lava-methode”; het “over de berg” brengen van cliënten. Groepsleiders worden naast interne scholing, niet specifiek getraind in het hanteren van deze methodiek. De methode kan worden toegepast zonder dat vooraf door een gedragswetenschapper is vastgesteld is of deze methode wel passend is bij die individuele cliënt met zijn specifieke problematiek. De inspecties zijn van oordeel dat er binnen Lava-Team onvoldoende waarborgen zijn voor een veilige toepassing van deze methodiek. Temeer daar het toepassen hiervan het risico in zich draagt dat het kan leiden tot fixeren van de kinderen.

Rapport Lava-Team

20

Inspectie jeugdzorg

Het derde zorgpunt zien de inspecties in de lange verblijfsduur van jonge kinderen in de crisisopvang van Lava-Team. Crisisopvang is ingericht op het bieden van veiligheid en bescherming aan kinderen in een crisissituatie. Crisisopvang is per definitie kortdurend, het verblijf wordt binnen de perspectief vormgegeven. Indien terugkeer naar de gezinssituatie (voorlopig) niet mogelijk is dient het kind geplaatst te worden in een verblijfsvorm – bij voorkeur in een pleeggezin – waar de randvoorwaarden aanwezig zijn voor een leeftijdsadequate ontwikkeling en normaal contact met de buitenwereld.

Een laatste zorgpunt voor de inspecties is de beperkte betrokkenheid van Bureau Jeugdzorg/ouders bij de tot standkoming van het begeleidingsplan.

Rapport Lava-Team

21

Inspectie jeugdzorg

Rapport Lava-Team

22

Inspectie jeugdzorg

4. Aanbevelingen

Aan Lava-Team Verbeter de veiligheid van het opvoedingsklimaat door: -

het ontwikkelen van alternatieve pedagogische maatregelen voor het fixeren van kinderen die passen binnen de wettelijke bevoegdheden van de instelling.

Verbeter de kwaliteit op het gebied van verantwoorde zorg door: -

het organiseren van een multi-disicplinaire werkwijze waarin in ieder geval een gedragsdeskundige de toepassing van de methodiek bij individuele cliënten bewaakt en de individuele begeleidingsplannen vaststelt;

-

medewerkers specifiek te trainen in het toepassen en hanteren van de “Lava-methode”;

-

het betrekken van externe deskundigen vanuit de kinder- en jeugdgezondheidszorg bij de ontwikkeling van het (methodisch) begeleidingsaanbod en deskundigheidsbevordering van de medewerkers;

-

Bureau Jeugdzorg expliciet verantwoordelijk te maken voor een vervolg op de crisisplaatsing na maximaal drie maanden;

-

het daadwerkelijk betrekken van cliënten (ouders en kinderen) en Bureau Jeugdzorg bij het opstellen van het individueel begeleidingsplan;

-

het verbeteren van het handelen bij medicijngebruik door medicijnen in hun originele verpakking te bewaren en bijstelling van de lay-out van het registratieformulier om de registratie en controle van medicijnverstrekking te verbeteren.

Aan de Provincie Noord-Brabant

Maak concrete afspraken met Lava-Team over bovengenoemde aanbevelingen en zie er op toe dat deze binnen een vastgestelde tijd zijn gerealiseerd.

Rapport Lava-Team

23

Inspectie jeugdzorg

Rapport Lava-Team

24

Inspectie jeugdzorg

Bijlage 1 Onderzoek Lava-Team

Aanleiding De provincie Noord-Brabant heeft de Inspectie jeugdzorg verzocht in 2007 toezicht uit te voeren bij de jeugdzorgaanbieder Lava-Team in Drunen. Aanleiding daartoe vormden signalen over een mogelijk onveilige situatie voor de kinderen. De Inspectie jeugdzorg werkt bij dit toezicht samen met de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Over Lava-Team Lava-Team biedt geïndiceerde zorg (AWBZ en jeugdzorg) aan ongeveer 80 kinderen tussen 4 en 18 jaar. De doelgroep wordt gevormd door kinderen met gedragsproblemen als gevolg van ontwikkelingsstoornissen als onder andere autisme, ADHD en PDD-NOS. Daarnaast biedt Lava-Team crisisopvang. Bij de behandeling van deze kinderen wordt geen onderscheid gemaakt tussen AWBZ-plaatsen en jeugdzorg-plaatsen. De meeste cliënten van Lava-Team hebben gedragsproblemen als gevolg van ontwikkelingsstoornissen waarvoor zij vaak ook medicatie ontvangen. De kinderen verblijven voor kortere of langere tijd binnen Lava-Team. Crisisplaatsingen zijn in principe voor maximaal drie maanden maar kunnen verlengd of omgezet worden in reguliere plaatsingen. De kinderen gaan naar school of nemen deel aan het dagbestedingsprogramma van Lava-Team. Voor een aantal kinderen vraagt en krijgt Lava-Team ontheffing van de leerplicht.

In de begeleidingsmethodiek ligt het accent op coaching die in verschillende vormen wordt aangeboden; dag-, week- en crisiscoaching.

Lava-Team heeft haar hoofdlocatie in Drunen waar 6 leefgroepen van 5 kinderen gehuisvest zijn. In de leefgroepen worden kinderen van verschillende leeftijden geplaatst. Daarnaast heeft Lava-Team de beschikking over een boot waar het zogenaamde maritiem project voor oudere kinderen uitgevoerd wordt en een gezinshuis voor jongere kinderen in Elshout waar met name crisisopvang plaatsvindt.

In 2005 is Lava-Team als nieuwe zorgaanbieder door de provincie Noord-Brabant erkend. Inmiddels behoort Lava-Team tot de reguliere zorgaanbieders in Noord-Brabant. In de loop van 2007 rezen er vragen bij de provincie of er voldoende toezicht werd gehouden - met name ’s nachts - op de kinderen en over de gevolgen voor de leefgroepen van het grote aantal crisisplaatsingen binnen Lava-Team. Ook zette de provincie vraagtekens bij het handelen van LavaTeam bij incidenten en grensoverschrijdend gedrag van cliënten.

Rapport Lava-Team

25

Inspectie jeugdzorg

Daarnaast kwamen er in dat jaar bij de provincie signalen over onvoldoende kwaliteit van de verzorging van de kinderen, ontevredenheid onder medewerkers en klachten over het fixeren van kinderen. De provincie heeft daarop de Inspectie jeugdzorg verzocht toezicht bij Lava-Team uit te voeren. De inspectie heeft vervolgens in oktober 2007 een werkbezoek gebracht aan Lava-Team.

Tijdens dit werkbezoek kwam naar voren dat de behandelmethodiek intern door de directeur ontwikkeld is en dat de medewerkers geschoold worden in de methodiek door de directie van LavaTeam. Er zijn geen gedragswetenschappers verbonden aan Lava-Team. Onderdeel van de methodiek is het toepassen van “fixatie” (holding) Veel cliënten van Lava-Team krijgen medicatie voor hun gedragsproblemen. Groepsleiders verstrekken de medicijnen en bewaken het effect daarvan op het gedrag van cliënten. De inspectie vraagt zich af of de medewerkers van het Lava-Team daarmee voldoende zijn toegerust om met deze doelgroep te werken en of het toepassen van specifiek (gedrags)regulerende methodieken als holding en de gang van zaken rond medicijngebruik op verantwoorde wijze gebeurt. Een laatste zorgpunt betreft de aansluiting van het dagprogramma bij de individuele ontwikkelingsbehoefte van de kinderen en de continuïteit van de schoolgang. De kinderen gaan naar school of nemen deel aan het dagbestedingsprogramma van Lava-Team. Voor een aantal kinderen vraagt en krijgt Lava-Team ontheffing van de leerplicht.

Onderzoeksvraag Zoals hier boven aangegeven maakt de provincie zich zorgen over de kwaliteit van zorg binnen de residentiële- en crisisopvang van het Lava-Team. Voor de Inspectie jeugdzorg hebben de genoemde zorgpunten te maken met een veilig opvoedingsklimaat en verantwoorde zorg. Een groot deel van de cliënten wordt op grond van de AWBZ geïndiceerd voor het zorgaanbod van Lava-Team. Daarom gelden voor het Lava-Team ook normen vanuit de AWBZ op het terrein van een veilig opvoedingsklimaat en verantwoorde zorg. De Inspectie jeugdzorg heeft op grond hiervan samenwerking gezocht met de Inspectie voor de Gezondheidszorg.

Onderzoeksvraag In dit toezicht willen de Inspecties onderzoeken of bovengenoemde zorgen terecht zijn. Dit leidt tot de volgende onderzoeksvragen op het gebied van een veilig opvoedingsklimaat en verantwoorde zorg. • Zijn de zorgen op het gebied van een veilig opvoedingsklimaat terecht? -

Houdt Lava-Team in voldoende mate toezicht op de jeugdigen?

-

Is het handelen van Lava-Team bij incidenten rond cliënten goed geregeld en wordt er volgens de afspraken gehandeld?

-

Past Lava-Team bij agressief en ander grensoverschrijdend gedrag van jeugdigen pedagogische maatregelen juist toe?

Rapport Lava-Team

26

Inspectie jeugdzorg

-

Gebruikt Lava-Team kritiek van cliënten1 om het handelen van Lava-Team te evalueren?

• Zijn de zorgen op het gebied van verantwoorde zorg terecht? -

Krijgt elke jeugdige binnen Lava-Team een passende dagstructuur en dagbesteding?

-

Krijgen jeugdigen met psychische stoornissen en/of gedragsproblemen een passende behandeling binnen Lava-Team?

-

Is voor elke jeugdige binnen Lava-Team de zorg planmatig georganiseerd?

-

Is het handelen van Lava-Team bij medicijngebruik door jeugdigen goed geregeld en wordt er volgens de afspraken gehandeld?

-

Zorgt Lava-Team voor deskundige en professionele medewerkers die handelen in relatie tot de behoefte van de doelgroep?

Onderzoek Voorafgaand aan de uitvoering hebben de inspecties een toetsingskader opgesteld. Het toetsingskader is gebaseerd op wettelijke bepalingen uit de Wet op de jeugdzorg, Kwaliteitswet Zorginstellingen, Klachtrecht Cliënten Zorgsector en artikel 63 uit de wet BOPZ. In het toetsingskader geven de inspecties aan wat zij verwachten ten aanzien van een veilig opvoedingsklimaat en verantwoorde zorg. Per verwachting (indicator) is in het toetsingskader aangegeven of deze bij de IGZ of de IJZ thuishoort of dat het een gezamenlijke verwachting is.

Het toezicht heeft zich gericht op de zorg aan cliënten van Lava-Team binnen de residentiële zorg en de crisis opvang. Het onderzoek is daarom uitgevoerd in de hoofdlocatie van Lava-Team in Drunen en het gezinshuis in Elshout. Op beide locaties is informatie verkregen uit analyse van cliëntdossiers, overdrachtsrapportages en relevante protocollen, en door interviews met kinderen, groepsleiders en leidinggevenden.

1

Jeugdigen en hun ouders

Rapport Lava-Team

27

Inspectie jeugdzorg

Rapport Lava-Team

28

Inspectie jeugdzorg

Bijlage 2 Toetsingskader Lava-Team

Dit toetsingskader is een gezamenlijk kader van de Inspectie jeugdzorg (IJZ) en de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Per indicator is aangeven welke inspectie verantwoordelijk is voor de beoordeling. Indien indicatoren voor beide inspecties gelden is dit ook aan gegeven (GEZ)

Toetsingscriteria op het domein van een veilig opvoedingsklimaat Criteria

Indicatoren

Bron

Er is goed toezicht

Er zijn vastgelegde afspraken over: o toezicht op de jeugdige (IJZ) o de rol die leeftijd en problematiek spelen bij de inrichting van het toezicht (IJZ) o het toezicht ’s nachts (IJZ)

Documenten Interviews met: - leidinggevende - groepsleider - jeugdige Overdrachtsrapportages

De afspraken werken zichtbaar in de praktijk: o medewerkers kennen bovenstaande afspraken (IJZ) o medewerkers passen de afspraken toe (IJZ) o jeugdige ervaart dat hij altijd bij iemand terecht kan en dat er voldoende toezicht is (IJZ) De instelling heeft het handelen bij incidenten/calamiteiten goed geregeld

Er zijn vastgelegde afspraken over: o wat onder een incident/calamiteit wordt verstaan (IJZ) o hoe te handelen bij incidenten/calamiteiten (IJZ) o registratie van incidenten en calamiteiten (IJZ) o melden van calamiteiten bij de IJZ en /of IGZ (GEZ) De afspraken werken zichtbaar in de praktijk: o jeugdigen weten bij wie, wanneer, waarover en hoe ze bij een medewerker terechtkunnen (IJZ) o medewerkers kennen de afspraken (IJZ) o medewerkers passen de afspraken toe (IJZ)

Rapport Lava-Team

Documenten Interviews met: - directie - leidinggevende - groepsleider - jeugdige Overdrachtrapportages

29

Inspectie jeugdzorg

Toetsingscriteria op het domein van een veilig opvoedingsklimaat Criteria

Indicatoren

Bron

Vervolg: De instelling heeft het handelen bij incidenten/calamiteiten goed geregeld.

o de leidinggevende evalueert met de medewerkers de afhandeling van het incident (IJZ) o vastgelegd is welke maatregelen worden genomen en door wie (IJZ) o de organisatie evalueert de (afhandeling van) incidenten/calamiteiten periodiek en formuleert zonodig bijstellingen (GEZ)

Documenten Interviews met: - leidinggevende - groepsleider Overdrachtsrapportages

Pedagogische maatregelen bij agressief en ander grensoverschrijdend gedrag worden juist toegepast.

Er zijn vastgelegde afspraken over: o preventie van agressief en grensoverschrijdend gedrag (GEZ) o welke pedagogische maatregelen in welke situaties en door wie toegepast mogen worden (GEZ) o consultatie bij daartoe aangewezen deskundigen/ functiemedewerker(s) voorafgaand aan de toepassing (GEZ) o besluitvormingsprocedure (wie besluit) over feitelijke toepassing (GEZ) o de wijze van verslaglegging en evaluatie van toegepaste pedagogische maatregel (GEZ) o scholing/training van medewerkers in het toepassen van pedagogische maatregelen (GEZ)

Documenten Interviews met: - directie - leidinggevende - groepsleider - jeugdige Overdrachtrapportages

De afspraken werken zichtbaar in de praktijk: o de medewerker kent de afspraken (GEZ) o medewerkers passen het geleerde in de praktijk toe (GEZ) Lava-Team stelt cliënten in de gelegenheid om kritiek op het handelen van Lava-Team te uiten

Er zijn vastgelegde afspraken over: o de procedure van afhandelen van klachten (GEZ) o de beschikbaarheid van een (cliënt)vertrouwenspersoon (IJZ) o er zijn werkafspraken met de vertrouwenspersoon (IJZ)

Documenten Interviews met: - directie - leidinggevende - jeugdige

De afspraken werken zichtbaar in de praktijk: o de medewerker kent de klachtenprocedure (IJZ) o cliënten kennen (het bestaan van) de klachtenprocedure (IJZ)

Rapport Lava-Team

30

Inspectie jeugdzorg

Toetsingscriteria op het domein van een veilig opvoedingsklimaat Criteria

Indicatoren

Bron

o cliënten weten wanneer en waarvoor ze de vertrouwenspersoon kunnen bereiken (IJZ) o de instelling bespreekt periodiek de bevindingen van/met de vertrouwenspersoon (IJZ) o de instelling registreert de klachten en evalueert de klachtafhandeling (IJZ)

Rapport Lava-Team

31

Inspectie jeugdzorg

Toetsingscriteria op het domein van verantwoorde zorg Criteria

Indicatoren

Bron

Elke jeugdige in de instelling krijgt een passende dagstructuur en dagbesteding

Er zijn afspraken over: o het bieden van dagbesteding (IJZ) o het bieden van een dagstructuur (IJZ) o de dagbesteding en dagstructuur zijn afgestemd op de (ontwikkelings)leeftijd van de jeugdige (IJZ) o in de dagbesteding en dagstructuur wordt rekening gehouden met de individuele kenmerken en problematiek van de jeugdige (IJZ)

Interviews met: - leidinggevende - groepsleider - jeugdige Cliëntdossier Overdrachtsrapportages

De afspraken werken zichtbaar in de praktijk, omdat: o alle leerplichtige jeugdigen gaan naar school dan wel gemotiveerd staat waarom niet en hoe wordt toegewerkt naar hervatting van het onderwijs (IJZ) o de jeugdige kent zijn dagstructuur (IJZ) o de jeugdige doet wat hij volgens de dagbesteding zou moeten doen (IJZ) Jeugdigen met psychische stoornissen en/of gedragsproblemen krijgen binnen de instelling een passende behandeling

Er zijn intern of met deskundige externen afspraken over: o het herkennen en diagnosticeren van behandelbare psychische stoornissen (IGZ) o multidisciplinaire vaststelling van het behandelbeleid (IGZ) o recht op medische en/of psychiatrische behandeling (IGZ) o 7 x 24-uurs bereikbaarheid van de huisarts (IGZ) o inzet van deskundigen (psychologen, orthopedagogen, therapeuten ed.) (IGZ) o vaststelling van het individuele behandelbeleid (IGZ) o onderhouden van contacten met verwijzende instantie(s) (niet BJZ) en andere relevante ketenpartners (huisarts, GGD) over voortgang behandeling (IGZ)

Documenten Interviews met: - leidinggevende - groepsleider Cliëntdossiers Overdrachtsrapportages

De afspraken werken zichtbaar in de praktijk: o de medewerkers kennen de afspraken (IGZ) o de medewerkers handelen volgens de afspraken (IGZ) o de voortgang in de behandeling wordt periodiek besproken en geëvalueerd in teamverband (IGZ)

Rapport Lava-Team

32

Inspectie jeugdzorg

Toetsingscriteria op het domein van verantwoorde zorg Criteria

Indicatoren

Bron

o er wordt gewerkt volgens een eenduidige inzet van diagnostische instrumenten (bv CBCL) (IGZ) o de continuïteit in de behandeling(intern – extern) is gegarandeerd (IGZ) o de instelling evalueert periodiek de afspraken met externe behandelaars (IGZ) Voor elke jeugdige binnen Lava-Team is de zorg planmatig georganiseerd

Er zijn afspraken over: o het opstellen en uitvoeren van een hulpverleningsplan voor elke jeugdige (IJZ) o het opstellen van het hulpverleningsplan voorafgaand aan de start van de hulp voor elke jeugdige (IJZ) o afstemming van de (werk)doelen op de individuele hulpvraag van de cliënt (IJZ) o het betrekken van de jeugdige, zijn ouders en BJZ bij het hulpverleningsplan (IJZ) o de momenten van evaluatie en bijstelling van het hulpverleningsplan (IJZ)

Dossieronderzoek Documenten Overdrachtsrapportages Interviews met: - leidinggevende - groepsleiders - jeugdige

De afspraken werken zichtbaar in de praktijk, omdat: o voor elke jeugdige is een hulpverleningsplan opgesteld (IJZ) o het plan is besproken met de jeugdige en zijn ouders en BJZ (IJZ) o het plan wordt op de vastgestelde momenten geëvalueerd en bijgesteld (IJZ) o medewerkers leggen de voortgang in de hulpverlening en de wijze waarop gewerkt wordt aan doelrealisatie op cliëntniveau vast (IJZ) Het handelen bij medicijngebruik is goed geregeld

Rapport Lava-Team

Er zijn vastgelegde afspraken: o over wie de medicatie voorschrijft en hoe bij meerdere voorschrijvers afstemming/coördinatie plaats vindt (bijvoorbeeld tussen instelling en huisarts, specialist) (IGZ) o wie de medische eindverantwoordelijkheid draagt (IGZ) o over het zicht op het totale medicijngebruik van de jeugdige (IGZ) o over de voorraadmedicatie (beheer, controle op verloopdata) (IGZ) o over de scholing van medewerkers op dit terrein (hoe, door wie, hoe vaak) (IGZ) o over het uitzetten en verstrekken van de medicatie (IGZ) o eenduidige definiëring van interne taken, verantwoordelijkheden en

Documenten Interviews met: - leidinggevende - groepsleider - jeugdige Overdrachtrapportages

33

Inspectie jeugdzorg

Toetsingscriteria op het domein van verantwoorde zorg Criteria

Indicatoren

Bron

bevoegdheden (IGZ) De afspraken werken zichtbaar in de praktijk: o de medewerkers kennen de afspraken (IGZ) o medewerkers handelen volgens de afspraken (IGZ) o de instelling registreert verstrekkingsfouten en analyseert deze periodiek (IGZ) Er is voldoende en deskundig personeel in relatie tot de hulpvraag van de doelgroep

Er zijn afspraken over: o de taken en bevoegdheden van de medewerkers (GEZ) o selectiecriteria voor nieuw personeel (GEZ) o het opleiden en bijscholen van personeel (GEZ) o de voor de behandeling benodigde deskundigen (GEZ) o bereikbaarheid en beschikbaarheid deskundigen (GEZ)

Documenten Interviews met: - directie - leidinggevende - groepsleider

Deze afspraken werken zichtbaar in de praktijk omdat: o de instelling heeft een opleidingsplan deskundigheidsbevordering (GEZ) o medewerkers zijn voldoende toegerust voor hun taken (GEZ)

April 2008

Rapport Lava-Team

34