Kunststof gasfles voor LPG heftrucks

Kunststof gasfles voor LPG heftrucks

Inleiding Sinds enige tijd worden kunststof gasflessen voor gebruik op LPG heftrucks vanuit de markt aangeboden. Dit als alternatief voor de stalen gasfles. Voordelen zijn: • Zeer gering gewicht, dus eenvoudig te transporten • Doorzichtige fles met zichtbare vulstand • Materiaal geschikt voor gebruik onder hoge mechanische, thermische en chemische belastingen • Vrij van metallische corrosie • Bestand tegen de meeste soorten stoffen en chemicaliën • Stapelbaar De vraag is of deze kunststof gasflessen ook inderdaad geschikt zijn voor gebruik op een heftruck. LPG Propaan/Butaan: Liquefied (vloeibaar) gemaakte Petroleum Gassen komen vrij bij de winning en/of raffinage van aardolie die zich over een periode van miljoenen jaren in de aardbodem heeft gevormd. In Nederland kennen wij de naam ‘LPG’ enkel onder de noemer van ‘autogas’. Het is dus de afkorting van de Engelse benaming voor gassen waaronder ook propaan en butaan vallen. Autogas zoals wij dat in Nederland kennen is een mengsel van propaan en butaan. Doordat propaan/butaan een schone verbrandingswijze heeft, zijn er veel mogelijkheden voor het gebruik in huis, in de agrarische sector, in de industrie, en nog veel meer. Bovendien is het een schone brandstof die weinig onzuiverheden bevat, waardoor ze heel wat milieuvriendelijker is dan sommige andere brandstoffen. Dankzij de volledige verbranding komt er haast geen roet vrij en worden er geen andere milieuvervuilende stoffen geproduceerd. Propaan/Butaan is bij normale atmosferische druk een gas en bestaat alleen bij lage tot zeer lage temperatuur of onder druk in vloeibare vorm. Normaal wordt het gas onder druk in vloeibare vorm opgeslagen in een stalen fles, cilinder of tank. Wanneer de druk wordt vrijgelaten (bijvoorbeeld wanneer de gaskraan wordt geopend), gaat de vloeistof koken en vormt zich een damp (gas), die bruikbaar is als brandstof. Warmte is nodig voor het omzetten van de vloeistof in gas. Wanneer de vloeistof kookt, gebruikt het de energie van de warme vloeistof en van de omgeving. Dit is de reden waarom de flessen en tanks koud aanvoelen en er zich een ijsafzetting vormt aan de buitenzijde wanneer er veel gas afgenomen wordt. De druk loopt op met de temperatuur, dus wanneer de temperatuur rond de tank stijgt, stijgt ook de druk in de fles of tank. Flessen en tanks zijn ontworpen om deze druk te kunnen weerstaan. Er zijn twee soorten vloeibare gassen, propaan en butaan, met nagenoeg dezelfde eigenschappen, uitgezonderd het kookpunt en de druk van het gas in de houder bij gelijke temperatuur. Butaan kookt bij ca. 0°C en er zal bij kamertemperatuur een druk in de houder heersen van 1,5 bar, terwijl propaan kookt bij ca. -40°C en bij kamertemperatuur een druk van 7 bar in de houder zal heersen. Hierdoor is butaan ongeschikt als brandstof als de omgevingstemperatuur van de houder benePropaan: C3H8 den de 5°C komt, omdat dan onvoldoende warmte zal worden toegevoerd om voldoende verdamping/druk in de houder te kunnen waarborgen. Wegens deze feiten worden verschillende eisen gesteld aan de manier van gebruik en is propaan het meeste geschikte vloeibaar gas voor industrieel gebruik.

VeBIT Factsheet 8


1

Toegepast op heftrucks Gebruikt voor vorkheftrucks biedt propaan alle voordelen van diesel en elektriciteit samen. Het hefvermogen is aanzienlijk, steile hellingen en hobbelige oppervlakken vormen geen probleem, de trillingen blijven laag en de werking is geluidsarm. Bovendien is het hele proces nog schoon ook. Accu’s met een beperkte levensduur en ‘verloren’ oplaadtijden behoren tot het verleden. Het gebruik van propaan draagt bij tot een gezondere werkomgeving – voor gebruik binnen en buiten. Een schone verbranding, betekent ook: minder vervuiling van de machineolie. Kortom, trucks die door propaan worden aangedreven, vergen minder onderhoud en staan minder lang stil. Een rendabele bulkopslagtank kan, mits aan de gestelde afstanden en milieueisen kan worden voldaan, op locatie worden geïnstalleerd. Dit betekent dat vorkheftrucks in een mum van tijd gevuld en opnieuw in bedrijf kunnen zijn. Lukt dit om een of andere reden niet, dan kan met een plaatselijke dealer worden gezorgd voor de uitwisseling van kleine tanks (30 liter), die speciaal voor vorkheftrucks zijn ontworpen. Stalen gasflessen Propaan- en butaanflessen worden gekenmerkt door hun veelzijdige toepassingsmogelijkheden; ze zijn universeel en kunnen worden aangepast aan de behoeften van elke klant. Dankzij het hoge warmtevermogen is slechts een relatief klein volume nodig voor een grote hoeveelheid energie. Butaan in de blauwe fles van 12,5 kg is voornamelijk bestemd voor kooktoepassingen en leent zich ook perfect als energiebron voor de barbecue. Propaan is echter voor meerdere doeleinden geschikt. Men kan deze brandstof gebruiken voor de verwarming in het huishouden, of op de camping of de boot. Bovendien is het een mobiel en autonoom product waardoor deze brandstof uitermate geschikt is voor de bouwsector en als energiebron voor diverse industriële toepassingen. De propaanflessen hebben een grijze kleur en zijn verkrijgbaar met een inhoud van 10,5 kg, 18, 33 kg en 46,5 kg. Kunststof gasflessen Naast staal kennen we tegenwoordig ook aluminium en kunststof gasflessen. De kunststof gasfles lijkt nieuw maar is eigenlijk herontdekt vanwege de Arbowetgeving die als doelstelling heeft het voorkomen van ongevallen, ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Een belangrijk punt is de fysieke belasting bij het werk. Volgens een integrale beoordelingsmethode wordt via een rekenmodel het maximale gewicht bepaald wat zonder hefwerktuigen getild mag worden. In de ideale til situatie mag er een last getild worden van 23 kg. Voor minder ideale tilsituaties wordt de gewichtslimiet bepaald door 23 kg te vermenigvuldigen met een (reductie) factor. In gevulde toestand weegt een kunststof fles niet meer als 23 kg. en blijft netjes onder de gestelde ideale tilgrens van de ARBO. In Nederland brengt Composite Scandinavia onder de merknaam Compolite CS een drietal met propaangevulde kunststof gasflessen op de markt. Deze gasflessen zijn voorzien van een onderstaand merkplaatje. Voor gebruik op een LPG heftruck is echter alleen de Compolite CS 13 met stijgbuis t.b.v. vloeistofafname voor het aandrijven van verbrandingsmotoren geschikt. Deze is herkenbaar aan het “Motorgas” merkplaatje op de fles. Tijdens gebruik ligt de fles horizontaal in de voorgeschreven houder met het “Motorgas” typeplaatje naar de bovenzijde en de opening van de afsluiter naar de onderzijde. Deze opstelling maakt het mogelijk dat de gebogen stijgbuis naar het laagste punt van de fles wijst zodat de fles geheel kan worden leeggetrokken.

VeBIT Factsheet 8


2

Goedkeuringsnummer verstrekt door Notified Body Logo Notified Body (DNV)

Logo fabrikant

Informatie over de gasfles

Productie datum Jaar - maand

Kleurmarkering voor het inspectiejaar

Bar code met serienummer

Individueel serienummer

Het π-teken en het nummer van het Notified Body

Merkplaatje op kunststof gasfles

VeBIT Factsheet 8


3

Veiligheidscriteria kunststof gasflessen 1. Algemeen • Iedere propaangasfles moet tenminste aan een visuele controle worden onderworpen voordat deze wordt afgevuld en altijd als door een persoon is vastgesteld dat de fles is blootgesteld aan een handeling of gebeurtenis waar redelijkerwijs beschadiging van deze propaangasfles niet kan worden uitgesloten (bij hittebron of agressieve chemische omgeving gestaan, gevallen, aangereden, ….). • Bij deze controle moet worden bepaald of de fles geen beschadigingen heeft opgelopen, dat veiligheids-, fles(type)- en productinformatie op de fles goed leesbaar is en dat de vastgestelde termijn voor de periodieke beproeving nog niet is verstreken (de fles is nog ‘binnen de keur’). • Beschadigingen aan de propaangasfles kunnen drie gradaties van beoordeling mogelijk maken. Deze beoordeling kan zijn: A

Overnieuw vullen / verder gebruik is toegestaan: Beschadigingen of tekortkomingen zijn (nagenoeg) niet aanwezig. Verder gebruik is redelijkerwijs veilig en verantwoord mogelijk.

B

Overnieuw vullen / verder gebruik is niet toegestaan: Sorteren voor beproeving. De fles moet voor verder gebruik eerst worden beproefd en eventueel worden gerepareerd door een deskundig bedrijf. Mogelijk kan de fles na beproeving en/of reparatie weer veilig en verantwoord worden ingezet. Let op: indien de fles de maximum toegestane periode voor de wettelijke herkeurtermijn heeft bereikt of overschreden (staat op de fles) dient deze fles automatisch als B te worden beoordeeld.

C

Overnieuw vullen / verder gebruik is niet toegestaan: Sorteren voor vernietiging. De fles is dermate beschadigd dat verder gebruik niet langer veilig en/of verantwoord is.

2. Opbouw van de fles en aanwijzingen voor inspectie De propaangasfles is onder te verdelen in twee hoofdcomponenten: I.

Het met glasvezel versterkte kunststof drukvat: Dit is uiteindelijk het deel dat gevuld is met propaan en onder druk staat. In dit drukvat is om gebruik/hervullen mogelijk te maken een afsluiter/afnamekraan opgenomen. Inspectie van het drukvat kan het beste worden uitgevoerd indien er een lamp achter de gasfles wordt geplaatst. Hierdoor zijn eventuele beschadigingen eenvoudiger te traceren.

II.

De casing: De beschermende ‘kooiconstructie’ om het hiervoor genoemde drukvat. Deze is aangebracht om: het drukvat en met name de afsluiter te beschermen tegen externe beschadigingen en om hanteerbaarheid van de drukhouder eenvoudig en gebruiksvriendelijk te maken. Ondanks dat de casing niet onder druk staat heeft deze wel degelijk een wezenlijke veiligheidsfunctie in het geheel en dient deze daarom ook altijd in goede technische staat te verkeren.

3. Vormen van beschadiging 3.1. Beschadigingen aan het drukvat van de propaangasfles 3.1.1. Beschadiging door schuren Beschadigingen door schuren ontstaan door gebruik, frictie, slijpen, ........:

Fig. 1: Beschadiging, Beoordeling A

VeBIT Factsheet 8

Fig. 2: Beschadiging, Beoordeling C


4

Criteria voor beschadiging door schuren:

Beoordeling*:

Schuurvlak(ken) met een diepte minder dan 0,35 mm: Schuurvlak(ken) dieper dan 0,35mm, doch ondieper dan 1,05mm, niet langer dan 150mm: Schuurvlak(ken) dieper dan 1,05mm en/of schuurvlak(ken) dieper dan 0,35 mm, doch ondieper dan 1,05mm en langer dan 150mm:

A B C

*: Beoordelingsniveau volgens hoofdstuk 1.

3.1.2. Beschadiging door krassen Krassen of inkervingen worden veroorzaakt door scherpe voorwerpen die in contact komen met de propaangasfles, deze krassen veroorzaken een afname van de wanddikte.

Fig. 3: Krassen, Beoordeling A

Fig. 4: Krassen, Beoordeling C

Criteria voor krassen: Kras(sen) met een diepte minder dan 0,35 mm: Kras(sen) dieper dan 0,35mm, doch ondieper dan 1,05mm, niet langer dan 150mm: Kras(sen) dieper dan 1,05mm en/of kras(sen) dieper dan 0,35 mm, doch ondieper dan 1,05mm en langer dan 150mm:

Beoordeling*: A B C

*: Beoordelingsniveau volgens hoofdstuk 1.

3.1.3. Beschadiging door delamineren Het met glasvezel versterkte drukvat wordt in de aanmaakfase opgebouwd door het wikkelen van glasvezelband ingebed in een harsstructuur. Nadien wordt dit geheel tijdens een speciaal proces tot een zeer sterk geheel omgevormd. Indien tijdens gebruik door externe omstandigheden (chemische middelen, hitte, …) dit glasvezelband (deels) losraakt uit de harsstructuur (er ontstaan holle interne ruimtes door verlies van samenhang tussen de lagen), of indien het glasvezelband aan de oppervlakte van het drukvat komt, is het drukvat niet langer veilig en verantwoord te gebruiken. Meestal is dit delamineren goed zichtbaar en herkenbaar door witte plekken (te vergelijken met een blaas, niet te verwarren met een putje zoals in 3.1.4. beschreven) in de wand van het drukvat. Deze beschadiging leidt in de regel tot een beoordeling C (zie hoofdstuk 1).

Fig. 5: Delamineren, Beoordeling C

VeBIT Factsheet 8


5

3.1.4. Beschadiging door stoten Beschadigingen door stoten zijn te herkennen aan: • Kleine haarscheurtjes in de buitenste harslaag van het drukvat waarin de glasvezelband is ingebed. • Matwitte putjes in de buitenste harslaag van het drukvat. Deze beschadigingen zijn vaak van dien aard dat ze meestal beoordeeld kunnen worden als A, echter bij twijfel indelen onder B (zie hoofdstuk 1). 3.1.5. Beschadiging door hitte of vuur Een gasfles die door hitte of vuur is beschadigd herkent men aan: • verkleuring van het met glasvezel versterkte kunststoffen drukvat • vervorming of brandplekken op de casing of de afsluiter/afnamekraan. Als de propaangasfles onder de casing niet is aangetast (geen verkleuring), alleen sporen van roet vertoont (die afwasbaar zijn), en verder nog intact is, mag de fles worden beoordeeld als A, echter bij twijfel indelen onder B (zie hoofdstuk 1). Flessen die daadwerkelijk grotere schade hebben geleden door vuur of hitte worden beoordeeld als C (zie hoofdstuk 1). 3.1.6. Beschadiging die zich vertoont door vervorming Alle propaangasflessen die een abnormale vervorming hebben, deuken, of als de afsluiter scheef in de houder zit, worden beoordeeld als C (zie hoofdstuk 1). Omdat met name overvulling van de fles tot vervorming en/of zeer gevaarlijke situaties kan leiden, deze altijd bij een speciaal daarvoor ingericht propaangas vulstation laten vullen. Daar zullen de opgeleide medewerkers o.a. gebruik maken van een goedgekeurde weegschaal om overvulling uit te sluiten. 3.1.7. Beschadiging door externe agressieve/chemische invloeden Agressieve of chemische middelen kunnen de glasvezelverbinding oplossen. Als hiervan sprake is voelt de buitenkant van de gasfles kleverig aan. Wanneer men dit vaststelt, wordt deze fles beoordeeld als C (zie hoofdstuk 1). 3.2. Beschadiging aan de casing De casing van iedere propaangasfles dient regelmatig en altijd voordat deze wordt hervuld op beschadigingen te worden gecontroleerd. Als een casing is gebarsten en/of zo beschadigd is dat de bescherming van de afsluiter niet meer gegarandeerd kan worden moet deze door een erkend bedrijf vervangen worden. Bij beschadiging beoordelen als B (zie hoofdstuk 1). 4. Gasdichtheidscontrole Als een propaangasfles gevuld is moeten de volgende onderdelen met behulp van zeepwater of lekspray worden gecontroleerd: • De gebruikersaansluiting van de afsluiter. • De verbinding tussen de afsluiter en het drukvat. • De overdrukbeveiliging van de afsluiter. • De spindel van het handwiel van de afsluiter. Indien een gasfles niet gasdicht is zal de lekkage door een erkend bedrijf moeten worden verholpen. De fles dan beoordelen als B (zie hoofdstuk 1).

VeBIT Factsheet 8


6

5. Algemeen gebruik van de fles LET OP: PROPAANGAS IS ZEER LICHT ONTVLAMBAAR. VOLG DE VOLGENDE RICHTLIJNEN OP: • • • • • • • • • •

Koel en ruim geventileerd bewaren en gebruiken. Verwijderd houden van ontstekingsbronnen. Plaats de fles ALTIJD rechtop*. Bij aan- en afkoppelen roken, open vuur en het veroorzaken van vonken voorkomen. Gebruik een geschikte propaanregelaar en propaanslang. Deze bij twijfel vervangen! Na het aansluiten de koppelingen altijd met neutraal zeepwater of lekspray controleren. De afsluiter na gebruik ALTIJD sluiten. Ook een ‘lege’ fles bevat nog restgas die nagenoeg ongemerkt nog weg kan lekken tijdens opslag of vervoer. Beschouw een ‘lege fles’ tijdens opslag en transport als een ‘volle fles’. Bij lichaamscontact met het product langdurig afspoelen met water. Raadpleeg bij twijfel een arts. Buiten bereik van kinderen houden. BIJ EEN NOODGEVAL: 112 BELLEN.

* Uitzondering: Gebruiksfase van de Compolite CS13 propaangasfles met stijgbuis t.b.v. vloeistofafname voor het aandrijven van verbrandingsmotoren.

6. Aandachtspunten Een hervulbare kunststof gasfles voor propaan moet wettelijk gekeurd zijn. Daar het relatief nieuwe flessen zijn, zal dit over het algemeen het Pi (π) keurmerk (Europees) zijn; echter het Stoomwezen keurmerk (Nederlands) mag ook. Kunststof gasflessen hebben niet de rek van een stalen gasfles. Daarom dient een overdrukbeveiliging te zijn opgenomen in de metalen afsluiter van de fles. Deze is vaak gecombineerd met een smeltveiligheid (gaat open bij hoge temperatuur) zodat in geval van een extreme verhitting de gasfles de druk kan aflaten en de kans op een explosie minimaliseert. Op de hervulbare kunststof gasfles moet o.a. aangegeven staan: • • •

•

Voor welke gassen deze geschikt is (dus propaan moet o.a. staan vermeld). Wanneer deze gekeurd, of herkeurd is (ook kunststof propaanflessen moeten volgens wettelijke voorschriften periodiek herkeurd worden). De uiterlijke termijn van herkeur dient overeengekomen te zijn met Stoomwezen en kan per merk/type gasfles verschillend zijn. Termijnen tot 10 jaar zijn op dit moment onder bepaalde voorwaarden mogelijk (zie ook de Europese norm: prEN 14727).De Compolite flessen hebben als enigste momenteel een herkeurtermijn van 10 jaar. Of deze geschikt is voor damp- of vloeistofafname. Type plaatje “MOTORGAS”.

Het is verboden en gevaarlijk om de flessen bij een tankstation te vullen. Enkel gespecialiseerde vulbedrijven, bekend met het type fles, kunnen voor een veilige hervulling zorgdragen. Deze bedrijven controleren de flessen bij iedere hervulling volgens de in dit artikel genoemde richtlijnen. Tenslotte willen wij verwijzen naar de Europese norm: prEN14427. Dit is de laatste en hoogste ontwerpnorm voor kunststof propaanflessen. Composite Scandinavia is momenteel de enigste leverancier die aan deze norm kan voldoen.

VeBIT Factsheet 8


7

7. Technisch advies Bij het opstellen van deze factsheet is gebruik gemaakt van alle technische kennis en ervaring zoals deze op dit moment voorhanden is. Hoewel dit blad met alle zorgvuldigheid is samengesteld, aanvaardt de samensteller geen aansprakelijkheid voor schade als gevolg van onvolledigheden en/of onjuistheden, met name als deze het gevolg zijn van kennelijke typefouten..

Tot stand gekomen in samenwerking met leveranciers van:

Uitgave: maart 2004

COLOFON VeBIT Einsteinbaan 1 Postbus 2600 3430 GA Nieuwegein Telefoon 030 - 605 33 44 Telefax 030 - 605 32 08 E-mail [email protected] Website: www.vebit.nl

VeBIT Factsheet 8


8

Kunststof gasfles voor LPG heftrucks

Recommend Documents