Kunst op Straat in Groningen 2010-2014
INLEIDING Het is de gemeentelijke ambitie het Kunst op Straat beleid te continueren en uit te breiden. Feitelijk staan daarvoor alle seinen op groen. Alle in- en externe bij Kunst op Straat betrokken partijen zijn erg tevreden en doen het verzoek meer kunstopdrachten in de stad te realiseren, waarbij men denkt aan meer diversiteit aan kunstvormen, maar ook aan kunstwerken met grote allure en impact, bijvoorbeeld van internationale kunstenaars. In deze notitie staat hoe we dit willen realiseren. Daarmee is deze notitie ook de uitwerking van een besluit in de Cultuurnota 2009-2012: “We zoeken naar de mogelijkheid middelen vrij te maken voor Kunst op Straat in relatie tot grote gemeentelijke bouwprojecten. Ook onderzoeken we de mogelijkheid Kunst op Straat projecten te realiseren in het kader van het Nieuw Lokaal Akkoord.” Aanvankelijk leek het per 2010 veranderde beleidskader van de ISV gelden - waaruit Kunst op Straat grotendeels wordt bekostigd - een belemmering te zijn voor uitvoering van bovengenoemde ambitie. Het zoeken van en overleggen over nieuwe mogelijkheden kostte tijd, waardoor deze notitie pas nu is afgerond, met een financiële oplossing tot en met 2014. Ter besluitvorming in deze notitie: > het beleidskader Kunst op Straat 2010-2014 > basisbijdrage Kunst op Straat uit ISV III > de bestedingsvoorstellen voor kunstopdrachten in 2010 en 2011 En daarnaast informatie over: > beeldenbeheer en publieksactiviteiten > werken in de wijken en initiatieven van derden > personele inzet Waarom Kunst op Straat Kunst op Straat (KOS) is belangrijk voor de stad omdat het de kwaliteit van de openbare ruimte vergroot en de beleving van de stad verrijkt en verdiept. Dat draagt bij aan de dynamiek en maakt het verblijf aantrekkelijk voor bewoners en bezoekers. Groningen kan zich bovendien op basis van de vijf KOS beleidslijnen als stad onderscheiden van andere steden (bijdragen aan stadsontwikkeling en podiumfunctie voor talent). Aan de basis van Kunst op Straat ligt een nauw samenwerkingsverband tussen het CBK en RO/EZ. Dankzij die samenwerking kunnen we kunst op een integrale manier inpassen in de omgeving. We brachten de resultaten in beeld in het Jaarverslag 2006-2008 en het Jaar 2009 en willen dit succesvolle beleid van de afgelopen jaren continueren.
1 - BELEIDSKADER KUNST OP STRAAT 2010-2014 Het beleidskader van de cultuurnotaperiode 2004-2008 werkte goed, het gaf structuur en richting. Dat willen we graag voortzetten. Daarom concentreert het CBK zich in de periode 2010-2014 opnieuw op vijf aandachtsgebieden. Daarin passen ook de grote bouwprojecten die in de stad op stapel staan, waarbij het logisch en wenselijk is om met Kunst op Straat aan te sluiten, zoals de Oostwand Grote Markt & Het Forum, de tram en Meerstad. In- en extern binnenkomende ideeën en verzoeken die niet binnen deze aandachtsgebieden vallen worden niet gehonoreerd. -1-
Hieronder de opdrachten die we deze periode (willen) realiseren, voor de helderheid ondergebracht bij de vijf aandachtsgebieden. De financiële vertaling van het totale lopende opdrachtpakket staat in de bijlage. De bestedingsvoorstellen 2010 en 2011 staan in het kadertje onder de opsomming samengevat. 1 Aansluiten bij stedelijke ontwikkelingen, of daar een motor in zijn Inspelen op bijzonder stedelijke ontwikkelingen in Groningen en met kunst of vormgeving de (nieuwe) publieke ruimtes extra betekenis geven. a. Lewenborgsingel Kunstenaar Jeroen van Doorenweerd (opgeleverd in juni 2010) b. Ontwikkeling bedrijventerrein Westpoort > Fase 1 - tijdelijk project van een jaar Kunstenaar: Gerald van der Kaap, realisatie gedurende het hele jaar in 2010. > Fase 2 - tijdelijk project Kunstenaar nog niet bekend, oriëntatiefase. (valt ook onder aandachtspunt 5, tijdelijke opdrachten) > Fase 3 - permanent kunstwerk Kunstenaar nog niet bekend, oriëntatiefase c. Wijkvernieuwing Corpus den Hoorn Kunstenaar: Frank Havermans, initiatief vanuit Nieuw Lokaal Akkoord, realisatiefase d. Meerstad Doel: kunst(enaars) een rol laten spelen in de ontwikkeling van dit gebied > Fase 1 - gaswinningslocatie NAM, oriëntatiefase e. Regiotram Doel: kunstopdrachten versterken de route, in de tram of op de haltes Oriëntatiefase
Onthulling kunstwerk Westpoort Gerald van der Kaap op 11 januari 2010
foto Patrick de Gier
2 Een bijzondere architectonische of stedenbouwkundige setting als aanleiding voor een gezichtsbepalend kunstwerk Voor de stad betekenisvolle architectuur en stedenbouw verbijzonderen. a. Kunstwerk Oostwand Grote Markt/Forum Doel: kunstwerk van internationaal niveau met dito uitstraling. Vanuit Kunst op Straat wordt een -2-
‘katalystorbudget’ gereserveerd, waarbij andere investeerders kunnen aansluiten. b. NS station Europapark, omgeving Helperpark Oriëntatiefase 3 Nieuwe media in parkeergarages Kunstprojecten realiseren met gebruik van nieuwe media omdat die onderdeel uitmaken van nieuwe ontwikkelingen in de kunst. a. Parkeergarage Boterdiep Kunstenaar: Philip Glass, fase: ontwerpfase b. Parkeergarage Damsterdiep Kunstenaar: Martijn Veldhoen, fase: schetsopdracht 4 Realisatie van kunst in een onderwijsomgeving, zoals (venster)scholen Leerlingen kennis laten maken met kunst en hun verbeeldingskracht stimuleren door kunstprojecten te realiseren in onderwijsomgevingen zoals Vensterscholen. a. Nieuwbouw (V)MBO scholen Lewenborg Kunstenaar: Michiel Kluiters, fase: definitief ontwerp
Onderzoek kunstproject (V)MBO scholen Lewenborg met kunstcommissie
5 Tijdelijke kunstopdrachten Met manifestaties actuele thema’s in Groningen belichten. Onder andere startende Groninger kunstenaars een podium bieden zoals bij de jaarlijkse kunstprojecten op Noorderzon. a. Noorderzon 2009 t/m 2012, Kunstenaar 2010, Maren Lösing Aandacht voor bestaande beelden tijdens Noorderzon 2010, Evenement rondom kunstwerk Gjalt Blaauw, Noorddijk b. Tijdelijke kunstopdracht tijdens bouwwerkzaamheden Oostwand/Forum Oriëntatiefase (valt ook onder aandachtspunt 2, Een bijzondere architectonische of stedenbouwkundige setting als aanleiding voor een gezichtsbepalend kunstwerk.)
-3-
Kunstproject Jauke van den Brink, Noorderzon 2008
foto Jenne Hoekstra
Overzicht bestedingsvoorstellen 2010 en 2011 bestedingsvoorstel 2010
bestedingsvoorstel 2011
Parkeergarage Boterdiep (Ciboga)
25.000
Noorderzon 2010
15.000
Website Kunst op Straat deel 2
15.000
Project promotie bestaande beelden: Gjalt Blaauw
19.000
Westpoort Hoogkerk fase 2
20.000
Noorderzon 2011
15.000
Permanent kunstwerk Forum
startbudget:
61.000
Westpoort Hoogkerk fase 3*
startbudget:
50.000
Regiotram
startbudget:
Onderhoud Stadsbeheer Totaal
20.000
50.000 15.000
15.000
160.000
160.000
* Voor Westpoort fase 3 wordt gespaard in 2010. Bij sterk vertraagde ontwikkeling van het bedrijventerrein wordt gekeken naar alternatieven aan de Westkant van de stad, zoals de Suikerunie. Bij grote (bouw-) projecten in de stad geldt altijd al dat budget en planning gedurende de looptijd fluctueren. De huidige crisis versterkt dit. De relatie van Kunst op Straat met de grote bouwprojecten kan daarom niet anders dan flexibel zijn: er moet op lange termijn worden gedacht, maar bij stagnatie ook tot herbestemming kunnen worden besloten. In dat laatste geval zijn er voldoende andere stadsontwikkelingen om succesvol aansluiting bij te zoeken, pemanent of tijdelijk.
-4-
Ingepaste veranderingen in het beleid Het Kunst op Straat beleid continueren betekent niet dat er de afgelopen jaren niets veranderde. De volgende zaken hebben zich ontwikkeld en nemen nu een vaste plek in het beleid in: > Onthullingen gaan vergezeld van een activiteitenprogramma in de buurt en op scholen, zoals bij de kunstopdrachten Eelderbaan en recent in Lewenborg. > Via Kunst op Straat laten we kunstenaars stedelijke ontwikkelingen kritisch volgen en daarop reflecteren. Zoals in 2007 met de Viewer Meerstad, waarbij kunstenaars, vormgevers en architecten een digitale bijdrage leverden aan de ontwikkeling van Meerstad. En in 2010 met de kunstopdracht Westpoort en het project Groter dan Groningen, dat de fysieke en mentale grenzen van de stad thematiseerde. > In de begeleiding van de kunstopdrachten hanteren we beproefde en nieuwe methoden om bewoners te laten participeren. > We adviseren als gevolg van de toename van kunstinitiatieven uit de wijken veelvuldig andere diensten en derden over procedures en regelgeving rondom kunst in de openbare ruimte. > Het Kunst op Maat (KOM) beleid, gestart in 2006, is in de CBK organisatie een loot aan de stam van Kunst op Straat. Met KOM werven we extern opdrachten bij non-profit instellingen en het bedrijfsleven. Groninger startende kunstenaars doen hiermee ervaring op en de opdrachtmarkt wordt gestimuleerd. Zestien opdrachten rondden we succesvol af, er starten jaarlijks minimaal drie nieuwe. Kunst op Maat is een kweekvijver, mede voor Kunst op Straat. De financiering van KOM is vastgelegd in de Cultuurnota, reden waarom het in deze nota verder niet aan bod komt. > Het CBK werkt altijd samen met andere organisaties, zoals scholen, woningcorporaties, de Dienst Landelijk Gebied, Platform GRAS, de MJD, Regiovisie Groningen-Assen etc. Nieuw accent: KOS Internationaal Voor de keuze van kunstenaars of samenwerkingspartners kijken we altijd landelijk om ons heen, met oog voor lokaal talent en af en toe een blik over de grens. Wat dat laatste betreft: we realiseerden de Madonna der Nevelen met de Belgische kunstenaar Luk van Soom, werkten met de Dienst Landelijk Gebied aan de viewer Meerstad in een samenwerkingsproject met Portugal, Spanje, België en Polen (interreg) en gaven recent opdracht aan Philip Glass die in New York woont. Het CBK wil zijn internationale gerichtheid vergroten, vooral omdat het inspirerend is en vanuit de kunst gezien steeds onlogischer wordt je geografisch te beperken. Kunst is door haar aard niet gebonden aan grenzen, het heeft weinig last van taalbarrières. De globaliseringtendens is misschien juist daarom in kunst zo sterk merkbaar. Denk bijvoorbeeld aan de opmars van ‘artist in residence’ plekken wereldwijd. Deze tendens, die aansluit bij de in de cultuurnota verwoorde ambitie tot internationa-lisering, willen we een plaats geven in ons KOS beleid. Het past ook bij eerder genoemde wens om kunstwerken te realiseren met grote allure en impact, bijvoorbeeld van internationale kunstenaars. Voor de uitstraling en variëteit van onze KOS Collectie is dat goed en ook voor het kunstklimaat in de stad. Het geeft uiting aan Groningen als ambitieuze cultuurstad en stimuleert de wisselwerking tussen lokale en internationale kunst(enaars). Aan werken met internationale bekende kunstenaars hangt meestal een hoger prijskaartje, als het gaat om research, honoraria, reis- en verblijfkosten, etc. Om dit binnen het KOS-budget te kunnen financieren kiezen we voor internationalisering bij gerichte (samenwerkings-)projecten en opdrachten op A-locaties, waarbij ook potentiële medefinanciers in beeld zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de Oostwand/Forum locatie, die vraagt
-5-
om een opvallend kunstwerk van een kunstenaar met naam en faam. Met diverse betrokken partijen zijn de voorbereidingen hiervoor gestart. Toekomstige thema’s Belangrijke onderwerpen die we onderzoeken op toepasbaarheid in ons beleid zijn duurzaamheid en healthy ageing. Leidraad hierbij is: hoe laten we kunstenaars via hun creatieve, innovatieve inbreng concreet bijdragen aan deze maatschappelijke vraagstukken. We zijn in gesprek met de Stichting Kunst en Openbare Ruimte (SKOR) die het CBK benaderde voor een kunstopdracht rondom ‘gezond ouder worden’.
2 - Beeldenbeheer en publieksactiviteiten Kunst op Straat Het Beeldenbeheer in Groningen is goed geregeld, in nauwe samenwerking met Stadsbeheer. In het KOS budget is jaarlijks €15.000 gereserveerd voor de plaatsing en het eerste onderhoud van nieuwe kunstwerken. Het onderhoud van de 400 bestaande beelden komt ten laste van het onderhoudsbudget van Stadsbeheer. Nieuwe media projecten zoals in parkeergarages en op de Eelderbaan vergen meer of speciaal onderhoud, daarom worden hiervoor per opdracht aanvullende (financierings-)afspraken gemaakt. Bij het beeldenbeheer hoort ook advies aan andere diensten en derden over procedures en (wettelijke) regelgeving rondom kunst in de openbare ruimte. Meer over deze toegenomen adviestaak en aanbevelingen op dit gebied verderop bij Werken in de Wijken. Voor Publieksactiviteiten KOS is in de cultuurnota een jaarbedrag van €15.000 gereserveerd. Hiermee worden activiteiten georganiseerd, zoals tentoonstellingen, lezingen, tijdelijke opdrachten, rondleidingen en bustours. Doel is zo nieuwe kunstwerken te laten ‘landen’ bij het Groninger publiek, door ze een context te geven. Via het educatienetwerk en gerichte communicatie worden zoveel mogelijk doelgroepen betrokken bij Kunst op Straat. Na Groter dan Groningen (in 2010) waarin vooral de uitdijende stadsgrenzen centraal stonden, verleggen we in 2011 de aandacht naar de binnenstad. Groei en verandering vormen ook daar een boeiend uitgangspunt. Hoe oriënteren mensen zich, zeker nu vaste routes en herkenningspunten (tijdelijk of permanent) veranderen. We sluiten aan bij de Oostwand/Forum bouwplannen en ook bij het evenementenprogramma voor de binnenstad, van bijvoorbeeld Minerva, Noorderlicht, Noorderzon down-town en Marketing Groningen. Voor 2012 verwachten we met het publieksproject opnieuw aan te sluiten op actuele ontwikkelingen in de (binnen)stad.
Publieksproject Groter Dan Groningen; leerlingen AOC Terra bouwen aan kunstwerk Krijn de Koning
foto Patrick de Gier
-6-
De website www.staatingroningen.nl Aparte vermelding vraagt de digitale gids van de stad Groningen waar we vanaf 2004 samen met Platform GRAS aan werken. Hierin zijn alle 400 kunstwerken in de openbare ruimte en 926 gebouwen in de stad opgenomen. Zowel www.kunstopstraat.nl als www.architecuurgids.org worden druk bezocht. Nieuwe ICT ontwikkelingen vragen om aanpassing van de gebruiksvriendelijkheid. Een goede aanleiding om ze grondig te verbeteren en te vernieuwen. We voegen Kunstopstraat.nl en architectuurgids.org samen tot één nieuwe site met de gebouwen, kunstwerken en stedenbouwkundige kenmerken van de stad Groningen. Daarbij hoort een nieuwe naam: www.staatingroningen.nl. De belangrijkste vernieuwingen: de zoekfuncties worden verbeterd, via trefwoorden maar ook via de plattegrond van de stad. Informatie over de totstandkoming van de stad wordt toegevoegd en is per stadsdeel opvraagbaar. De vormgeving wordt aantrekkelijker en iedereen kan straks zijn eigen kunst- en architectuurroutes samenstellen. En educatie wordt een vast onderdeel van de site, met speciale opdrachten voor het onderwijs en voor individuele jongeren. Ook het beheer van de kunstwerken wordt integraal toegevoegd aan de site, maar dan aan de ‘achterkant’; niet voor publiek toegankelijk, wel voor de beheermedewerkers bij verschillende diensten. In januari 2011 zal de lancering van de nieuwe site gepaard gaan met promotieactiviteiten voor diverse doelgroepen.
3 - Werken in de wijken, initiatieven van derden Het CBK werkt graag en veelvuldig in de wijken, samen met andere partijen. Bewoners en andere betrokkenen participeren op onze uitnodiging in kunstcommissies. Soms is het omgekeerd en participeren wij in een wijkinitiatief. Het Kunst op Straat beleid is steeds leidend; bij de uitvoering van de gemeentelijke kunstopdrachten èn bij de beoordeling van aanvragen of begeleiding van andermans initiatieven. Op die manier dragen we zorg voor de kwaliteit en het (toekomstig) beheer van kunst in de openbare ruimte. Werken in wijken Buurt- of wijkgericht werken is al jaren een vast ingrediënt bij Kunst op Straat. We kijken naar een logische verdeling van kunst over de stad, betrekken er zoveel mogelijk partijen bij en stemmen af met andere ‘wijkbespelers’ zoals Stadsdeelcoördinatie, scholen en corporaties. Een nieuw kunstwerk moet niet als een vreemde ufo in de omgeving neerkomen, maar daar juist een goede landing krijgen. Daarom betrekken we bewoners vanaf de start bij de realisatie van een kunstopdracht. Ze hebben zitting in de kunstcommissie en zijn vaak een ingang naar de rest van de wijk via buurtkranten, wijkwebsites, informele wijknetwerken etc. Deze werkwijze, waarin participatie is ingebakken, wordt bijvoorbeeld toegepast in Corpus den Hoorn. Daar namen bewoners zelf het initiatief voor een kunstopdracht, die momenteel onder CBK regie in uitvoering is, met budget van het Nieuw Lokaal Akkoord (NLA). Een aantal buurtgenoten koos in de kunstcommissie voor drie kunstenaars. Vervolgens kozen zij daaruit, na een rondleiding en een gesprek tussen de kunstenaars en de bewoners, voor Frank Havermans. Die ontwerpt nu voor een groenstrook aan de Hoornse Dijk een ontmoetingsplek. Het proces en het eindresultaat passen op deze manier zowel bij de wensen van de buurt als binnen het Kunst op Straat beleid. Het CBK ziet dit als ideaal voor de stad, maximale participatie onder professionele regie. Adviestaak Was het CBK vroeger één van de weinige partijen die kunst in de openbare ruimte realiseerde, tegenwoordig is er een grote diversiteit aan initiatiefnemers. Dat heeft alles te maken met de gemeentelijke wens om -7-
mensen meer inbreng te geven in hun directe woonomgeving en de aanmoediging van culturele wijkinitiatieven. Vanwege de expertise op kunstgebied en de verantwoordelijkheid voor het beheer van Kunst op Straat raadpleegt men vaak het CBK. Bijna wekelijks komen er vragen binnen van enthousiaste wijkbewoners en wijkondersteunende instanties. Met die fors toegenomen vraag - ook uit de gemeentelijke organisatie zelf - is de adviestaak een veelomvattender onderdeel van de KOS uitvoeringspraktijk geworden. We ontwikkelden manieren om onze expertise breder in te zetten. En toetsingscriteria, om te beoordelen wanneer we ‘eerste hulp bij kunstopdrachten’ bieden en wanneer we beter kunnen ombuigen of afwijzen, vanuit de zorg voor kwaliteit en beheer. Als het gaat om amateurkunst verwijzen we altijd door naar het Kunstencentrum. Als het gaat om professionele beeldende kunst en om activiteiten in de openbare ruimte is men aan het juiste adres. Alle binnenkomende vragen en ideeën worden getoetst aan de vijf aandachtsgebieden van het KOS beleid. Als het daarin past wordt gekeken of het CBK mensen en budget kan inzetten om een initiatief verder te ontwikkelen. Soms past het niet in het KOS beleid - inhoudelijk, budgettair of qua planning – maar is het plan wel kansrijk. Bijvoorbeeld een goed plan voor de openbare ruimte van een particulier, een organisatie of een gemeentelijke dienst. Dan biedt het CBK zijn expertise aan door bijvoorbeeld te adviseren over de aanpak, deelname van (Groninger) kunstenaars en/of over juridische zaken zoals contracten en auteursrecht. En standaard wordt dan ook gewezen op de gemeentelijke richtlijnen voor beheer en zonodig overlegd met Stadsbeheer. Als plannen niet passen binnen het Kunst op Straat beleid en niet kansrijk zijn (zoals een weinig vertrouwenwekkende organisatie en/of een onduidelijke motivering, weinig ruimte voor een deelnemende kunstenaar, te verwachten juridische- of beheersmatige problemen) worden ze afgewezen. Dat betekent dat het CBK geen steun verleent en negatief zal adviseren in geval van vergunningaanvraag bij Stadsbeheer. Aanbevelingen Goede initiatieven monden zonder deskundig advies en duidelijke regelgeving niet zomaar uit in geslaagde kunstwerken in de openbare ruimte. Een goede procesgang, tijdige checks op wet- en regelgeving, oog voor kwaliteit, duurzaamheid en het toekomstig beheer lonen. Onze overtuiging is dat we als gemeente die randvoorwaarden moeten creëren, om frustraties, onnodige vertraging en mislukking te voorkomen. Daarvoor is het praktisch om het vergunningstelsel op een aantal punten aan te passen. Aanrader is als voorwaarde op te nemen dat kunstactiviteiten niet strijdig mogen zijn met het gemeentelijke Kunst op Straat- en beheerbeleid. En kunstactiviteiten in de openbare ruimte zouden bij voorkeur tijdelijk moeten zijn. Bij activiteiten van meer permanente aard hoort een toetsing op afspraken over eigendom, aansprakelijkheid, beheer en onderhoud(sbudget) door Stadsbeheer. Advisering, toetsing en besluitvorming moeten helder worden belegd en aan alle betrokken partijen - intern en extern - duidelijk zijn. Initiatieven van derden We vinden het belangrijk om andere partijen te stimuleren en financieel te ondersteunen bij het organiseren van kunstprojecten in de openbare ruimte, om ook interessante initiatieven buiten het KOS beleid kansen te geven. We willen daarom een bestaand budget van € 48.000, - blijven reserveren om wel of niet wijkgebonden initiatieven van derden te subsidiëren. Voorbeelden van eerder gehonoreerde initiatieven zijn: Laagland op een voetstuk (projectie op Stadhuis), Dichtbundel Poëzie op sokkels, Kunstproject Radijsstraat, Programmering Videobusstop Emmaplein door NP3, Kunstproject Nieuwe Weg, Herinneringsteken Jodenkamp (realisatie 2011).
-8-
4 - Personele inzet en financiën Een ambtelijke projectgroep bestaand uit vertegenwoordigers van het CBK en RO/EZ bekijkt waar de gezamenlijke kansen liggen voor Kunst op Straat en doet bestedingsvoorstellen. De rolverdeling is verder als volgt. Het CBK is eindverantwoordelijk voor het KOS-beleid (opstellen programma, opdrachtrealisatie, begeleiding van en advisering over de uitvoering en onderhoud van KOS-projecten). De rol van de dienst RO/ EZ richt zich op advisering bij genoemde taken, inzet bij het zoeken van nieuwe projecten en verankering daarvan in de startaanvragen en het beschikbaar stellen van budgetten. Het fysieke onderhoud van de kunstwerken ligt bij Stadsbeheer. Bij het CBK werkt het KOS-team aan de uitvoering van het beleid (opdrachten, beheer en publieksactiviteiten): een coördinator annex projectleider (0,8 fte), een projectleider KOS (0,6 fte), een projectleider Kunst Op Maat (0,6 fte), een medewerker beeldenbeheer en een beeldenwacht (0,5 en 0,2 fte), ondersteund door een communicatiemedewerker en de directeur. Het educatieve aanbod van het CBK, waar jaarlijks ca. 4000 scholieren gebruik van maken, kent ook diverse Kunst op Straat mogelijkheden. Vier externe deskundigen adviseren bij Kunst op Straat, nemen beurtelings deel aan selectievergaderingen en samen adviseren zij over nieuw KOSbeleid en initiatieven van derden. Recent is een adviseur nieuwe media toegevoegd. Extra personele inzet De afgelopen jaren bleek dat de KOS werkzaamheden de personele capaciteit ver te boven gingen. Voor de uitvoering van het programma 2009-2012 werd daarom een tweede projectleider (0,4 uitbreiding) aangesteld. Daarmee is niet voorzien in de toegenomen advies- en begeleidingsvraag vanuit de wijken en van derden. Om te zorgen voor een gezonde financiële basis voor de uitvoering van KOS leggen we vanaf 2010 een relatie tussen opdrachten, advisering en budgetten, net zoals bij de uitvoering van bouwprojecten gebruikelijk is. Op basis van praktijkvoorbeelden en tijdschrijfgegevens in de afgelopen jaren kon worden vastgesteld welk percentage begeleiding nodig is voor kleine/tijdelijke opdrachten, voor middelgrote en voor grote complexe opdrachten. De begeleidingskosten variëren van 10% tot 20% van het opdrachtbudget. In de jaarlijkse afrekening van KOS budgetten (bij ROEZ, OCSW en aan derden) zal met ingang van 2010 dit percentage worden meegenomen, de verschillen in opdrachtomvang in acht nemend. Waar er voorheen opdrachten door beperkte capaciteit soms lang moesten wachten op uitvoering ligt er nu een strakkere relatie tussen plan en uitvoering. Per opdracht wordt tussen de 10 en 20% bijgeraamd voor de uitvoeringskosten, dat kan betekenen dat er gespaard moet worden, of dat er meer derde geldstroom moet worden aangeboord. Door de relatie met grote bouwprojecten in de stad lijkt de uitvoering daarvan realistisch. Dat betekent ook dat beeldenbeheer en beeldenwacht, inclusief vraagbaak voor derden, communicatie en begeleiding publieksprojecten ten laste blijven komen van de CBK (OCSW) personeelsbegroting. Ook het basisdeel van de Kunst op Straat werkzaamheden blijft daaronder vallen, immers rondom alle opdrachten is een acquisitie-, oriëntatie- of onderzoeksfase die niet in rekening kan worden gebracht. De aan concrete KOS opdrachten gekoppelde begeleiding wordt verdisconteerd in de opdrachtbudgetten. Financiën De financiering van de uitvoering van de projecten werden door RO/EZ tot dusver uit het ISV gedekt. Tot en met 2009 was een vaste bijdrage van 100.000 euro per jaar beschikbaar en – als er geen of te weinig geld -9-
uit de projectbegrotingen van RO/EZ beschikbaar kwam – nog eens 100.000 euro uit de vrijval ISV, in totaal 200.000 euro per jaar voor de uitvoeringskosten. Met ingang van een nieuwe ISV-periode in 2010 is de doeluitkering voor Kunst op Straat verdwenen. Ons college vindt kunst in de openbare ruimte echter van wezenlijk belang voor de leefbaarheid van wijken en buurten en voor de dynamiek in de binnenstad. Wij stellen daarom voor in de ISV III periode (2010-2014) een jaarlijkse basisbijdrage van 160.000 euro beschikbaar te blijven stellen voor dit doel. Hierin is de 20% korting op het gehele ISV budget doorvertaald. Voor 2010 is dit bedrag al toegezegd door de raad bij de vaststelling van het meerjaren ontwikkelingsprogramma (MOP). De realisatie van kunstopdrachten beslaat vrijwel altijd meerdere jaren. Per jaar worden nieuwe opdrachten gestart, wordt aan andere doorgewerkt en vinden er opleveringen plaats. Een opdrachtbudget bedraagt gemiddeld tussen de 50.000 en 300.000 euro, afhankelijk van de omvang en duur van de opdracht, de locatie, de gekozen kunstenaar en extra activiteiten. In de fianciële bijlage achteraan is het totale aantal onder handen zijnde opdrachten, plus de bijbehorende KOS middelen, inzichtelijk gemaakt. Om de benodigde uitvoeringsbudgetten (minimaal 200.000 op jaarbasis) op peil te houden stellen wij voor actief samenwerking te zoeken met andere partners voor de realisatie van kunstopdrachten. Zoals vermeld realiseren we steeds vaker kunstopdrachten samen met derden, die een substantieel aandeel in de kosten dragen1. In de periode 1997 – 2009 is gemiddeld 25% van het budget voor kunstopdrachten bij derden gegenereerd. Deze incidentele geldstroom willen we de komende jaren continueren en verder uitbouwen door bij grote nieuwbouwprojecten (woningbouw, jongerenhuisvesting, culturele voorzieningen, zorgvoorzieningen, kantoren en onderwijsgebouwen) in een vroeg stadium contact te zoeken met de ontwikkelende partij. Dat geldt uiteraard ook voor onze eigen gemeentelijke investeringen in bijvoorbeeld de wijkvernieuwing, het Nieuw Lokaal Akkoord, de nieuwbouw van de dienst Sozawe, het station Europapark, het Groninger Forum en bij de aanleg van de Regiotram. Met gerichte opdrachten kunnen wij zowel intern als extern additionele middelen genereren voor Kunst op Straat, waarbij we ons creatief zullen voegen naar de mogelijk andere aard en omvang van (bouw)activiteiten door de gevolgen van de kreditecrisis. Het CBK en de dienst RO/EZ zullen proactief voorstellen doen waar en wanneer zich gelegenheden voordoen in de komende collegeperiode. In het jaarlijks door de raad vast te stellen jaarprogramma zullen wij rapporteren over de resultaten van deze inspanningen.
Besluitpunten Het college besluit tot het: > Vaststellen van de beleidskaders periode 2010-2014 > Vaststellen basisbudget € 160.000 uit ISV III voor 2011-2014 > Vaststellen van de bestedingsvoorstellen 2010 en 2011
Noot1 In de periode 1997-2008 werd op een budget van €2,4 miljoen voor Kunst op Straat een budget van € 511.720 gegenereerd bij derden, zoals woningbouwcorporaties, een waterschap, een vastgoedontwikkelaar, een bank, Interreg en een Rijksdienst. In die periode werd bij de dienst RO/EZ €286.760 aanvullend budget gegenereerd. Samen zijn dat een kleine 800.000 = 25% van het totaalbudget. Vanaf 2008 zien we zelfs een stijging van de bij derden gegenereerde en nog te verwachten gelden in verband met het Nieuw Lokaal Akkoord, maar ook door meer menskracht voor acquisitie beschikbaar te hebben.
- 10 -
