Krachten bundelen in spruitenland Thema: markt. September 2009 Ondernemen in crisistijd: hoe doe je dat?

Krachten bundelen in spruitenland Thema: markt September 2009 „ Ondernemen in crisistijd: hoe doe je dat?

Kansrijk met koeien van... de eiwitkanonnen

Fidelity (Kian x Lightning) [KI-code: 97-6923]

s Nvi-topper s Percentage eiwit én kg eiwit s IJzersterk beenwerk sPinkenstier

Greenlake Cornelia 118 Eig.: fam. Zant-den Hartog, Watergang Foto: Alex Arkink

Bertil (Willis x Jocko) [KI-code: 97-6075]

s Nvi-topper s Super eiwitstier s Sterke uiers en benen s Pinkenstier

Cato 417 Eig.: F. D. Groot Nibbelink, Halle Foto: Alger Meekma

Fidelity

Bertil zb-basis rb-basis

zb-basis

nvi

+225

+277

kg melk

+850

% eiwit

+0,25

+0,19

% eiwit

+0,20

113

114

benen

benen

108

MEER INFORMATIE CRV-klantenservice H088 – 00 24 440 www.crv4all.com

„ IN DIT SEPTEMBERNUMMER

Í

In het hooi met… Telefonische Hulpdienst Agrariërs 13

Í

Vecozuivel: ondernemen zonder poeha 16

Í

Oud & Nieuw: duidelijke taken op Limburgs familiebedrijf 20

Crisis smeekt om zelfreflectie „ 4 Hordelopen voor ondernemers „ 7 NAJK in het nieuws „ 8 Bedrijfsovername „ 11 Boeren moeten niet zeuren „ 15 Sparren met JOOST „ 19 Even voorstellen: Jurgen Veron „ 23 Krachten bundelen in spruitenland „ 26 Strip en Sudokoe „ 29 Uit alle hoeken „ 30 COLOFON BNDR wordt uitgegeven onder verantwoordelijkheid van Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt en verschijnt vijf keer per jaar. Abonnementen op BNDR kosten 18 euro en lopen per kalenderjaar. Opzegging voor 1 december. Het blad is gratis voor NAJK-leden. Losse nummers zijn verkrijgbaar door storting van 5 euro op bankrekening 36.92.01.353 t.n.v. PJS te Utrecht, onder vermelding van het gewenste nummer van BNDR. Artikelen of illustraties kunnen alleen na overleg met de redactie worden overgenomen. Vragen of opmerkingen over de adressering? Neem contact op met één van de onderstaande organisaties: Provinciale AJK’s: Friesland 0512-305280, Groningen 0512-305283, Drenthe 0512-305281, Flevoland 0512-305282, Overijssel 026-4421942, Utrecht 026-4421942, Gelderland 026-3846233, Hollanden 023-5162274, Zeeland 0113-247729, Brabant 013-5821891, Limburg 0475-381777 of NAJK: 030-2769869. Redactie: Marije Wenneke, “Citaat”, Postbus 39, 6800 AA Arnhem, tel. 026-3241138, e-mail [email protected] Advertenties: Kees-Jan de Waal, Agripers, 088-8886723, e-mail [email protected] Vormgeving: www.duo-ontwerp.nl Druk: Drukmotief bv, Apeldoorn Op de cover: Arlee Tol, foto

Peptalk

Í

Oh, oh, oh wat gaat het slecht in Nederland. Het is crisis en iedereen zal het weten. De media staan bol van de negatieve berichten en in de agrarische sector is het al niets beter. De prijzen zijn te laag, de vraag te gering, de energierekening en voerkosten te hoog, de politici te onduidelijk en de toekomst te onzeker. Het valt niet mee om in deze tijden van economische malaise boer te zijn, dat is duidelijk. NAJK mengt zich, door te kiezen voor het jaarthema ‘Markt’, in het gesprek van de dag. Of liever gezegd: het gesprek van het jaar. Prima, maar dan wel graag stimulerende gesprekken over hoe we de schouders eronder kunnen zetten en de situatie van de Nederlandse boer kunnen verbeteren. Aan nog meer geklaag over hoe slecht het wel niet gaat, heb ik geen behoefte. Denk positief! Kijk naar kansen, niet naar problemen. Denk The Secret (je kent het misschien van Oprah Winfrey) en hoe wensen kunnen uitkomen, alleen maar door eraan te denken. Oké, dat gaat misschien wat ver, zo zweverig ben ik nu ook weer niet. Maar met positiviteit kun je meer bereiken dan met negativeit, daarvan ben ik overtuigd. Dus, als je de volgende keer tussen de beesten loopt, op de trekker zit of de gewassen inspecteert, denk dan niet: oh, oh, oh, wat is die melk/tomaten /aardappel/vleesprijs toch slecht. Nee, denk: wat heb ik toch een prachtig beroep! Wat kunnen wij Nederlandse boeren toch veel! Wat hebben we mooie beesten/grond/gebouwen/technieken/kennis tot onze beschikking! We laten ons niet ringeloren door zo’n crisisje! Wij gaan vol gas verder met mooie producten maken, de mensen van voedsel voorzien en het landschap fraai houden! Zo, als iedereen dat nu denkt en er ook naar gaat handelen, dan gaat het vast snel de goede kant op met de sector. Niks meer te klagen!

Anton Logemann

Marije Wenneke, Hoofdredacteur BNDR september 2009

„3

„ THEMA MARKT

‘t Is crisis. Ook in de land- en tuinbouw. En dat blijft het nog wel even, denken de mensen die er verstand van hebben. Alleen voor de akkerbouwsector zijn ze optimistisch. Melkveehouders en glastuinders moeten nog even doorbijten, terwijl de intensieve veehouderij langzaam uit een diep dal kruipt. Ondernemen

illustratie henk van ruitenbeek

Malaise smeekt om zelfreflectie in crisistijd, hoe doe je dat?

Door Alice van Ginkel

A

“Als mijn vader melkveehouder was, zou ik ernstig twijfelen of ik het bedrijf nu wel over zou nemen.” Dat zijn de woorden van landbouweconoom Cees van Bruchem (LEI). Hoewel hij voor sommige melkveehouders wel toekomst ziet, denkt hij dat het voor velen ‘lastig’ gaat worden. “Melkveehouders krijgen nu nog gemiddeld 20.000 euro aan toeslagen. Als dat wegvalt, moeten ze voor de wereldmarkt gaan produceren. Zeg maar voor 20, 25 cent de liter. Ik durf de stelling niet aan dat de Nederlandse melkveehouderij dáár klaar voor is.” Een harde boodschap van een doorgewinterde landbouweconoom. Gelukkig heeft hij ook goed nieuws. Vooral voor de akkerbouw. “Het ziet er helemaal niet zo slecht uit. De marktbescherming is hier al een heel eind afgebouwd.

Bovendien gaat de wereldwijde vraag naar bio-energie aan die markt trekken.” De intensieve veehouderij is al gewend aan grote schommelingen in het inkomen. Dat blijft, denkt Van Bruchem. Maar de marges worden kleiner en daardoor wordt het lastiger om klappen op te vangen, verwacht hij. Dat geldt ook voor de tuinbouw. Bovendien gaan de olieprijzen weer stijgen. Dat zullen de tuinders volgend jaar op hun gasrekening terugzien.

Crisis De lage prijzen voor land- en tuinbouwproducten van dit moment worden voor een deel veroorzaakt door de economische crisis. “Mensen blijven evenveel eten, maar ze

Tips om de crisis door te komen Hoe kom je als ondernemer de crisis door? Directeur Akker & Tuinbouw Rabobank Nederland Dick Oosthoek geeft adviezen. 1. Weet hoe je ervoor staat. Zorg wekelijks voor goede managementinformatie zodat je nog op tijd bij kunt sturen als het niet goed gaat. Zit er bovenop. Er zijn nog steeds enorme verschillen in resultaat tussen bedrijven. Bedenk dat er ook dit jaar nog genoeg bedrijven zijn die winst maken. 2. Kijk kritisch naar je eigen bedrijf. Concentreer je niet alleen op de dagelijkse gang van zaken, maar bekijk je bedrijf en je eigen functioneren eens van een afstandje. Ga daar eens rustig een dag voor zitten. 3. Investeer nu als je het geld ergens vandaan kunt halen. Kosten voor nieuwbouw zijn laag en er zijn voldoende bestaande bedrijven te koop. 4. Let op de kwaliteit van je product. Natuurlijk is het belangrijk om zoveel mogelijk kilo’s en liters te leveren, maar juist in deze tijd is kwaliteit belangrijker dan ooit. Anders laat de consument jouw product gewoon liggen in de supermarkt. 5. Bundel je krachten. In crisistijd gaan ondernemers voor hun eigen bedrijf, terwijl je samen veel meer kunt bereiken. Koop gezamenlijk in of bundel je afzet. 6. Leer van ouderen, die hebben vaker een crisis meegemaakt. Jongeren hebben echter meer energie en veerkracht. Maak daar gebruik van om je door de crisis heen te slaan!

4

„ BNDR september 2009

willen er in deze tijd liever minder voor betalen”, meent Van Bruchem. Er zijn nog meer oorzaken te noemen voor de prijsval van de afgelopen maanden. “Het is ook een reactie op de snelle stijging van de prijzen vorig jaar. De Europese landbouw heeft zich uit de markt geprijsd. Verder heeft de productie in Australië zich na jaren van droogte weer hersteld. En voor melk speelt de quotumverruiming natuurlijk ook mee. Ook al beweert de EU van niet.” Of de markt zich weer gaat herstellen op korte termijn is nog maar de vraag. “Dat ligt eraan hoe snel de economie weer gaat groeien. Voordat alles weer op orde is, ben je toch vijf tot tien jaar verder”, denkt Van Bruchem. Hij verwacht dat de bevolkingsgroei wereldwijd zal afnemen, terwijl de productiegroei in sommige delen van de wereld nog veel mogelijkheden biedt.

Streepje voor Dick Oosthoek, directeur Akker & Tuinbouw van Rabobank Nederland, is ook niet optimistisch. “Er zijn nog geen signalen voor herstel”, stelt hij vast. Dagelijks gaan zijn accountmanagers op pad met een moeilijke boodschap: het gaat zo niet langer. “Zeker in de glastuinbouw gaat het wringen. Hier gaat het al een aantal jaren moeizaam, vooral door lage prijzen en energiekosten die de pan uitrijzen.” “Het is over de hele linie waardeloos”, beaamt Jacqueline van der Burg, NAJK-bestuurslid met de portefeuille Tuinbouw. Toch moeten jonge tuinders niet bij de pakken gaan neerzitten, vindt ze. “Wanneer weet niemand, maar het gaat een keer over. Zorg ondertussen dat je je zaakjes goed op orde

hebt. Als je weet hoe je bedrijf ervoor staat en hoe je een liquiditeitsprognose moet maken, heb je een streepje voor op de rest. Investeer juist nu een paar duizend euro in je eigen ontwikkeling. Dat betaalt zich later zeker uit”, is haar advies.

Bedrijfsovernames uitgesteld “Ik ben blij dat de prijzen voor land- en tuinbouwproducten schommelen. Want dat betekent dat ze ook weer zullen stijgen”, reageert NAJK-voorzitter Wilco de Jong. “Je hebt als boer of tuinder piekjaren nodig om te bufferen. In sommige sectoren kennen ze dat al lang, anderen moeten er nog aan wennen. Je kunt ook op een andere manier stabiliteit in je bedrijf zoeken. Ik denk bijvoorbeeld aan inkoop voor vaste prijzen op de termijnmarkt.” Cijfers heeft hij niet, maar Wilco heeft de indruk dat jongeren nu de bedrijfsovername uitstellen. “Je ziet het aan de steunmaatregel voor jonge boeren. Het geld wordt dit jaar lang niet opgebruikt. Dat komt deels omdat er weinig wordt geïnvesteerd, maar ik vermoed ook doordat er minder bedrijven worden overgenomen. Jongeren zijn extra gevoelig voor zo’n prijsdaling, zeker als ze net de grootste investering van hun leven hebben gedaan.” Toch pleit het NAJK niet voor uitstel van het afschaffen van Europese marktbescherming. “Quota zijn voor jonge boeren veel te duur. En bovendien: quotering is voor Europa, maar niet voor de wereld. Dan zul je ook je markt weer moeten beschermen tegen goedkope import uit andere delen van de wereld. En dat is niet meer van deze tijd.”

Í

BNDR september 2009

„5

Alles over veredeling

Alles over zonnepanelen op BioVak

Alles over groene stroom op BioVak

Vakbeurs voor duurzame landbouw, natuur en voedselkwaliteit

Andere bronnen van energie

"De beste ideeën ontstaan vaak in het Café" NAJK nodigt je graag uit in het “NAJK JongerenCafé” op Biovak. Daar ontmoet je andere jonge boeren en tuinders uit heel Nederland, die bezig zijn met het overnemen van een bedrijf en het maken van toekomstplannen.

Bezoek de workshop ”Bedrijfsovername, Nieuwe boeren, Nieuwe kansen” In samenwerking het Louis Bolk Instituut, Wageningen UR, Vakgroep Biologische Landbouw LTO/Biologica en Rabobank Jonge boeren en tuinders met visie en lef ! Praat met elkaar en luister naar het advies van deskundigen, onder het genot van een biologisch biertje/drankje, over je ervaringen en laat je inspireren door elkaars plannen en ideeën. Neem kennis van al het nieuws op BioVak: veredelings-, klimaat-, streekproducten-, detaillisten- en horecaplein. Laat je informeren over de vele workshops.Vraag nú de handzame beurscatalogus aan met al het inhoudelijke over de vele workshops ([email protected]). In samenwerking met

Specialist in de organisatie van vakbeurzen met een oog voor detail !

Mike en/of Joop de Looze ’s Gravenweg 44 2911 CG Nieuwerkerk aan den IJssel T. +31(0)180314662 E. [email protected]

WOENSDAG 20 EN DONDERDAG 21 JANUARI 2010 IJSSELHALLEN ZWOLLE WWW.BIOVAK.NL

Onafhankelijk vakblad voor de biologische keten

Boksring In de boksring richt je je op het versterken van het geloof in eigen kunnen en risicobeleid. In dit arran-

illustratie henk van ruitenbeek

gement leg je je ondernemingsplan voor aan mogelijke financiers met de vraag: ‘Bent u bereid in mij te investeren?’ Het uur van de waarheid voor je bedrijfsplan breekt hier aan. In de ring leer je om lef te tonen, te overtuigen en duidelijk te communiceren.

Expeditie Dit leerarrangement is gericht op het versterken van je externe oriëntatie en netwerken. Met een groep

Project Hordelopen voor ondernemers

‘collega-ondernemers’ ga je op expeditie. En wel in de grote stad. In de loop van de dag ga je daar in

Neem die horde! Als ondernemer moet je tegenwoordig sterk in je schoenen staan. Er komen genoeg hindernissen die genomen moeten worden. Denk aan schaalvergroting. Of toch een nieuwe tak op het bedrijf. Hoe

gesprek met bijvoorbeeld een consument, een kok, een allochtone ondernemer of supermarktondernemer. Leer van hun ervaringen. Want zij zijn immers een belangrijke schakel in de agrarische sector.

Generale Repetitie Tijdens de generale repetitie gaat het om initiatief nemen, taken ver-

pak je het aan? De hordeloop voor ondernemers leert (startende)

delen en praktische zaken regelen.

ondernemers hoe zij hun ultieme droom kunnen laten uitkomen:

Welke ingrediënten heb je daarbij

een plan omzetten in een investering!

je hoe je een succesvolle open dag

Organiseer samen een evenement. nodig? De Generale Repetitie leert organiseert, door je organisatievermogen te versterken.

Je loopt al langer met plannen rond. Maar het komt er maar niet van om ze ook uit te voeren. Je vraagt je af: wat is de juiste weg voor mijn bedrijf? Wat zal de bank ervan vinden? En de buurt? Kan ik het allemaal wel aan? Wie heb ik erbij nodig? CLM, NAJK, Syntens en EIM gaan je helpen bij het beantwoorden van deze vragen. De hordeloop voor ondernemers bestaat uit korte trajecten. Door middel van vijf speelse methoden in een verrassende omgeving vind jij de goede antwoorden voor jezelf en je bedrijf!

Een melkveehouder:

Je kunt kiezen voor de arrangementen Boksring, Expeditie, Generale Repetitie, Coaching/Clinic en Utopia. Elders op deze pagina vind je meer informatie over deze methoden.

Utopia Hoe krijg ik die criticasters niet tegen, maar mee? In Utopia leer je

Hoe ondernemend ben jij?

om te overtuigen, te onderhande-

Om een methode te kiezen die het beste bij jou past, wordt er een advies gegeven. Dat advies wordt gebaseerd op de scan ‘ondernemerschap’ en een intakegesprek. De scan bevat vragen over de mate van eigen ondernemerschap, je kwaliteiten, je persoonlijkheid, kennis en ervaring, toegang tot middelen en je directe omgeving. Na afloop van de scan krijg je direct antwoord op de vraag: ‘Hoe ondernemend ben jij?’

len en te communiceren. Je allian-

“Ik wilde een nieuwe stal bouwen. Zo één als ik tij-

tievaardigheden komen aan bod. Daarnaast word je geleerd om overeenkomsten op te bouwen en in stand te houden.

Coaching/Clinic Een ondernemingsplan opstellen is al lastig. Maar als je vastloopt,

dens een open dag had gezien. Maar ik kreeg bij de

Aanmelden

is het helemaal moeilijk om een

gemeente de vergunning niet rond. En de buren kreeg

Het blijkt wel, agrarisch ondernemen is topsport! Wacht niet langer met je plannen. Neem die horde, ondervind en leer! Aan de hordeloop voor ondernemers zijn geen kosten verbonden. Meld je aan bij Agaath Timmerman, 030-2769869 of [email protected] .

doorstart te maken. Tijdens het

ik maar niet uitgelegd dat deze stal veel aantrekkelijker is. Ik stond op het punt de plannen maar te laten varen. Tot ik via ‘Utopia’ in de gaten kreeg wat ik fout deed. Nu zit er wél schot in de zaak…”

arrangement Coaching/Clinic helpen een coach en een inspirator je met je vastgelopen ondernemingsplan.

Í

BNDR september 2009

„7

„ NAJK IN HET NIEUWS Herstart Werkgroep Tuinbouw De landelijke werkgroep Tuinbouw was een beetje ingedut. Maar sinds kort draait de werkgroep weer op volle toeren. “Dat is ook nodig, gezien de situatie in de tuinbouw”, verklaart voorzitter Jacqueline van der Burg. De werkgroep komt iedere zes à acht weken bijeen en voedt NAJK met informatie over wat er speelt in de tuinbouw. Ook worden standpunten en belangenbehartigingsacties voorbereid. “Zeker nu, in crisistijd. Eigenlijk zouden tuinders juist nú moeten investeren om de duurzaamheidsdoelstellingen voor 2020 te halen. Maar er is geen geld om te investeren. Tuinders hebben geen geld of kunnen zich geen extra financiële risico’s permitteren. Daarom zou de overheid bij moeten springen. Dat is de enige manier om de doelstellingen voor 2020 nog te halen”, legt Jacqueline uit. De werkgroep is hier hard mee bezig. Aan het eind van dit jaar legt Jacqueline haar functie als dagelijks bestuurder bij NAJK neer. Ze stopt dan dus ook als voorzitter van de werkgroep Tuinbouw. Ook bij HAJK is een vacature voor een dagelijks bestuurder uit de tuinbouwsector. Jonge tuinders die het leuk vinden om met andere tuinders over de toekomst van de sector te praten en hier actief mee bezig willen zijn, kunnen zich melden bij Jacqueline ([email protected]).

Spade opiniebijeenkomst ‘De uitdaging’ NAJK organiseert in de periode september tot en met december 2009 Spadebijeenkomsten voor jouw afdeling of werkgroep. Spade staat voor Stimuleringsprogramma Agrobiodiversiteit en Duurzaam Bodembeheer. Speciaal voor de sectoren rundveehouderij, akkerbouw en vollegrondsgroenteteelt heeft NAJK een programma ontwikkeld. Hierin word je uitgedaagd je te verdiepen in functionele biodiversiteit, bodemvruchtbaarheid, grondbewerking en geïntegreerde gewasbescherming. Verschillende onderwerpen worden behandeld, afhankelijk van de interesse van de deelnemers. Zo is het mogelijk om aan te geven of er behoefte is aan informatie over een bepaald onderwerp. Daarop kan NAJK inspelen door eventueel een specialist te regelen. Maar een programma zonder specialist is ook mogelijk. De programma’s bevatten informatie over akkerranden, profielkuil, niet kerende grondbewerking, bandenspanning, rassenkeuze, enzovoort. Bij ieder onderwerp wordt een praktijkfilmpje getoond en is er soms een quiz. Daarna is er ruimte voor discussie. Al met al biedt Spade een zeer gevarieerd programma en is daarmee een aanrader voor je afdeling! De zaalhuur en drankjes worden vergoed door NAJK. Er is een beperkt aantal bijenkomsten beschikbaar (maximaal 20). Wil je een leuke en leerzame avond? Meld je dan snel voor een avond aan bij Agaath Timmerman, [email protected] of 030-2769869.

Afscheid Nils NAJK heeft op haar algemene ledenvergadering afscheid genomen van dagelijks bestuurslid Nils den Besten. Nils, zelf melkveehouder in de Alblasserwaard, heeft zich jarenlang ingezet voor de belangen van jonge melkveehouders binnen NAJK. Hij werd hiervoor heel hartelijk bedankt en kreeg een mooi NAJK-bord overhandigd. Jurgen Veron heeft de portefeuille melkveehouderij in het dagelijks bestuur van NAJK overgenomen. De jaarlijkse ledenvergadering werd gehouden bij Verhage Fruit in Luttelgeest. Hier kregen de agrarische jongeren na het officiële gedeelte een interessante rondleiding en lekkere lunch voorgeschoteld.

Nieuw: AJK Den Bosch Brabant is een AJK rijker. De splinternieuwe AJK HAS Den Bosch gaat deze maand van start en houdt haar eerste bijeenkomst in oktober. Deze bijeenkomst staat in het teken van ‘WTO onder de loep’. AJK HAS Den Bosch is speciaal in het leven geroepen voor de studenten van HAS Den Bosch. BAJK merkte dat een groot deel van de studenten van deze hogeschool niet bekend waren met NAJK of BAJK. Dit wil BAJK met deze nieuwe AJK veranderen. Een AJK op de HAS biedt, naast de bestaande studieverenigingen, een meerwaarde aan studenten. De nieuwe AJK heeft een enthousiast zevenkoppig bestuur. De bestuursleden komen uit verschillende delen van het land. De meesten zitten op kamers in Den Bosch. Studeer jij op de HAS Den Bosch en wil je lid worden? Surf dan naar www.bajk.nl en klik op ‘lid worden’. Daar vind je het inschrijfformulier voor AJK HAS Den Bosch.

8

„ BNDR september 2009

Spuitlicentie voor bijna nop! Veel jonge boeren weten het niet, maar als je een agrarische Hbo-opleiding hebt gedaan, heb je recht op een spuitlicentie. Handig, want tegenwoordig heb je zelfs voor het gebruik van een rugspuit een licentie nodig en worden er forse boetes uitgedeeld als je dit papiertje niet op zak hebt! Leerlingen van een AOC krijgen automatisch een spuitlicentie toegestuurd, maar bij Hbo-opleidingen is dit niet het geval. Deze studenten moeten zelf achter de licentie aan. Aanvragen kan nog tot vier jaar na het afstuderen op de site www.erkenningen.nl. Hier vind je ook een lijst met opleidingen die recht geven op een spuitlicentie. Via de knoppen ‘De eerste licentie’ en ‘aanmelden’ kun jij bijna voor niets je spuitlicentie aanvragen. Schroom niet om dit te doen: het voorkomt veel problemen en je hoeft niet opnieuw de schoolbanken in!

LAJK stelt begrip natuur ter discussie Eén van de meeste besproken onderwerpen de laatste jaren in de agrarische sector is natuur. Welke bedrijven moeten er wijken voor natuur? Hoeveel hectare nieuwe natuur komt er bij in Nederland? Dat soort vragen houdt ook agrarisch Limburg bezig. Iedereen praat over natuur, terwijl een echt goede omschrijving van het begrip ontbreekt. Het LAJK wil daarom het begrip natuur graag verder definiëren. Er zijn tal van agrarische activiteiten die volgens de agrarische jongeren onder de term natuur kunnen vallen. Boomkwekerijen waar jarenlang dezelfde bomen op een perceel staan, fruitboomgaarden met hun prachtig bloeiende bomen, een mooi perceel maïs of een groene wei met daarin grazende koeien. Allemaal natuur, aldus LAJK. Uiteraard is er begrip voor het feit dat er ook bossen moeten zijn. Maar de vraag is of het noodzakelijk is om tientallen hectares extra aan te leggen. Het uitbreiden van bosgebieden leidt onlosmakelijk tot een toenemend aantal insecten zoals teken en processierupsen, met gevaren voor de volksgezondheid als gevolg. Daarnaast zien we een toenemend aantal giftige bloemen en planten. Is men zich er van bewust dat deze soorten volop de ruimte krijgen om zich te vermenigvuldigen in gebieden waar de grond niet meer wordt bewerkt? LAJK plaatst hier vraagtekens bij. Zij zet zich dan ook hard in voor verdere definiëring van het begrip natuur. De jongerenorganisatie gaat de politieke partijen in Provinciale Staten benaderen en hun vragen wat zij verstaan onder het begrip ‘natuur’. Op die manier hoopt LAJK meer duidelijkheid te krijgen wat de provincie Limburg verstaat onder natuur en wat dit concreet betekent voor de beleidsvorming.

Een boomgaard. Ook natuur, volgens LAJK.

Van alle markten thuis

Í

Het mooie van internet is dat je voor de uitleg of de betekenis van een woord gewoon even googelt of wikipediaat. Zo heb ik het woord markt eens ingetoetst. Een betere uitleg rondom de hedendaagse discussies over markt kun je niet krijgen. Komend seizoen staat ook bij ons het onderwerp markt centraal. Stel je nu eens voor dat we ons hele marktsysteem helemaal opnieuw kunnen opzetten. Daarbij hoeven we niet te denken in vaste patronen en systemen. Waar moeten we ons dan op gaan richten? We hebben nu een enorm goed productieapparaat. En we beschikken over het algemeen over een goed gestructureerde afzet en verwerking. Wat we niet hebben, is de laatste stap: de consument, of eigenlijk de winkel. Je kunt je dan afvragen ‘zitten we zo op de juiste weg?’. In plaats dat we onze producten verkopen aan de klanten in de winkel, verkopen we ze aan de winkel. Wat als we onze ‘eigen’ supermarkt kunnen creëren? Wat heb je aan bundeling van grote volumes als je geen grip hebt op de werkelijke vraag? Met zijn allen proberen we de lijnen kort te houden. En toch hebben we te weinig inzicht in de totale keten. De meeste partijen hebben ook liever een wat troebel beeld. Dan hoeven zij hun marges niet openbaar te maken. De kritiek op deze marges kan terecht zijn, maar als er daadwerkelijk zo veel aan wordt ‘verdiend’ dan kunnen we dat zelf toch ook? De realiteit leert ons dat alles al zodanig is verdeeld dat het zeer de vraag is of het überhaupt nog anders kan. Onze producten worden in het algemeen over een groot gebied verspreid en daardoor is de nationale invulling onvoldoende voor een hogere prijs. Terug naar wikipedia. Als ik het woord ‘winstmarge’ intoets, krijg ik een keurige uitleg en berekening te zien. Was het maar zo makkelijk…. Wilco de Jong, voorzitter NAJK BNDR september 2009

„9

Omdat ik beter wil voeren > Mart Brouwer de Koning, melkveehouder in Heiloo ‘Wij willen groeien, twee van onze zonen willen verder met het bedrijf. Dit jaar groeien we van 160 naar 180 melkkoeien. Die zetten we het

Met specfieke aanvullingen van Cehave Landbouwbelang maken we

voerbedrijf op de stoep. De coöperatie geeft mij vertrouwen. Ze

daarmee in de voermengwagen een optimaal mengsel voor onze koeien.

nemen je serieus, je bent verzekerd van voortdurend de nieuwste kennis voor het beste resultaat en je krijgt

We boeken goede resultaten. De

ook een mooie winstuitkering.’

beste voer voor, zodat we veel liters melk met hoge gehalten realiseren.

melkgift ligt nu op gemiddeld 8655 We werken al jarenlang samen met de mensen van Cehave Landbouwbelang. Samen bepalen we het

kilogram, met 3,58% eiwit en 4,40% vet. En we zitten in een stijgende lijn.

Wilt u ook beter voeren? Bel 0900 590 90 90 of mail

De claim dat ze nummer 1 in melk-

[email protected]. Kijk ook op

rantsoen, in ons geval vooral graskuil en snijmaïs die we zelf verbouwen,

eiwit zijn, klopt volgens mij wel.

www.voeders.nl

gemengd met aardappel- persvezel, perspulp en bierbostel.

Ik hoef niet elke week een nieuwe vertegenwoordiger van een ander

> beter voeren

„ BEDRIJFSOVERNAME Steunmaatregel jonge agrariërs

NAJK pleit voor hogere subsidie NAJK blijft zich sterk maken voor de steunmaatregel voor jonge boeren. De organisatie wilde de regeling eigenlijk extra duurzaam maken, omdat de politiek daar om vraagt. Dit zou kunnen door MIA of VAMIL-subsidies (bedoeld voor milieuvriendelijke bedrijfsmiddelen) in de steunmaatregel op te nemen. In een gesprek dat NAJK onlangs had met LNV, bleek dit te ingewikkeld. NAJK gaat in plaats daarvan pleiten voor uitbreiding van de regeling. Nu kunnen jonge boeren maximaal 20.000 euro subsidie krijgen als ze bedrijfsinvesteringen doen. NAJK wil dat dat bedrag hoger wordt. De maximale subsidie die een jonge boer krijgt, is nu 20.000 euro, oftewel 20 procent van maximaal 100.000 euro. NAJK gaat in Den Haag pleiten voor een hoger percentage dan 20 procent subsidie. Dirk-Anco Albada, NAJK-bestuurslid met de portefeuille bedrijfsovername, legt uit: “We zouden ook kunnen pleiten om het bedrag van de lening te verhogen van 100.000 naar 150.000 euro, met behoud van de 20 procent. Maar dan hebben mensen die bijvoorbeeld 70.000 euro lenen geen voordeel. Bovendien vinden we een ton een mooi bedrag voor de steunmaatregel.”

Procentuele verhoging Van Brussel mogen jonge boeren zelfs 70.000 euro aan subsidie ontvangen, zonder dat dit als staatssteun wordt gezien. Desondanks gaat NAJK niet pleiten voor een verhoging van het subsidiepercentage van 20 tot 70 procent. Dirk-Anco: “We moeten wel reëel blijven, dat gaan we niet halen. De kans dat bijvoorbeeld 30 procent wordt aangenomen, is groter dan de kans dat we 60 procent binnenhalen. We kunnen dus beter voor een niet al te hoog percentage gaan en het ook daadwerkelijk krijgen, dan heel veel vragen en vervolgens niets krijgen.” Ter illustratie: bij dertig procent zou een jonge boer, bij een lening van maximaal 100.000 euro, dus 30.000 euro subsidie krijgen. Overigens heeft NAJK nog niet vastgesteld om welk subsidiepercentage ze precies gaat vragen.

Minder animo Dit jaar is minder gebruik gemaakt van de steunmaatregel dan voorgaande jaren. Daar zijn diverse redenen voor, aldus Dirk-Anco. “Dit jaar was de steunmaatregel eerder opengesteld. Daardoor zat er maar driekwart jaar tussen de regeling van vorig jaar en dit jaar. Daardoor heb je in principe een kwart minder aanmeldingen. Ook heb ik geluiden gehoord van jongens die wel willen meedoen, maar nog een jaartje wachten. Soms omdat de opbrengstprijzen momenteel te laag zijn, soms omdat ze even wachten met het bedrijf overnemen. Beide redenen komen voort uit de crisis. Dit is toch wel een extreem jaar. Het is wel vaker slecht in een enkele sector, maar nu gaat het bijna overal slecht. De algemene tendens is dat er minder wordt geïnvesteerd.” Dat minder jonge boeren zich hebben ingeschreven voor de regeling, is overigens geen reden tot bezorgdheid. “De redenen daarvoor zijn ook bij het ministerie bekend. Bovendien hebben wij daar duidelijk gemaakt dat de steunmaatregel niet beoordeeld moet worden op één slecht jaar, maar op de lange termijn.”

Í

Geldkraan steunmaatregel 2007 dicht Heb jij in 2007 subsidie toegewezen gekregen in het kader van de steunmaatregel jonge agrariërs, maar het geld hiervoor nog niet ontvangen? Dan moet je snel in actie komen en de benodigde documenten (facturen van investeringen etc.) vóór 30 september aanstaande inleveren bij Dienst Regelingen. Doe je dit niet, dan krijg je ook geen geld! Dat terwijl het subsidiebedrag kan oplopen tot 20.000 euro. Het blijkt echter dat de toegewezen subsidies voor 2007 nog lang niet allemaal zijn uitbetaald. Het zou zonde zijn als dit geld terugvloeit naar de grote pot in Den Haag.

Í

Alette van der Velden (22) heeft met haar ouders een glastuinbouwbedrijf met paprika’s, potplanten en zaadteelt in het Drentse Klazienaveen. In deze column schrijft ze wat haar bezighoudt op haar bedrijf.

Verziekte markt

Í

Dit jaar is een moeilijk marktjaar. Hoe zou dat nu komen? Er is genoeg aanbod bij een constante of teruglopende vraag. Daardoor kunnen supermarkten gaan shoppen. De prijzen gaan naar beneden en de kwekers geven de handel de schuld. Maar dat klopt niet, want de kwekers hebben eerder zelf een contract gesloten met de handel, waarin staat dat ze hun producten zouden afzetten tegen welke prijs dan ook. We hebben een aantal aardige jaren gehad in de sector. De kwekers gingen bouwen, en bouwen, en bouwen. Want dat was de trend. Als je niet meedeed, leek het wel of je niet gezellig meer een biertje kon doen als tuinders onder elkaar. Hoewel ik kwekers heel knappe en dappere ondernemers vind, is de markt hierdoor wel een beetje verziekt. Men keek absoluut niet naar de markt en we weten allemaal dat de prijzen nooit echt zaligmakend zijn geweest is in de tuinbouw. Vooral niet als er steeds meer wordt geproduceerd. Dat is heel jammer. Vaak krijgt de bank de schuld, terwijl de ondernemer ook zelf wel kan nagaan dat, als je het dubbele of driedubbele areaal neerzet, de productie enorm stijgt. Over de verkoop van die extra producten is niet nagedacht. En de afnemers wrijven zich weer in de handen, omdat ze de prijs kunnen uitknijpen. Als je kwekers vraagt waarom ze zo willen groeien, weten de meesten geen antwoord. Of ze zeggen kostprijsverlaging of optimalisering. De markt wordt meestal niet genoemd. Nu zal jij wel denken: wat een negatief ouderwets figuur. Maar zo denk ik erover. Er wordt niks verdiend, terwijl er zat bedrijven en mensen om ons heen wel aan ons verdienen. Dat komt omdat enkelen de markt hebben verziekt door kortzichtig te denken en niet naar de markt te kijken. Ze keken alleen naar hun rondgerekende plannetje en bleven bouwen en uitbreiden. Ik hoop dat mensen nu wakker zijn geschud. De markt is gewoon te vol omdat de marktwerking absoluut weg is. Als je toch wilt uitbreiden, onderzoek dan eerst de markt! BNDR september 2009

„ 11

Onderneem meer met Alfa Als ondernemer ziet u mogelijkheden en benut u

Wilt u weten hoe Alfa u daarbij kan ondersteunen?

kansen. U gaat uitdagingen aan en u weet zich te

Maak gerust een afspraak voor een vrijblijvend gesprek.

onderscheiden. U onderneemt. Alfa kan u daarbij ondersteunen op het gebied van accountancy,

Bel voor meer informatie naar 0800 BELALFA (0800 2352532)

belastingen, bedrijfskundige zaken, lonen en sociale

of kijk op www.alfa-accountants.nl.

zekerheid en alles wat daarmee verband houdt.

De ondernemende mens centraal

Soms is preventie de beste verzekering. helder moment

Schade brengt uw bedrijfscontinuïteit in gevaar. Daarom helpt Interpolis u graag om schade te voorkomen. Door concrete preventietips te geven. Zodat u de juiste maatregelen kunt nemen. En niet méér hoeft te verzekeren dan nodig is. Meer weten over preventie? Uw verzekeringsadviseur helpt u graag. Want voorkomen is vaak de beste verzekering. Kijk voor preventietips op www.interpolis.nl/agro.

Jacqueline Kolkman van de Telefonische Hulpdienst Agrariërs

‘Iedereen vindt hulplijn goede zaak… Voor de buurvrouw’ Ondanks de economische crisis staan de telefoons bij de Telefonische Hulpdienst Agra-

Problemen met (schoon)ouders, bedrijfsopvolging: er zullen wel veel jonge boeren bellen! “Dat is moeilijk te zeggen. Bellen is helemaal anoniem. Je hoeft je naam, leeftijd en woonplaats niet te noemen. Wij delen de bellers wel ruw in naar leeftijdscategorie, maar soms is dat niet in te schatten. Je zou misschien verwachten dat er meer vrouwen dan mannen bellen, maar tegenwoordig is het ongeveer fifty-fifty. We maken nog wel eens mee dat iemand stiekem belt. Als de partner binnenkomt, wordt de hoorn er snel opgegooid.”

riërs (THDA) niet roodgloeiend. Medewerker Jacqueline Kolkman wijt dit aan te weinig naamsbekendheid van de hulplijn. Ook het vooroordeel dat je alleen mag bellen als je zwaar in de problemen zit, speelt mee.

Hoofdredacteur Marije Wenneke stelt prikkelende vragen. Aan boeren en burgers. In het hooi. Gedrevenheid, passie, boude beweringen. Het komt allemaal aan bod.

Maar blijkbaar bellen er toch niet zoveel boeren… “Het loopt niet storm, nee. We krijgen ongeveer 300 telefoontjes per jaar. Toch denken we dat er, ook gezien de huidige situatie in diverse agrarische sectoren, behoefte is aan een luisterend oor. Dat hoeft echt niet altijd om megagrote problemen te gaan. Ook

met kleine zorgen of irritaties kun je terecht bij de hulpdienst. Praten lucht op!” Wat kunnen jullie voor bellers betekenen? “Het is al heel belangrijk dat mensen hun ei kwijt kunnen. Dat voorkomt grotere problemen. Vaak weten bellers niet hoe ze hun zorgen bij de partner of familie aan moeten kaarten. Onze vrijwilligers proberen ze van de andere kant naar de situatie te laten kijken, adviseren om toch het gesprek aan te gaan en geven zonodig de adressen van professionele hulpverleners door.”

Hulp zoeken is dus toch nog een taboe… “Ja en nee. Iedereen vindt het een goede zaak dat de hulpdienst er is, maar dan vooral voor de buurvrouw. Terwijl juist iedereen kan bellen, ook al is het maar voor een dagelijks praatje.” Wordt er weleens voor iets heel onbenulligs gebeld? “Ja hoor. Laatst hadden we nog iemand die wilde weten waar hij mooie koeienposters kon kopen. Ook hebben we wel eens seksbellers of schoolkinderen die een geintje willen uithalen.”

Welke problemen hebben Nederlandse boeren? “Relaties staan met stip op nummer één. Dan gaat het zowel om relaties tussen partners als tussen generaties. Ook de voortgang of opvolging van het bedrijf geeft vaak problemen.”

Welke zaken blijven je bij? “Vooral situaties waarbij meerdere problemen spelen. Bijvoorbeeld als zowel het bedrijf als het gezin in moeilijkheden zit. Waar moet je dan beginnen als hulpverlener? Dat is heel ingrijpend. Ook komen er heel af en toe telefoontjes binnen van boeren die het leven echt niet meer zien zitten. Als de verbinding wordt verbroken, sta je compleet machteloos. Je weet niet wie het is, dus je kunt niets doen om te helpen.” foto ingrid zieverink

Telefonische Hulpdienst Agrariërs Dinsdag, woensdag, vrijdag van 10.00-15.00 uur Donderdagavond van 19.00 tot 22.30 uur 0800-0240021 (gratis) 038-4268990 (voor mobiele bellers) Voor meer informatie en e-mailcontact: www.agrariersvooragrariers.nl

Een telefonische hulpdienst alleen voor boeren, is dat nu per se nodig? “Jazeker. De vrijwilligers hebben allemaal agrarische affiniteit. Ze weten hoe het eraan toegaat op een boerenbedrijf. Dat is heel belangrijk. Ik geef vaak het voorbeeld van de overspannen boer die bij het RIAGG komt, waar de maatschappelijk werker hem adviseert om het rustiger aan te doen en nog maar één keer per dag te melken. Je kunt op je vingers natellen dat je op die manier niet serieus wordt genomen als hulpverlener.”

In het hooi met...

Dat is erg. Horen jullie het ook als het goed afloopt? “Heel soms wel, dan bellen mensen dat ze thuis het gesprek zijn aangegaan en de problemen zijn opgelost. Daar doe je het voor.” BNDR september 2009

„ 13

www.cahdronten.nll

Agrarisch Ondernemerschap Jouw ontwikkeling als ondernemer staat centraal bij de CAH Dronten. Je studeert samen met 200 ondernemers. Je leert dus enorm veel van elkaar. De CAH Dronten heeft twee ondernemersprogramma’s:

Kort HBO, de Associate Degree In 1 of 2 jaar ontwikkel je jezelf tot een volwaardige ondernemer.

Major Agrarisch ondernemerschap In 3 of 4 jaar ben je als topondernemer klaar voor het bedrijfsleven.

Meer weten? Kijk op www.cahdronten.nl

MEER WETEN OVER ONZE OPLEIDINGEN? BEZOEK DE VOORLICHTINGSDAGEN: bacheloropleidingen 14 november 2009 | masteropleidingen 12 december 2009

WWW.WAGENINGENUNIVERSITY.NL

Agrotechnologie | Dierwetenschappen | Plantenwetenschappen

Bedrijfsovername lastig, maar vooral niet zeuren De eerste vorm van economische herstel treedt op in 2010. Prijzen gaan nog veel meer fluctueren. Het aantal Nederlandse melkveebedrijven halveert binnen tien jaar. Bedrijfsovername wordt nog lastiger. Deze en meer toekomstvoorspellingen deden Rabobank-kopstukken tijdens een bijeenkomst met agrarische journalisten op het hoofdkantoor in Utrecht. Door Marije Wenneke

De boodschap van Rabobank is niet mals. Economische crisis? Misschien lijkt het nu even of het beter gaat, maar dat is slechts schijn, verkondigt Sipko Schat, lid van de raad van bestuur van Rabobank. “In de tweede helft van 2009 neemt de werkgelegenheid af, wordt het consumentenvertrouwen minder en valt de vraag weg.” Toch staat de Nederlandse boer er niet heel slecht voor. “Hier is het pas vanaf oktober vorig jaar crisis. In Amerika begonnen de problemen al een jaar eerder. Het herstel moet uit Amerika en China komen. Ik verwacht dat de economische situatie daar eind dit jaar aantrekt. In Nederland zal het in 2010 beter gaan.”

Aankloppen

Enthousiast Hoewel het rendement op geïnvesteerd vermogen volgens de kopstukken van de Rabobank beperkt is, zijn boeren en tuinders toch enorm enthousiast om te investeren. Wim Thus, afdelingsdirecteur Landbouw: “Gemiddeld hebben melkveehouders nu 65 koeien. Dat aantal groeit naar 100 koeien per bedrijf. In de komende vijf tot tien jaar neemt het aantal melkveehouders met ongeveer de helft af: van 18.000 nu tot 10.000.” Bedrijven met minder dan 30 koeien doen er volgens Thus niet veel toe. “Dat zijn hobbyboeren.” De schaalvergroting zet dus door, maar Nederland kan concurrerende landen niet meer bijbenen en loopt tegen grenzen aan, aldus Duijzer. Sipko Schat illustreert dit door te vertellen over Australische boeren met tienduizenden

foto’s irene vijfvinkel

De veranderende economische situatie vraagt om aanpassingen van de boer. Goede ondernemerscapaciteiten worden steeds belangrijker. Schat: “Nieuwe uitdagingen als druk op grondstoffen en prijzen in een veranderende marktomgeving vragen daarom.” Een opsteker: “Sterke bedrijven zullen nog sterker uit de crisis komen.” Ook Dirk Duijzer, directeur Food & Agri, stelt dat er – zelfs in deze moei-

lijke tijd – nog agrarische ondernemers zijn die winst maken. “Maar het lijkt er wel op dat de bodem in de bloemensector en melkveehouderij is bereikt”, aldus Duijzer. Ondernemers die in financiële problemen zitten, moeten vooral niet schromen om bij de Rabobank aan te kloppen. “Wij kijken wat we kunnen doen, al gaan we niet zo risicovol investeren dat de kans groot is dat er een bord in de tuin komt.” Duijzer noemt het kostenpatroon in de Nederlandse agrarische sector ‘heel zorgelijk’. “Denk daarbij aan hoge prijzen voor grond en dienstverlening. De Nederlandse boer doet het heel goed, maar hij loopt wel op zijn tandvlees.”

koeien per bedrijf. “Die bedrijven hebben meer grond dan heel Nederland.”

Moeilijke overname De Nederlandse land- en tuinbouwbedrijven krijgen een ander bedrijfsstructuur, voorspellen de agrarische bankiers. Duijzer: “Misschien zijn ingewikkelde meerpersoonsconstructies wel noodzakelijk.” Het traditionele gezinsbedrijf verandert, maar blijft volgens Rabobank toch de kern van de Nederlandse land- en tuinbouw. Bedrijfsovername is nu al niet makkelijk en wordt in de toekomst, met de grotere bedrijven die veel meer waarde vertegenwoordigen, alleen maar moeilijker. Volgens Duijzer kun je dan ook niet meer praten van het overnemen van een bedrijf, maar eerder over er langzaam ‘ingroeien’.

Boodschap De Food & Agri-directeur heeft nog een andere boodschap voor de Nederlandse agrarische sector: denk na over hoe je zaken in het nieuws brengt. Aan gezeur en geklaag over hoe slecht boeren en tuinders het wel niet hebben, heeft de burger geen boodschap, stelt hij. “Tenslotte willen we niet overkomen als een beroepsgroep die steunt en klaagt dat ze het niet kan bolwerken zonder steun. Beter kunnen we de consument een boodschap geven waar hij wat mee kan. Bijvoorbeeld benadrukken dat boeren het landschap instandhouden en op een veilige manier kwaliteitsvoedsel produceren.”

Í

Afdelingsdirecteur Landbouw Wim Thus: ‘Aantal melkveehouders halveert.’

Rabobankbestuurder Sipko Schat: ‘Begin 2010 trekt de economie in Nederland aan.’ Dirk Duijzer, directeur Food & Agri: ‘Niet overkomen als beroepsgroep die steunt en klaagt.’

BNDR september 2009

„ 15

„ THEMA MARKT

Vecozuivel: onder zonder poeha Een gat in de markt. Zo kun je het zuivelbedrijf van Alexander Rouwendaal en zijn broer Jaco wel noemen. Anders groei je niet in tien jaar tijd van een capaciteit van 200.000 naar bijna 100 miljoen liter en ben je marktleider in biologische zuivel. Alexander blijft er nuchter onder. “We draaien netjes, maar zijn geen spectaculaire margemakers.” Door Marije Wenneke

E

de ruimte ervoor en door de verschillende productielijnen kan gangbaar prima naast biologisch. We zitten nog niet helemaal aan onze maximale capaciteit, er kan nog 10 of 20 procent bij. Maar de benuttingsgraad is redelijk optimaal nu.” De gangbare zuivel wordt vermarkt als huismerk van supermarkten als Albert Heijn en C1000. In pakken van de merken Vecozuivel en Bio+ vindt de biologische zuivel zijn weg naar de consument. Bio blijft het belangrijkste product voor Vecozuivel, benadrukt Alexander. “Dat kunnen we goed en daar zijn we tegenwoordig marktleider in. Daar willen we dus ook in verder in de toekomst.”

Een splinternieuw pand op een industrieterrein bij Zeewolde. Niets verraadt dat hier één van de snelst groeiende zuivelbedrijven van Nederland is gevestigd. Geen naam in koeienletters of grote logo’s op de gevel. Alleen op de zijgevel is, in bescheiden formaat, te lezen dat het hier de fabriek van Vecozuivel betreft. Bescheiden is ook Alexander van Rouwendaal. “Wij vinden die poeha aan de buitenkant niet zo nodig. We draaien liever goed aan de binnenkant.” Pas 31 jaar is hij en, samen met broer Jaco, oprichter en directeur van Vecozuivel. Op Vicariënerf, de ouderlijke boerderij in Leusden, begonnen ze eind jaren negentig twee ton biologische melk van een buurman te vermarkten. “Melk, yoghurt, vla”, somt Alexander op. “We zetten af aan supermarkten en groothandels. Er kwam meer vraag, dus zijn we gaan uitbreiden.”

Moeilijke markt

Capaciteit benutten

foto’s marije wenneke

En uitbreiden deden de broers, zelfs zo hard dat Vicariënerf te klein werd. Er kwam een nieuwe fabriek in Zeewolde. “Hier hebben we meer capaciteit, die willen we natuurlijk ook graag benutten”, aldus Alexander. Dat lukt heel aardig. Hoewel de fabriek pas sinds dit jaar draait, wordt er jaarlijks 25 tot 30 miljoen liter biologische melk verwerkt. Daarnaast vindt ook nog eens 60 miljoen liter gangbare melk zijn weg door het pand. “Dat doen we pas sinds dit jaar. We hebben

Op de vraag hoe Alexander de explosieve groei van Vecozuivel verklaart, antwoordt hij wederom bescheiden. “We draaien netjes, maar zijn geen spectaculaire margemakers.” Deel van het succes schrijft hij toe aan de reputatie van Vecozuivel. “Goed bekend staan is heel belangrijk voor een relatief klein bedrijf als het onze. Je moet een betrouwbare partner zijn en waarmaken wat je zegt. Tenslotte moet er elke dag zuivel in de schappen staan. Daarnaast streven we een goede melkprijs voor melkveehouders na. Wij betalen zo’n vijf cent meer voor biologische melk dan bijvoorbeeld Friesland Campina.” Dat de broers hun zaakjes vanaf het begin goed op orde hadden en goed presteerden, werpt zijn vruchten af. Door de vele contacten in de zuivelwereld was het geen probleem om opeens veel meer zuivel te vermarkten. Maar ook aan Vecozuivel gaan de gevolgen van de economische crisis niet ongemerkt voorbij. Alexander: “De markt is niet best. Bovendien is de concurrentie heviger geworden nu Arla een fabriek heeft in Nederland en Friesland Foods en Campina zijn gefuseerd. De prijzen staan onder druk. Wij proberen de kosten daarom zo laag mogelijk te houden.”

Afstand nemen Het bewaken van de kosten is niet alleen belangrijk op een zuivelbedrijf, ook melkveehouders doen er goed aan om hun uitgavenpatroon nog eens extra onder de loep te nemen, 16

„ BNDR september 2009

nemen stelt Alexander. “Ik ben bang dat veel veehouders niet op hun inkoop letten. Kijk eens of je B-brok kunt voeren in plaats van A-brok. Of koop met een stuk of vijf andere boeren tegelijk voer in. Dat scheelt gewoon geld.” De tendens dat het alsmaar meer en groter moet in de melkveesector, ziet de Vecozuiveldirecteur ook. “Ik heb veel vrienden die melkveehouder zijn. Tien jaar terug deed je het al heel aardig met een productie van 8.000 liter per koe, tegenwoordig tel je pas mee bij meer dan 10.000 liter. Maar dat laatste stukje productie kan relatief duur zijn. Als veehouder moet je wel weten waar je voordeel zit en niet klakkeloos voor de hoogste productie gaan. Het break-evenpoint is heel belangrijk. Zo laag mogelijke kosten bij een redelijke bedrijfsomvang, daar gaat het naartoe in Nederland. Daarbij is het dan wel jammer dat de boer steeds harder moet werken om de bedrijfsvoering rond te zetten.” Alexanders werkweek omvat ook heel wat meer uurtjes dan veertig, maar toch vindt hij het belangrijk om af en toe een beetje afstand te nemen. “Stap, als je boer bent, even van je trekker af, laat een ander het werk doen en denk na over je bedrijf. Bij een emotioneel gedreven vak als boer moet je bedrijfsblindheid zien te voorkomen.”

Ups en downs De Vecozuiveldirecteur is recht voor zijn raap en zegt wat hij denkt. “Ik houd niet van gelul in de ruimte.” Maar hij pretendeert ook niet de wijsheid in pacht te hebben. “Ik ben geen boer, dus heb eigenlijk geen recht van spreken.” En ondanks het succesverhaal van Vecozuivel, kende het bedrijf ook zijn ups en downs. Niet alles wat de broers Van Rouwendaal probeerden werd een succes. Het leveren van biologische melk aan scholen pakte een paar jaar geleden niet goed uit. “Vooral financieel was het een heel gezeur. De ouders moesten de school betalen en de school ons. Dat werkte niet. We zijn ermee gestopt. Dat zijn moeilijke beslissingen, want je stelt altijd iemand teleur.” Wel nam Vecozuivel vorig jaar de productie van Bessola, het toetje dat ook wel bekend staat als krentjebrij of watergruwel, over van Friesland Foods. “Dat is een bestaand product dat al goed liep”, lacht Alexander.

Strak pak Nieuwe markten aanboren, kansen creëren en grijpen, je product sterk in de markt zetten, doen waar je goed in bent: allemaal kenmerken van goed ondernemerschap. “Toen we met Vecozuivel begonnen, was er veel vraag naar biologische zuivel. Verder proberen we mee te gaan in de gedachtegang van de consument. Al is dat wel heel lastig.” Zo wordt er gestoeid met de verpakking van Vecozuivelproducten. “Eerst was het pak redelijk modern, later kreeg het een meer ambachtelijke uitstraling. Nu gaan we weer richting een strakkere, meer eigentijdse vormgeving.” Vecozuivel heeft geen uitgebreid assortiment aan producten. Melk, karnemelk, yoghurt en vla, dat is de hoofdmoot. “We zijn

niet echt georiënteerd op het in de markt zetten van nieuwe producten. Wel kijken we naar de out-of-home markt, bijvoorbeeld tankstations of kantines. Daarvoor maken we kleinverpakkingen.” In streekproducten, een markt die steeds meer in opkomst is, ziet Alexander niets. “Regionale producten vermarkten is moeilijk. Als je regionaal afzet verklein je je doelgroep. Misschien kun je het wel breder trekken, maar ik vraag me af of het lekker van de grond komt. Ik ga er in elk geval niet in mee. Streekproducten moeten het ook een beetje hebben van de romantiek die eromheen hangt. Het is gebaseerd op een heel idealistische gedachte.”

Alexander van Rouwendaal van Vecozuivel: “Als veehouder moet je weten waar je voordeel zit en niet klakkeloos voor de hoogste productie gaan.”

Visie Idealistisch is Alexander van Rouwendaal dan misschien niet, zakelijk wél. Anders til je geen bedrijf als Vecozuivel van de grond. Inmiddels werken er vijftig mensen bij het Flevolandse zuivelbedrijf. Zelf heeft Alexander alleen middelbare agrarische school en een cursusje boekhouden gevolgd. “Ik heb goede mensen om me heen verzameld”, zegt hij daarover. “De visie waar het met Vecozuivel naartoe moet, die komt van mij en mijn broer. Maar verder heb ik overal mijn mensen voor. Dat is wel een beetje anders dan bij een boer, die moet alles zelf doen.”

Í

BNDR september 2009

„ 17

Omdat de tijd niet stil staat...

14 t/m 17 december

WTC Expo Leeuwarden w w w. w t c l a n d b o u w. n l

voor koe, melk en melker Veehouders kiezen van generatie op generatie voor de melkwinningen voersystemen van SAC. Natuurlijk zijn we sterk in ‘traditionele’ melkstallen, zoals carrousels en Rapid Exit, maar ook voor de FutureLine melkrobot en de Pellon voerrobot moet je bij SAC zijn! Wie kiest voor de toekomst, kiest voor SAC. SAC: voor koe, melk en melker! 1

3

6

2 4

5 7

8

9

SAC Service Centers: 1. SAC Center Castelein - Scharnegoutum +31 (0) 515 42 50 42 2. Holland-Utrecht - Woerden +31 (0) 348 41 20 44 3. LMB Van Leeuwen - Benthuizen +31 (0) 79 331 93 11 4. LMB Giessenburg - Giessenburg +31 (0) 184 65 14 71 5. De Bruijn - Achtmaal +31 (0) 76 598 56 51 6. Rijnvallei - Barneveld +31 (0) 342 40 48 50 7. Schout - Heikant +31 (0) 114 31 38 41 8. LIMKO - Edingen (B) +32 (0) 2 395 85 00 9. Felten Sárl - Weicherdange (L) +352 (0)92 16 12

Voor meer informatie: Heliconweg 52, 8914 AT Leeuwarden Telnr. 058 294 1500

Ook adverteren in de BNDR? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: AgriPers BV Kees-Jan de Waal E: [email protected] T: 088 - 888 6723

SAC Nederland BV • Postbus 422 • 7400 AK DEVENTER Tel. +31 (0)570 62 17 00 • [email protected] • www.sac.eu

www.agripers.nl

Sparren met je eigen coach De acht coaches van JOOST begeleiden jonge boeren en tuinders uit Brabant en Zeeland. Ze helpen jou op weg om je eigen toekomstperspectief te realiseren. Een coach als sparringpartner en vraagbaak. Door Aart van Cooten

Op de JOOST-dag in 2008 lieten jonge agrarische ondernemers zien dat ze, zelfs met een speer op de keel, volop voor hun plannen gaan.

Elke club heeft tegenwoordig een missie. JOOST natuurlijk ook. Wat wil JOOST eigenlijk? Op www.joost-online.nl lezen we: ‘JOOST is jouw gids op weg naar agrarisch ondernemerschap. Een ploeg inspirerende mensen werkt samen met jou aan een succesvolle toekomst. Door coaching, in combinatie met verrassende en leerzame activiteiten.’ Tja, wie wil dat nou niet? Net van school en opeens sta je er alleen voor. Lang niet alles gaat vanzelf. Bijvoorbeeld samenwerken met je vader, of met je broer die al veel langer thuis werkt. En eigenlijk werk je liever met varkens dan met koeien, maar hoe pak je dat aan? Marian van Thiel is één van de coaches van JOOST. Met haar kun je die vragen bespreken. Nee, ze heeft niet op alle vragen antwoord. Maar ze helpt je wel op pad. Door vragen te stellen, tips te geven, of door te verwijzen naar een

jonge boer in de buurt die een slimme oplossing heeft bedacht waar jij wat aan hebt. “Als coach help ik jonge boeren om keuzes te maken. Hoe kunnen ze hun eigen doel bereiken? Zo komen ze eerder in actie. Dat helpt echt, en ik vind het dankbaar werk.”

Doel centraal JOOST is een organisatie die twee jaar geleden is opgericht door het Brabants en Zeeuws Agrarisch Jongeren Kontakt (BAJK en ZAJK) , in samenwerking met de Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie (ZLTO). Jongeren die lid zijn van JOOST kunnen drie keer per jaar met hun eigen coach praten Tussendoor hebben ze - als daar behoefte aan is - contact per e-mail of telefoon. Daarnaast organiseert JOOST excursies en themabijeenkomsten. Bijvoorbeeld met jonge ondernemers uit sectoren

buiten de landbouw. Want van een bakker of een campinghouder kun je ook ontzettend veel leren. Coach Marian van Thiel zegt het zo: “Ik ben voor onze JOOST-boeren een hulpmiddel om zijn eigen toekomstperspectief te realiseren. Er staat eigenlijk maar één vraag centraal: wat kun jij doen om jouw doel te bereiken?” Dat klinkt mooi, maar hebben jonge ondernemers nou echt iets aan zo’n coach? De ervaring van Van Thiel is positief. Bijvoorbeeld als het gaat om samenwerking, vaak een moeilijk punt in opvolgingssituaties. “Een buitenstaander zoals ik kan het gesprek op gang brengen tussen de betrokken partijen. Dat helpt echt.”

Leren van groep Nicole van Hoof is een van de andere coaches van JOOST. Zij heeft, zoals ze het zelf zegt, acht jongeren ‘onder haar hoede’. In haar gesprekken gaat het steeds om vragen als: wat is je plan en hoe kom je daar? Van Hoof: “Zo voorkom je dat je steeds dezelfde fouten maakt.” Ze organiseert ook groepsbijeenkomsten, bijvoorbeeld ‘gooi het in de groep’. De ervaring van Van Hoof: “JOOST-deelnemers hebben veel aan elkaar. Ze lopen tegen dezelfde dingen aan. Het helpt om te horen dat jij niet de enige bent. En nog belangrijker, aan oplossingen van collega’s kun je veel hebben.”

foto joost

Í

Welkom op JOOST-dag JOOST organiseert elk jaar zijn eigen JOOSTdag. Een inspirerende dag met lezingen en workshops. Leren, praten, lachen en netwerken. Afgesloten door een fantastisch feest: het biggenbal. Dit jaar is de JOOST-dag op 13 november. Voor programma en locatie zie www.joost-online.nl.

BNDR september 2009

„ 19

„ OUD & NIEUW De dames zijn van de winkel, de mannen doen de rest. Zo laat de taakverdeling op de Akkerhof in Vaals (Limburg) zich het best omschrijven. Paul (56) en José Kremer-Deusings (53), hun zoon Armand (29) en zijn vrouw Hélène Kremer-Grootten (27) werken fulltime op het akkerbouwen vleesveebedrijf met boerderijwinkel. De planning is strak, de samenwerking harmonieus.

OUD

‘Samenwerken heeft echt meerwaarde’ Door Marije Wenneke

J

José: “Iedereen heeft zijn eigen taken op het bedrijf en moet zijn eigen zaken op orde houden. Ik doe de administratie en boekhouding van de winkel en de veestapel, Armand het mestverhaal, Paul de registratie van het spuiten en Hélène de bestellingen voor de winkel. Het moet ook wel op deze manier, niet iedereen kan alles bijhouden. Het nadeel kan zijn dat, als de één wat van een ander overneemt, hij niet precies weet hoe het in elkaar steekt. Gelukkig levert dat eigenlijk nooit problemen op.” Paul: “De taakverdeling op het bedrijf is geleidelijk zo gegroeid. Ieder is de baas over zijn stukje, maar de grote beslissingen worden samen genomen. Het samenwerken op het bedrijf heeft beslist meerwaarde. We vullen elkaar goed aan. Zo kan de jeugd beter met machines en computers omgaan. Ik wil dat best leren, maar zij kunnen het gewoon beter.” José: “Armand kijkt ook meer op de klok dan Paul. Dat heeft hij van mij. Paul kan niet zo goed plannen, dat is wel eens vervelend voor ons. Als hij op de akker bezig is, maakt hij eerst het werk af. Dan pas komt hij eten.” Paul: “Voor mij is dat helemaal niet vervelend. Ik heb geen horloge en geen mobiel. Ik laat me niet gek maken.”

Oogje dichtdoen José: “Wij werken heel graag op het bedrijf, maar we hebben 20

„ BNDR september 2009

&

onze jaren gehad. Paul en ik hoeven geen bedrijf meer op te bouwen. Armand en Hélène zijn de toekomst.” Paul: “Als zij ideeën hebben voor het bedrijf, staan wij daar eigenlijk altijd achter.” José: “Wij moeten wel eens een oogje dichtdoen, zij moeten wel eens een oogje dichtdoen. Zo gaat dat als je samenwerkt. Het is belangrijk om wrijving te voorkomen. Ik heb vroeger in dezelfde situatie gezeten als Hélène. Ik kwam ook bij mijn man en schoonouders in het bedrijf. Als dat misloopt, is Armand er de dupe van. Dat is niet de bedoeling. Gelukkig gaat het allemaal goed.” Paul: “We werken harmonieus samen. Het loopt. Het is mooi dat het bedrijf wordt voortgezet. De boerderij is samengesteld uit de bedrijven van mijn ouders en José’s ouders. Beide opa’s zouden trots zijn geweest als ze dit nog hadden kunnen meemaken.”

Klanten, koeien, land

Armand: “Na de MAS had ik geen zin om door te leren of buitenshuis te gaan werken. Voorheen hadden we melkkoeien op het bedrijf. Toen ik van school kwam was al het quotum verleased. Ik ben toen weer 20 koeien gaan melken. Dat heb ik zes jaar lang, tot 2006, gedaan. We hebben er goed aan verdiend. Voor de toekomst zouden we echter fors hebben moeten investeren, terwijl we ook verder wilden met de

‘Mooi dat we van alles mogen proberen’ foto’s marije wenneke

NIEUW

&

akkerbouwtak. We stopten met melken en dekten de melkkoeien met vleesveestieren.” Hélène: “Ik werkte voorheen nog buiten de deur, maar wilde altijd al graag op de boerderij meewerken. Sinds anderhalf jaar hebben Armand en ik een kindje, Adam. Sindsdien ben ik fulltime op het bedrijf. We hebben een strakke planning. Ik haal ’s morgens vroeg de groenten bij de groothandel, Armand past op. Als ik terugkom, gaat hij groenten en fruit halen bij boeren in de regio en brengt hij bestellingen rond in de buurt. Ik sta tot één uur in de winkel, dan past José op Adam. ’s Middags staat José in de winkel en ben ik bij de kleine. Armand en ik eten om half vijf, Paul en José om vijf uur. Daarna doet José de administratie en ruim ik de winkel uit.” Armand: “Ik sta elke ochtend tot elf uur in dienst van de winkel. Daarna gaan pa en ik naar achter, het land op en naar het vee. Dat vind ik toch het mooist. Als ik bestellingen aan het rondbrengen ben, voel ik me geen boer. Daar heb ik niet voor geleerd op school. Toch is ons motto: eerst de klanten, dan de koeien en dan het land. We willen geen nee verkopen aan onze klanten.”

Circus Kremer

Hélène: “Toen ik hier kwam wonen, was dat best een cultuurschok. Alles kon en altijd mensen over de vloer. Welkom in circus Kremer, zei ik dan. Nu lijkt alles strak geregeld, maar

hebben we nog wel eens het gevoel dat we achter de feiten aan hollen. Dat komt door de winkel, daar gebeuren altijd onvoorziene dingen.” Armand: “Het bedrijf is niet groot, maar wel fors gegroeid en veranderd. Daarom moeten we wel volgens een strakke planning werken. Mijn vader heeft daar moeite mee, die is niet zo planmatig. En dat terwijl hij wel de langste dagen maakt. Van ’s morgens zes tot ’s avonds elf uur.” Hélène: “Armand lijkt op zijn vader, maar is wel beter gaan plannen. Vooral sinds Adam er is.” Armand: “Mooi van mijn ouders vind ik dat je alles mag proberen. Ik heb een paar jaar gemolken en dat vonden ze prima. Toen ik daarmee stopte was het ook goed.” Hélène: “Natuurlijk is er wel eens een meningsverschil, maar dat wordt meteen uitgesproken. Dat moet ook wel, je kunt natuurlijk niet chagrijnig in de winkel gaan staan.” Armand: “We merken wel dat mijn ouders zich iets meer terugtrekken. Het aan ons overlaten waar het naartoe gaat met het bedrijf.” Hélène: “Dat moet ook wel, we willen vol gas vooruit en staan heel erg open voor vernieuwing.” Armand: “Het streven is en blijft om, naast de boerderijwinkel, een agrarisch bedrijf te runnen waarbij alle takken in dienst staan van elkaar.”

Í

Bedrijfsgegevens De Akkerhof, gemengd bedrijf met akkerbouw, vleesvee en boerderijwinkel in Vaals. 63 ha met aardappels, maïs, bieten, granen en grassen 45 stuks vleesvee boerderijwinkel

Í

BNDR september 2009

„ 21

WTO

ONDER DE LOEP

Om te ervaren hoe onderhandelingen over wereldhandelsafspraken gaan, heeft NAJK de avond ‘WTO onder de loep’ ontwikkeld. Tijdens de avond krijg je op een interactieve manier meer kennis over de WTO en kom je meer te weten over de gevolgen van handelsafspraken voor jouw bedrijf. Wil je meer weten, neem dan contact op met NAJK Internationaal. Bel: 030-2769869 of mail: [email protected]

KUN

JE OP JE MELKVEEBEDRIJF MINDER BROEIKASGASSEN PRODUCEREN?

Tijdens een avond ‘REMMEN MET GASSEN’ kom je meer te weten over de CO2–uitstoot op je bedrijf. Door op een dashboard aan verschillende knoppen (over grasland- en veemanagement, voer, kunstmest en energie) te draaien krijg je op een leuke manier inzicht over hoe je op je bedrijf het klimaatprobleem kunt aanpakken. Heb je de uitstoot van broeikasgassen het meest teruggebracht, dan win je een portie bitterballen. Wil je meer informatie, bel of mail dan met Sander Kerkhoffs: 030-2769869 of [email protected]

Nieuw NAJK-bestuurslid melkveehouderij

Even voorstellen: Jurgen Veron Naam: Jurgen Veron | Leeftijd: 22

NAJK is een nieuw dagelijks bestuurslid rijker. Een onwijs kritisch, realistisch maar bovenal ook gezellig bestuurslid, zo zegt hij zelf. Met een beetje ervaring en heel veel ambitie volgt de Brabantse Jurgen Veron Nils den Besten op als dagelijks bestuurslid NAJK met de portefeuille melkveehouderij. “Toen ik werd gevraagd voor deze functie, heb ik daar toch wel even over na moeten denken. Maar een dergelijke kans krijg je niet vaak, dus pakte ik hem met beide handen aan. Ik heb de ambitie en het valt goed te combineren met het werk thuis. Ik denk dat ik zeker een zinvolle bijdrage kan leveren aan jong agrarisch Nederland. De visie die zowel de leden van NAJK als ikzelf hebben voor de toekomst van de land- en tuinbouw in Nederland, is een goede visie. Samen sta je altijd sterker. Je moet de krachten bundelen. Dan kun je veel bereiken. Mijn ambitie zou te hoog gegrepen zijn om de melkprijs tien cent omhoog te krijgen. Je moet realistisch blijven. Wel heb ik me ten doel gesteld om

jonge melkveehouders goed voor te bereiden op de toekomst. In het bijzonder na 2015, als het quotum eraf is. Natuurlijk kende ik NAJK al. Als BAJK-bestuurslid werd ik regelmatig afgevaardigd naar het landelijke bestuur. De professionele manier van werken heeft indruk op me gemaakt. De club heeft bovendien goede connecties. Heel belangrijk voor een belangenorganisatie. En, niet te vergeten: het is gezellig! Als bestuurder kijk ik eerst de kat uit de boom, maar daarna laat ik me wel gelden. Ik ben niet bang om mijn mening te geven. Ook niet als anderen het er niet mee eens zijn. Naar de feiten kijken vind ik belangrijk. Ik zal me niet snel laten meeslepen door emoties. Daarbij kan ik ook nog onwijs kritisch zijn. Naar anderen, maar zeker ook naar mezelf. Ik hoop dat die kwaliteiten me tot een goed bestuurder maken.”

Í

| Woonplaats: Bladel | Opleiding: HAS Dier- en Veehouderij | Beroep: Melkveehouder | Aantal koeien: 110 | Bestuurservaring: voorzitter HASstudieclub Ruminenten (herkauwers), BAJK-bestuurslid | Hobby: stappen | Motto: Wie niet waagt, wie niet wint!

Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt

Voor jonge boeren en tuinders met visie en lef!

Investeer in je toekomst

WWW.NAJK.NL

ÍÍ

D      

E O

aan de E E M HORDELOOP voor ondernemers!

Vergroot je geloof in eigen kunnen Versterk je innovatiekracht Leer beter netwerken Leer risico’s beoordelen Leer afwegingen te maken Leer onderhandelen

Je kunt deelnemen aan één of meerdere arrangementen:

DE UTOPIA, waarin je je plan voorlegt aan veel voorkomende kritikasters, onder het motto: “hoe krijg ik ze van tegen naar mee....”

DE BOKSRING, waarin je je ondernemingsplan voorlegt aan mogelijke financiers, met de vraag: “bent u bereid in mij te investeren...?”

DE EXPEDITIE, waarin je met collega’s de stad intrekt om erachter te komen wat die burgers en consumenten nou toch eigenlijk willen.

DE GENERALE REPETITIE, waarin je samen een evenement organiseert om je organisatievermogen aan te scherpen.

DE COACHING/ CLINIC, waarin je met een coach en een inspirator werkt aan een doorstart voor je vastgelopen ondernemingsplan.

Een melkveehouder “Ik wilde een nieuwe stal bouwen. Zoals een stal die ik tijdens een open dag in Twente had gezien. Maar ik kreeg de vergunning niet rond bij de gemeente. En aan de buren kreeg ik niet uitgelegd dat deze stal veel aantrekkelijker is. Ik stond op het punt de plannen maar de laten varen. Tot ik via “Utopia” in de gaten kreeg wat ik fout deed. Nu zit er wel schot in de zaak ...”

I NFO

EN AANMELDEN

Í In samenwerking met: EIM

CLM Omderzoek en Advies Laurens Vlaar [email protected] 0345 470 770

en Syntens

NAJK Agaath Timmerman [email protected] 030-2769869

L EES

OOK HET ARTIKEL OP PAGINA

7

VAN DEZE

BNDR!

„ THEMA MARKT wat je ervoor krijgt, dat zint spruitenteler Arlee Tol uit het Zuidhollandse Rockanje niet. Hij is actief in Spruiten Vooruit en probeert via dit spruitentelerscollectief een betere prijs voor zijn product te

foto’s anton logemann

Het meegeven van je producten aan een handelaar en later horen

realiseren.

Bewustwording belan in Spruiten Vooruit B Door Anton Logemann

Begin november is zo’n periode. De Nederlandse spruitentelers zijn volop aan het oogsten, terwijl de vraag naar deze groente tijdelijk inzakt. Dat komt omdat de Duitsers Allerheiligen vieren en even geen spruitjes op hun bord willen zien. De spruitentelers blijven echter dooroogsten, zodat de voorraden bij de handel snel oplopen. Het kan wel enkele weken duren voordat die zijn weggewerkt. “Daar hebben we dus meerdere weken last van, want de opbrengstprijs blijft dan laag”, zegt Arlee Tol.

Door samen te

werken in het telerscollectief Spruiten Vooruit probeert

Arlee Tol een betere prijs voor zijn spruiten te krijgen.

Spruiten Vooruit De teler van spruiten uit het Zuidhollandse Rockanje zet zich sinds dit jaar actief in voor een betere prijsvorming van de spruiten. Afgelopen zomer zetten acht spruitentelers hun schouders onder het telerscollectief Spruiten Vooruit. De telers willen elkaar niet voor de voeten lopen, maar in samenwerking tot een betere afzet te komen. Garanties op een betere prijs zijn er niet. Maar Arlee heeft er vertrouwen in dat, door samenwerking tussen de telers, binnenkort concrete resultaten worden geboekt. Want het is al een paar jaar hommeles met de prijzen. Het is hoognodig dat er weer eens betere tijden aanbreken.

inmiddels in een maatschap. Hij is getrouwd met Arianne en heeft een zoon van ruim een jaar. Zij drieën wonen op de boerderij. Arianne werkt drie dagen per week bij de Rabobank als HR-medewerkster en springt de andere dagen zo nodig op de boerderij bij. Vader Cor is vooral actief met het dagelijkse werk van de koeien. Arlee helpt hem als het druk is en melkt een paar keer per week. Hij concentreert zich op de teelt van aardappelen en die van de spruiten.

Extra werk Arlee (31) is elf jaar geleden begonnen met de spruitenteelt. Hij kwam van de middelbare agrarische school en zocht extra werk. Op het ouderlijk bedrijf was onvoldoende vraag naar extra arbeid. Arlee ging aan de slag bij een loonwerker. Maar hij kwam er al snel achter dat dit niet zijn roeping was. De teelt van spruiten, een nieuwe tak op het bedrijf, trok hem meer. “Collega Gert Klapwijk vroeg me of ik bij hem spruiten wilde plukken. Dat leek me wel wat. Maar dan niet in loondienst. Ik wilde het ook deels voor eigen rekening oppakken.” De twee werken nog steeds intensief samen. Samen telen ze momenteel 37 hectare spruiten, waarvan zo’n 16 hectare tot het bedrijf van Arlee gerekend kan worden. Arlee voert samen met vader Cor en moeder Riet het bedrijf 26

„ BNDR september 2009

Geen visitekaartje Sinds begin dit jaar zet Arlee zich dus ook in voor telerscollectief Spruiten Vooruit. “Sinds 1,5 jaar zijn de prijzen slecht”, vertelt de teler. “Het is het gevolg van hoge hectareopbrengsten en een te groot aanbod. Als spruitentelers worden we uitgespeeld tegen elkaar door de handel. En dat komt omdat we niet goed in staat zijn om ons product optimaal aan te bieden.” Arlee vervolgt: “Zeker bij een overschot staan de voorraden niet op het land, maar bij de handel. Dat betekent dat oudere spruiten als eerste de keten ingaan. Het komt te vaak voor dat de consument overrijpe spruit koopt. Dan liggen die gele spruiten met een zwart kontje in het schap. Dat is zeker geen

grijk

visitekaartje. Die worden niet gekocht door de consument.” Arlee wil daar met de collega-spruitentelers van Spruiten Vooruit verandering in brengen. Een belangrijkste sleutel wordt het verkrijgen van meer marktkennis: welke soorten en welke smaken wil de consument als deze kiest voor spruiten. Die kennis moet worden vertaald in afzetverbetering en meer samenwerking op telersniveau.

Contacten leggen Een belangrijke rol is hierbij weggelegd voor coördinator John van der Sluis die door de telers is ingehuurd. Arlee: “Hij gaat namens ons contacten leggen met de handelsbedrijven, verpakkers en retailers. Op basis van die gesprekken moeten we vaststellen wat kansen in de markt zijn. Door onderling afspraken te maken, gaan we proberen die kansen te benutten.” Arlee beseft dat dit makkelijker is gezegd dan gedaan. “Het kostte ons ook best wat moeite om binnen dit telerscollectief op één lijn te komen. Dat is toch gelukt. In de toekomst moeten we in spruitenland meer oog hebben voor elkaars belangen. Dan is het handig dat we de hulp hebben van de coördinator. Hij kan als een schoolmeester voor de klas staan en duidelijk maken wat de consequenties zijn van bepaalde besluiten.” Het is nog niet de bedoeling dat Spruiten Vooruit sturend

gaat opgetreden om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen. “We zoeken het meer in bewustwording. Dat we ons als spruitentelers bewust worden van de juiste momenten waarop de markt om spruiten vraagt. Soms zal dat gas geven betekenen, soms gas terugnemen.” Bedrijfsgegevens

Andere generatie

Vof C.H. Tol in Rockanje

Arlee is optimistisch over de mogelijkheden van het telerscollectief. “Ik zie kansen en die wil ik graag benutten. Ik ben daarin anders dan mijn vader. Mijn generatie wil de handel meer zelf doen. Ik hou er niet van om de producten aan een handelaar mee te geven en dan later te horen wat je ervoor krijgt.” Maar of de spruiten ook over vijf jaar nog onderdeel uitmaken van het bouwplan, weet Arlee nog niet. “Mijn vader is nu 62. Over vijf jaar is de kans groot dat hij zich minder met het bedrijf bemoeit. Het is voor mij duidelijk dat ik melkveehouder blijf. Of en welke teelten we daarnaast aanhouden, is nog niet duidelijk. Dat hangt uiteindelijk van de rentabiliteit van de spruiten- en aardappelteelt af.” Voordat het zover is, zet Arlee zich in voor een betere prijsvorming bij de spruiten. Met Spruiten Vooruit hoopt hij dan ook klinkende resultaten te kunnen behalen.

70 melkkoeien met bijbehorend jongvee melkquotum 620.000 kg 22 ha grasland 12 ha snijmaïs 24 ha consumptieaardappelen 3 ha plantuien 37 ha spruiten in combinatie met collega (waarvan 16 ha op eigen bedrijf)

Í

BNDR september 2009

„ 27

Landbouwdagen Intensieve Veehouderij Hardenberg 27, 28 en 29 oktober 2009 Rundvee Relatiedagen Hardenberg 3, 4 en 5 november 2009 Akkerbouw & Loonbedrijven Vakdagen Hardenberg 17, 18 en 19 november 2009 Rundvee Relatiedagen en Akkerbouw Vakdagen Gorinchem 24, 25 en 26 november 2009 Landbouwdagen Intensieve Veehouderij Gorinchem 2, 3 en 4 maart 2010

FULL-SERVICE-FORMULE Alle vakbeurzen in Evenementenhal Hardenberg en Gorinchem worden middels dé unieke fullservice-formule georganiseerd. Iedere bezoeker wordt bij ons als VIP-gast ontvangen. Tijdens het bezoek aan onze vakbeurs wordt een geheel verzorgde catering aangeboden en het parkeren van de auto is gratis. In een gezellige en ongedwongen sfeer kunnen onder het genot van een hapje en een drankje zaken gedaan worden.

„ STRIP

„ SUDOKOE Vul de puzzel zo in dat in elke rij, in elke kolom en in elk blok van zes vakjes nooit dezelfde koeien staan. De oplossing is de naam van de koe in het gekleurde vakje. Stuur of mail je oplossing vóór 1 november 2009 naar [email protected] of naar: Redactie BNDR Postbus 39 6800 AA Arnhem Vergeet niet je adres te vermelden, want wie weet win jij de heerlijke slagroomtaart die wordt verloot onder de juiste inzendingen! Teije de Boer uit Jubbega puzzelde uit dat koe Annie de oplossing was van de vorige Sudokoe. Hij heeft daarmee de taart gewonnen.

Jurgen

Annie

Frans

Heidi

Wilco

Alice BNDR september 2009

„ 29

„ UIT ALLE HOEKEN Trekkertrek Noord-Limburg ‘Drink melk’ van AJK Dalfsen/Nieuw Leusen.

De door AJK Noord-Limburg georganiseerde eerste editie van de Trekkertrek Noord-Limburg is een groot succes geworden. Het spectaculaire evenement vond zondag 23 augustus plaats op de terreinen van de familie Franken in Ysselsteyn. Ruim 14 dagen voor aanvang van de wedstrijd was het maximum aantal van 75 inschrijvingen voor de trekkertrek al behaald. Onder de deelnemers waren veel jongeren maar ook regionale loonwerkers die met eigen materieel aan de start verschenen. Ruim 2000 belangstellenden genoten van ronkende tractoren, regionale stuurmanskunst en jongeren die streden om de Limburgse titel Trekkerbehendigheid. Onder de toeschouwers bevond zich ook CDA Tweede Kamerlid Ger Koopmans. Hij vond het een leuk evenement. “De jongeren hebben hier mooi werk neergezet, dit is goede reclame voor de agrarische sector”, aldus Koopmans. Ook organisator Martijn Derikx kijkt terug op een geweldige dag. “De wedstrijden zijn heel goed verlopen en het publiek was massaal aanwezig. Daar doe je het als organisatie voor! De zeer positieve geluiden van deelnemers, toeschouwers maar ook van onze sponsoren hebben ons direct doen besluiten om volgend jaar weer een trekkertrek te organiseren.” Uitslagen zijn te vinden op www.trekkertrekysselsteyn.nl.

BAJK vol vooruit BAJK heeft maar liefst vier potentiële bestuursleden weten te vinden als opvolgers voor de vier stoppende bestuursleden. Zo behoudt het bestuur dezelfde omvang van zeven bestuursleden en kan BAJK op volle kracht vooruit blijven gaan. De vier potentiële bestuursleden zullen voorgedragen worden op de ALV op 29 september. De vier stoppende bestuursleden zijn Henk Gerrits, Marco Opheij, Jurgen Veron en Dieuwke Verstraten. BAJK is hen zeer dankbaar voor de bewezen diensten. Zij worden na positieve stemming op de ALV opgevolgd door Anne Huijbers, Johan Vermeulen, Tom van Horrik en Koen van Hout. Ieder van hen is enthousiast om de functie op zich te nemen. Er zijn nog drie bestuursleden van het oude bestuur over die hun bestuurservaring gaan delen met de nieuwelingen, namelijk Fons van Katwijk (voorzitter), Janny Trouw en Ines Kessels.

Stropopwedstrijd Overijssel De stropop van AJK Ommen met als thema ‘met zorg voeden wij u’ heeft de eerste editie van de stropopwedstrijd van het Overijssels Agrarisch Jongeren Kontakt (OAJK) gewonnen. De strofiguren moesten een motto uitdragen waardoor de agrarische sector wordt gepromoot. De stropop van AJK Ommen scoorde hoog op het gebied van creativiteit, PR-waarde en materiaalgebruik. De stropop, een moeder met zuigeling, was tot in detail afgewerkt: ze had zelfs een ketting om en oorbellen van CD’s. De locatie aan de N48, de weg van Hoogeveen naar Ommen, trok veel bekijks. Zowel tijdens het maken van de pop als tijdens de jurering werd er regelmatig getoeterd. De bouwers van de stropop wilden met de pop aansluiten op de actualiteit binnen de veehouderij. “Als veehouderij zorgen wij voor het voedsel voor de Nederlandse samenleving. De pop stelt dan ook de agrarische sector voor, de zuigeling beeldt de Nederlandse samenleving uit”, luidt de motivatie van AJK Ommen. Ze ‘Met zorg voeden wij u’ van AJK Ommen. 30

„ BNDR september 2009

mochten 200 euro in ontvangst nemen voor de afdelingskas. AJK Dalfsen/Nieuw Leusen kreeg een eervolle vermelding. Zij hebben op een unieke locatie de tekst ‘drink melk’ met strobalen gemaakt. Het drinken van melk is momenteel zeer actueel omdat uit onderzoek is gebleken dat melk zeer gezond is en bijdraagt aan een gezonde levensstijl. Deze zeer duidelijke boodschap trok veel bekijks. Diverse mensen stonden stil voor de creatie en maakten een foto. OAJK organiseert volgend jaar zeker weer een stropoppenwedstrijd. Alle plattelandsjongeren worden alvast uitgenodigd om hieraan deel te nemen.

LAJK leert over Livar Naast schaalvergroting, verdere mate van automatisering, meer vlees, eieren, melk of gewas per vierkante meter, is er anno 2009 voor een gemiddelde Nederlandse boer ook geld te verdienen door eerst eens een stapje terug te zetten, eens goed na te denken en vervolgens op kleinere schaal verder te gaan. Hoe die strategie werkt legde Frans de Rond uit aan 25 LAJK-leden op hun jaarlijkse excursie. De Rond vertelde hoe een bezoekje aan een chique restaurant met een aantal collega varkenshouders leidde tot de oprichting van ‘Livar’ (Limburgs varken) en het afzetten van een kwalitatief hoogwaardig stukje vlees in een nichemarkt. In Abdij Lilbosch in Echt zorgen de monniken voor het mesten van de Livar varkens. Met nog vier productielocaties produceert Livar voor restaurants en supermarkten, waarbij de marktvraag groter is dan het aanbod. Dit jonge bedrijf, een stel nuchtere varkenshouders en natuurlijk een boeiend verhaal leidde tot veel vragen bij de AJK-leden over productie, afzet, vermarkting en continuering van het bedrijf. Verder leidde het vooral tot honger. Dit gevoel werd bevredigd tijdens het tweede gedeelte van de avondexcursie, toen de schalen Livar-ham en Livar-worst rondgingen.

Voederdemonstratie In buurtschap Achterbroek te Berkenwoude organiseerde AJK Krimpenerwaard in juni een voederdemonstratie. Als eerste werden drie soorten maaiers gedemonstreerd, allen met middenophanging. Vervolgens kwamen de schudders om het verse gras uiteen te gooien. Bij iedere machine werd er een korte uitleg gegeven over de werkwijze door de desbetreffende dealer. Ook werd er een nieuwe uitvinding van de firma Huizer en Boom gedemonstreerd, namelijk een acrobaat bevestigd op een aanhangwagen die door middel van een cilinder uitgeklapt kan worden. Twee percelen die daags

ervoor waren gemaaid, werden vervolgens door drie verschillende apparaten gewierst, waarna door drie ronde balenpersen balen werden geperst. De balen werden gewogen en er kwamen verschillen naar voren van wel 150 kilo. Zo’n vijfhonderd belangstellenden kwamen op het evenement af, het AJK-bestuur kijkt dan ook terug op een zeer geslaagde avond.

Afscheid LAJK-bestuurders Op feestelijke wijze is het LAJK seizoen 2008-2009 afgesloten. Naast het formele gedeelte werden onder het genot van een borrel en een bitterbal allerlei interactieve opdrachten uitgevoerd. Doel daarbij was het evalueren van het afgelopen seizoen en het komende seizoen met frisse moed en goede tips tegemoet gaan. Met een vertegenwoordiging van alle afdelingen en een opkomst van 26 personen kon LAJK terugkijken op een zeer geslaagde avond, waarop tevens afscheid is genomen van Lianne Kuijsten en Kristel Dullens als dagelijks bestuurders van LAJK. Bij deze worden zij nogmaals van harte bedankt voor hun enorme inzet in de afgelopen vijf jaar en wenst LAJK hen het allerbeste toe voor de toekomst!

Waar ga jij het liefst stappen of breng je veel tijd door? Keet, kroeg, discotheek, kermis, vereniging, festival of schuurfeest: laat ons weten op welke plek jij heel wat ontspannende uurtjes doorbrengt en misschien wordt die plek in de volgende BNDR wel ‘onder de lamp’ gelegd! Mail je naam, telefoonnummer en natuurlijk je favo adres naar [email protected]. Wat? Lowlands Waar? Biddinghuizen (Fl.) Lianne Kuijsten kreeg een mooi NAJK-bord

Wie? Maaike Valkeman (26)

als dank voor haar inzet als bestuurder.

Í

“Deze zomer heb ik als vrijwilliger gewerkt op Lowlands.

Vorig jaar heb ik dat voor het eerst gedaan, samen met een

BB’Koe’

vriendinnetje. Zij was al eerder geweest via open jongerenwerk Lochem. Het als vrijwilliger werken op Lowlands is een project van Plattelandsjongeren.nl. Dit jaar waren we

AJK Alblasserwaard / Vijfheerenlanden sloot het seizoen af op de Vinkenhof, het bedrijf van de familie Vink te Groot/Ammers. Dit melkveebedrijf is vooral bekend door haar MRIJ fokkerij. André en Janet melken 110 MRIJ koeien en 75 stuks jongvee op 52 hectare grond, waarvan 10 hectare maïs. André begon in 1989 met inkruisen omdat hij teveel problemen had met vruchtbaarheid en te lage gehaltes. Eerst werden Brown Swiss en Montbelarde geprobeerd, daarna MRIJ. De agrarische jongeren bekeken de duurzame, met als topper Roza 23. Deze sterkoe heeft 10.000 kilo vet en 3,87 procent eiwit gegevenen is met 91 punten algemeen voorkomen ingeschreven! Na het bezichtigen van het bedrijf ging de BBQ aan en werd de avond afgesloten onder het genot van een biertje en kip saté. Met 39 personen was de avond goed bezocht en geslaagd te noemen.

met ongeveer 140 plattelandsjongeren op Lowlands, waar we het parkeren hebben geregeld. Vooral donderdag en vrijdag was het erg druk. Dan komen de meeste mensen. Vanaf vrijdagavond wordt het rustiger. Maandag was het topdrukte, toen hebben we in vijf uur tijd 15.000 auto’s van het terrein geloodst! Als je alle dagen op Lowlands bent, heb je één dag vrij. Dan kun je op het festivalterrein gaan kijken. Tussen het werk door kan dat trouwens, in overleg, ook wel. Zo ben ik naar de optredens van Snoop Dogg en de Kaiser Chiefs geweest. In zo’n weekend heb je onwijs veel lol met elkaar. We stonden op de medewerkerscamping, samen met een hele groep jongens uit mijn woonplaats Laren (Gld).

Tweede bedrijfswoning

Zij hadden een grote strook landbouwplastic meegebracht. Dat werd natuurlijk buikschuiven en chickfights houden. Er werken al jaren plattelandsjongeren op Lowlands. Volgens

Brabantse Gedeputeerden Paul Rüpp en Onno Hoes en wethouder Hendrik Hoeksema (Oss) hebben met eigen ogen gezien dat speciale bedrijven vragen om een speciale behandeling. De heren zijn tot die conclusie gekomen tijdens het bedrijfsbezoek bij BAJKlid Jasper Spierings, waar zij op uitnodiging van BAJK aanwezig waren. Tijdens dit bezoek op 13 juli 2009 is ook gepraat over het project in aanvraag ‘Dynamiek in Brabant’. Voor ‘normale’ bedrijven als een melkvee-, varkens- of kippenhouderij bestaan duidelijke criteria waaraan een bedrijf moet voldoen om in aanmerking te komen voor een tweede bedrijfswoning. BAJK vindt het belangrijk dat deze criteria goed worden gehandhaafd. De criteria van de AAB (Adviescommissie Agrarische Bouwaanvragen) schieten echter te kort in speciale gevallen. Het bedrijf van de familie Spierings in Oss is zo’n speciaal bedrijf, waar naast melkveehouderij er een landwinkel, viskwekerij, kaasmakerij en natuurweidebedrijf zijn ontwikkeld. Boeren zullen in de toekomst steeds vaker nieuwe activiteiten starten en dus zullen er ook meer aanvragen komen voor een tweede bedrijfswoning. Het toekennen van zo’n woning moet er volgens BAJK niet toe leiden dat het platteland versteent en dat steeds meer burgers het platteland gaan bewonen. Gedeputeerde Rüpp waarschuwt hier ook voor en geeft aan dat burgers zich ook moeten realiseren dat, als ze graag op het platteland willen wonen, ze behalve de lusten ook de lasten voor lief moeten nemen.

mij is dit project ontstaan toen er snel extra vrijwilligers nodig waren voor het festival. Plattelandsjongerenorganisaties uit Oost-Nederland en evenementenbureau LOC7000 uit Lochem hebben dit toen opgepakt. Zelf kom ik van het platteland, al heb ik wel zeven jaar in Den Haag gewoond. Ik miste echter de mentaliteit hier en ben teruggekomen. Je blijft toch een meisje uit het Oosten.”

#FOKJKHPFEWPPSCFSFJEPQEF CFESJKGTPWFSOBNF Þ8BU XJM EF CBOL XFUFO WPPS EF GJOBODJFSJOH WBO EF CFESJKGTPWFSOBNF )PF LBO JL NJK[FMG BMT POEFSOFNFS WFSEFS POUXJLLFMFO Þ &XPVE .FFVXJTTFO MFFSEF [JDI[FMG CFUFS LFOOFO FO JT [JDI CFXVTU WBO [JKO LXBMJUFJUFO FO WFSCFUFSQVOUFO %PPS IFU 3BCP 0QWPMHFST 1FSTQFDUJFG LSFFH IJK IFMEFS XFMLF LBOU IJK NFU IFU CFESJKG PQ XJM 0OUXJLLFM OFU BMT &XPVE FFO GJOBODJFFM IBBMCBSF TUSBUFHJF EJF QBTU CJK KPV FO KF CFESJKG 7SBBH KF BDDPVOUNBOBHFS OBBSEFNPHFMJKLIFEFO

#FQBBMKFFJHFOLPFST NFUIFU3BCP0QWPMHFST1FSTQFDUJFG Het is tijd voor de Rabobank.

,JKLPQSBCPCBOLOMPQWPMHFSBHSBSJTDI