KULAK Wetenschapsreis Normandië 11-14 april 2011
1
Inleiding
Na de bijzonder geslaagde wetenschapsreis vorig jaar in Duitsland, trekken we nu naar een geliefkoosd Duits “buitenverblijf”, hoewel hier al enige tijd (zo’n kleine 67 jaar) nog maar weinig Duitsers te bespeuren zijn. Ja, je raadt het goed! We zijn in Normandië, de streek best bekend om D-day. De dag waarop onze goede vriend Adolf getrakteerd werd op een staaltje Anglo-Amerikaanse Grundligkeit. Deze streek staat natuurlijk niet enkel bekend om die ene historische dag, maar ook om zijn mooie natuur, historische steden, Willem Van Normandië en de legendarische Calvados.
2 2.1
Cultuur Geschiedenis
Normandië ontleent zijn naam aan de Noormannen. Hun leider Rollo kreeg in 911 het hertogdom Normandië in leen van de Westfrankische koning Karel de Eenvoudige. De Vikingen of Noormannen waren Germanen die een Noord-Germaanse taal spraken. Ze waren echter in aantal maar een kleine bovenlaag heersend over de oorspronkelijke bevolking van Normandië, die sinds de tijd der Romeinen Romaanstalig waren. Binnen een paar generaties spraken hun nakomelingen alleen nog maar ‘Normandisch’ wat in essentie een Romaans dialect is. Zo sprak ook Rollo’s nakomeling Willem de Veroveraar Normandisch. Nadat hij in 1066 Engeland had veroverd, vormden de Normandische edelen de nieuwe toplaag in Engeland. Zij beïnvloedden diepgaand de Angelsaksische taal waaruit ten slotte het moderne Engels ontstond. Na de slag bij Bouvines (1214) verloor de Engelse koning Jan zonder Land (die als afstammeling van Rollo ook hertog van Normandië was) het hertogdom aan de Franse koning. De Engelsen zouden Normandië heroveren in 1346, aan het begin van de Honderdjarige Oorlog, na de slag bij Crécy en in 1415, na de slag bij Azincourt. In het laatste decennium van die oorlog verloren de Engelsen Normandië definitief.
1
Wetenschapsreis 2011-Normandië 2.1.1
D-day
“Going to war without France is like going hunting without your accordeon” –Norman Swarzkopf
6 juni 1944: Bij dageraad moeten de Duitsers zich serieus verslikt hebben in hun braadworst met Zauerkraut wanneer ze de horizon afspeurden, toen een vloot van 6000 schepen en 12000 vliegtuigen een continue stroom van 3.000.000 soldaten, parachutisten en overaftelbaar oneindig veel zwaar geschut op hun onneembaar gewaande Atlantikwall begonnen uit te stortten. Na 2 jaar voorbereiding slaagden de geallieerde Amerikaanse, Engelse en Canadese troepen erin om onder leiding van Eisenhower en Montgomery de kusten van Normandië in te nemen, na wat één van de grootste organisatorische verwezenlijkingen ooit moet zijn geweest. De verwoestende gevolgen kun je nog overal in Normandië terugvinden. In een zeer korte periode slaagden de geallieerden erin om vanuit het niets een goed getraind vrijwilligersleger te vormen, ondersteund door duizenden speciaal gecreëerde voertuigen, wapens en genietroepen. En het strafst van al was misschien wel het feit dat ze dit allemaal van de Duitse inlichtingendienst konden verbergen. Door uitgebreide afleidingsmanoeuvres waren tot 6 juni Hitler en zijn generaals er rotsvast van overtuigd dat het nauw van Calais het doelwit was en niet de kusten van Normandië. Dit verrassingselement, samen met het feit dat de troepen in Normandië enerzijds te oud of te jong waren om nog enig weerwerk te kunnen bieden leidden tot het feit dat de Duitsers al snel terrein verloren en de invasie een feit was. Een leuk weetje is trouwens dat Hitlers gevreesde tankformaties de hele eerste dag niet in actie kwamen, omdat die onder zijn persoonlijk bevel stonden en hij zijn ordonnansen had verboden om hem die dag te wekken. Toen Hitler laat die dag pas wakker werd was het pleit al verloren en kwamen zijn tanks te laat.
2.2 2.2.1
Steden Caen
Caen is de hoofdstad van de regio Basse-Normandie. Het is de préfecture van het 14e departement: Calvados, en ligt 15 kilometer landinwaarts vanaf Het Kanaal. Caen is een gerenommeerde universiteitsstad, met een aantal befaamde ex-studenten, zoals de wiskundigen Henri Poincarré1 en Pierre-Simon Laplace. De stad is ook bekend omwille van de bouwwerken uit de tijd van Willem de Veroveraar, die in deze stad begraven ligt. Omwille van de grote vernielingen tijden WO II is het wel de minst ‘Normandisch aanvoelende’ stad. 1
Gekend van zijn, inmiddels bewezen, vermoeden: Zij V een compacte driedimensionale (topologische) variëteit (zonder rand). Kan de fundamentaalgroep van V triviaal zijn zonder dat V homeomorf is met S3, de driedimensionale sfeer?
2
Wetenschapsreis 2011-Normandië 2.2.2
Bayeux
Bayeux is ook gelegen in het departement Calvados in de regio Basse-Normandie. De stad telt ongeveer 15.000 inwoners, die Bayeusins of Bajocasses worden genoemd. De stad is gesticht in de Keltische tijd. De naam van de stad stamt af van de naam van de stam die er in die tijd leefde, De Bajocassen. In 1077 wordt, in opdracht van de bisschop Odon de Conteville, de halfbroer van Willem de Veroveraar, begonnen met de bouw van de befaamde kathedraal Notre-Dame. Na D-day werd het als eerste grote stad bevrijd en voor enkele dagen als ’hoofdstad van het bevrijde Frankrijk’ benoemd. Bayeux is vooral bekend om het Tapisserie de Bayeux, ook bekend als het Wandkleed van Bayeux. Het wandkleed verbeeldt het verhaal van de invasie in Engeland door Willem de Veroveraar en de daaropvolgende veldslag bij Hastings in 1066. Eigenlijk is het geen wandkleed, maar een borduurwerk. Volgens de overlevering heeft koningin Mathilde, bijgestaan door haar hofdames, het kleed geborduurd, maar waarschijnlijk is het in Engeland gemaakt, ongeveer twintig tot dertig jaar na de gebeurtenissen waar het over vertelt. Een andere overlevering vertelt dat Napoleon Bonaparte en Adolf Hitler het wandkleed hebben bestudeerd om te leren hoe ze Engeland konden veroveren, maar de invasie van Willem de Veroveraar is de laatste succesvolle invasie van Engeland gebleven. In ieder geval is zeker dat Napoleon het wandkleed in 1803 naar Parijs heeft laten komen om het aan de Parijzenaren ten toon te stellen. Het wandkleed is te bezichtigen in het Centre Guillaume le Conquérant in Bayeux. 2.2.3
Arromanches
Arromanches is vooral bekend om het feit dat het de plaats was waar één van de grootste technische prestaties van de twintigste eeuw werd geleverd. Op D-day werden er twee reusachtige kunstmatige havens aangebracht, de zogenaamde Mulberrys, van waarop vlot brandstof, voedsel en ammunitie kon worden aangevoerd naar de troepen. De 600.000 ton wegende constructies werden de dag zelf nog aangesleept uit Engeland en zorgden voor de toevoer van 500.000 voertuigen en 400 miljoen ton voorraden. Enkele dagen later werden ze reeds zwaar beschadigd door een storm, maar toch vormden ze een onmisbaar deel van de overwinning. 2.2.4
Rouen
Het aan de Seine gelegen Rouen is de hoofdstad van het Franse departement SeineMaritime. Rouen is een stad met een lange geschiedenis en was al gekend bij de Romeinen als Rotomagus. Tijdens de Honderdjarige Oorlog viel de stad in handen van de Engelsen (1419) en in 1431 stond in Rouen de brandstapel waarop Jeanne d’Arc als ketterse ter dood werd gebracht. Het symbool van de stad is een monument, het Gros-Horloge, een groot middeleeuws uurwerk dat boven de gelijknamige straat hangt. De toonaangevende bouwstijl in Rouen, de zogenaamde flamboyante gotiek, is duidelijk zichtbaar in de kathedraal, het justitiepaleis en nog twee kerken. Verder is er nog een voormalige necropolis, aître Saint-Maclou, ontstaan in de tijd van de Grote Pest.
3
Wetenschapsreis 2011-Normandië
2.3
Gastronomie
De Normandische keuken bedient zich, in de beste Franse traditie, bij voorkeur van de producten van eigen bodem en eigen kusten, de zogenaamde produits du terroir. De zee levert vele soorten vis en zeevruchten en de vele boomgaarden met appelbomen brengen cider2 en calvados3 voort. Cider wordt verkregen door het gisten van appelsap. Op de verzameling van cider is er volgende partitie; cidre doux (alcoholgehalte tot 3%, erg zoet), cidre brut (4.5%, lager suikergehalte) en cidre demi-sec/sec (praktisch alle suiker is weggegist). Vanuit cider kan dan ook calvados worden gedestilleerd, hiermee bereikt men een alcoholgehalte van 40%. Calvados van hoge kwaliteit krijgt, net als wijn, een AOC-label4 .
3
Bezoeken
3.1
Le Havre en Pont de Normandie
Le Havre is de grootste haven van Frankrijk. Doordat het een diepzee haven is kan het gedurende het hele jaar alle klasses van vrachtschepen ontvangen zonder enige begrenzing door de getijden. Om Le Havre vlot met Honfleur te verbinden is de Seine overspannen met de Pont de Normandie. Deze is met een totale lengte van 2.143,21 meter, de langste brug in zijn soort in Europa. De brug is een tui- of kabelbrug, dit type kenmerkt zich door een rijdek dat is opgehangen aan dikke kabels (de tuien). De kabels zijn rechtstreeks bevestigd aan twee pilaren (pylonen). De twee betonnen pilaren hebben de vorm van een omgekeerde Y en hebben elk een gewicht van 20.000 ton en zijn 214,77 meter hoog. Meer dan 19.000 ton staal en 184 kabels waren nodig voor de constructie van de pilaren.
3.2
Normandy American Cemetery and Memorial
De Normandy American Cemetery and Memorial is een Amerikaanse militaire begraafplaats en monument ter nagedachtenis aan de overleden Amerikaanse soldaten ten tijde van de Slag om Normandië. De begraafplaats ligt in het dorp Colleville-sur-mer. Alhoewel de begraafplaats iets meer dan 35000 m2 groter is dan de grootste Britse begraafplaats op het Europese vasteland, namelijk Tyne Cot Cemetery in Ieper, telt de begraafplaats iets meer dan 2500 lichamen minder. Op de begraafplaats liggen 9.386 Amerikaanse soldaten begraven waarvan één soldaat uit de Eerste Wereldoorlog. Er zijn ook 307 ongeïdentificeerde mensen begraven. Het stuk grond werd officieel overgedragen aan de Amerikaanse Overheid, waardoor je je in feite in de USA bevindt als je de begraafplaats bezoekt. 2
appelsap iets pittiger appelsap 4 Appellation d’origine contrôlée; kwaliteitslabel op voedingsproducten dat te maken heeft met kwaliteit, productiemethode en terroir. 3
4
Wetenschapsreis 2011-Normandië
3.3
Cargill
Cargill is een Amerikaans agro-industrieel concern dat wereldwijd ongeveer 135000 werknemers telt in 66 landen. Het bedrijf is in 1865 opgericht door William Wallace Cargill als een graanopslagonderneming. Het bedrijf profiteerde van de explosieve economische expansie en werd actief in meelfabrieken, houtwinning, een spoorweg, verzekeringen, en graanopslag. Omstreeks 1940 werden ook activiteiten ontplooid op het terrein van veevoer, sojaverwerking, zaden en productie van plantaardige oliën en voedingszouten. In hun vestiging in Rouen verwerken ze de basisgrondstof, namelijk cacaobonen, tot een hele reeks van chocolade-gerelateerde producten.
3.4
GANIL : Grand Accélérateur d’Ions Lourds
Zoals de naam reeds doet vermoeden gebruiken ze bij GANIL een deeltjesversneller om nuclei of atoomkernen te doen versnellen tot één derde van de snelheid van het licht (100.000 km/s) om die dan te doen botsen met stationaire atoomkernen. Hun bedoeling is om meer te weten te komen over de elementaire deeltjes waaruit de atoomkernen zijn opgebouwd (quarks bijvoorbeeld) en zo vooruitgang te boeken in diverse onderzoeksgebieden; kernen atoomfysica, sterrenkunde, materiaalkunde en radiobiologie. GANIL-SPIRAL(2) is het grootste versnellercomplex in Frankrijk en één van de twee grootste faciliteiten voor zware-ionen-versnelling in Europa (samen het GSI in Darmstadt).
4
Praktische Punten
4.1
Wat moet er in mijn rugzak?
• paspoort • studentenkaart • siskaart/world assistance card • een picknick voor op de heenreis • EHBO-kit • genoeg geld om 4 dagen te overleven (Let op! Enkel de ontbijten en 1 avondmaal zijn inbegrepen.) • verse onderbroeken (optioneel) • voldoende verse kleren voor 4 dagen • een Fristi • regenjas • een extra valies om calvados in te stoppen • badhanddoek 5
Wetenschapsreis 2011-Normandië • uw beste Frans • een briefje met bloedgroep én resusfactor • geen te grote koffer • tandenborstel en tandpasta • douchegel, washandje, zeep • een koekje, voor bij de fristi • nog een valies voor calvados • nog een koekje • kousen • foto-toestel • Frans-Nederlands zakwoordenboek
4.2
Afspraken
Om de reis in goede banen te leiden, dient iedereen zich aan de volgende afspraken te houden: • Gedurende de hele reis is een belangrijk gegeven: Don’t mention the germans! • Op de bus – De buschauffeur is baas op de bus, we schikken ons naar zijn reglementen. – Wij tolereren geen ongepast gedrag ten gevolge van overmatige alcoholconsumptie. – Er wordt niet speciaal gestopt voor mensen met een kleine blaas. – Voor mensen met ontwenningsverschijnselen zal S.Rebry op regelmatige tijden een wiskundige oefening uitwerken via de micro. – We houden de bus ten allen tijde proper! • In het hotel – Het storen van andere gasten wordt niet door de vingers gezien – Indien je zat bent, gelieve het hotel proper te houden. Kotsen doe je in het toilet of je eigen valies. – Je respecteert de nachtrust van je medemens. – Als we klachten krijgen over iemand, dan staan we er persoonlijk voor in dat deze persoon zelf overnachting mag gaan zoeken.
6
Wetenschapsreis 2011-Normandië • We verwachten dat iedereen op tijd is, waar hij moet zijn. Als je te laat bent, vertrekt de bus zonder jou. Hotel: F1 CAEN Nord MEMORIAL ZA du clos barbey 14280 St Contest tel:+33 891 705204 Nuttige telefoonnummers • F1 Hotel: +33 891 705204 • Tim: +32 495 122317 • Tom: +32 478 834846 • Simon: +32 478 253457 • Sebastiaan: +32 479 012132
7
Wetenschapsreis 2011-Normandië
4.3
Reisschema
Maandag 11 april 7u30. Stipt vertrek aan de KULAK, parking gebouw A; Kortrijk–Le Havre (350 km) 12u-14u Lunch en verkenning van Le Havre op eigen gelegenheid 14u–16.30u Geleid busbezoek aan de haven van Le Havre 16.30u–17u Busrit naar Pont de Normandie 17u- 18.30u Te voet over de Pont de Normandie tot bezoekerscentrum aan overkant. (lafaards mogen met de bus) 18.30u–19.30u busrit Pont de Normandie – Caen (75 km) 19.30u–20u Inchecken in hotel 20u Bus van hotel naar centrum Caen voor vrije avond 21u45u Busrit Caen centrum – hotel. Wie later wil blijven, kan te voet terug naar het hotel.(3.5km) Dinsdag 12 april 7u-8u Opstaan en ontbijt 8u-9u busrit Caen – Colleville sur Mer (50 km) 9u-10u Bezoek begraafplaats 10u-10.45u Busrit Colleville sur Mer – Arromanches (20 km) 10.45u–12u Geleid bezoek aan Muséé de debarquement 12u-13u Vrij in Arromanches (lunchpakket) 13u-13.30u Busrit Arromanches – Bayeux (10 km) 13.30u-17.30u stadsspel in Bayeux 17.30u-18.30u bezoek aan Tapisserie de Bayeux (beroemde tapijt van Bayeux) voor de liefhebbers toegangsprijs (€3.80 mits studentenkaart) zelf te betalen 18.30-22u Vrij eten en uitgaan Bayeux 22-23u Busrit Bayeux – Caen Woensdag 13 april 7u-8u Opstaan en ontbijt 8u-10u Busrit Caen – Grand Quevilly (Rouen) (130 km) 10u-12.30u Bezoek Cargill Cocoa and Chocolate 12.30u-13u Busrit Grand Quevilly – Rouen 13u-15u Vrij bezoek aan Rouen en lunch 15u-16.30u Rouen – Pont l’Eveque (80 km) 16.30u-18u Bezoek Calvados distillerie Père Magloire 18u-19u Busrit Pont l’Eveque – Caen 19u-22u Gezamenlijk eten in Flunch en kwis Donderdag 14 april 7u-8.30u Opstaan en ontbijt, lunchpakket samenstellen. Uitchecken, valiezen op de bus 8.30u-9u Busrit hotel – Ganil (5 km) 9u-11u Bezoek aan GANIL (deeltjesversneller) 11u-12u Busrit Caen – Asnelles (35 km) 12u–13.30u Bezoek oesterkwekerij La Calvadosienne 13.30u-15u Oesterdegustatie (ter plekke 6 oesters voor €4 (+wijn €5) of lunchpakket (niet-oestereters)) + vrij in Asnelles 15u-20u Busrit Asnelles – Kortrijk (450 km) 8
