kunsttijdschrift voor kinderen van 6 tot 106
K un$t & de K un$tw€r€ld
Dada is een uitgave van Plint Postbus 164 5600 AD Eindhoven tel: 040-245 40 01 fax: 040-246 52 73
[email protected] www.plint.nl issn: 1382 60 34 isbn: 978-90-5930-548-9 Dada verschijnt 4 x per jaar
Dada is Jarig en jij mag het vi ere n!
Tarieven in Nederland/België abonnement € 25 1 nummer € 9,95 Tarieven voor abonnementen in andere landen op aanvraag Abonnementen Dada verschijnt als kwartaalblad. We merken dat wie Dada eenmaal heeft, het niet meer wil missen dus we verlengen abonnementen automatisch voor de duur van een jaar, tenzij we een maand voor het einde van het abonnement op een briefje krijgen dat dada gemist kan worden. Dat kan op papier en op de post naar het postadres (zie boven) of per e-mail naar hallo@ plint.nl. En natuurlijk zijn we blij met iedere nieuwe abonnee - kijk op bladzijde 50 of www.plint.nl voor het welkomstgeschenk! Geef Dada cadeau Het is ook mogelijk een Dada abonnement cadeau te doen. Zo’n abonnement stopt automatisch na een jaar en een groet of felicitatie sturen we graag mee. Dada is een co-productie met de Franse uitgever Éditions Arola. Hoofdredactie Mia Goes, Antoine Ullmann en Christian Nobial. Aan dit nummer werkten mee: Thomas Baas, Raphaële Botte, Victoire Gineste, Margje van Hooijdonk, Sonja de Monchy, Kiki, Max Manz, Émilie Martin-Neute, Olivier Morel, Éléonore Nessmann, Amélie Pacaud, Éloi Rousseau, Clémence Simon. Grafische vormgeving SAJE www.atelier-saje.com Fotografie Ingoprint Gedrukt in Spanje. Rechten © ADAGP voor aangesloten leden © Éditions Arola, 2013, all rights reserved. © Plint, 2013
een kijkje achter de schermen ormaal gaat het in DADA vooral over kunstenaars. Niet meer dan logisch want kunst begint natuurlijk daar - bij de kunstenaar. Toch kijken we in deze DADA verder want als jij een kunstwerk ziet in een museum of in de openbare ruimte, heeft het al een hele reis achter de rug. Het is waarschijnlijk verkocht - misschien door de kunstenaar zelf maar de kans is groter dat hij er iemand bij gehaald heeft die meer verstand heeft van verkopen. Een galeriehouder bijvoorbeeld, of een veilingmeester. In het laatste geval is het werk ook getaxeerd - een moeilijk woord voor het schatten van de waarde van een kunstwerk. Soms wordt een werk gekocht door een verzamelaar. Dan is de kans groot dat het dan in een privécollectie terechtkomt. Die zijn niet zo privé als je misschien denkt. Veel verzamelaars lenen hun werk graag en vaak uit aan musea. Dan kunnen er heel veel mensen van genieten. Het is ook goed voor de verzamelaar zelf. Als een kunstwerk in een belangrijk museum of instituut hangt, neemt de waarde van het kunstwerk toe. Dat gebeurt ook als het kunstwerk wordt besproken door een belangrijke kunstcriticus of - recensent in een krant of op internet. Al die mensen en organisaties bij elkaar noemen we de kunstwereld. Een wereld met eigen regels en eigen eigenaardigheden. We nemen in deze DADA een kijkje en brengen een stukje van de kunstwereld in kaart.
N
Deze DADA is dikker dan je gewend bent. We bestaan namelijk 20 jaar en deze dikke DADA is een cadeautje voor onze trouwe abonnees en lieve lezers, als dank voor al die jaren. DADA wordt nog steeds gemaakt zonder subsidie maar met heel veel plezier. Deze DADA over de kunstwereld is weer een prachtig nummer geworden. De volgende DADA heet 'Van Disney tot Pixar' met onder andere Walt Disney's tekenfilm over Sneeuwwitje, de animatiefilm Wall-E van de beroemde Pixar Studios en alles daar tussen in: Mickey Mouse, Toy Story, Ratatouille, Cars en nog veel meer. Een nummer dat je niet mag missen. Neem een abonnement (als je dat nog niet hebt) - dan weet je zeker dat er iedere 3 maanden een nieuwe DADA op de mat valt. En heb je nog ideeën, tips of wil je meedenken met de redactie? We horen het graag. Stuur even een mailtje naar
[email protected] of geef het lekker ouderwets op een briefje mee aan de postbode (Plint Postbus 164 5600 AD Eindhoven) En natuurlijk mogen alle bloemen, felicitaties en verjaardagstaarten ook naar dat adres ;-) De redactie
Omslag en illustraties Thomas Baas © Arola.
n° 82
KuN$T
d L e r € W t $ n u K € d & de kun$twereld
34 Kunst ki jken door Raphaële Botte
6 Wie doet wat? door Raphaële Botte
38 Pari js – New York – Bei jing ? door Émilie Martin-Neute
8 De juiste mensen door Mia Goes
40 Top 10 door Émilie Martin-Neute
12 Kassucces door Éléonore Nessmann
48 Kunst ABC door Mia Goes
14 Verkocht! door Éléonore Nessmann
kunstjes
18 Een zakenneus door Éléonore Nessmann
52 Cash cash door Olivier Morel
20 Na-apers? door Clémence Simon
54 Kunstkamer door Mia Goes
22 De bekende galeries door Clémence Simon
en verder
26 Verzamelaars en conservatoren door Clémence Simon
58 nieuw bi j Plint
30 Acht etsen en een tekening door Clémence Simon 32 Pats! Verkocht! door Mia Goes
60 denk even met ons mee lezersenquete 62 en verder meer van DADA
KuNsTwereLd
6
? t a w t e o d Wie
DADA de kun$tw€r€ld
De kunstwereld heeft zi jn eigen regels en zi jn eigen eigenaardigheden. Er zi jn verschillende spelers met allemaal een eigen rol.
H
de kunstenaar
et begint in de kunstwereld met de maker van het kunstwerk want zonder de kunstenaar zou er geen kunst zijn. En zonder kunstwerk is er geen kunsthandel, geen tentoonstelling, geen museum en geen stukjes over kunst in de krant.
Thisisnotme, Dollar People Icon, 2006. Genummerde tekening. Privébezit.
de galeriehouder
Een galeriehouder is de eigenaar van een galerie, een ruimte waar kunst tentoongesteld wordt met het doel die te verkopen. Anders dan bij een museum bijvoorbeeld draait het bij een galerie om de verkoop. De galerie is een etalage en showroom voor kunst en een plek waar kunstenaars, verzamelaars, conservators, kunstcritici en kunstkijkers en - kopers elkaar ontmoeten. Een galeriehouder helpt een carriere van een kunstenaar op te bouwen. Hij brengt hem in contact met de juiste mensen, zorgt dat zijn werk besproken wordt in de pers en laat het werk van de
kunstenaar op belangrijke kunstbeurzen zien. De kunsthandel bestaat al heel lang. In Nederland waren er in de 17e eeuw al kunsthandels.
de conservator Een conservator werkt in een museum en heeft de verantwoordelijkheid over de kunstcollectie. In een groot museum heeft hij een heel team specialisten tot zijn beschikking - in een klein museum moet hij het meestal in zijn eentje doen. Samen met de aankoopcommissie of de directeur is
hij verantwoordelijk voor de uitbreiding of vernieuwing van de collectie. Soms worden er werken geleend, geruild of verkocht. Bij een groot museum als het Rijksmuseum in Amsterdam geeft het Hoofd van de Afdeling Beeldende Kunst leiding aan zo'n 16 junior en senior conservatoren, allemaal met hun eigen specialisme. Zo is er een conservator 17de-eeuwse schilderkunst maar ook een voor textiel en een voor vroege Nederlandse en Duitse schilderkunst en glas-in-lood.
DADA de kun$tw€r€ld
de verzamelaar De verzamelaar - de naam zegt het al verzamelt kunst. Niet alleen maar voor zichzelf want veel musea in Nederland zijn opgericht omdat een verzamelaar zijn collectie aan de Nederlandse staat schonk. Denk maar aan het Museum Boijmans-van Beuningen in Rotterdam of het Kröller-Müller Museum in Otterlo. Een bekende Nederlandse verzamelaar is Joop van Caldenborgh, oprichter van chemiebedrijf Caldic. Een verzamelaar is altijd op zoek naar dat ene kunstwerk dat nog in zijn verzameling ontbreekt. Hij ontdekt graag nieuw talent en koopt ook wel werk van jonge kunstenaars, in de hoop dat zij de grote kunstenaars van de toekomst worden. Verzamelen is een serieuze zaak. Kunstadviseurs denken mee over de opbouw van een collectie.
de kunstcriticus Een kunstcriticus heeft verstand van kunst en kunstgeschiedenis en schrijft over kunst in een tijdschrift, krant of op internet. Hij analyseert het werk en beoordeelt de kwaliteit. Hij kijkt bijvoorbeeld naar de originaliteit van het werk, de technische beheersing en kijkt hoe het werk andere kunstenaars beïnvloedt. Een kunstcriticus is onafhankelijk en mag zich niet laten beïnvloeden door kunstenaars, verzamelaars, museumdirecteuren of andere critici.
Barack Obama, de president van de Verenigde Staten van Amerika en Wim Pijbes, de directeur van het Rijksmuseum voor de Nachtwacht. Foto Erik Smits
de veilingmeester Op een veiling heeft een veilingmeester de regie in handen. Hij leidt de veiling en roept na het hoogste bod: "eenmaal, andermaal, verkocht". Een veiling kan heel spannend zijn. Als veel verzamelaars allemaal hetzelfde kunstwerk willen hebben, dan schieten de prijzen omhoog. Een veilingmeester voelt vaak aan of er nog een hoger bod in zit. Hij heeft dus niet alleen verstand van kunst maar ook van zakendoen en mensen. Raphaële Botte
7
8
De ju i ste m ensen ... Het helpt als je de juiste mensen kent. Dat is nu zo en het was vroeger ook al waar. Hier volgen vier kunstenaars die een mooi netwerk hadden, zoals dat ook wel genoemd wordt. Het gaat niet alleen om wie je bent, maar ook om wie je kent ;-)
H
Jan van Scorel, Maria Magdalena, rond 1530. Olieverf op paneel, 66,3 x 76 cm., Het Rijksmuseum, Amsterdam.
de paus
et is altijd handig als je de juiste mensen kent. Een koning bijvoorbeeld, of een prins. Een paus kan ook in je voordeel werken. Dat zou Jan van Scorel (1495-1562)zeker beaamd hebben. Hij was niet alleen schilder maar ook geestelijke. In 1522 trad hij in Rome in dienst van paus Adriaan VI als conservator oudheden in het Vaticaan. Een topbaan in een wereldstad, ook toen al. Dat Adriaan VI een Nederlander was, zal zeker een rol hebben gespeeld. In Rome leerde Van Scorel het werk van Michelangelo en Rafaël kennen - hij was meteen onder de indruk. Door hem werd hun werk ook bekend in Nederland. Na zijn terugkeer in Nederland werkte hij eerst in Haarlem en later in Utrecht waar hij een groot atelier had, met veel leerlingen en veel opdrachten. Hij maakte vooral veel grote altaarstukken.
DADA de kun$tw€r€ld
Rembrandt, De Officieren en andere schutters van wijk II in Amsterdam onder leiding van kapitein Frans Banninck Cocq en luitenant Willem van Ruytenburch, bekend als de ‘Nachtwacht’, 1642. Olieverf op doek, 300 x 215 cm. Rijksmuseum, Amsterdam.
de neef van je vrouw
Na een tijdje in Leiden gewoond en gewerkt te hebben, verhuisde Rembrandt in 1631 weer terug naar Amsterdam, waar hij bij de kunsthandelaar Hendrick van Uylenburgh ging wonen. Samen werden ze beroemd. Van Uylenburgh werd een vooraanstaande kunsthandelaar en Rembrandt een van de belangrijkste kunstenaars van zijn tijd. Rembrandt werd niet alleen beroemd maar
ook gelukkig want Hendrick was de neef van Saskia, met wie hij later zou trouwen. De samenwerking duurde niet lang. Van Uylenburgh verhuisde in 1647 naar de Dam. Hij was toen al niet meer de kunsthandelaar van Rembrandt. De Nachtwacht was een opdracht van de schutterscompagnie van Frans Banninck Cocq, een voornaam gezelschap dat de stad verdedigde. In 1638 besloten de schutters zich te laten vereeuwigen door hun wijkgenoot Rembrandt van Rijn.
9
10
DADA de kun$tw€r€ld
Johannes Vermeer, Het melkmeisje, 1660. Olieverf op doek, 45,5 x 41 cm., Rijksmuseum Amsterdam.
I
je vader
n 1641 verhuisde Vermeer met zijn ouders en oudere zus Geertrui naar de herberg Mechelen aan de Markt in Delft. Reynier Jansz, de vader van Johannes, was namelijk herbergier en kunsthandelaar. Een handige combinatie en heel gebruikelijk in die tijd. Na de dood van zijn vader nam Vermeer het over. Net als veel collega-schilders handelde hij ook
in schilderijen. Hij maakte gemiddeld zo'n 2 schilderijen per jaar maar zag zichzelf toch vooral als schilder en niet als kunsthandelaar. Vermeer werkte vooral in opdracht voor de Delftse verzamelaar Pieter van Ruijven. Zijn schoonzoon Jacob Dissius liet bij zijn dood in 1695 maar liefst 26 Vermeers na, bijna de helft van alle schilderijen die Vermeer maakte.
11
Vincent van Gogh, Zelfportret, 1887. Olieverf op doek, 42 x 34 cm. Van Gogh Museum, Amsterdam.
Foto van Theo van Gogh, 1866.
D
je broer
e broer van Vincent van Gogh was kunsthandelaar bij Goupil & Cie in Parijs. En hoewel het voor de verkoop niet veel verschil maakte, had het wel andere fijne voordelen. Door de connecties van Theo leerde Vincent alle hippe kunststromingen in Parijs kennen. Ook kwam hij in contact met alle belangrijke kunstenaars van die tijd. Vincent
zag in de galerie van Theo het werk van Monet en alle andere impressionisten voor het eerst. Bovendien had Theo een huis waar Vincent kon logeren en een maandsalaris dat ook Vincents kosten dekte. De kunstcollectie van Theo werd later de basis van het Van Gogh Museum in Amsterdam dus aan deze connectie hebben we allemaal iets ;-) Mia Goes
