Kom over de brug, de ijsberen moeten terug!

Kom over de brug, de ijsberen moeten terug!

Even bijpraten

2

Zoekplaatje

2

Verslag Algemene Ledenvergadering 2004

3

Rectificatie

4

Zoo'n DVD : The travelling birds

4

Nieuws uit Blijdorp

5

Botanisch Blijdorp: een nieuw project

8

Bezoek van de Vrienden aan de Allwetterzoo in Münster

10

Digibeesten : Flamingo's

11

Vogelwijzer: over hernia's, doorloopvolières, mangoesten en nog zo wat

12

Najaarsexcursie Safari Beekse Bergen

13

Uit de bouwput van de Vrienden

14

Leren fotograferen!

15

Gedragsverrijking bij olifanten : kunstjes of noodzaak?

16

Lijn 13: Stress

17

Het Oceanium : heden , verleden en toekomst

18

Lezing Californische zeeleeuwen

20

Mutaties 6 februari 2004 5 mei 2004

22

Agenda

23

Colofon

23

Beste Vrienden en Vriendinnen In 2007 bestaat de D iergaarde 150 jaar. Reden voor de Vrienden om eens flink uit te pakken . Met instemming van de Algemene Ledenvergadering is besloten om ervoor te zorgen dat de ijsberen terug komen in Bl ijdorp! Dat wil zeggen als wij het recordbedrag van I miljoen euro bij elkaar kri jgen. We hebben nog even de tijd, maar het gaat om een enorm bedrag. U begrijpt het al. Z onder uw hul p lukt het niet . Bij dit nummer treft u dan ook een actie-acceptgiro. W ij hopen dat u -ondanks de slechte economische tijden- toch een mogelijkheid ziet iets extra's over te maken . Verder ontvangt u met dit Vrienden nieuws een leuke ijsbeerposter. U zou ons een groot plezier doen als u deze poster op een plek hangt waar veel mensen hem zien. Wij hopen zo meer aandacht (en dus geld) te krijgen voor o nze jubileumactie. Elke trouwe Blijdorpbezoeker ziet nog de beelden voor zich van onze ijsbeerdames Mien en Katrien en hun kroost. Ijsberen horen gewoon in Blijdor p. En met uw steun gaan we dat weer mogelijk maken! Daarom is het motto van onze actie " Kom over de brug, de ijsberen moeten terug! " Ondertussen w ordt er natuurlijk stevig verder gebouw d aan twee lopende Vrienden-projecten :de nieuwe verblijven voor servals en Sumatraanse tijgers. In dit nummer krijgt u vast een eerste blik op hoe het er allemaal uit gaat zien .

Ik w ens u veel leesplezier. Marcel Kre uger, hoofdredacteur.

Ijsberen - foto: Rob Doolaard

Wie herkent deze Blijdorp bewoner?? Kijk voor /tet juiste a"twoord op de website: Wl/fw.IJYiellden/Jallblijdorp.,,1 of wacht tot /tet volgende lIummer van Vrierrdellt,iellJvs.

Verslag Algemene Leden Vergadering 2004 Ook in 2004 werd de Algemene Ledenvergadering van de Vrienden van Blijdorp in het Eauditorium van Diergaarde Blijdorp gehouden. Er waren ongeveer 150 Vrienden en Vriendinnen aanwez ig en daarmee was de 'zaal' nagenoeg vol.

Bij afwezigheid van de voorzitster, mevrouw Groenhorst, zat de vice-voorzitter, de heer Slijkoort de vergadering voor. Allereerst liet hij een aantal gebeurtenissen van 2003 de revue passeren. Uiteraard waren er de reguliere activiteiten , zoals de reizen en de winterlezingen. Er was veel belangstelling voor de lezingen en om alle geïnteresseerden een zitplaats te geven konden de lezingen ook via een videoscherm in de Haaienzaal gevolgd worden. Vanwege het jubileumjaar van de Vrienden is ook een aantal speciale activiteiten georganiseerd zoals het seminar over gedragsverrijking en de fotocursus door 'huisfotograaf' Rob Doolaard. Beide werden goed bezocht en hoog gewaardeerd.

Door vertragingen werd het coI obuseiland, een door de Vrienden ondersteund project, pas begin 2004 geopend. De heer Dorresteyn wist overigens te vertellen dat het eiland nog niet aap-proof is en dat de colobussen onlangs in de speeltuin zijn gesignaleerd. Hoger schrikdraad moet dit in de toekomst voorkomen . Inmiddels is ook begonnen met een volgend project van de Vrienden, het nieuwe servalverblijf (zie ook blz. 14). Bovendien gaat de bouw van het nieuwe tijgerverblijf verder. Iedereen herinnert zich de bijeenkomst nog wel waarbij een start gemaakt zou w orden met de 'afbraak' van de oude ijsberen- en zeeleeuwen verblijven . De muren bleken toen wat weerbarstiger dan gedacht. Er staat voor de Vrienden de komende tijd nog een veel groter project op stapel. In 2007, als Diergaarde Blijdorp ISO jaar bestaat, willen de Vrienden de grootste bijdrage in de geschiedenis van haar Vereni ging doen: € 1.000.000,- voor het nieuwe ijsberenverblijf! Deze mededeling wordt door de aanwezige Vrienden met applaus begroet. Het nieuwe verblijf ligt nog op de ontwerptafel, maar belooft iets heel moois te worden . Het verblijft komt tegenover

Tekst: Alex Sc houten en Ange li ne Peters Foto's: Koos va n Lee uwen

I

het terras van restaurant de Lepelaar te liggen. Zodra er meer bekend is, zullen de Vrienden dit zeker kunnen lezen in het Vriendennieuws. De vice-voorzitter gaf aan dat de Vrienden nog wel even moeten sparen en dat er daardoor de komende jaren alleen 'kleinere' projecten in Blijdorp kun nen worden ondersteund . N a de meer officiële onderdelen van de vergadering zoals het verslag van de kascommissie, de herbenoeming van de bestuursleden en het verslag over de promotie-werkzaamheden van Greet Gerritse werd het woord gegeven aan Ton Dorresteyn. H ij vertelde over de plannen voor de komende jaren zoals de al eerder genoemde Afrika savanne met servalverblijf. Het eerste gedeelte zal in het najaar van 2004 af zijn . Na het hoogseizoen wordt begonnen worden met het verbouwen van de speeltuin en het Kibokorestaurant. AI deze bouwactiviteiten zijn mogelijk omdat Blijdorp een nieuwe sponsor heeft: de Rabobank. Door deze extra financiële injectie kunnen de plannen rond de Afrika savanne sneller worden gerealiseerd dan voorzien. Daarnaast kwamen uiteraard ook de bouwwerkzaamheden aan het nieuwe >

tijgerverblijf ter sprake. Omdat dit nieuwe verblijf geïntegreerd wordt in de oorspronkelijke ontwerpen van architect Van Ravensteyn moet er voor elke bouwfase toestemming worden verleend door de monumentencommissie van de gemeente Rotterdam . En, alhoewel de verhoudingen tussen de Diergaarde en de commissie goed zijn, draaien de papiermolens bij de overheid soms tergend langzaam. Na de sluiting van de officiële vergadering werd het woord gegeven aan Ben Lotte voor een lezing over roofvogeldemonstraties en valkerij. Ben Lotte liet eerst via dia's zien wat een enorme variatie er is onder de roofvogels. Daarna ging hij in op de wetgeving. Sinds de Flora- en Faunawet van kracht is per april 2002 is het iedereen toegestaan roofvogels uit nakweek te houden. Met nakweek wordt bedoeld dat de eieren en jongen in gevangenschap zijn grootgebracht. Het is volgens de wet toegestaan met deze dieren shows te geven. Demonstraties vindt Ben Lotte een beter woord,

omdat het doel is aan het publiek te laten zien wat het natuurlijk jachtgedrag van de roofvogels is. Voor de demonstraties worden allerlei soorten roofvogels gebruikt zoals valken , buizerds en haviken . Daarnaast worden roofvogels ook gebruikt bij het verjagen van andere dieren en voor de jacht. AI deze activiteiten mogen alleen door een erkende valkenier worden gedaan. Om een valkeniersakte te krijgen moet een kandidaat eerst een theorie-examen doen . Daarna moet hij via een stage van twee jaar bij een gediplomeerd valkenier zijn bekwaamheid bewijzen. In Nederland is alleen de jacht met havik en slechtvalk toegestaan . Na dit stukje theorie ging Ben Lotte in op het trainen van een roofvogel. Hier kwamen allerlei termen naar voren zoals schoentjes, huiven, kappen, loer en balg. Cruciaal in de training is dat de vogel gewend is aan mensen en weet dat hij bij mensen voedsel kan krijgen . Het was een interessante lezing, met name voor wat betreft het al dan niet geven van roofvogeldemonstraties in dierentuinen . •

Al enige jaren i~ de film "The travelling l'n l'cn dvd IJIl't l'.·tra's.

Rectificatie In het vorige Vriendennieuws is abusievelijk vergeten de naam te vermelden van de fotograaf van de Kaapse zeepaardjes in Blijdorp. De foto's zijn van R. van Deizen. •

bird~"

Uit op Cl'n 2 dvd: een dvd met de film

De tilm begint met de voorjaarstrek van vogels naar hun broedgebieden. Dit wordt getoond met vaak prachtige opnames: je lijkt mel' tc vliegen met de vogels en jt' vraagt Je af hoc ze zulke mooie opnames hebben kunnen maken. Wel jammer is dat al snel blijkt dat er Illaar een p,ur soorten vogels op hun trektocht worden getoond: een aantal soorten ganzen, ooievaars. kraanvogels en pelikanen. Andere vogels komen weer 111 beeld tijdens de paart~ld (prachtige bedden van dansende tilten die over het water 'Iopl'n') en dl' broedtijd (bijvoorbeeld de SIlCl'UWllll, dil' cchter helcmaal gecn tn:J..:vogd is, maar ook een broedkolonie op een eiland met o.a . papl'b'daiduikers, koeten en jan-van-Genten). Na de brOl'dtijd wordt uiteraard de terugreis van de vogels getoond. In dit tweede deel van de film komen wat meer soorten vogels voor: o.a. sterns (de Noordse stem Illaakt de langste tocht: tweemaal per jaar vliebrt Ilij 20.000 kilometer!), maar ook ara's (trekvogels??), de Andescondor en zelf~ albatrossen en koningspinguïns. Alles bij elkaar 1.5 uur prachtige vogelbeelden. jammer is dat cr weinig informatie in de tilm zit over het fenomeen vogeltrek. Als cr 30-40 zinnen in de hele tilm worden gezegd IS het veel. De verdere informatie bestaat uit 'ondertitels' met de naam van de getoonde vogel, de route van die vogel en de hoeveelheid kilometers van de tocht. Dit gebrek aan informatie vind ik echt een gl'll1Iste kans. De t\vl'ede dvd bevat l'l'n aantal reportagl's, o.a. over het maken van de film . Dan blijkt ook al snel waamm maar zo weinig vogels echt intensief zijn gevolgd op hun tr(k. Ik zal dit hin niet 'verraden', Illaar kan ti ab hint gcvcn dat de filmmakers dl' boeken van C:onrad Lorenz goed hebben gelezen. Er blijkt dan nu ook dat veel bijzonderl' bl e1dl'n (bv, dl' ganzl'll die langs het vnjheidsbeeld lil New Vork vliegen of dl' ganzen die lalldl'n op het Ollr\Ogsschip midden op zee of de ooicvaars in de woestijn) niet meI ved geluk kOlld~n worden gctilmd maar zorl,'Vtlldig zijn geënsceneerd! Zen lIlteressant, net zoals verder bv. ook nog het interview met regissl'ur jacques Perrin. The travelling birds is l'en mooie tilm om tI.' zien, niet om veel over de vogeltrek te wetcn tt' kOlllcn. Door de gebruikte technieken om de film te kunnen maken vind ik de opmerking van regisseur Perrin dat de film fictie noch documentaire is wel zeer JUIst. MeI dl' dvd IS een boek verschencn met dezcIttle titel. •

Tekst: Monique van Leeuwen- Maat Met dank aan: Mary Vriens Bronnen: persberichten Diergaarde Blijdorp en 'De Nieuwsbrief', maandelijks uitgave van de vrijwillige rondleiders in Blijdorp

In deze rubriek kunt u weer genieten van allerlei nieuwtjes en wetenswaardigheden over Diergaarde Blijdorp, De afgelopen maanden is er hard gewerkt om de tuin nog fraaier te maken. We namen afscheid van enkele markante Blijdorpbewoners en konden een heleboel jonge dieren verwelkomen.

Bouwputten Diergaarde Blijdorp doet niet onder voor de stad Rotterdam. Met grote regelmaat zijn zowel in de stad als in de Diergaarde bouwputten te vinden. En regelmatig heb je als argeloze burger last van ongemakken zoals wegomleggingen, herrie en rommel. Waar gebouwd wordt, valt iets te beleven en rond de bouwputten zijn dan ook meestal kijkers te vinden . Die, waar nodig, de arbeiders van advies en commentaar voorzien . In Rotterdam bestaat zelfs een term voor deze geïnteresseerden: 'stoepopzichters'. 'Stoepopzichlm'- fOlo: KOOI van leeuwen

Dit voorjaar werd op diverse plaatsen in Blijdorp gebouwd en verbouwd . Het voormalige berenterras werd omgetoverd tot een fraai verblijf voor oehoes. Dit hoekje van de tuin, dat de laatste jaren een sombere, verlaten, indruk maakte is hierdoor weer een stuk boeiender geworden . Aan het nieuwe tijgerverblijf, een geschenk van onze vereniging, wordt volop gewerkt.

Hopelijk kunnen de tijgers komende winter hun nieuwe behuizing in gebruik nemen. En dan was er natuurlijk de verbouwing van het Henri Martinhuis tot kantoorruimte en dierenkliniek. Wat een metamorfose heeft dit gebouw ondergaan! Waar eerst de buitenverblijven met tralies waren, zijn nu frisse, lichte kantoorruimtes. De hele omgeving van het gebouw is meegenomen in de opknapbeurt. Een aantal dierverblijven is gesloopt en de weide voor de zebra's, elandantilopen en struisvogels zal dit jaar worden omgevormd tot een heuse savanne, compleet met drinkplaats (zie ook blz. 14). Voor de genoemde dieren gaf een en ander tijdelijk wel wat overlast. Wat zou u doen als een aantal mannen in rode pakken met behulp van grote, rode machines uw achtertuin overhoop halen? En zelfs de brutaliteit hebben om een groot deel van uw malse grasveld in te pikken? Ongetwijfeld hetzelfde als onze zebra's: precies, toezicht houden en, waar nodig, commentaar geven!

>

Vernieuwde Tropenkas

Verhuizing

Onlangs is een deel van de Tropenkas (naast de Rivièrahal) verbouwd. Opmerkelijk is, dat dit is gebeurd op initiatief van de vogelverzorgers. Hun wens was om nog betere en mooiere verblijven voor de dieren te bouwen. Naast hun gebruikelijke werkzaamheden hebben zij eigenhandig de volières gesloopt. Achterin is een volière voor neushoornvogels weer opgebouwd . De rest van de ruimte is aangekleed met fraaie beplanting. Hier is nu een miniatuur regenwoud waar ruim tien soorten vogels vrij rondvliegen. Daaronder zijn roeiroeis, buulbuuls en enkele fraaie duivensoorten zoals manenduiven, zwartkopduiven en muskaatduiven. Het resultaat mag er zijn en het ligt dan ook in de bedoeling om ook de rest van de Tropenkas stukje bij beetje te veranderen. De meeste volières zullen verdwijnen . Slechts enkele grote volières zullen worden herbouwd voor jaarvogels en hyacintara's. De andere vogels zullen zo veel mogelijk 'vrij' in de kas mogen rondlopen en vliegen. Zowel voor de bezoekers als de dieren is het een enorme verbetering. In het nieuwe gedeelte is het goed toeven: het sfeervolle groen, de mooie vogels en niet te vergeten hun fraaie gezang werken zeer ontspannend. Er staan enkele bankjes met uitzicht op voederplaatsen, zodat het heel eenvoudig is om vogels te 'spotten'. U moet wel opletten voordat u op één van de bankjes plaatsneemt: vogels hebben immers geen broekjes aan!

Onze bejaarde gorilla's Ernst, Kim en Xara zijn eind maart afgereisd naar de dierentuin van Fuengirola (Spanje). Het transport van de dieren is goed verlopen. Via een blaaspijp werden zij eerst verdoofd, waarna een kort medisch onderzoek volgde. De dieren zijn getest op TBC en er is bloed afgenomen . Ook werden zij voorzien van een chip. Eenmaal onder zeil zakken de dieren als een pudding in elkaar. Toen bleek pas goed wat een enorme reus Ernst is! Het koste echt wel enige moeite om de zilverrug in de transportkist te krijgen. Het gangetje achter de binnenverblijven is namelijk erg smal. De verzorgers leken heel nietig terwijl zij zo met het reusachtige dier bezig waren . (het gewicht van Ernst wordt geschat op 225 kilo!). Eenmaal in de transportkist kregen de dieren een antidosis toegediend. Deze heft een deel van de verdoving op. De dieren zijn wel 'bij', maar blijven nog een aantal uren enigszins slaperig.

Deel gorillaverblijf Fuengirola . foto: Mary Vriens

Twee vertrouwde dierverzorgers, Cor Notenboom en Mary Vriens, vergezelden de gorilla's op hun reis. Ook op het vliegveld mochten zij, na enig onderhandelen, mee naar de loods waar de dieren enkele uren verbleven voordat zij in het vliegtuig gingen. Hoewel de transportkisten met zeildoek werden afgedekt, en de dieren een rustig plekje kregen, was met name Ernst toch wel onrustig. Toen zij in het vliegtuig zaten, konden de verzorgers mer-

ken dat Ernst last had van enige stress: door de kieren en naden drong zijn geur al spoedig door tot in de passagiersruimte! De piloot van het toestel kon later hun vermoedens bevestigen. De trillingen die zij af en toe voelden, met name tijdens het opstijgen, werden veroorzaakt door de dieren. Eenmaal geland op Malaga verliep de rest van het transport al even voorspoedig. Een Spaanse filmploeg heeft de komst van de dieren uitgebreid op film gezet. Met een vrachtwagen ging het naar de dierentuin, waar de dieren werden losgelaten in hun nieuwe binnenverblijf. De eerste dagen kwamen veel nieuwsgierige verzorgers de dieren bewonderen: tot nu toe waren er immers nog geen gorilla's in deze dierentuin. Dat beviel Ernst helemaal niet: al die nieuwe mensen die steeds maar naar binnen kwamen gluren. Hij deed dan ook herhaaldelijk een uitval richting tralies om eens even te laten zien met wie ze hier te maken hadden! Na twee dagen mocht Xara voor het eerst het buitenverblijf verkennen . Dit is een fraai eiland met onder andere een waterval en stroompje. Speciaal voor Xara werd er nog een bruggetje over het water gemaakt. Het was anders te lastig voor haar om met haar ene been naar de overkant te komen. Na enig aandringen van Cor en Mary, ging Xara dan toch het hele eiland verkennen. Dat gaf de nodige commotie bij de nieuwe buren van onze gorilla's: chimpansees. Ze maakten > een enorm kabaal bij het zien van Xara.

Een van de wijfjes dacht kennelijk dat Xara een mannelijke chimp was en deed volop moeite om de aandacht van Xara te trekken . Xara ontdekte echter dat er een ruit was waar ze lekker tegen kon leunen. Dat deed ze in Blijdorp ook regelmatig. Zo'n ruit is dus vertrouwd . En vandaar had ze goed contact met de bezoekers. Met name kinderen hebben haar belangstelling. En die lieten Xara dan ook van achter het glas de inhoud van hun rugzakjes zien . Ook Kim, die als tweede het eiland mocht verkennen, had al snel een plekje gevonden waar ze lekker kon zitten en de boel kon overzien . Een dag later was Ernst aan de beurt. Ook nu weer lieten de chimps flink van zich horen. Waarop Ernst, met zijn armen leunend op een boomstam, eens even rustig ging staan kijken waarom die buren zo luidruchtig waren. De eerste dagen hadden de dieren nog wat last van stress. Dit kunnen de verzorgers onder andere merken omdat zij dan minder eten dan normaal. Inmiddels schijnen zij echter weer alles te eten wat hen wordt voorgezet. Op aanraden van de Blijdorpse verzorgers zullen met name in het buitenverblijf nog enkele aanpassingen gemaakt worden voor de gehandicapte Xara. En nu maar hopen dat zij nog een fijne oude dag genieten in het zonnige Zuiden! Hoewel, toen zij aankwamen goot het van de regen ...... .

Olifantennieuws Het is een gezellige drukte in Taman Indah. Nu er drie jonge olifantjes rondlopen hebben de diverse moeders en tantes hun handen vol aan het kleine grut. Sibu, de jongste van het stel, is een ondernemend dier. Hij kan heel hard rennen op het buiten perk en stoeit graag met zijn nichtjes. Hoewel hij als kleinste regelmatig het onderspit delft, zul je hem niet gauw om zijn moeder horen piepen: hij is gewoon een stoere knul! Sibu heeft net als moeder Irma sterk omgekrulde oren. Daaraan kunt u hem gemakkelijk herkennen. Vader Alexander heeft weer een dame op bezoek. Dumbo uit Antwerpen logeert in de Diergaarde, in de hoop dat zij ditmaal met succes gedekt wordt. Dumbo heeft tot nu toe nog geen levend jong ter wereld gebracht. In 1999 logeerde zij ook al bij Alexander. Nu maar hopen dat het deze keer lukt. Voor het fokprogramma van de Aziatische olifant is het van belang dat Dumbo nakomelingen krijgt. Duimt u mee? Ook Bernhardine staat regelmatig bij Alexander op het perk.

Uitbrekers Het lijkt ondertussen wel een estafette: eerst waren er de stokstaartjes die regelmatig buiten hun verblijf rondliepen. Na heel wat denkwerk en aanpassingen aan het verblijf bleven zij eindelijk op hun plek.

Toen kwamen de prairiehondjes. Een fraai nieuw verblijf, waar je als bezoeker doorheen kunt wandelen en letterlijk oog in oog kunt staan met de grappige dieren. Roosters moesten de dieren in het verblijf houden, maar ze waren er geregeld buiten te vinden. Na aanpassingen aan de roosters lijkt het lek boven. Althans, bij de prairiehondjes. Want onlangs wisten drie Colobussen uit hun nieuwe buitenverblijf te ontsnappen! Doodgemoedereerd trok het drietal naar de naastgelegen speeltuin . Daar zijn immers nog véél meer klimmogelijkheden dan op hun eiland. De apen blijken uit stilstand ruim drie meter te kunnen springen! Genoeg om de mensen van de technische dienst weer een aantal hoofdbrekens te bezorgen. Aan wie zullen de Colobussen het estafettestokje doorgeven? Wordt vervolgd ....

Vissen in het nieuws Begin dit jaar zijn vanuit Artis zoetwaternaaiden naar Blijdorp gekomen. Deze aparte vissen zitten in het aquarium vlakbij de trap naar de damestoiletten in de Rivièrahal. Met hun langgerekte snuit, lijf en waaiervormige rugvin lijken ze sterk op zeepaardjes. Maar dan zeepaardjes die horizontaal zwemmen en zonder krul in het lijf. Ook het broedgedrag is identiek aan dat van zeepaardjes: de man draagt de eitjes bij zich tot ze uitkomen. Hoewel de dieren pas kort in Blijdorp zijn, hebben de zoet-

waternaalden hier al voor nageslacht gezorgd . Probleem was dat de volwassen dieren de kleintjes als een lekker hapje zagen en ze meteen oppeuzelden! Onlangs werd een mannetje met eieren apart gezet. Toen de eitjes uitkwamen, werd pa ijlings weer uit de bak gehaald en teruggeplaatst bij de volwassen dieren . Achter de schermen zitten nu dan ook zo'n 20 kleintjes!

Jonge dieren De afgelopen maanden werden weer heel wat jonge dieren geboren in Blijdorp . In de rubriek mutaties kunt u een kleine indruk krijgen van de dieren die werden geboren of uit het ei kropen. Natuurlijk ogen grote zoogdieren zoals olifanten altijd spectaculair. Maar de aantallen en soorten vogels en vissen die uit het ei kropen zijn ook niet mis! Op het moment van schrijven (eind april) zijn het met name voor de roofdierverzorgers spannende tijden. Amoerpanter Nouska is namelijk via kunstmatige inseminatie bevrucht met sperma van Bogan. Eerdere pogingen om de dieren via de natuurlijke weg nakomelingen te laten krijgen mislukten jammer genoeg: Bogan vocht het vrouwtje de tent uit. Omdat de Amoerpanter een sterk bedreigde diersoort is, wil de Diergaarde heel graag met de dieren fokken. Dus dan maar via de kunstmatige weg. Als alles gelukt is en goed gaat, zouden de jongen begin juni geboren kunnen worden. Wellicht kunt u op het moment dat dit nummer van Vrienden nieuws verschijnt wel op kraamvisite! •

maart, hebben we tijdens een 'klussendag' heel wat zaden kunnen zaaien . En dan maar afwachten of de zaadjes uitkomen en de plantjes willen gedijen in de kassen van de kwekerij .

In de ban van ... De gehele kwekerij is maanden in de ban van de nieuwe tentoonstelling. Niet alleen de planten worden met alle zorg omringd . Minstens zo belangrijk is de aankleding van de tentoonstelling. Om het aantrekkelijk te maken voor het publiek van de Diergaarde, en met name voor kinderen, zoekt men naar attributen om de sfeer te verhogen . En dan blijkt dat de medewerkers van de botanische afdeling over onverwachte talenten beschikken. Beeldhouwen , schilderen, houtsnijden ; af en toe waan je je in het atelier van een stel kunstenaars. Voor deze tentoonstelling is zelfs een heuse tempelzuil nagemaakt! Ook de bebording is helemaal aangepast en in stijl. Om het Mediterrane karakter te versterken worden dadelpalmen, zand en stenen gebruikt bij het inrichten van de tentoonstelling.

Een nieuw project

Tekst: Monique van Le e uwen -Maat Bronnen: Bijbelse planten, projectplan geschreven door Juul van Dam en Melitta van Bracht en 'Planten uit de bijbel' door Daan Smit.

I Inmiddels is het een jaarlijks terugkerende traditie geworden : de zomertentoonstelling van de botanische afdeling. Door middel van zo'n tentoonstelling kan de afdeling delen van de plantencollectie op een bijzondere wijze onder de aandacht van het publiek brengen. Ook deze zomer zullen de borders bij de Terraszaal weer zijn ingericht met een bijzondere expositie. Het thema van dit jaar is 'planten uit het oude testament'.

Het oude testament is een van de oudste en meest gelezen boeken ter wereld . In de geschriften worden ruim honderd plantensoorten vermeld . Reden genoeg voor de medewerkers van de botanische afdeling om zich hierin te verdiepen en het tot thema van 2004 te maken . Het gebied waaruit de genoemde planten afkomstig zijn, is grotendeels Mediterraan. Het 'Heilige land' kent grote klimaatsverschillen. waardoor een afwisselend landschap is ontstaan . Men probeert om een klein stukje van dit landschap aan het publiek te tonen. Door

een droge en een natte habitat te creëren kan de bezoeker kennis maken met de verschillende biotopen in het Mediterraan gebied.

Voorbereidingen Aan het moment waarop de tentoonstelling voor het publiek te zien is. gaan maandenlange voorbereidingen vooraf. Nadat het thema is bepaald. moet er onderzocht worden welke planten Blijdorp wil laten zien aan het publiek. Een deel van de planten is al aanwezig in de collectie. Andere planten worden aangeschaft. of verkregen

door ze zelf te kweken uit zaad dat afkomstig is uit botanische tuinen over de gehele wereld. Als vrijwilliger heb ik het proces van voorbereiden van dichtbij mogen meemaken. Zo zat ik in januari gebogen over tientallen zaadlijsten van genoemde tuinen . En kwam tot de ontdekking dat ik inmiddels echt toe ben aan een leesbril, om al die kleine lettertjes te kunnen lezen! Het is een gekke ervaring: sommige boekjes zijn op het eerste gezicht onbruikbaar omdat de tekst in het Russisch is. of zelfs in Japanse tekens. Gelukkig is de benaming van de plantensoorten in het Latijn, zodat we zelfs zaden kunnen aanvragen bij de botanische tuin van Kiev of Kyoto. Gewapend met een lijst van gewenste plantensoorten , lijkt het wel alsof je op zoek bent naar een schat. Van sommige soorten kun je in elke tuin zaden aanvragen . Er zijn echter ook soorten bij die je niet of nauwelijks tegenkomt. Het geeft een kinderlijk genoegen als je in die tientallen boekjes eindelijk een soort gevonden hebt die je tot dan toe nog niet eerder tegenkwam! Enkele weken later, in >

De planten in het oude testament worden vaak met volksnamen aangeduid . Toch kan in de meeste gevallen met zekerheid worden vastgesteld om welke soorten het gaat. De soorten die op de tentoonstelling te zien zijn zullen bij velen van u bekend zijn . Bij elke soort is het vers vermeld waarin de plant genoemd is. Geïnteresseerden kunnen naar aanleiding van het genoemde vers op zoek gaan naar wat er in het oude testament verteld wordt over de betreffende plant. Om u alvast in de stemming te brengen volgt hier een beschrijving van enkele soorten die u op de tentoonstelling kunt aantreffen .

als olijf zijn sindsdien symbolen geworden voor vrede en vriendschap. Tegenwoordig is de olijftak te zien in het logo van de Verenigde Naties. In het Heilige land is de olijf een zeer karakteristieke verschijning en speelt een belangrijke rol in de menselijke beschaving. In de oudheid was de cultuur van olijfbomen reeds heel algemeen. In het oude testament worden olijfgaarden vrijwel in een adem met wijngaarden en graanvelden genoemd. Een olijfboom groeit zeer langzaam en kan zeer oud worden . Talloze legenden over olijfbomen doen dan ook de ronde. Van sommige bomen op de olijfberg wordt beweerd dat ze er al staan sinds de geboorte van Christus. Dit is echter niet waarschijnlijk. Olijfolie werd gebruikt bij zalvingen en kroningen van hoge priesters en andere belangrijke ambtsdragers. Ook werd de olie gebruikt tijdens het offeren , als lampolie en als versteviging van haar en huid.

... tussen de struiken balken zij. onder de netels hokken zij samen ... Job 30:7 De bijbelse naam voor Acanthus is netel. Acanthus is afgeleid van 'akantha' dat in het Grieks doorn of stekel betekent en heeft betrekking op het blad van de acanthus dat doornachtig getand is. Het bladmotief werd veelvuldig gebruikt op ornamenten van gebouwen en meubels. Het motief werd het meest toegepast op Corinthische zuilen . Als u de eerder genoemde zuil goed bekijkt, zult u zien dat ook hier het blad van de acanthus als voorbeeld heeft gediend.

Olijf (Olea europaea) Toen wachtte hij nog zeven dagen en hij liet de duif weer uit de ark; tegen de avond kwam de duif bij hem, en zie, een vers olijfblad was in haar snavel. Genesis 8: 10- 1I Wellicht wordt de olijf voor het eerst genoemd in het verhaal over de zondvloed, waarbij een duif naar Noach terugkeert met een olijfblad in haar snavel. Zowel duif

Katoen (Gossypium herbaceum) Linnen, wol/en en blauwpurperen gordijnen waren met linnen en roodPurperen koorden vastgemaakt met zilveren knoppen aan wit marmeren zuilen; gouden en zilveren rustbedden waren neergezet op een vloer van albast. wit marmer, parelmoer en veelkleurig gesteente. Esther 1:5-6. In sommige bijbelvertalingen wordt het lin-

Druif (Vitis vinifera) En Noach begon een akkerman te zijn, en hij plantte een wijngaard. Genesis 9:20 Net als de olijf was de druif al in de tijd van Noach ( ca 2347 voor Christus) een bekend gewas. De druif werd al door de oude Egyptenaren verbouwd . In het begin groeiden de wijndruiven kruipend over rotsen en muurtjes. Pas later werden de ranken geleid of als struik gekweekt. Wijn bouw speelt al sinds de oudheid een belangrijke rol in de menselijke beschaving. De jaarlijks terugkerende druivenpluk was ook in Bijbelse tijden een vrolijk feest, waaraan vele mensen deelnamen. De beste druiven werden vers gegeten. De overige werden uitgeperst of in de zon gedroogd tot rozijnen.

Vijg (Ficus carica) Acanthus (Acanthus spp)

de bewoners van de landen rondom de Middellandse zee.

En de vrouw zag, dat de boom goed was om van te eten, en dat hij een lust was voor de ogen. ja. dat de boom begeerlijk was om daardoor verstandig te worden . en zij nam van zijn vrucht en at. en zij gaf ook haar man, die bij haar was, en hij at. Toen werden hun beider ogen geopend, en zij bemerkten, dat zij naakt waren; zij hechtten vijgebiaderen aaneen en maakten zich schorten. Genesis 3:6-7 De vijg is een van de eerste gewassen die genoemd word in het oude testament. Het is heel goed mogelijk dat de appel in het verhaal over de zondeval een vijg is geweest. Naast de olijf is de vijg één van de belangrijkste gewassen uit die tijd. In de eerste plaats vanwege haar heerlijke vruchten . De vijg heeft echter ook een medicinale werking. Vijgen zouden het beste voedsel zijn voor mensen die door ziekte ernstig zijn verzwakt. Op diverse plaatsen in het oude testament wordt de vijg tevens gebruikt bij de behandeling van builen en diverse huidproblemen. Ook nu nog speelt de vijg een belangrijke rol in het leven van

nen ook wel katoen genoemd. Enkele eeuwen voor onze jaartelling heeft de katoenplant zijn intrede gedaan in Israël. Men noemde het in die tijd 'Tzemer-gefen' ofwel 'wijnstokwol' omdat de bladeren wel iets weg hebben van de bladeren van de wijnstok. Na bestuiving van de bloemen ontstaat een vrucht die wordt omsloten door een driedelige kelk. Na rijping springt de vrucht open en puilt het katoenpluis er uit. Tussen het pluis zitten de zaden.

Vuurwerkplant (Dictamnus albus) Daar verscheen hem de Engel des HEREN als een vuurvlam midden uit een braamstruik. Hij keek toe, en zie, de braamstruik stond in brand, maar werd niet verteerd. Exodus 3:2 Er zijn vele verklaringen geweest voor deze bijbeltekst. Hedendaagse botanici zijn van mening dat de braamstruik verward is met de vuurwerkplant. Op een warme zomeravond komen etherische oliën vrij die werkelijk kunnen ontbranden . Wanneer er dan vuur in de omgeving van de plant is. kan deze plotseling als een fakkel branden . Afgezien van bovengenoemde soorten zijn nog veel meer planten te zien op de tentoonstelling. En bij elke soort kunt u informatie vinden over de betreffende plant. Dit alles geheel in stijl om u mee te voeren naar het Heilige land van enkele duizenden jaren geleden. Als u bedenkt dat sommige planten afkomstig zijn van minuscule zaadjes. die vanuit tuinen van over de gehele wereld naar Diergaarde Blijdorp zijn gezonden. en dat de hele botanische afdeling maanden 'in de ban' was van de voorbereidingen voor deze tentoonstelling, groeit ongetwijfeld uw bewondering voor de medewerkers. Intussen zijn zij alweer druk bezig om nieuwe tentoonstellingen voor te bereiden.. ... •

80000000000 Voor tekeningen en veel gedetailleerde informatie over veren, aantal nekwervels, snavel , enz. kunt u terecht op:

Flantingo's

www.seaworld.org/infobooks/Flamingos/fphysical.html·

Tekst: Je n ny Cock shull De Europese flamingo wordt ook in Nederland gesignaleerd - en niet alleen in de dierentuinen! 'Flamingo's in Nederland . Wat doen zuurstokken in een kikkerland' is de titel van een zeer interessant artikel in SOVON Nieuws pagina 4 en 5: www.sovon.nl/pdf/sovon200J_l.pdf

Internet biedt de mogelijkheid om informatie over dieren te zoeken. Maar het is niet altijd even eenvoudig om dit te vinden. Daarom spoort de rubriek Digibeesten een selectie van de meest interessante sites voor u op. Wij pro beren zoveel mogelijk Nederlandstalige sites

Bezoek van de Vrienden aan de Allwetterzoo Münster Op 17 april was het tijdstip weer aangebroken voor de jaarlijkse voorjaarsreis naar een bu itenlandse dierentuin. Dit keer was er gekozen voor de Allwetterzoo te Münster. Het was al een fors aantal jaren geleden dat we er geweest waren en, zoals overal , is er in de loop der jaren ook in de Allwetterzoo het nodige veranderd . We gingen met één bus en deze was dan ook volgeboekt. We zijn de laatste jaren gewend geraakt aan het mooie weer dat we ieder jaar weer treffen . Ook nu was het weer prijs. Een stralende dag (eigenlijk iets te warm voor een ontspannen dierentuinbezoek). De bus was door het weer en door een defecte verwarming ook bloedheet. Na het koffiedrinken in Zevenaar waren we om ongeveer half een in Münster. Het tropische huis voor orang-oetans is een paar jaar open en dat hadden we dus nog niet gezien. Heel leuk is het om op het buitenperk de interactie te zien tussen orangs, leeuwmakaken en kleinklauwotters. Even verder vinden we de verblijven voor de bonte maki's, katta's en colubusapen . Ook dit is een heel mooi deel ven de tuin. Jammer dat door het mooie weer een deel van de apen uitgevloerd op de boomstammen lag. Wel leuk voor een foto . De grote verblijven voor de cheeta's vallen ook op, en dat ze het hier naar hun zin hebben blijkt uit de zes (twee x drie) jongen van het vorige jaar. Wat we natuurlijk niet mochten missen waren de gaurs. gigantisch grote runderen uit Azië. Ook opvallend is de grote groep Spaanse wolven, een heel verschil met de twee die we in Blijdorp hadden. Verder is er ook een leuk aquarium en zo kan je nog wel even doorgaan. Je komt in deze dierentuin ook nog een aantal 'ouderwetse' dieren tegen . Kortom, een tuin die de moeite van het bezoek dubbel en dwars waard was. De reactie van de deelnemers was dan ook positief, ondanks het betrekkelijk korte bezoek. Na een vlotte terugreis en een etensstop, wederom in Zevenaar, waren we om ongeveer half tien 's avonds weer in Rotterdam terug en ging een ieder naar huis om uit te kijken naar het volgende reisje.

D.o

C

--D.o --N --.. .~ UI

CU s.. -C

., '" E 0

~ G)

.,0 G)

"'C

.5 .!I::

0 0

l

c

G)

C

G)

N

'S

.c I. G)

>

~

00

.

~

~

U maakt kans om ze zelf te zien als u in de Achterhoek gaat fietsen of wandelen:

,.... M

E

-0 -0

0

,....

~

-0 V I

I. ~

C

~

ëG) 00 C ~

~

c 0 cG)

0

~

"'C

::::I

~ G)

G)

N

"'C C

G)

.t:

c:

a-

M

111

0

M lil

c:

lil

"'C ~

Q/

> Q/

Dj)

Q/

Dj)

.,

Q/

'll :::I

0

111

C

c:

> CII

~

ç..

i..:

> 111

.§. ..: ..c 0

RI

een wetenscnappeliJKe verKlaring over deze kleurstot Astaxanthine is te lezen op: www.voedsel.net/vragen/vraag82.htm In sommige gebieden komen hierdoor bijna rode of witte flamingo's voor. In Blijdorp eten ze een speciaal samengesteld menu . Voor de afwisseling krijgen ze ook regelmatig garnalen die ze uit het water moeten opvissen. In het voorjaar broeden de flamingo's op zelfgemaakte moddernesten. Het wijfje legt één ei, dat door beide ouders afwisselend gedurende 28 tot 32 dagen wordt bebroed . Mooie foto's hiervan zijn te vinden bij :

www.sohns-wildlife.de/html/f1amingo2.html

Flamingo's - foto: Jos Ni jkamp

E E ::J

c: "0 ::i

ai

"0

~

"0 <{

o

~

a.

i..:

111

E E

CII

....

Dj)

111 Cl.

.:.!

CII

1;;

Dj)

111

Ê::J

~ ~

CII

ij

C

I.

-. > '"

~

0

~

.!L

111 .0

G)

::::I ::::I

t: ~

c:

~

'0 c:

I.

QI

~ ëi

o

G)

...

~

~ ä.

:8.

'"~ G)

~

c

.~

C

E

0 00

:~ J5

'2

I

Q.

~ Q/ Z

:; ..c

~

::J

Qj "0 111

~

~

0

U

1;; 0

a.

c: c:

ë

~

'"

al

0

.2111

.~

E

W

è \3

I

.~ ~

-0

..

lil

>0 c 0

11)

e0000000GOG Flantingo's

Voor tekeningen en veel gedetailleerde informatie over veren, aantal nekwervels, snavel, enz. kunt u terecht op: www.seaworld.org/infobooks/Flamingos/fphysical.html·

Tekst: Jenny Cockshull

Internet biedt de mogelijkheid om informatie over dieren te zoeken. Maar het is niet altijd even eenvoudig om dit te vinden. Daarom spoort de rubriek Digibeesten een selectie van de meest interessante sites voor u op. Wij pro beren zoveel mogelijk Nederlandstalige sites voor te stellen, maar vaak zijn Engelstalige sites iets uitgebreider. Deze worden gekenmerkt met een " Flamingo's (latijns: flammans = de vlammende, wegens roze kleur) behoren tot de vogelfamilie Phoenicopteridae. Ze komen voor in ondiepe brakke en zoute meren in delen van Europa, Azië, Afrika, Zuid-Amerika, de Galápagoseilanden en het Caribisch gebied. De flamingo's in Blijdorp zijn de roze Europese (Phoenicopterus ruber roseus) en de rode Cara',bische (Phoenicopterus ruber) flamingo. Deze twee ondersoorten leven door elkaar op het flamingostrand in het Eurazië gebied. De Europese roze flamingo heeft een (niet aaneengesloten) verspreidingsgebied dat zich uitstrekt van Zuid-Europa (Camargue, Spanje), Noordwest-Afrika, Oost-Afrika naar de Kaspische Zee, Iran en India.

Vereniging Vrienden van Blijdorp

Antwoordnummer 30555 3030 WB Rotterdam

Een mooie site met veel informatie over de roze flamingo is de site van Natuurinformatie. Zij hebben een speciale pagina over de flamingo's in Blijdorp: www.natuurinformatie.nl/ndb.blijdorp/natuurdatabase.nl/iO0 Ol16.html De tweede ondersoort, de rode flamingo, komt voor in het Caribisch gebied en het aangrenzende vasteland, van Florida tot de Amazone. Hij is vooral als broedvogel van Bonaire bekend. Door beschermende maatregelen is de achteruitgang van het aantal rode flamingo's tot staan gebracht. Flamingo's leven van algen, diatomeeën en ongewervelden die ze uit het water en de modder halen met hun zeefachtige snavels. De bovensnavel is voorzien van een soort 'zeef' waarmee ze hele kleine voedseldeeltjes uit het water kunnen halen. Het verenkleed van de flamingo's is wit-roze tot roze-rood. Hoe meer kreeftjes ze eten hoe meer de veren hun roze kleur krijgen . Een wetenschappelijke verklaring over deze kleurstof Astaxanthine is te lezen op: www.voedsel.net/vragen/vraag82.htm In sommige gebieden komen hierdoor bijna rode of witte flamingo's voor. In Blijdorp eten ze een speciaal samengesteld menu. Voor de afwisseling krijgen ze ook regelmatig garnalen die ze uit het water moeten opvissen. In het voorjaar broeden de flamingo's op zelfgemaakte moddernesten . Het wijfje legt één ei, dat door beide ouders afwisselend gedurende 28 tot 32 dagen wordt bebroed. Mooie foto's hiervan zijn te vinden bij : www.sohns-wildlife.de/html/f1amingo2.html

Flamingo'l . foto: JOl Nijkamp

De Europese flamingo wordt ook in Nederland gesignaleerd - en niet alleen in de dierentuinen! 'Flamingo's in Nederland. Wat doen zuurstokken in een kikkerland' is de titel van een zeer interessant artikel in SOVON Nieuws pagina 4 en 5: www.sovon.nl/pdf/sovon2003_l.pdf U maakt kans om ze zelf te zien als u in de Achterhoek gaat fietsen of wandelen: www.fietsenlndeachterhoek.nl/flamingos.html www.fietstochten.tmfweb.nl/zwill.html www.holland.com/nl/natuurspecial/f1amingo.html Als u een paar 'wilde' flamingo's hebt waargenomen, dan kunt u dat registreren op de volgende site: www.dyve.net/spotvogel/soort.asp?cmd=view&soort=52 Flamingo's vliegen in lange rijen, met uitgestrekte hals en achteraansiepende poten. De poten en hals zijn, in verhouding tot de romp, langer dan die van enige andere vogel, wat ze extreem fotogeniek maakt! De volgende site heeft acht pagina's met de meest uiteenlopende en fascinerende foto's van flamingo's die vliegen, broeden, eten, bij fantastische zonsondergangen, in de vroege ochtend mist, plastic flamingo's, tuin-ornamenten en zelfs een flamingo als zwembandje (!): www.zefa.nl/search pp?keyword I = Flamingo Het Kinderwebhotel heeft een schattige site voor kinderen met veel foto's en het geluid van een groep flamingo's: www.kmderenwebhotel.be/dierentum/images/flamingo/f1amingo.htm En als u veel meer geluiden, video's, links, foto's, enz. wilt zien over flamingo's dan is de volgende Engelstalige site een aanrader. U hoeft alleen het woord flamingo in de zoek (search) box in te vullen: www.junglewalk com/frames.asp Vouw uw eigen origami flamingo: www.geocities.com/tp_kong/Flamingo.html· Tenslotte, wilt u geld verdienen met flamingo's? Kijk naar deze ludieke Amerikaanse site! www.fundralsing-ideas.org/DIY/f1amingo.htm Alle links zijn direct aan te klikken op www.vriendenvanblijdorp.nl (links) Als u een leuke site weet, stuur dan een mailtje naar [email protected]

00000000

00000000000

Hernia's, doorloopvolières, ntangoesten en nog zo wat

Tekst: Jos en Anne Mari e Nijkamp - Hosman

Najaarsexcursie naar Safari Beekse Bergen op zaterdag 25 september 2004

Hernia's zijn nare dingen. Veel rugpijn , uitstralend naar een of twee benen. Of, zoals bij mij, met krachtsverlies in de benen. Na een ligkuur bleek toch een operatie nodig en daarna begon de langdurige revalidatieperiode. De vraag voor Anne Marie en mij was dus waarover te schrijven voor deze rubriek nu we zo lang niet naar Blijdorp zouden kunnen gaan.

Kolibrie - foto: Frans lanting

Dagdromen Dat kan altijd en overal. En omdat er zo veel staat te gebeuren in Blijdorp, ook op vogelgebied, bedachten we dat we, lekker thuiszittend, wel eens zouden kunnen dagdromen over 'onze' vogel projecten in Blijdorp. En tijdens dat wegdromen hebben we vanzelfsprekend geen rekening gehouden met zulke aardse zaken als geld, ruimte en (on)mogelijkheden . Om het enigszins overzichtelijk te houden hebben we onze dromen naar werelddeel gerangschikt hoewel zeker niet elk werelddeel aan bod kan komen.

Europa Wij hebben begrepen dat er in het Europadeel van Blijdorp twee nieuwe volières komen: een doorloopvolière met oehoes en sneeuwuilen en een volière met vogels als kluten , wulpen en tureluurs. Vooral over de uilenvolière hebben wij veel getobd. Het is geen uniek projekt en ons valt dan toch vaak op hoe weinig er gebeurt in uilenkooien. Spectaculair lijkt het ons voor de meeste bezoekers niet te worden. Terwijl, naar onze mening, juist een 'Europese' kooi bij uitstek zou moeten verbazen en verwonderen . Zo veel moois zo

vlakbij huis. Zo'n gevoel zou kunnen leiden tot respect en iets waarvoor je respect hebt wil je bewaren, beschermen. Zo'n emotie opwekken lijkt ons een grote taak voor de moderne dierentuinen. In onze dromen zien wij dan ook geen uilenkooi maar een grote, hoge doorloopvolière mooi ingericht met groen en eventueel water en met een (grote) verscheidenheid aan Europese vogels. Natuurlijk kan zo'n Europese kooi ook gerealiseerd worden als de uilenkooi wel door zou gaan. AI gauw hebben we ook een paar mogelijke thema's bedacht voor zo'n levendige groene volière. Bijvoorbeeld zeldzame of recent uitgestorven broedvogels in Nederland. Te denken valt dan aan een prachtig gekleurde vogel als de hop, de buidelmees die een zeer fraaie manier van nestbouwen heeft, de klapekster die zijn prooidieren in een takvorm klemt alvorens ze op te eten. Andere mooie vogels zijn de roodborsttapuit, de geelgors, het paapje, de griel enz.enz. Veel mogelijkheden waarbij veel natuurlijk zal afhangen van de grootte van de kooi en het biotoop wat erin wordt gecreëerd.

valt dan o.a. aan ijsgorzen, azuurmezen en vooral ook pestvogels , of 'gasten uit het Zuiden' waarbij je dan weer aan de hop kunt denken, maar ook aan prachtig gekleurde bijeneters (met hun typische broedwijze: koloniegewijs) en scharrelaars. Deze soorten vogels zie je maar zelden in dierenparken en ze zouden zo Blijdorp weer een stuk anders maken dan andere dierentuinen. De geplande volière met o.a. de wulpen en kluten zien we helemaal voor ons in de droom als een langgerekte doorloopvolière waarbij je in de lengte een aantal biotopen passeert: de zee - het strand - de duinen met daarachter het weidegebied. De 'zee in die kooi zou idealiter ook een echt getijderitme moeten meekrijgen .'Zo'n kooi biedt prachtige mogelijkheden om, naast kluten , wulpen en tureluurs, ook meer bijzondere, zeldzamere soorten te laten zien . Of gewoon soorten die je niet zo gauw te zien zult krijgen. Lopend langs de zee zien we bijvoorbeeld zwarte zee-eenden, of van wat verder weg ijseenden of harlekijneenden. Het hoeven natuurlijk ook niet per sé eenden te zijn . Ook parelduikers zijn mooie vogels die zelden in een dierentuincollectie zijn te zien . Op het strand passeren we vervolgens een kolonie sterns, sierlijke meeuwen met een lange snavel. Onze voorkeur gaat uit naar de dwergstern: wat een leuk mini-meeuwtje (23 cm) met de lange snavel. Sterns zijn levendig, mooi om te zien en kunnen in groepen gehouden worden . Ze broeden ook in kolonieverband op de grond: dat zou natuurlijk mooi te zien zijn in zo'n kooi. Ook drieteenstrandlopers kunnen in een groep gehouden worden . H ij heeft het typische gedrag om bij het foerageren langs het strand de golven te volgen waardoor ze met hun korte pootjes steeds op en neer over het strand trippelen . Verder naar achter in de kooi, in het duin- en weidegebied, zouden kemphanen (zeldzaam geworden vogels in Nederland met prachtige zomerkleden bij de mannetjes en een fascinerend baltsritueel) en natuurlijk horen nachtegalen te zien en te horen te zijn. Omdat nachtegalen hun prachtige gezang vooral in de hele vroege ochtend laten horen geeft dit Blijdorp de mogelijkheid in de lente naast de Blijdorp-bij-night rondleidingen ook vroege ochtendwandelingen te organiseren, met name om de nachtegaal te horen zingen. Wij melden ons alvast aan voor zo'n vroege wandeling.

gehuisvest. In het Afrikagedeelte van Blijdorp zou dit theoretisch echter zeer goed mogelijk moeten zijn . Wat nodig is is een grote kooi met daarin de Decken tok (is al te zien in Blijdorp). Daarbij kunnen dan dwergmangoesten (Helogale undulata) geplaatst worden . In de natuur werken deze twee soorten namelijk samen bij het foerageren . De toks kunnen lekker makkelijk de insecten vangen die de mangoesten opjagen als ze door het gras lopen en in ruil daarvoor waarschuwen de toks de mangoesten als er roofvogels in de buurt zijn die eventueel ook wel een mangoest lusten. De samenwerking gaat erg ver. Mangoesten wachten echt met hun vertrek om te gaan foerageren tot de toks bij hen in de buurt zijn gearriveerd en de toks hebben speciale geluiden die alleen maar gebruikt worden om de mangoesten te waarschu wen! Dit is een zeer bijzondere samenwerking in het dierenrijk en het lijkt ons prachtig dit eens te kunnen gaan zien in een zoo. Voor zover wij weten zou het voor een dierentuin ook een uniek experiment zijn om te zien of dit gedrag ook in een kooi tot zijn recht komt. Aangezien hiervoor waarschijnlijk wel een grote kooi nodig zou zijn zouden er waarschijnlijk ook nog wel andere vogels in zo'n kooi geplaatst kunnen worden. Onze voorkeur gaat dan uit naar een grijze toerakosoort als bijvoorbeeld de Oostelijke goegoeko. Grijze toerako's zijn zelden in dierentuinen te zien. Blijdorp is al een gunstige uitzondering met de witbuiktoerako, welke overigens ook in hetzelfde deel van Afrika leven.

Azië Hier is in Blijdorp de kooi met de brahmaanse wouwen een punt van structurele overdenking: horen roofvogels wel thuis in een dierentuin, als ze nooit hun natuurlijke gedrag kunnen vertonen: jagen op prooidieren. Het is voor dierentuinen niet

acceptabel om de vogels levende prooidieren te laten vangen . En dus doen ze de hele dag niets: dat is (denken wij) niet leuk voor de vogels en ook niet leuk voor de bezoekers . Als er andere vogels in zouden komen zouden wij denken aan kraanvogels en dan bij voorkeur soorten die je niet vaak in dierentuinen ziet: Aziatische soorten die dan in aanmerking komen zijn bijvoorbeeld de monnikskraanvogel en de (volgens ons nog mooiere) zwartnekkraanvogel. In de zomer zou daar misschien wel een grotere neushoornvogelsoort bijgeplaatst kunnen worden.

Oceanium Eén van de soorten vogels die wij in Blijdorp echt missen zijn de kolibries. Vroeger was dat nog wel logisch: er was een grote sterfte tijdens het transport van deze tere vogeltjes en ook de kweek lukte (vrijwel) niet. Dat is nu allemaal veranderd . Het transport lukt vrij goed en (bij particulieren) wordt door een aantal liefhebbers met steeds meer soorten gekweekt. Ook de voeding voor de vogels is tegenwoordig geen probleem meer. Dit alles overwegend dromen wij over kolibries in Blijdorp. Die veelal kleine vogeltjes met supersnelle vleugelslag en hartslag. Die vogeltjes die als een helikopter stil hangen voor de bloem om er met hun gespecialiseerde snavel de nectar uit te halen. En dat vogeltje waarbij de mannetjes vaak de prachtigste iriserende kleuren hebben. De meest aangewezen plek is dan vanwege het daar heersende klimaat natuurlijk het Oceanium . En daar is nou net een kooi min of meer 'over'. Het houden van de Cuba amazones in hun Oceaniumkooi lukte niet en dus zitten er nu jonge reuzentoekans in . Onze droom is: kolibries in deze kooi. De kooi is groot genoeg om in tweeën te delen wat nodig is omdat mannetje en vrouwtje alleen kortdurend tijdens de paartijd bij elkaar kunnen zitten . Anders zouden ze elkaar afmaken. Dagdromen houdt ook een keer op. En als we dan weer helemaal zijn bijgekomen fantaseren we al weer snel over welke vogels we zeker willen gaan zien als we weer naar Blijdorp kunnen . In ieder geval de toerako's, de pauwfazantjes en roulrouls, en natuurlijk alle kraanvogels. Of beter nog: alle vogels even gaan zien want tegen die tijd zijn er vast al weer velen met jongen. En laten we wel zijn: dagdromen is leuk maar Blijdorp heeft zelf ook al een hele mooie collectie vogels bij elkaar gedagdroomd. •

Afrika Andere thema's zouden kunnen zijn 'gasten in Nederland uit het Noorden'; te denken

In dierentuinen zijn maar weinig kooien waarin en zoogdieren en vogels samen zijn >

Kemphaanmannetjes in vol ornaat - foto: E. van laar

I li erbij worden de leden van de Vere ni ging Vriende n va n Blijdo rp uitge nodigd tot deelname aa n de exc ursie, op zate rd ag 25 september aanstaande, naa r de Sa fari Beel,se Berge n te IIilva renbeek. De vo lgende punten zij n voor u va n belang: Vertrek: 9.00 uur, Conradstraa t in Rotterda m (naa t Centraa l tati on). * Aankomsttij d in Hil va renbeek: ca. 10.30 uur. * Gepland e aa nkomsttijd in Rotterdam: I H.30 uur. * Kosten voor leden bed ragen 17,50 Euro. Deelnemers di e gee n lid zijn van de Verenigi ng Vrienden va n Blijdorp betalen 20,00 Euro.

*

Ee n reisverze kering / annuleringsverze kering dient u zel f af te luiten. In Safari Beekse Bergen bestaa t de moge lij kheid tot het nutti ge n van een lunch, m aa r u kuilt ook uw eige n lunchpakket meenemen.

In de reissom zijn begrepen:

* *

*

D e busreIS Rotterda m- Hil va renbeek v.v. Toega ng tot de di erentuin . Fooi voo r de chauffe ur.

Z oa ls altijd geldt in de bus een rookverbod .

Aanmelden voor deze excursie: Het verschuldi gde bedrag dient u over te maken naa r giro rekeningnummer 20.7 J.059 t.n.v. VercllIgi ng Vrie nde n va n Blijdorp, afd. Excursie. , Aerne Bruunstraat 11 1 3067 J C Rotte rda m , o nder vermeldin g va n 'Safa ri '. De overschrij vingen dienen uiterlijk op 1 september te zij n ontva nge n (n. b. denkt u aa n de tiJd nodIg voo r verwerken door de Postbank). U wove rschrij ving is uw bewijs van deelname. U o ntva ngt geen verdere bescheiden of mededelinge n, tenzij de bus vo l is. llierva n krijgt u ben cht en dan zal uw geld w snel m ogelijk wo rden teruggestort. H et is niet mogelijk het betaa lde bedrag te res titueren voor afm eldinge n dIe later dan 1 september word cn o ntva nge n. Eventuele restituties vinden plaa ts ondcr inho uding va n 2,50 Euro admini trati eko ten (ge ldt niet als de bus vo l is).

Safari Beekse Bergen O orspro nkelijk ee n ec ht sa faripark 0 111 l11et auto en bus doorh een te rijd en. Tegenwoord ig een safari door diver e we relddelen (lope nd ). Tevens is er mogelijk een rit te make n met de saCari bu va n het park door het gedeelte waa r men nog met de auto doo r kan en er is ook een optie om va n de voo rzij de va n het park naa r de achte rkant te gaa n met de safa riboot of and ersom . Er zijn verschillende opties en ook combinaties mogelijk. Er is in het park veel te zien. D e di eren zijn gehuisvest in grote verblij ven. Een aa nrader: neem ee n ve rrekijker mee, het is de moeite waa rd.

Uit de bouwput van de Vrienden

I

Tekst: Marce l Kre u ger Info: Di e rgaard e Blij d orp , Ro bert van Herk, hoofd a fd el ing educa tie.

We zijn zo druk met het inzamelen van het geld voor het eerstvolgende megaproject, een nieuw ijsberenverblijf ter gelegen heid van het 150 jarig bestaan van de Diergaarde, dat we bijna zouden vergeten dat er nog druk wordt gewerkt aan de realisatie van twee andere Vriendenprojecten: de nieuwe verblijven voor servals en Sumatraanse tijgers.

Servals De servals kri jgen een verblijf in het nieuwe Afrika-continent. Er wordt al druk gewerkt aan de savanne. Het is eigenlijk geen echte savanne, maar meer een soort bosuitloop met veel water. Bijgaande artist impression geeft u een aardig beeld van hoe het er uit gaat zien . Het Afrika-deel wordt gebouwd volgens de techniek die is geïntroduceerd in de beroemde Hagenbeck Zoo in Hamburg, Duitsland . Er zijn wel afschermingen tussen de verschillende verblijven, maar door handig gebruik te maken van hoogteverschillen en natuurlijke barrières lijkt het net alsof het één groot geheel is. Zo wordt op dit moment hard gewerkt aan een waterpartij met verschillende hoogtes voor de Maraboes. De meeste diersoorten zullen apart gehuisvest worden . Dat is een bewuste keuze voor dierenwelzijn.

Veel dieren bij elkaar in één verblijf staat wel leuk voor de bezoeker, maar is voor de dieren zelf vaak erg stressvol. Vanuit de 'Iodge' heeft u in de toekomst een prachtig overzicht met zebra's, nijlpaarden , etc. Eer st bouwt Blijdorp echter het gedeelte voor de zebra's . Het nieuwe serval-verblijf grenst aan de 'Iodge'. Overigens worden er rond de savanne nog andere verblijven neergezet. Soms staan de savanne-dieren namelijk allemaal aan één kant, en dan moet er voor de bezoekers natuurlijk wel wat te zien zijn. Afhankelijk van de mogelijkheden wordt er bijvoorbeeld een volière met wervervogels gemaakt aan de kant van het plein . Rond de herfstvakantie is een bela ïk deel van de savanne klaar. >

t

ftS ftS

==s.. .-

~

.~

a. cu

u

);i

c

Cl Cl

~

~ '6

.~

.c

Foto: F.J. van Tiel

U

c cu

L

ÎIÏ

Cl

'ti C

cu ~ cu cu

Ë 3

... ~

cu

'ti C

o

ë o .2 cu

~

~

E

W

E E

::>

c .:.: c

"r'"cu '" o .... o e (3 al

.IJ Cl

l:)

UI

lij

B E o

,i; Cl

o ~

~

o

C

.-

J

as ligt. De artist impression die u hierbij ziet afgedrukt is een soort compromis. Er wordt een zo natuurlijk mogelijk verblijf gebouwd, waarbij zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met het monumentale karakter van dit deel van de tuin . De halfronde afscheiding is bijvoorbeeld zo geconstru"

tijgerverblijf. We houden u op de hoogte! •

L

Cl

Ë ::>

lij

1l r

o o

.IJ Cl

l:)

E E

::>

c

.:.:

....~ e

1.3

Uit de bouwput

Tekst: Marce l Kreuger Diergaarde -Info: .

Blijdorp , . -.

Tijgers

Vereniging Vrienden van Blijdorp Antwoordnummer 30555 3030 WB Rotterdam

Het nieuwe tijgerverblijf heeft (nog) meer voeten in aarde. Het oude ijsberenverblijf is een monument, wat betekent dat verschillende commissies hun goedkeuring moeten geven voordat er wat kan worden veran derd. De van Ravesteyn-as, van het oude berentheater (nu oehoe's) via de huidige leeuwen- en tijgerverblijven en de Rivièrahal, de oude ijsberen- en zeeleeuwenverblijven tot aan het terras van de Lotus Serre is daarbij erg belangrijk. Er wordt door de commissies geschreven aan een cultuurhistorische visie op dit monumentale deel van de tuin . Daarom wordt extra goed gekeken naar de uiteindelijke vorm van het nieuwe tijgerverblijf, dat midden in die as ligt. De artist impression die u hierbij ziet afgedrukt is een soort compromis. Er wordt een zo natuurlijk mogelijk verblijf gebouwd , waarbij zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met het monumentale karakter van dit deel van de tuin . De halfronde afscheiding is bijvoorbeeld zo geconstru-

eerd dat het eenvoudig kan worden verwij derd en de oorspronkelijke van Ravesteyn vorm niet wezenlijk aantast. Het wachten is nu op de definitieve goedkeuring. Het is overigens te hopen dat die binnenkort komt. We willen natuurlijk de tijgers zo snel mogelijk laten genieten van hun nieuwe ruime verblijf. Er is ook een relatie tussen het nieuwe tijgerverblijf en de andere bouwprojecten in de tuin. Zo wordt het zand dat gestort was in het oude ijsberenverblijf gebruikt voor de ophoging van de savanne. Als de tijgers weg zijn kan er wat gedaan worden aan de leeuwen. Blijdorp wil graag een nieuwe fokgroep opbouwen. Die zou dan voorlopig kunnen worden ondergebracht in het oude tijgerverblijf. We houden u op de hoogte! •

Gedragstraining bij olifanten: kunstjes of noodzaak? In de afgelopen nummers van Vriendennieuws heeft u kunnen lezen over gedragsverrijking bij roofdieren en apen in Diergaarde Blijdorp. In dit artikel komt de training van olifanten aan bod. Leren ze kunstjes of is training noodzakelijk voor de verzorging?

'Hands off' of 'hands on'

Door: Angeline Peters en Alex Schouten Met dank aan: Martin van Wees , assistent curator in Diergaarde Blijdorp Foto's: Martin van Wees

In dierentuinen zijn de laatste jaren een aantal tragische ongelukken gebeurd, waarbij olifantenverzorgers om het leven zijn gekomen . Omdat ook de eisen op het gebied van arbeidsomstandigheden steeds strenger worden, is het duidelijk dat het directe contact tussen de verzorgers en de olifanten moet verminderen . Kortom, steeds meer 'hands off' en steeds minder 'hands on' . Ook in Blijdorp is deze trend zichtbaar. Steeds minder vaak lopen de dierverzorgers temidden van de kudde olifanten. Om de dieren 'hands off' toch goed te kunnen verzorgen, wordt training steeds belangrijker. Zonder training krijgt je een olifant niet zo ver dat 'ie bijvoorbeeld zijn poot geeft, zodat de pedicure plaats kan vinden .

Trainers getraind Voordat de verzorgers zelf dieren kunnen gaan trainen moeten ze eerst zelf worden getraind . Met name in de Verenigde Staten heeft men veel ervaring met trainen . Vandaar dat een Amerikaanse expert in Blijdorp de verzorgers de kneepjes van het vak heeft geleerd. Bij een tweede bezoek van de docent is de trainingsprocedure (en het resultaat) geëvalueerd en zijn de puntjes op de 'j" gezet. Inmiddels worden de

t rainingstechnieken niet alleen bij de o lifanten gebruikt maar ook bijvoorbeeld bij hoefdieren en roofdieren.

Trainingsmethoden Er zijn diverse manieren om dieren te trainen . Uitgangspunt van de trainingen in Blijdorp is dat ze een duidelijk doel moet hebben. In Blijdorp is het hoofddoel van de trainingen het vergemakkelijken én veiliger maken van de verzorging van de olifanten . Hoe gaat het trainen nu eigenlijk in zijn werk? Eigenlijk is het een kwestie van gebruik maken van de interesse, intelligentie en lekkere trek van olifanten . Bij de ene methode zoals de 'klikkermethode' laat je het dier in eerste instantie zijn gang gaan . Zodra het dier een beweging maakt die je wilt trainen (zoals poot optillen) , laat je een klik horen , roept het commando 'voet' en geef je iets lekkers. Na enige tijd heeft de olifant door bij welk gedrag hij een klik hoort en iets lekkers krijgt. Deze manier van trainen is uit de dolfijnentraining overgewaaid . Bij een andere methode, de 'targetmethode ' maakt de trainer gebruik van een stok met balletje. de ·target' . Met de 'target' wordt de poot van de olifant aangeraakt. Tegelijkertijd wordt het commando 'poot optillen' gegeven en volgt er wat lekkers. Na een tijdje wordt de 'target' een stukje van de poot af gehouden en wordt het commando gegeven. Zodra de olifant de 'target' met zijn poot aanraakt krijgt hij zijn beloning. AI snel heeft de olifant door dat het commando en het lekkers iets te maken heeft met wat hij doet. Door te oefenen krijg je de olifant zover dat hij zijn poot optilt zodra je het commando roept. Het lekkers of een complimentje is dan ter afsluiting van een goed uitgevoerd commando. Praktisch probleem met de 'target' training was dat de 'commercieel' verkrijgbare trainingsstokken niet helemaal bestand waren tegen het olifantengeweld. Regelmatig stond de trainer met een stompje stok in de handen terwijl de olifant vrolijk met het balletje aan de haal ging. Men is dus al snel overgestapt op bezemstelen met een tennisbal. Veel goedkoper en direct te vervangen, hoewel er nog wel heel wat tennisballen zijn verdwenen .....

Nuttige commando's De olifanten in Blijdorp kennen nu zo' n 15 commando's, die voor alle dieren gelijk zijn. Voorbeelden zijn 'voet' , 'gaan liggen' of 'bek openen'. Sommige commando's worden elke dag gebruikt, andere wat minder vaak. Elke ochtend als de verzorgers de ol ifantensta l inlopen geven ze het commando >

·salut'. De olifanten moeten dan hun aandacht op de verzorger richten en de slurf omhoog houden . Deze houding is een ontspannen houding van een rustige olifant. Zodra één van de dieren moeite heeft gehoor te geven aan het commando weten de verzorgers dat d it dier uit zijn hum is en zullen ze dus extra alert zijn in de benadering van dit dier. De dieren worden vervolgens ieder aan de ketting gelegd waarna ze een portie krachtvoer krijgen. Daarna worden de dieren gewassen. Hierbij wordt een vaste volgorde aangehouden zodat het dier precies weet wat er gaat gebeuren en zich daardoor op zijn gemak voelt en rustig alles over zich heen laat komen. Om het ochtendritueel 'correct' af te sluiten moeten de dieren aan het einde van iedere ochtendsessie nog een commando goed uitvoeren. Als de ochtendverzorging met het niet opvolgen van een commando zou eindigen, denkt de olifant misschien: dat gaan we morgen nog eens proberen ..... Om half 10 kan de kudde naar buiten . Daar hebben de verzorgers inmiddels kilo's wortels begraven en de rioolbuizen met gaten gevuld met hooi, om de dieren nog even bezig te houden. Alhoewel . .. het lijkt erop dat de verzorgers meer tijd kwijt zijn met het begraven van de wortels dan

dat de olifanten nodig hebben om ze te vinden. Is die lange snuit toch nog ergens goed voor.

Persoonlijke voorkeur Niet alle dieren blijken even geduldig of alert te blijven tijdens de trainingen. Bernardine kan zo nukkig zijn dat zij nu al vaak 'hands off' wordt behandeld, net als Alexander, de bul. Ze kunnen dan in een balorige bui niet in direct contact komen met de verzorgers. Het opvolgen van een aantal commando's betekent dat de olifant zich kwestbaar opstelt. Een liggende olifant staat bijvoorbeeld niet gemakkelijk op. Het is dus wel logisch dat een koe met een jong kalfje alleen gaat liggen als ze de situatie volledig vertrouwd . De ene olifantenkoe is daar wat gemakkelijker in dan de ander. Bij Alexander zijn de training en de commando's niet alleen noodzakelijk bij de verzorging maar ook een welkome afwisseling van de dagelijkse sleur. Hij staat namelijk het grootste gedeelte van de tijd afgezonderd van de kudde . Alleen in de paartijd heeft hij gezelschap van één of meerdere dames. De verzorgers merken dat Alexander het interessant vindt de commando's uit te voeren. Of zou 't hem om de lekkernij te doen zijn?

Met de paplepel ingegoten De laatste tijd zijn er heel wat baby-olifantjes geboren in Blijdorp. Moeten de jonkies nu de commando's leren van de verzorgers of pikken ze die spelenderwijs op. Tot nu toe blijkt dat de dieren nog wel enigszins getraind moeten worden , maar dat ze het heel snel oppakken. Het zijn zogezegd snelle leerlingen . Wie weet dat het ooit zover komt dat de moeders en tantes de trainingen van de verzorgers over kunnen nemen.

Universele olifantentaal De wens is om de commando's voor olifanten in alle Europese dierentuinen gelijk te maken . De reden hiervoor is dat olifanten dan eenvoudiger van de ene naar de andere tuin kunnen verhuizen. Aangekomen in een nieuwe tuin, hoeven ze niet een jaar in training, maar kunnen direct zoals de andere olifanten worden behandeld. In de toekomst zullen olifanten (zowel koeien als bullen) in het kader van het Europese fokprogramma (EEP) steeds vaker een bezoekje aan een andere tuin brengen om voor nageslacht te zorgen. Voor de veiligheid is het dan belangrijk zo veel mogelijk 'hands off' te werken. Daarbij zijn trainingen en commando's een uitkomst, zeker als ze overal gelijk zijn. Het trainen blijkt dus van essentiële belang voor een veilige verzorging en bovendien een vorm van gedragsverrijking. Kortom , geen kunstjes maar noodzaak!

Stress Vraag een willekeurige dierenverzorger, bioloog, diergeneeskundige, dierenbeschermer, gedragstherapeut of arbeid hygiënist waar je voor moet oppassen in de omgang met dieren en in koor wordt er gezongen: , TRESS'. Want tres i lecht. Dieren moeten gezelschap hebben, maar niet te veel, want anders krijgen ze stre . Dieren mogen Zich niet vervelen want te veel eenzaamheid of velveling leidt ook tot frustratie en dat veroorzaakt weer stress. AI uw kat te eten krijgt uit een bakje met krullerige letters 'Felix' erop, dient u zich te realiseren dat uw favoriete huisknufTel veel tekort komt. Uw kat is een roofdier en moet jagen op een proOI. Dat maakt hem gelukkig! I let minste wat u doen kan is toch wel een biologische nepmui vobtoppen met rat-/vis-/muis- en muspaté, natuurlijk verreikt met een mil)': van vitamine-, kalk- en macrobiotische anti-oxidanten. Als u een beetie liefde voor uw kat kunt opbrengen dan verstopt u die muis. Dat houdt de lieverd lekker bezig. Maar 0 wee, ik Illag t eh wel aannemen dat uw kat haar voedermuis iedere dag op een verrassende plaats aantreft? Een 'dieren'vriend van mij heeft in zijn onlangs gekochte 30'er jaren huis de aanwezige muizengaten voorz ien van een sierrandje en omgebouwd tot mechanische katvocdermachines. De bt moet ruiken dat de geprepareerde muis voor hem klaar ligt en dan op natuurlijke wijze op de Iocr gaan liggen. I loelang? Dat is door middel van een kattenenquête (uitgevoerd door Maurice de Ilond) bepaald. I Iet jachtinstinct van de kat moet geprtkkeld worden, maar het wachten mag natuurlijk niet leiden tot TRE !

Er gaat toch maar niets boven de vrije natuur! Een kat in het wild gaat gewoon op jacht al hij honger heeft. Geeft honger dan geen stre ? Jaaaah, maar dàt is de natuur. En als hij vier keer mist bij het bespringen van zijn prooi? tress? Wel nee, bezigheidstherapie van de natuur! En als ons katertie een lieve poe tegenkomt en er blijkt al een doordringend gem poor van een andere kater om haar heen te hangen? Dat Felix zich dan bijna dood vecht, is geen stress; dat is gedragsverrijking! Weet u wat ook veel stresS veroorzaakt? Verhuizingen van dieren in dierentulllen. Regelmatig gaat er wat mis . Dieren houden zich niet aan planningen. En al- het ze niet geleerd is, springen ze ook niet vanzelf in een kist. Dat is de prijs die betaald moet worden voor het hands-ofTbeleid. Vanzelfsprekend plaagje een dier niet onnodig, maar de dierentuin tress (althans in Blijdorp!) is te verwaarlozen met wat dieren in de natuur mee moeten maken. Een kuddedier dat net aan een luipaard ontsnapt is, staat tien minuten later weer te grazen! Laten wc niet dramati eren! Een verzorger door de blubber gesleept zien worden, of mensen die met een touw~e en een plank soms tevergeefs honderden kilo's in bedwang proberen te houden .... Vogelverzorgers die hun laarzen voelen vollopen in de vijver .. . Al ik hier niet l11eer 0111 lachen mag .... Dan raak Ik pa GESTRESST PS. Reageren mag! Graag zelfs.

•

He Ocea

UDt

Gerhard Tijssen Gerard Visser, curator en geestelijk (mede-)vader Oceanium afkomstig uit de brochure 'Blijdorp in pers pectief' waarin d e eerste gedachten over het Oceanium werden vorm gegeven.

Het nieuwe Blijdorp zou ingericht worden vanuit een drietal uitgangspunten. Het eerste uitgangspunt is dat de bezoekers van het nieuwe Blijdorp op een boeiende wijze geconfronteerd moeten worden met het dieren- en plantenleven dat wordt gepresenteerd . Onnatuurlijke afscheidingen moeten zoveel mogelijk worden vermeden zodat de bezoeker het idee krijgt dat hij in de natuur loopt en zich realiseert dat de natuur van belang is voor het behoud van diersoorten. Ondanks de boeiende presentatie zullen ook informatieborden, videobeelden en andere moderne presentaties niet ontbreken omdat educatie ook een belangrijk uitgangspunt blijft van Blijdorp. Het idee is dat mensen op een leuke manier kennismaken met de natuur en ook met de bedreigingen van de natuur. Zo komen we bij het derde uitgangspunt van de moderne dierentuin: natuurbehoud. Natuurbehoud kan op een aantal manieren worden ingevuld. Belangrijk zijn in ieder geval de fokprogramma's met bedreigde dieren. Niet alleen om deze dieren te kunnen laten zien, maar ook om aandacht te vragen

In juni 1988 presenteerde Blijdorp het Masterplan, waaraan tot dan toe al een aantal jaren was gewerkt. In dit stuk werd een toekomst geschetst voor een nieuwe Diergaarde Blijdorp in het jaar 2000. Dit Masterplan kwam mede voort uit een door Artis en Blijdorp geschreven rapport getiteld 'Taken en Problemen van de hedendaagse dierentuin' en handelde over de doelstellingen van de moderne dierentuin . voor de bedreiging van hun leefomgeving. Want deze bedreiging is vaak de oorzaak van de dreigende uitsterven van de diersoort. Mogelijk is het in de toekomst ook mogelijk om weer dieren terug uit te zetten in de natuur. Natuurlijk is het dan van belang dat er wel een geschikte leefomgeving voor deze dieren aanwezig is.

door dieren uit Amerika. De uitwerking van dit eerste plan zou ongeveer 175 miljoen gulden gaan kosten en dus werd het plan snel terzijde geschoven. Toen is snel (binnen vier weken) een alternatief plan bedacht om het Oceanium op een betaalbare manier (ca. 45 miljoen gulden) op te zetten . Het geheim schuilde, naast het schrappen van enkele ideeën vooral in het modulair opzetten van het geheel zodat het hele Oceanium als blokken in elkaar geschoven zou kunnen worden en ook in delen gepland zou kunnen worden .

gang komen we bij een koraalrif. Vervolgens stijgen we weer en komen we bij een tropisch regenwoud. Naar buiten gaand komen we weer in het rotsen landschap met papegaaiduikers en jan-van genten. Verder lopend komen we bij ijsberen, zeeotters, zeeberen, walrussen en pinguïns.

Omdat de zeeën en oceanen het grootste deel uitmaken van het aardoppervlak zou in de nieuwe dierentuin veel aandacht moeten zijn voor het leven in en om het water. Dit zou gebeuren in de vorm van het zogenaamde Oceanium. In het Masterplan lag het Oceanium in het hart van het toenmalige Blijdorp, vlak achter de Rivièrahal op de plaats van de vijver. Boven de grond zien we een landschap met rotsige kusten en eilanden met dieren in en om het water. Vervolgens daal je af via een binnenstromende rivier in de zee. Hier komen we bij het grootste aquarium van de wereld met een glazen wand van 80 meter lang en daarachter grote haaien. Tegenover dit grote aquarium zijn kleinere aquaria met verschillende vormen van onderwaterleven als plankton, algen en kreeftachtigen. Na dit aquarium komen we bij een aquarium met 10.000 sardientjes. Aan het eind van deze

Oceanium - fOIO: Arian vd Neut Tegelijkertijd ontwikkelde de gemeente Rotterdam een plan voor de grond rondom het Kleinpolderplein . Hierin werd geopperd om het toenmalige Roei Langerakterrein bij de dierentuin te voegen. In 1993 werden de eerste zeer ambitieuze plannen voor het Oceanium gepresenteerd gelegen op het nieuwe terrein en omgeven

>

In Blijdorp Blad 1/1996 werden de plannen gepresenteerd met de verschillende biotopen en verblijven in het Oceanium . Uitgangspunt van het Oceanium is dat de bezoeker als het ware een reis maakt van Europa over de bodem van de Atlantische Oceaan, via de Cara'lbische zee naar Amerika en dan rondom Zuid-Amerika naar Californie. De reis begint bij Bass-Rock; een nabootsing van een rotseiland voor de kust van Schotland (later door de Vrienden gesponsord) met papegaaiduikers meeuwen, alken en zeekoeten. Daarna komen we bij de Noordzee. Hierna komen we bij de Atlantische Oceaan met vooral aandacht voor haaien. H ierna komen we bij een expositie over de D iepzee (walvissen, etc).

Vervolgens stijgen we weer en komen via Caraibische koraalriffen en mangrove bij Caraibische stand biotopen. Nu komen we via de Golf van Mexico bij Florida aan met alligators, misschien zeekoeien, vogels, vissen en andere reptielen (mocassinslang). Het is nu een kleine stap naar een Midden-Amerikaans regenwoud met o.a. gifkikkertjes en een Zuid-Amerikaans regenwoud met vlinders, piranha's, anaconda's en kaaimans. Mogelijk komt er een apart stuk over Suriname met Surinaamse vogels en eventueel witgezichtsaki's. Bij het zuidelijke punt van Zuid-Amerika komen we bij de Falklandeilanden met pinguïns en zeeberen. Vervolgens gaan we noordelijk en komen bij de Zee van Cortes, een tropische zee, met aan beide zijden woestijn . Nog noordelijker komen we bij het kelpwoud bij Californië met zeeleeuwen, zeeotters en luipaardhaaien. Tenslotte komen we bij Alaska en de Noordpool en zien we ijsberen, poolvossen en grijze zeehonden.

Voor de regelmatige bezoeker is duidelijk dat veel van het concept reeds aanwezig is. Op dit moment ontbreken grote stukken van het Amazonegebied (het houden van Zuid-Amerikaanse vlinders in het Oceanium is niet gelukt, in plaats daarvan zijn nu dwergkaaimans en piranha's te zien), het deel over Florida en het Noordpoolgebied . Welke ontwikkelingen kunnen we nog verwachten? In 2005 zullen de anaconda's uit de Rivièrahal verhuizen naar het Oceanium bij de gang richting de pinguïns. Deze grote imposante en zeer populaire dieren horen zeker thuis in het Oceanium. Daarnaast zullen er kleine apen gehuisvest worden, loslopend, boven het verblijf van de dwergkrokodillen. Het poolgebied zal weer vorm krijgen met (ijs)beren en andere dieren. Ook een Zuid-Amerika deel is nog niet uit beeld . De wens is nog steeds om hiervoor een kas aan het Oceanium te bouwen achter de neushoorn leguanen. De bezoeker zou dan een reis door het dak van een oerwoud kunnen maken door de boomtoppen. Tenslotte bestaat ook nog de wens om het publiekslaboratorium qua natuurbehoudboodschap uit te breiden en er zijn voorzichtige plannen om de ruimte van de walvistentoonstelling een wisselende invulling te geven . Kortom het Oceanium is nog niet af en hopelijk kunnen de Vrienden hier nog een bijdrage aan leveren.

•

zich voordoet, ze met gemak boven het water een meeuw uit de lucht plukken en verorberen. Zeehonden zijn groepsdieren die in de natuur voortdurend op de kant bezig zijn met territoriumstrijd en harembewaking. Een beetje ruzie onder elkaar doet ze dan ook meer goed dan kwaad .

portkisten te krijgen, targettraining om de dieren naar de verzorger toe te laten komen om o.a. medicijnen te kunnen aanpakken (in een visje natuurlijk) en als bezigheidstherapie.

De jongen Zeeleeuwen worden geboren op het land. De moeder blijft 7-10 dagen bij haar jong op het land. In die tijd leert zij de geur en klank herkennen. De moedermelk is zeer vet, hierdoor is het voor de moeder mogelijk om na die eerste periode regelmatig te foerageren . De moeder laat haar pup daarvoor ongeveer 2 1/2 dag alleen. In Blijdorp viel vorig jaar Sanne, drie dagen oud, per ongeluk in het water. Een voorbij zwemmende tante gooide haar met kracht terug op de rots. Sanne heeft toen een weekje met hoofdpijn binnen moeten zitten. Het is een kritiek moment in dierentuinen als de jongen moeten leren vis eten. Vroeger werd dit vaak geforceerd door de jongen te dwingen de vis door te slikken. Het nieuwe diepe binnenbad maakt het mogelijk om de jongen van de moeder te separeren en met vis hun instinct te prikkelen . De pups moeten een dag of veertien honger krijgen, daarna gaan ze vanzelf spelen met de vis. De natuur regelt de rest meestal vanzelf maar het kan wel tot een maand duren voordat de eerste vis naar binnen

Californische zeeleeuwen Lezing van Dennis Blomjous op 14 maart 2004

I

De laatste winterlezing van dit seizoen werd, zoals gebruikelijk, goed bezocht. Het Eauditorium was overvol, sommige luisteraars namen zelfs genoegen met een staanplaats. Al snel bleek dat de zeeleeuwen Dennis Blomjous na aan het hart liggen. Ondersteund door een duidelijke beamerpresentatie en een leuke film, wist hij tot aan het eind toe de zaal te boeien. De volgende informatie uit de presentatie leek ons leuk om vast te leggen. Zeeleeuwen Zeeleeuwen komen verspreid over grote gebieden voor. De namen verraden het leefgebied al. Er zijn 7 zeeleeuwensoorten te onderscheiden. De lezing ging met name over de Californische zeeleeuwen. dus de informatie die u hier leest is ook alleen op deze soort van toepassing. Voor de Californische zeeleeuw is juni de geboortemaand. Elk jaar worden alle Californische zeeleeuwen in de laatste week van mei en de maand juni geboren. Een zeeleeuw wordt om en nabij de 2S jaar. 30 jaar is in gevangenschap geen uitzondering. Volwassen zeeleeuwenvrouwtjes wegen rond de 100 kilo. een mannetje komt uit-

I. Califomische 2. Zuid Amerikaanse 3. Steller 4. GaJapagos 5. Australische 6. Nieuw Zeelandse 7. Japanse

>300.000 >200.000 96.000 30.000 15.000 15.000 uitgestorven

eindelijk uit tussen de 300 en 3S0 kilo. Het liefst eten ze makreel, haring en sprot; ongeveer S kilo per dier per dag. In de zomer eten ze iets minder. Hoewel voor de meeste soorten in de natuur inktvis het hoofdvoedsel is, vinden onze verwende gasten in Blijdorp hier niet veel aan. Van het feit dat de voorkeur uitgaat naar makreel wordt handig gebruik gemaakt om te zien of ze nog honger hebben. Ze laten als eerste de haring liggen als ze genoeg gegeten hebben.

gaat.

Tekst: Theo van de Velde

Het verblijf Natuurlijk blijft het behelpen als je maar 4 meter diepte tot je beschikking hebt terwijl een beetje zeeleeuw een duik tot wel 400 meter kan halen! Een kwartiertje onderwater blijven is ook geen probleem . Regelmatig worden verzorgers door verontruste bezoekers aangeklampt die denken dat één van de zeeleeuwen dood is. Het dier doet dan gewoon een dutje op de bodem. AI met al is 800.000 liter nog geen zee, maar toch een riante zoutwaterbak. Waarom zout water om in te zwemmen? Omdat het lekkerder zweeft en omdat het betere bescherming geeft tegen (oog)ontstekingen . Het zoute water is ook beter voor de huid en vacht. Hun leefgebied is uiteindelijk de oceaan en Blijdorp wil dieren houden op een manier die zo dicht mogelijk bij hun natuurlijke manier van leven past.

Zeeleeuwen in gevangenschap Zeeleeuwen zijn in gevangenschap rustige dieren. Echt agressief zijn ze ook niet, maar wel een beetje humeurig en zo nu en dan wat nerveus. Een zeeleeuw is echter duidelijk een roofdier. Intelligent, snel en heel sterk. Nieuwsgierigheid is ook een opvallende eigenschap. Wie zeeleeuwen op de kant in het zonnetje ziet luieren, kan zich moeilijk voorstellen dat als de gelegenheid >

De rol van de vaders is overigens beperkt. In de natuur leven de mannetjes en vrouwtjes alleen samen tijdens het dekseizoen. Van juni tot eind augustus verzamelen de mannetjes een harem om zich heen, de rest van het jaar kijken ze nergens naar. Niks trotse vaders dus, dat interesseert ze helemaal niet en ze bemoeien zich zeker niet met de opvoeding (een aantal jongen wordt in de natuur zelfs geplet terwijl mama opnieuw gedekt wordt).

Trainen In Blijdorp worden dieren niet onnodig getraind. Dieren die bijvoorbeeld in het verleden uit Rhenen kwamen kenden meer kunstjes dan nodig was. Waarop wel getraind wordt is om de dieren in trans-

al snel dat de persoon er achter hem toch niet tegenhoudt. De verzorgers moesten alles proberen van lokken met een visje tot aan vriendelijk vragen toe. Opvallend was dat het slachtoffer na het opjagen en met een hijskraan op een laadbak te zijn geplaatst, al tijdens de rit rustig om zich heen keek en de meeste aandacht voor een visje had. Na nog enige vragen uit het publiek beantwoord te hebben sloot Dennis zijn lezing af. Op zijn verzoek wordt nog even toegevoegd dat alle verzorgers heel trots zijn op hun zeeleeuwenverblijf.

foto: Dennis Blomjous Tijdens de presentatie werd een film getoond over de verplaatsing van de zeeleeuwen uit het oude verblijf naar het Oceanium. Wat opviel was dat er heel veel mensen nodig zijn om een paar honderd kilo zeeleeuw te verplaatsen . Waar andere dieren zich nog wel eens laten foppen door een houten schotje, doorziet een zeeleeuw

Vanuit de zaal werd nog een vraag gesteld waarom Blijdorp heeft gekozen voor deze zeeleeuwen. Dennis antwoordde dat col lectiekeuze een ingewikkelde zaak is die van veel factoren afhangt. De Vrienden durven een ongenuanceerd antwoord wel aan: ZE ZIJN GEWOON LEUK!

De zeehondenpopulatie in Diergaarde Blijdorp Naam Afkomst leeftijd Sjaan (v) Geboren in Rhenen 2S jaar Thari (v) Monti & Sjaan

18 jaar

Tessa (v) Maarten & Thari

la jaar

Toos (v)

Maarten & Thari

9 jaar

Eline (v)

Maarten & Thari

7 jaar

Saar (v) Billy (m)

Maarten & Sjaan Uit Rhenen

9 jaar 12 jaar

Terry (m) Yumni(m) Tooske(v) Elise (v) Sanne (v)

Billy Billy Billy Billy Billy

& & & & &

Tessa Tessa Toos Eline Saar

3 I I I I

jaar jaar jaar jaar jaar

Bijzonderheden Heeft bijna geen tanden meer. Heeft zich wat teruggetrokken Wil ook niet meer met Billy. Was een goede moeder, maar krijgt nu geen kinderen meer. Een beetje een kreng. Is hebberig met voeren. Wel een goede moeder. Vecht om de beste plaats om te bevallen. Was lange tijd wat mager. Wil graag wat doen voor de kost en is heel beweeglijk. Is de jongste van haar generatie. Hele lieve rustige zeeleeuw. heb je nooit last van. Is geruild met Maarten i.v.m de bloedlijn . Deed de eerste twee jaar niets. Is nu zéér actief met de vrouwen. Kwam getraind uit Rhenen ; hij kan van alles. Gezond en ondernemend. Gezond en ondernemend. Gezond en ondernemend. Gezond en ondernemend. De liefste van haar vier jaargenoten. Ze is heel aanhankelijk. Kl imt zelfs tot in de plantenbakken .

•

'" '-!:'~

ct

,'t't

•

les

' :'v

-.

(; februari 20045 mei 2004 In deze rubriek vindt u de len van de mutatielijst van de Diergaarde . Voor deze lijst is gebruik gemaakt van diverse (interne) Blijdorp-uitgaven. Er kan dus tussentijds het een en ander zijn veranderd. Ook kunnen dieren zich (niet zichtbaar voor pub liek) achter de schermen bevinden. De meest actue le lijst vindt u op het mededelingenbord op het voorplein tegenover de flamingo's. Op verzoek geven we met ingang van dit nummer aan of het een mannetj e (het eerste cijfer) of een vrouwtje (het tweede cijfer) betreft, of dat het ges lacht nog niet bekend is (het derde cijfer). Voorbeeld: 1.1.0 Leeuw = Twee lee uwen, één mannetje en één vrouwtje. GEBOREN 05-05/0.0.1 bizon, 05-05/0.0.3 roodoorbuulbuul. 05-05/0.0.2 driekieltralenschildpad, ()3-05/1.0.0 gorilla (moeder Oma, vader Ashmar, 5/5 gestorven), 0205/0.0A roei roei , 02-05/0.0.1 maan mot, 01-05/0.0.3 rü tvogel, 29-04/0.0.1 Scheepmakers kroonduif, 28-04/0.0.9 Kaaps zeepaardje, 28-04/0.0.2 driekielstralenschildpad, 27-04/0.0.6 stokstaarge, 27-04/0.0.1 roodoorbuulbuul , 27-04/0.0.1 driekielstralenschildpad, 26-04/0.0.2 stekelvarken (1 ge torven), 26-0·VO.O.9 Kaaps zeepaardje, 25-04/0.0.2 penseelzwün (vader Picasso, moeder Lange Poten - gestorven), 2204/0.0.4 pcnseelzwijn (vader Picasso, moeder Mona), 20-04/0.0.1 suikereekhoorn, 19-04/0. 1.0 Mhorr-gazelle (Mahbes, vader Bojador, moeder Semara), 16-04/0.0.4 schamalüster (21/4 1 gestorven), 0904/0.0.1 witnekkraanvogcl,02-04/ 0.0.2 Gerll1ain-pauwfazant, 01-04/0.0.1 grüze reuzenkangoeroe, 31-03/0.0.1 Palawan-pauwfazant (9 maart uit het ei), 2803/0.0.1 Hartlaub-toerako, 24-03/0.0.1 Molonetispreeuw (omstreeks 17 maart uit het ei), 19-03/0.0. 1 stekelrog, 16-03/0.0.2 roeIroei (gestorven) , 16-03/0.0.2 Molonetispreeuw, 16-03/0.0.1 zwartvoetpingllïn (omstreeks 7 maart uit het ei), 1403/0.0.15 zoetwaternaald (19 maart 1 gestorven), 13-03/0.0.15 zoetwaternaald, 13-03/ O.O. ~ witkruinroodborsttapuit (omstreeks 7 maart uit het ei), 12-03/0.0.2 juweelkardinaalbaars, 11-03/ 0.0.1 kathaai, 09-03/0.0.2 blauwgezichthoningeter,07-

03/0.0.1 zwartvoetpinguïn, 06-03/0.0.1 grüze rellzenkangoeroe, 03-03/0.0.1 grond koeskoes (uit de buidel), 03-03/0.0.1 blauwgezichthoningeter, 02-03/1.0.0 Sichuan-takin, 02-03/0.0.2 blauwgezichthoningeter, 21-02/1.0.0 Aziatische olifant (Sibu, moeder Irma , vader Alexander), 20-02/0.0.1 I rartlaub-toerako (ca. 25/1 geboren), 11-02/0.0.? t kstaartje, 1802/0.0.1 grijze reuzenkangoeroe, 1202/0.0.1 zwartnd.'vruchtenduif, 12-02/0.0. 1 zoetwaternaald, 12-02 veel roodkopgrondels,

GESTORVEN 04-05/0.0. 1 silver Jenny, 27-04/0.0.1 zonnevis, 27-04/3.1.0 miem, 26-04/0.0.1 kortsnuitbcensnock, 26-04/0.0.1 brandingsbaars, 26-04/0.0.1 witte harder, 2504/ 1.0.0 groene boomboa, 24-04/0.0.1 brandingsbaars, 23-04/0.0.1 gestreepte muisvogel , 23-04/0.0.1 witkruinroodborsttapuit, 22-04/0.0.5 makreel, 22-04/0.0.1 China rockfish , 20-04/0.0.1 rotseekhoorn, 20-04/0.0.1 roodvintetra, 19-04/0. 1.0 Molonetispreeuw, 18-04/0.1 .0 geelstuitbuulbuu l, 17-04/ 1.0.0 Baikaltaling, 1704/ 1.0.0 gele boomeend , 17-04/0.0.1 bruine grondhaai, 15-04/ 1.0.0 Arabische oryx, 14-04/ 1.0.0 brilduiker, 14-04/0.0.1 witte harder, 13-04/0.1.0 netgiraffe (Baringa), 10-04/0.0. 1 gestreepte muisvogel, 0804/0.0.1 Kaaps zeepaardje, 05-04/0.0.1 varkensvis. 04-04/0.0.1 roodoorbuulbuul, 0404/0.0.1 dwergbaardagame, 03-04/0.0.1 Europe e hamster, 03-04/0.0.1 Kaaps zeepaardje , 03-04/0.0.2 varken vis, 01-04/ 1.0.0 manenwolf (Borja), 30-03/0.0.1 kathaai , 30-03/0.0.1 Bedotia, 29-03/0.0.1 blauwgezichthoningeter, 29-03/0.0.1 brandingsbaars, 25-03/0.0.1 Pülerbaars, 25-03/0.0.2 Bedotia, 24-03/0.1.0 Europe e wilde kat, 24-03/0. 1.0 bergeend, 24-03/0.0.1 zebrabarbeel, 24-03/0.0.1 roodkopgobius, 2203/0.0.1 stokstaarge, 22-03/0.0.1 tureluur, 21-03/0.0.1 Australische boomkikker, 2003/ 1.0.0 manenwolf (Gonzalo), 2003/0.0.1 witkruinroodborsttapllit, 19-

03/0.0. 1 Europese nerts, 19-03/0.0.2 Bedotia. 19-03/0.0.1 pijlerbaars, 18-03/0.1.0 bamboemaki, 18-03/0.0. 1 roodknievogelspin. 17-03/0.0. 1 pijlerbaars, 16-03/0.0.1 pijlerbaars, 15-03/0.0.1 Pülerbaars, 14-03/ 0.1.0 banteng ( oby). 14-03/0.0. 1 koperrotsbaars, 13-03/0.0.1 witte harder, 1303/0.0.1 blauwgezichthoningeter. 10-03/0.0.3 Kaaps zeepaardj e, 09-03/0.1.0 roodbuikparkiet, 09-03/0.0.1 popeye, 0803/ O. 1.0 stokstaarge, 07-03/0.0.1 Kaaps zeepaardje, 07-03/0.0.2 valse oker zeester. 06-03/0.0.1 Kaaps zeepaardje, 06-03/0.1.0 grote zaagbek, 05-03/0.0.2 Kaaps zeepaardje, 05-03/ O.O. I kappersgarnaal, 04-03/ 1.0.0 rode flamingo , 04-03/0.0.1 Emopee zeepaardje, 02-03/ 0.0.1 blonde rog, 0103/0. 1.0 zwa rtkopibis, 01-03/0.0.1 mllisvogel, 27-02/1.1.0 lichtoogkillyvis, 2502/0.0.2 vieroogvis, 25-02/0.0.1 bedotia, 25-02/0.0.2 Kaaps zeepaardje, 24-02/0.0.1 zilverreiger, 24-02/0.0.1 Jemen-kameleon , 24-02/0.0.2 grauwe buulbuul , 23-02/ 1.0.0 penseelzwij n (Picasso), 22-02/0.0.1 tokmarge, 22-02/0.0.1 pinché, 21-02/0.0.1 neushoorn leguaan, 19-02/0.0.1 Maleise civetkat, 19-02/0.0. 1 degenkrab, 1802/0.0.1 rü tvogel,18-02/0.0.1 schorpioen, 18-02/0.0. 1 reuzenpaardenslak, 17-02/1.0.0 Moorse land childpad ,16-02/0.0.1 Caraïbiche reuzenanemoon , 16-02/0.0.1 brandingsbaars, 16-02/0.0.2 Mexicaa nse tulbandslak, 14-02/0.0.1 neushoornlq,>1.1aan, 13-02/0.0.1 zoetwaternaald, 13-02/0.0.1 zwemkrab, 11-02/1.0.0 eidereend, 1102/0.0.1 doktersvis, 10-02/0.0.1 gestreept zeepaardje, 08-02/0.0. 1 zoetwaternaald, 0802/0.0.6 ortez-slak, 06-02/0.0.1 gestreepte muisvogel , 06-02/0.0.1 züstreephorsmakreel

GEARRIVEERD 04-05/2.3.0 Europese hamster. 02-05/0.1.0 Annam-waterschildpad , 02-05/ 1.1.0 El11ydura branderhorsti, 02-05/0.0.1 kettingslang, 30-04/0.0.1 onechte koraalslang, 18-04/0.0.6 stekelleguaan (Sceloporus magister) , 17-04/0.2.0 roodpootvogel- >

spin, 17-04/0.1.0 roodknievogelspin, 1604/ 1.0.0 Europese hamster, 02-04/ 1.1.0 dubbele neushoornvogel (uit Avifauna), 26-03/0.1.0 Aziatische olifant (Dumbo uit Antwerpen) , 26-03/ 0.1.0 Chinese alligator (uit Denemarken), 24-03/ 1.0.0 poedoe (uit Artis), 24-03/0.0.1 alifornische lintslang (uit Düsseldorf) , 17-03/0.1.0 votsotsa (uit Bristol), 12-03/ 1.1.0 Californische lintslang, 10-03/0.0.3 chol,1O-03/0.0.3 schar, 10-03/0.0.3 zeedonderpad, 0803/0.0.6 Corydoras leucomelas (Z.Amerikaanse meerval, 1 gestorven), 08-03/0.0.1 Ancistrus teml11incki (Z.Amerikaanse meerval) , 06-03/2.0.0 Europese hamster, 04-03/0.0.9 botervisje (van Zeemuseum Scheveningen), 04-03/0.0.15 steurgarnaa l (van Zeemuseul11 Scheveningen), 0403/0.0.100 zeester (van Zeemuseum Scheveningen), 04-03/0.0.100 zeeanjelier (van Zeel11useum Scheveningen), 04-03/0.0.200 mo sel (van Zeemuseum Scheveningen), 04-03/0.0.1 vierteen childpad, 02-03/0. 1.0 konijnuiltje (uit Epe), 27-02/0.0.1 algeneter, 25-02/0.0.11 koperrotsbaars (Sebastes caurinus), 25-02/0.0.5 bonte groenling ( ;...ylebius pictlls), 25-02/0.0.14 pijlerbaars (Rhacochilus vacca), 25-02/0.0.3 china rockfish (Seba tes nebulosus) , 2502/0.0.5 zwartooggrondel (Coryphopteru nicholsii), 25-02/60 kg levend steen, 2502/0.0.5 rainbow star (Orthasterias koehIeri), 25-02/0.0.5 vermillion star (Mediaster aegua lis) , 25-02/0.0.5 false ochre star (Evasterias froschelli) , 25-02/0.0.3 leather star (Dermasterias imbricata) , 25-02/0.0.3 aliforn ische zeekomkommer (Parastichopus californicus), 25-02/0.0.10 zeeanjelier (Metridium seniIe), 19-02/0.0.30 zeebaars (uit Bou logne sur Mer, Frankrijk), 19-02/0.0.4 Europees zeepaardje (uit Boulogne), 19-02/0.0.5 zeebrasem (Diplodus vulgari ) (uit Boulogne), 19-02/0.0.5 zeebra em (Diplodus sargus) (lilt Boulogne), 19-02/0.0.3 (Serranus cabrilla) (uit BOlllogne), 19-02/0.0.1 Iipvi (Labrus viridus) (uit Bou logne), 17-02/2.2.0 eidereend (uit Amersfoort).

26e jaargang, nummer 2, oplage: 7250

VERZONDEN 04-05/ 1.0.2 Europese hamster, 0305/0.0.78 gestreept zeepaardje, 02-05/0.0.2 neushoorn leguaan, 02-05/0.1.0 Moorse landschildpad , 02-05/ 1.0.0 Ocadia sinensis, 27-04/3.6.0 Europese hamster, 26-04/0. 1.0 Sumatraanse tijger (Sigli , naar Lissabon) , 25-04/ 1.0.0 Papoeavaraan (naar Lissabon) , 22-04/9.5.0 Europese hamster, 15-04/ 1.0.0 geelstaartkaketoe (naar Tenerife), 1404/0.0.8 Molonetispreeuw (naar Attica Zoo, Griekenland), 09-04/0. 1.0 vierteenschildpad, 08-04/ 1.1 .0 Balispreeuw, 0704/0.0.8 rüstvogel (naar Lille, Frankrijk), 02-04/ 1.1.0 dubbele neushoornvogel (naar Avifauna), 31-03/0.0.1 hyacintara (naar tuttgart), 31-03/0.0.1 blauwgezichthoningeter (naar tuttgart), 31-03/1.0.0 Dominicaanse kardinaal, 30-03/1.0.0 kJeinkJauwotter (naar Le Pal , Frankrijk), 27-03/0.0.11 driestreep tralcnschildpad, 26-03/ 1.2.0 gorilla (Ernst, Xara en Kim naar Fuengirola, Spanje), 26-03/0.1.0 penseelzwijn (naar panje), 18-03/ 1.0.0 bablroessa (naar Kopenhagen), 18-03/ 0.0.9 Ambonese doosschildpad (naar Landau) , 17-03/0. 1.0 grote zaagbek (naar Frankfurt) , 16-03/1.0.0 groene bool11hop (naar Londen), 1603/0.0.1 blauwvleugclkookaburra (naar Ot wold), 16-03/1.2.0 zandwallaby (naar South Lakcs Wild Animal Park), 1603/0.2.0 ridderanolis, 16-03/0.1.0 Madagaskar-reuzendaggekko, 04-03/0.0.10 gestreept zeepaardje (naar Zeemuseum , Scheveningen), 03-03/0.0.1 witnekkraanvoge l (naar] lunnebostrand, Zweden), 0303/ 2.2.0 zwartnekvruchtendllif, 02-03/ 1.0.0 Kongopauw (naar Arnhem) , 02-03/ 0.1.0 konünuilçje (naar Epe) , 02-03/ 1.1.0 ClIbaamazone (naar Emmen), 27-02/0.0.1 0 ekikker, 25-02/0.0. 10 gc treept zeepaardje (naar Le Croisic, Frankrijk), 19-02/0.0.8 barracuda (naar BOlllogne, Frankrük) , 1602/3.3.0 manenduif (naar Jcr ey), 1202/0.0.1 zwartlijstenpad. 12-02/0.0.1 bloedzu igeragame.

J\genda 4 september 2004,10.00-17.00 uur: Fotocursus I loge Veluwe (zie pag. 15)

25 september 2004,08.00-18.30 uur: Naparsexcurslc naar afan Beeksc Bergen (zie pag.13)

Adresgegevens Blijdorp Dieq,raa rde Bl üdorp, Ab raham van Stolkweg, Rotterdam . Bezoekersinformatie: 0 10-443 1495. Postadres: Po tbu 532,3000 AM Rotterdam. Openlllgstijden: H et gehelc jaa r, iedere dag geopend! Willle rtij d: 09.00 tot 17.00 uur. Z omertijd: 09.00 tot 18.00 uur.

Vereniging Vrienden van Blijdorp Sonoystraat 6a. 3039 ZT Rotterdam Vroendennleuws is een uitgave van de Vereniging Vroenden van BlIjdorp en verschiint vier maal per laar. De Vereniging Vroenden van Blijdorp stelt zich ten doel: " Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen van Diergaarde Blijdorp". De jaarlijkse minimale contributie bedraagt € 30.- . waarvoor de leden 4 keer per jaar het verenigIngsorgaan Vnendennleuws ontvangen. alsmede 2 gratis toegangsbewllzen voor Diergaarde Blijdorp in Rotterdam. Bovendien worden de leden In staat gesteld deel te nemen aan diverse activiteiten, die speciaal voor hen

georganiseerd worden . zoals excursies en lezingen. Secretariaat: K. van Leeuwen. Sonoystraat 6a. 3039 ZT Rotterdam Vriendenfoon: 0 I0 - 467 66 37 Vriendenfax: 0 I 0 - 467 66 37 Email: [email protected] Postbank: 13 57 803 Bank: FortiS nr: 98.55 .33.099 Afdeling Reizen:

T. Slijkoort Aernt Bruunstraat I I I. 3067 JC Rotterdam Telefoon: 0 I 0-421 1931 Giro: 20 71 059 Promotieteam: Fam . H. Gerntse Sourystraat ld . 3039 SR Rotterdam Telefoon/fax: 0 I0 - 466 36 82 Telefoon Vriendenwinkel: OIO - 4431431 tst 220 (oude Winkel) en 250 (nieuwe Winkel) . Mobiel: 06-40323077 Postbank: 62 17 917 Redactie-adres Vriendennieuws: M. Kreuger. hoofdredacteur. Goudsesingel 235d . 3031 EL Rotterdam E-mail: mkreuger@ planet.nl Redactie-medewerkers: J. Cockshull. M. van Leeuwen-Maat, J. Nilkamp. A. Nijkamp-Hosman. A. Peters. A. Schouten. G. Tijssen. T. van de Velde Vormgeving en druk: Argus. Rotterdam

•

Vrienden van Blijdorp op Internet: WebSite: hrtp://www.vriendenvanbilldorp.nl Redactie Website: J.Cockshuli. A. Gelderblom Advertentiewerving Vriendennieuws: T. van de Velde, Spaansekade 20. 30 II ML Rotterdam Telefoon. 0 I0-4127994 Samenstelling Verenigingsbestuur: Voorzitter e.M. Groenhorst Vice-voorzitter T. Slilkoort Secretans K. van Leeuwen Tweede secretans S. Noordilk Penningmeester A.M . Bos Leden H. Gerritse M. Kreuger ISSN : 1568-3400 Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen de mening van de auteur en niet noodzakelijkerwils die van de redactie . De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te weigeren. Toegezonden foto 's kunnen met vermelding van de naam van de fotograaf rechtenvrij gebruikt worden ten behoeve van actiViteiten zonder winstoogmerk van de Vereniging Vrienden van Blijdorp. Tenzil schnftelljk anders wordt aangegeven worden toegezonden foto's opgenomen in het fotoarchief van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en aldus niet geretourneerd .

VRIENDEN