Knotwilgen in trek bij mens en dier

f e i r b s Nieuw Knotwilgen in trek bij mens en dier nieuwsbrief nummer 49

De knotwilg is een vaste waarde in het Hollandse polderlandschap. Ook in de jonge Flevopolders heeft de knotwilg zijn plek in het cultuurlandschap verworven. Langs vaarten, tochten en sloten vormen ze op enkele plaatsen in Flevoland een karakteristiek lijnvormig beeld in het landschap. Deze specifieke vorm ontstaat door de boom om de paar jaar van de takken te ontdoen. De boom wordt letterlijk in z’n groei beknot. De grote groeikracht van de wilg biedt de eigenaar de mogelijkheid om binnen enkele jaren al weer te oogsten. Het tegenovergestelde is ook waar; om deze bijzondere groeivorm in stand te houden, moeten knotters regelmatig aan de bak. De functie van knotboom is doorgaans gewijzigd van gebruiksboom tot landschapselement. Vroeger werden de bomen geknot om de takken voor allerlei doeleinden te gebruiken. In de oudheid werden van de buigzame twijgen al visfuiken gemaakt. Voorbeelden daarvan zijn gevonden bij opgravingen in de omgeving van Emmeloord. Dikkere tak-

Februari 2015

In dit nummer o.a.: • Orchideeën in Flevoland?! • Weidevogels verder zonder agrarisch natuurbeheer • Verkenning watererfgoed • Van chillen tot bewegen in Gezonde Boswijk

ken zijn en worden nog steeds gebruikt om zinkstukken van te vlechten voor de dijkenbouw. Deze tot ‘matten’ gevlochten takken laat men met behulp van basaltblokken op de gewenste plek afzinken om zo een stevige basis voor een dijk te maken. De twijgen van wilg zijn ook buigzaam genoeg om er manden van de vervolg op pagina 2 vlechten.

• 2015:een LEKKER jaar • Landschapsbeheer zet je op de kaart

natuur/landschap vervolg van pagina 1

Tegenwoordig krijgen de takken vaak een geheel andere bestemming. Meestal worden ze versnipperd en verstookt in energiecentrales of worden ze tot pellets geperst voor hout gestookte cv installa-

Wilgenhoutrups

ties. Als we een knotactiviteit organiseren krijgen we nu vaak telefoontjes van particulieren of ze takken mogen komen halen om er een omheining voor de tuin van te vlechten. Ook is er met enige creativiteit een schaduwrijke zitplaats in de tuin van de maken of een leuke wilgeniglo voor kinderen.

Naast hun landschappelijke waarde hebben knotwilgen ook een grote ecologische waarde. Bovenop de knot, ook wel stoof genoemd, vormt zich een strooisellaag waarin allerlei planten kunnen ontkiemen. Zelfs struikvormers als lijsterbes en vlier tref je regelmatig aan op een knotwilg. Hun wortels groeien door het vermolmde binnenste deel van de stam naar de bodem. Zo kunnen ze zich ook in droge periodes op deze bijzondere groeiplaats handhaven. Het inrotten van oude snoeiwonden zet het proces van vermolming van het binnenste van de stam in gang. De holtes die zo ontstaan maken de boom bewoonbaar voor kleine zoogdieren, vogels en insecten. Wilgenhoutrupsen van de wilgenhoutvlinder kunnen flink bijdragen aan holtevorming. Ze vreten gaten in de boom waar wel een vinger in past. Deze gaten vind je meestal in het onderste deel van de stam. De vlinder krijg je niet zo vaak

Waarom een bijenhotel?

Bijen zijn er in vele soorten en maten, zoals de bekende honingbijen, maar ook vele soorten wilde, solitair levende bijen zoals de metselbijen, behangersbijen en wolbijen. Deze bijen zijn belangrijk voor de bestuiving van wilde planten. Maar in ons land is er steeds minder voedsel en nestgelegenheid voor solitaire bijen. Rabobank Flevoland wil in samenwerking met Landschapsbeheer Flevoland helpen de situatie voor de bijen te verbeteren. Eind vorige jaar stelde Rabobank vijf bijenhotels gemaakt 2

door Landschapsbeheer beschikbaar. Bedrijven, stichtingen en verenigingen uit de gemeenten Dronten, Lelystad en Zeewolde maakten kans hierop. Het enige wat ze hoefden te doen, is te vertellen waarom ze een bijenhotel wilden. Een jury bepaalde op basis van deze motivatie de winnaars. Enkele voorbeelden: “zodat de solitaire bijen, die het heel moeilijk hebben in de polder, op ons biologische akkerbouw bedrijf een (h)eerlijk leven kunnen leiden en zo bijdragen tot een evenwichtig ecosysteem.” Of “wat ontbreekt in de kringloop op ons bedrijf is een bijenhotel. Zonder bijen geen bestuiving, en zonder bestuiving geen oogst. Wij hopen met onze akkerranden voldoende voeding voor de bijen te hebben. Nu nog onderdak!” En “Wij hebben op ons bedrijf ook een B&B. Het zou toch mooi zijn als we onze gasten wat extra natuur kunnen laten zien met het bijenhotel.”

te zien omdat het een nachtvlinder is. De rupsen des te vaker tijdens het knotten. Door hun grootte en kleur zijn ze onmiskenbaar. Op een warme zomeravond kun je bij de rupsengangen een azijnachtige lucht ruiken. Dan weet je zeker dat de wilgenhoutrups daar zit. De ontwikkelingstijd van ei tot vlinder kan 2 tot 4 jaar duren. Van de kleine zoogdieren maken vooral sommige vleermuissoorten gebruik van de holten, in Flevoland vooral de ruige dwergvleermuis. Onder de vogels is de steenuil wel het toppertje als broedvogel in een knotwilgholte. Hoewel er enkele paartjes steenuilen in Flevoland broeden, is er nog geen broedgeval in een knotwilg waargenomen.

Colofon Wilt u naar aanleiding van deze nieuwsbrief reageren? U kunt ons bellen, schrijven of mailen. Deze nieuwsbrief verschijnt 3 keer per jaar en is een uitgave van: Landschapsbeheer Flevoland Botter 14-03, 8232 JP Lelystad Tel. (0320) 294939 [email protected] www.landschapsbeheer.net twitter: @LBFlevoland facebook: www.facebook.com/ landschapsbeheerflevoland Samenstelling/foto's medewerkers Landschapsbeheer Flevoland Mirjam Stoffer Eindredactie Arda van der Lee Ontwerp en lay-out Ruitervorm BNO Oplage 2700 stuks Landschapsbeheer Flevoland maakt zich sterk voor behoud, beheer en ontwikkeling van natuur en landschap buiten de eigenlijke natuurgebieden. Ons werk wordt mede mogelijk gemaakt door bijdragen van de Europese Commissie, het Ministerie van Economische Zaken, de Provincie Flevoland, de Flevolandse gemeenten en de Nationale Postcode Loterij.

column

Otters in Flevoland De mooiste dingen van het leven zijn gratis Ik ben niet de bedenker van deze zin. Maar ben het er wel heel erg mee eens. Maar direct denk ik dan ook: blijft dit zo? Als het aan mij ligt wel, maar daar heb ik wel alle hulp bij nodig.

Na de vondst van enkele ottersporen in 2012 nabij de Larservaart wordt er in Flevoland fanatiek gezocht naar sporen van otters. En met resultaat: er worden steeds (meer) spraints gevonden, zodat inmiddels wel duidelijk is dat de otter zich daadwerkelijk gevestigd heeft in Flevoland. Er kan niet meer gesproken worden van één of enkele zwervende dieren. Het netwerk van vrijwilligers dat zich bezighoudt met onderzoek naar de otters wordt ‘de otterspotters’ genoemd. Samen proberen ze de verspreiding van de otter en de veranderingen hierin in kaart te brengen. Op basis van hun bevindingen wordt ook steeds duidelijker welke knelpunten er nog zijn voor de otter. Vaak zijn dit kruisingen van waterweg en autoweg. Dankzij rechtszaken die o.a. Das en Boom voert, wordt de overheid gedwongen om maatregelen te nemen tegen deze knelpunten. In Flevoland gaat het daarbij om 5 grote knelpunten, vastgesteld door Alterra. Kleinere knelpunten worden echter niet op die manier opgelost. Onze crowdfundingsactie voor de otterplanken is gelukkig succesvol afgerond. 65 Mensen/organisaties hebben ons idee ondersteund dat in Flevoland meer en/ of betere otterplanken moeten komen. Naast het geldbedrag (€ 3800,=) dat is gedoneerd, zijn we vooral blij dat een groot aantal mensen de noodzaak van veiliger routes dusdanig inziet, dat ze ook bereid zijn om er geld aan te geven. We zijn nu bezig om met de wegbeheerders allerlei kleine maatregelen te nemen, zoals het oplossen van achterstallig onderhoud aan bestaande otterplanken en om nieuwe planken te realiseren. Vooral op nieuwe locaties vraagt zo’n plank wel het nodige overleg: hoe kan de plank ter plaatse handig bevestigd worden en welke gevolgen heeft een plank voor bijvoorbeeld de waterafvoer? Meer informatie bij Jeroen Reinhold via de mail [email protected]

Landschapsbeheer Flevoland heeft samen met haar collega’s 2015 uitgeroepen tot het 'Jaar van de Groene Vrijwilliger'. Groene vrijwilligers spelen een sleutelrol bij de instandhouding van een gezonde natuur en een mooi landschap. Vrijwilligerswerk is hiervoor onmisbaar, maar komt tegelijkertijd als gevolg van bezuinigingen steeds meer onder druk te staan. Wij zetten daarom graag de betrokkenheid van burgers bij beheer van natuur en landschap in de schijnwerpers. Alle burgers kunnen genieten van het mooie Flevolandse landschap. Maar om dat landschap te beheren en te onderhouden zijn wel middelen nodig. Middelen om het werk van de vele actieve groene vrijwilligers te organiseren. Landschapsbeheer Flevoland is en blijft de organisatie die met deze vrijwilligers zorgt voor het landschap buiten de bos- en natuurgebieden. Onze inzet is om dit te blijven doen, zodat iedereen kan blijven genieten van het Landschap. U kunt daarbij helpen. Volgende maand zijn weer de verkiezingen voor zowel provinciale staten als het waterschap. Stemmen heeft invloed op hoe de middelen in onze provincie worden ingezet, bijvoorbeeld om het vrijwilligerswerk in het landschap wel of niet in stand te houden. Mijn inzet in deze verkiezingstijd zal zijn om te benadrukken dat herstel, behoud en beheer van natuur en landschap (inclusief cultuurhistorische elementen) een duurzame financiering vergt, liefst afkomstig uit verschillende bronnen. En investeren in jeugd en jongeren is een investering in de toekomst. Burgerparticipatie, voorlichting en educatie van scholieren, bedrijven en bewoners is en blijft essentieel. Bent u het ermee eens dat de mooiste dingen van het leven (en dat is toch het dagelijks genieten van het landschap) moeten blijven? Stem dan voor het landschap. Met uw stem op 18 maart 2015 kunt u aangeven of u vindt dat ons werk, en met ons het werk van vele anderen, belangrijk is. Kortom, als u wilt blijven genieten van het landschap van Flevoland laat uw stem dan niet verloren gaan.

Geert Gielen directeur 3

vu ri ti jgwe il li lcihgte r s

Wijkpark Kwetterwei Landschapsarchitecte Thecla van Dijk, die ook in onze wijk woont, heeft op basis van de wensbeelden een aansprekend ontwerp gemaakt. De Kwetterwei is ingedeeld in ‘kamers’. Rode draad is de verbinding tussen water en groen. Kinderen, hondenbezitters, water- en natuurliefhebbers. Iedereen komt er aan zijn trekken. Voor kinderen maken we natuurlijke speelplekken. Bij het water is een ontmoetingsplein aangelegd. En vanaf de aarden wal heb je een goed uitzicht op de oeverzwaluwwand. In het broedseizoen is het er een drukte van jewelste. Al in het eerste seizoen broedden er ongeveer driehonderd oeverzwaluwen!

Aan de bomen hangen vrolijk gekleurde nestkastjes en in de verte zie je de contouren van een oeverzwaluwwand. Vanuit zijn keukenraam heeft Anne-Paul Zwolle een prachtig uitzicht op de Kwetterwei, een groenstrook aan de rand van Zeewolde. Langzaam ontwikkelt zich hier een fraai parklandschap. Anne-Paul: “De Kwetterwei, de groenstrook aan de rand van onze woonwijk, het Horsterveld, dreigde een hondenuitlaatplaats te worden. Maar het gebied had veel meer potentie. Samen met een paar buurtbewoners ben ik daarom aan tafel gaan zitten om een inrichtingsplan te maken voor de Kwetterwei. Het is mooi om te zien dat er veel expertise en enthousiasme is bij de bewoners van het Horsterveld. In een workshop hebben we aan de hand van streefbeelden de wensen van de buurtbewoners geïnventariseerd.

In het water zijn drie eilandjes aangelegd. Op een van de eilandjes zijn vraatsporen van een bever te vinden. Samen met Landschapsbeheer kijken we nu of we met excessief beheer de natuurwaarde van de eilandjes kunnen vergroten. Het zou toch prachtig zijn als ook de ijsvogel hier straks een veel geziene gast is?” “Zie je die driehoekige vormen met touw?”, wijst AnnePaul. “Hier zijn onlangs pluktuinen aangelegd. Komend voorjaar wordt dit aangevuld met de aanplant van enkele fruitbomen. Ook worden nog hagen aangelegd om de verschillende kamers te onderscheiden en als contrast op de strakke lijnen van het fietspad en het water.” “Het is geweldig dat het ons gelukt is om samen met de gemeente en de hulp van professionele organisaties als Landschapsbeheer iets moois te realiseren in de Kwetterwei! Ik wil iedereen van harte uitnodigen om een kijkje te komen nemen in de Kwetterwei.”

Kunstnesten voor zwaluwen Vorig jaar zijn we gestart met het maken van huiszwaluwnesten. Vervolgens kwam ook de vraag naar boerenzwaluwnesten. Vandaar dat we die nu ook fabriceren. Nog voor het broedseizoen liggen er van beide 30 stuks klaar, zodat we de eerste vraag naar nesten kunnen beantwoorden. Heeft u ook interesse om een huisof boerenzwaluwnest op te hangen, stuur dan even een mailtje naar [email protected] Ze kosten resp. € 12,50 en € 7,50. 4

Kunstnesten voor boerenzwaluwen zijn half open kommetjes die in een stal of schuur in een donkere hoek op een plankje of balk kunnen worden bevestigd. Het nest moet wel dag en nacht bereikbaar zijn. De zwaluwen werken het nest zelf verder af met modder, die in de directe omgeving te vinden moet zijn. Ook nestelen boerenzwaluwen graag onder bruggen. In samenwerking met de gemeente Dronten en Lelystad gaan we dit voorjaar voordat de zwaluwen terug-

keren uit Afrika een aantal bruggen van kunstnesten voorzien.

vrijwilligers

Orchideeën in Flevoland?! Orchideeën in Flevoland? Veel mensen zullen in eerste instantie denken aan de Orchideeënhoeve in Luttelgeest, maar een ieder die regelmatig in Flevoland wandelt, zal juist denken aan de wilde orchideeën die in Flevoland groeien. Op de zware kleigronden komen nauwelijks orchideeën voor. Orchideeën moet je dus zoeken op de zandige delen van Flevoland. Enerzijds nabij de oude stranden en zandplaten van de Zuiderzee en anderzijds op het modernere opgespoten zand vaak in de buurt van steden, dijken of spoorlijnen. De geschiedenis van Flevoland bepaalt dus voor een belangrijk deel de plekken waar orchideeën verwacht mogen worden.

moeraswespenorchis

hondskruid

keverorchis

laanbomen en erfbeplantingen zijn vaak wespenorchissen te vinden. De bloeiwijze bestaat uit pastelkleurige bloemen die weinig opvallend zijn, maar wie de moeite neemt ze van dichtbij te bekijken ontdekt een bijzonder fraaie bloeiwijze. Alle orchideeën behoren tot de beschermde soorten van de Flora- en faunawet, maar de brede wespenorchis valt onder de laagst beschermde categorie. Het maaien van deze soort gedurende de bloeiperiode mag zonder de wet te overtreden. En soms krijg je de indruk dat de grootste planten juist op deze locaties staan…

De bebouwde kom van Almere, Lelystad en Zeewolde is rijk aan rietorchissen. Vooral langs de oevers van waterlopen is het voor deze moerassoort vochtig genoeg om te overleven. De oevers worden regelmatig gemaaid omdat vooral de overgang van riet naar grasland aantrekkelijk is voor de rietorchis. In de hoge rietkraag krijgt de rietorchis namelijk te weinig zonlicht om goed te groeien en het grasveld wordt te vaak gemaaid om succesvol te overleven. Het aantal bloeiende rietorchissen lijkt ook sterk af te hangen van de strengheid van de winter. De milde winter van 2013-2014 heeft ervoor gezorgd dat op alle groeiplaatsen waar het aantal bloeiende planten wordt gevolgd een sterke toename heeft plaatsgevonden.

Een orchidee in opkomst is de bijenorchis. Een schitterende orchidee, waar dan ook vaak mooie foto’s van worden gemaakt. Wie nog nooit een bijenorchis gezien heeft, moet zich wel realiseren dat het een kleine orchidee is. Ondanks de mooie bloem valt de soort daarom weinig op. De bijenorchis is te vinden in kalkrijke graslanden die een à twee keer per jaar gemaaid worden. In Flevoland betekent dat over het algemeen dat de soort in wegbermen staat. In de bermen van de Noordoostpolder volgt Evert de Boer de situatie al enkele jaren. In de afgelopen jaren is de populatie daar gestegen van 13 exemplaren in 2009 naar 53 exemplaren in 2014.

De brede wespenorchis is waarschijnlijk de meest algemene orchidee van Flevoland. In bossen, wegbermen met

Vooral in de bossen van de Noordoostpolder komt de grote keverorchis voor, met name in bossen met

bijenorchis

een dunne strooisellaag. De twee grote, tegenoverstaande eironde bladeren vallen veel meer op dan de kleine lichtgroene bloemen. Zoals de naam al zegt, hebben deze de vorm van een insect. Bestuiving vindt dan ook vooral via insecten plaats, die aangelokt worden door deze ‘soortgenoten’. Op voedselarme, kalkarme tot zure grond kan de welriekende nachtorchis verwacht worden. Een grondsoort die vooral rond het Kuinderbos met zijn veenlaag voorkomt. Dit is dan ook de plek waar deze plant gevonden is. Helaas vallen deze zeldzame soorten vaak ten prooi aan verzamelaars. Het uitscheppen van orchideeën gebeurt regelmatig en zeker als bedacht wordt dat deze planten zelden in een tuin aanslaan, maakt dat zo’n gebeurtenis extra triest. Op voedselarme, meer kalkrijke en vochtige omstandigheden kan juist weer de moeraswespenorchis gevonden worden. In Flevoland zijn maar enkele locaties van deze soort bekend zoals o.a. de plek in de Oostvaardersplassen waar jaarlijks de Dutch Birdfair staat. Hondskruid is een van de meest recente vondsten in Flevoland met nu een groeiplaats op het industrieterrein van Almere. Welke soort gaat ons nog meer verrassen?

5

agenda

Activiteiten voorjaar 2015 Aanmelden bij Landschapsbeheer Flevoland: (0320) 294939, via www.landschapsbeheer.net /agenda of bij de contactpersoon.

Jaar van de groene vrijwilliger De vele groene vrijwilligers die ons land rijk is, dragen bij

aan de staat van natuur en landschap in ons land. Wilgen knotten, weidevogels beschermen, oeverzwaluwwanden

beheren, kleinschalig natuurbeheer en soorten inventariseren zijn enkele voorbeelden van wat onze vrijwilligers zoal

doen. Deze agenda staat er weer vol mee. Onmisbaar dus bij de instandhouding en beleving van een gezonde natuur en een mooi Flevoland.

Om dat te benadrukken heeft LandschappenNL, de samenwerking tussen de provinciale Landschappen en de Land-

Invasieve plantensoorten bestrijden

In Flevoland groeien er een aantal exotische plantensoorten die zich sterk uitbreiden ten koste van de inheemse flora en fauna. Er is een groep actief die de springbalsemien gaat bestrijden in Biddinghuizen op wo. 10 juni en op do. 9 juli. Verzamelen bij de Scharrelberg aan de Sportlaan om 13.00 uur. Meerijden vanuit Lelystad is mogelijk. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade [email protected] of (0320) 294936. Noordoostpolder

Ens

te vergroten. Met een grotere

Omwonenden van de hofjes De Bongerd en de Wingerd gaan op za. 14 maart om 13.00u weer aan de slag met hun hofjes. Deze keer wordt er een insectenhotel gebouwd. Ook andere vrijwilligers zijn van harte welkom. Informatie en aanmelden bij [email protected]

als middel én als doel.

Wilgenknotten

schapsbeheerorganisaties, 2015 uitgeroepen tot het Jaar van de Groene Vrijwilliger. We beogen met het ‘Jaar’ de

waardering voor natuur en landschap bij publiek en politiek betrokkenheid van de bewoners U hoort nog van ons.

Op za. 21 februari bij Eigen Wijze, Schoterpad 1 Bant. De dag begint om 9.30 uur en duurt tot 15.00 uur. Voor lunch, koffie en thee wordt gezorgd. Opgeven bij Tiem van Veen (0320) 294939 of [email protected]

Kleinschalig natuurbeheer Heel Flevoland

Cursus maaien met de zeis

Behalve de maaitechniek leert u ook de eerste beginselen van het haren om uw zeis scherp te houden. De cursus wordt gehouden op 13 juni. Voor vrijwilligers van Landschapsbeheer kost de cursus € 35. Voor overige belangstellenden € 65 , exclusief de eventuele aanschaf van een zeis. Opgeven bij [email protected]

Bevers tellen

Op vr. 19 juni en 24 juli in het Natuurpark Lelystad. Voor mensen die nog nooit geteld hebben een goede kans om het te leren van een ervaren teller. Start 20.00 uur op P-terrein van het Natuurpark Lelystad. Op za. 20 juni en 25 juli zal bij burchten gepost worden in de driehoek Lelystad-Almere-Zeewolde. Wil je een burcht tellen, meld je dan aan bij Jeroen Reinhold [email protected]

Ringslangen tellen

Wil je leren hoe je ringslangen moet tellen, ga dan mee tijdens een monitoringsronde in het Oostvaardersveld. 25 april, 16 mei, 6 juni, 20 juni, 25 juli, 22 aug en 5 sept. Verzamelen om 14.00 uur op de Knardijk ter hoogte van de Lage Knarsluis (Lage Vaart). Opgeven bij [email protected]

6

Oostelijk Flevoland

Biddinghuizen Eiland/dorpsbos

Natuurlijk, kleinschalig beheer op het natuureiland en in het dorpsbos. Op donderdagen van 13.00 tot 16.00u. Op 19 maart stammen lieren en takkenrillen maken. Op 16 april, 21 mei en 18 juni reuzenberenklauwen bestrijden. Verzamelen bij de Scharrelberg, aan de Sportlaan. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade [email protected] of (0320) 294936.

Lelystad Bergbos

Za. 14 maart en 11 april werken we van 13.00 tot 16.00u. Za. 11 april pakken we de reuzenberenklauw aan. Als het weer langer licht is, werken we ’s avonds van 19:00u-21:00u. Maandagavond 8 juni maaien we de orchideeënveldjes. Verzamelen op de parkeerplaats aan de Bronsweg. Informatie en aanmelden bij Jan Houtkamp ( [email protected] of 06 12476828).

Lelystad Boeierbosje

Het beheer legt zich toe op onderhoud van pad en maaien van botanisch waardevolle delen. Eind maart wordt er weer gewerkt, dag en tijd is nog niet bekend. Zin om mee te helpen neem contact op met Dick Luijendijk voor verdere info en aanmelden bij Dick Luijendijk 06-30405561 of [email protected]

Lelystad Kwelstrook Batavia

In deze bijzondere natuurstrook wordt gewerkt op de eerste zaterdag van de maand, dus op za 7 maart, 4 april, 2 mei en 6 juni van 9.00 tot 12.00u. Eind mei gaan we het gebied inventariseren. Kijk voor de precieze datum in de agenda op www.landschapsbeheer.net. Verzamelen bij de fietsbrug tussen de Boeier en Bataviastad. Informatie en aanmelden bij Dick Luijendijk 06-30405561 of [email protected]

Zeewolde voormalig gronddepot

Kleinschalig natuurbeheer op zaterdagmiddag van 13.00 tot 16.00u. Op 14 maart meidoorns planten. Op 2 mei en 6 juni, reuzenberenklauw bestrijden en maaien bij de toekomstige vlechtheg. Verzamelen bij ingang Gronddepot aan de Gelderse weg. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade (0320) 294936 of [email protected]

Lelystad Spettertuin

Eens per maand op woensdag is er een doemiddag in deze natuurspeeltuin van 13.30 tot 16.00u. 11 mrt hutten bouwen, 8 april waterdiertjes zoeken, 14 mei op zoek naar kleine diertjes in het groen, 11 juni struinpad vrijmaken en libellen spotten. Informatie en aanmelden bij Petra Borsch (0320) 294939 of [email protected].

Natuurlijk Lelystad - Vleermuizen

Er wordt in Lelystad op de fiets gezocht naar vleermuizen met behulp van vleermuisdetectoren. Ga je mee? We verzamelen bij het kantoor van Landschapsbeheer Flevoland: di 12 mei van 21.30 tot 23.00 uur. Opgeven bij [email protected]

Oeverzwaluwwanden

Elke woensdag in maart. Verzamelen om 13.00 uur op kantoor Landschapsbeheer Flevoland. Resp. Heembeton Lelystad; Burchtkamp Lelystad; Ooievaarsplas tussen Lelystad-Almere en nogmaals Heembeton Lelystad. Opgeven bij Jan Nagel, [email protected]. De activiteit duurt tot ca. 16.00u

Swifterbant Dorpsbos

In het dorpsbos van Swifterbant takkenrillen maken en stammen lieren op ma. 16 maart. Op ma. 18 mei en 15 juni reuzenberenklauw schoffelen, van 13.00 tot 16.00u. Verzamelen bij de kruising Zwanebloem-Bisontocht. Informatie en aanmelden bij Lodewijk van Kemenade [email protected] of (0320) 294936.

Zuidelijk Flevoland

Almere

Voor de vele groepen die in Almere actief zijn kunt u terecht op: http://www.landschapsbeheer.net/projecten/dat-doen-wesamen/project/almere-het-groene-stadsleven/13

Zeewolde - Heemtuin Polderwijk

Voor aanleg en beheer van de heemtuin in de Polderwijk worden vrijwilligers gezocht met groene vingers en/of enthousiaste klussers. Op NL-Doet, za. 21 maart van 10.00-16.00u. En dinsdagavond 16 juni van 19.00 tot 21.00 uur. Informatie en aanmelden bij Petra Borsch (0320) 294937 of [email protected]

NL-doet Op 20 en 21 maart is de grote landelijke actie NLdoet. Deze vrijwilligersactie, die ondersteund wordt door het Oranje Fonds, kent een groot aantal enthousiaste deelnemers. Ook Landschapsbeheer is van de partij. We zijn actief op drie locaties: • Op vrijdag 20 maart gaan we aan de slag op basisschool Windkracht 10 in Emmeloord. Hier gaan we een groen school plein aanleggen, zodat de kinderen buiten meer leuke speel uitdagingen hebben. • Op zaterdag 21 maart wordt er een groen schoolplein aange legd op basisschool de Brandaris in Dronten. Vandaag starten we met de aanleg van een klim- en klauterplek, later willen we ook fruitbomen planten en een bloemenwei inzaaien. • Eveneens op zaterdag kunt u terecht in Heemtuin Polderwijk in Zeewolde. Een flinke klus gaat hier geklaard worden, want we willen een mooie natuurtrap aanleggen en de wilgenvlechtheg aanvullen. Wie niet de hele dag kan, is van harte uitgenodigd om een dagdeel mee te helpen. Wilt u meehelpen met deze klussen, meldt u zich dan graag aan via www.nldoet.nl.

7

werkgroep

‘Weetjedatnietjes’ “Ik denk dat we met de fractie Water Wonen en Natuur in het waterschapsbestuur veel hebben bereikt voor de natuur in Flevoland. Op verschillende plekken zijn natuurvriendelijke oevers aangelegd. Een simpele manier van waterberging, die je zo al gauw met een factor 1,5 vergroot. En de flora en fauna langs een natuurvriendelijke oever is veel boeiender dan bij een harde beschoeiing. Het is een oever waar veel gebeurt en te beleven is. Daarmee dragen natuurvriendelijke oevers ook bij aan het woongenot.”

Maatschappelijke betrokkenheid is voor Cees Okkerse net zo natuurlijk als ademhalen. In het dagelijks leven is Cees advocaat. Daarnaast heeft hij nog tijd en energie voor verschillende nevenfuncties. Zo was Cees de afgelopen tien jaar lid van het Algemeen Bestuur van Waterschap Zuiderzeeland. “Ik ben eigenlijk een echte stadsjongen, geboren in Den Bosch en gestudeerd in Groningen. Mijn liefde voor de natuur is ontstaan toen ik bestuurslid werd bij het Flevo-landschap. In een van de eerste bestuursvergaderingen werd gesproken over broedparen ‘weetjedatnietjes’. Ik had geen idee over welke vogelsoort het ging,” lacht Cees. “Dat moment heeft mijn liefde voor vogels aangewakkerd. Ik durf mezelf nu zelfs een klein beetje vogelaar te noemen. Overvliegende aalscholvers, een ijsvogel of bonte specht in de tuin bezorgen me kleine geluksmomentjes.”

Snoeicursus voor de gemeente Lelystad Landschapsbeheer heeft eind vorig jaar een opfriscursus over het snoeien van laanbomen gegeven voor de buitendienst van de gemeente, de opzichters en het ingenieursbureau van de gemeente. De cursus werd vanwege het grote aantal deelnemers zelfs twee keer gegeven. In de ochtend kwam de theorie uitgebreid aan bod, de middag werd besteed aan het in de praktijk brengen van de opgefriste kennis. 8

Dijkbeheer is een belangrijke taak van het waterschap. Zonder dijken geen droge voeten. “Klopt, daarom moest je vroeger van dijken afblijven. Wij drongen aan op een pilot ecologisch dijkbeheer. Door ander maaibeheer ontstaat een kruidige vegetatie die aantrekkelijker is voor de natuur, maar ook voor bewoners die langs de dijk wandelen of fietsen.” “In Flevoland denk je niet meteen aan verdroging. Toch zijn er natuurgebieden die verdrogen, zoals de Kievietslanden, het Greppelveld, Schokland en de Lepelaarplassen. Door het waterbeheer aan te passen, kunnen we de verdroging een halt toe roepen en zorgen dat deze natuurgebieden behouden blijven.” “Ik ben trots dat we hebben laten zien dat water- en dijkbeheer prima samengaan met een rijke natuur en een aantrekkelijke en duurzame leefomgeving. Toch zijn de waterschapslasten voor inwoners niet of nauwelijks gestegen. En die voor natuurgebieden zelfs fors verlaagd. Het lijkt allemaal zo vanzelfsprekend, maar de waterschapsverkiezingen op 18 maart gaan echt ergens over!”

Het snoeien van een boom blijkt een boeiende klus waarbij vele aspecten van kennis over bomen een rol spelen. Er moeten veel keuzes worden gemaakt en dan is het belangrijk dat iedereen over voldoende basiskennis beschikt. Dat was geen probleem, de cursisten hadden bijna allemaal veel praktische ervaring. Na afloop waren de deelnemers enthousiast over de opgedane kennis en het uitwisselen van ervaringen.

agrariërs

Weidevogels verder zonder agrarisch natuurbeheer 2014 was een goed jaar voor de weidevogels in Flevoland. Bijna 1000 nesten zijn er gevonden en het uitkomstpercentage nam met 10% toe tot 74%, een mooie opsteker. Ook is 458 keer bij werkzaamheden een nest actief gepaard. Dankzij deze acties in het veld zijn er veel eieren succesvol uitgekomen, echt geweldig! Dat soort positieve berichten heb je zo nu en dan nodig als vrijwilliger. Maar wetende dat we al vele jaren een achteruitgang meten in de aantallen weidevogels in Flevoland, moeten we ons nu misschien niet meteen rijk rekenen. Verreweg de meeste gevonden weidevogelnesten (98%) worden nu aangetroffen op percelen zonder beheerovereenkomst, waar ze door de goede wil van 115 vrijwilligers en 300 belangeloos meewerkende boeren beschermd worden. De Provincie Flevoland heeft, samen met het nieuwe collectief agrarisch natuurbeheer, een andere weg ingeslagen waarbij het accent ligt op beheersubsidies voor akkervogels. Of dit nieuwe beleid veel positief effect zal hebben is nog maar de vraag. Uit promotieonderzoek van Marije Kuiper naar het effect van akkerranden voor veldleeuwerik (doelsoort van de Provincie Flevoland), blijkt dat akkerranden het verschil net niet maken.

Er worden nog steeds te weinig veldleeuweriken volwassen voor het behoud van de populatie. Zo wordt de achteruitgang van de veldleeuwerik, veroorzaakt door de intensivering van de landbouw, dus niet gestopt. Jammer om te lezen dat akkerranden dus onvoldoende effect sorteren, terwijl er zoveel geld in omgaat. En de provincie Flevoland nu juist op het akkervogelbeheer inzet. Wel blijkt uit het onderzoek, dat het zaaien van luzerne een positieve uitwerking heeft. En laat dat nu net één van de gewassen zijn die bij het naderende GLB (gemeenschappelijk landbouwbeleid) gebruikt mag worden voor vergroening. Zo levert zo’n onderzoek toch nog een positief puntje op. En wellicht wordt

daar dan ook volop gebruik van gemaakt door de boeren als ze met hun vergroening gaan beginnen. Gelukkig zijn er ook (niet-gesubsidieerde) initiatieven voor de weidevogels in Flevoland, die hoopvol zijn en een handje helpen. Het idee van een biologische boer uit Rutten om een stuk plas-dras op zijn land aan te leggen, mag wat ons betreft brede steun krijgen. Een mooi gebiedje, waar weidevogels vooraf en tijdens het broedseizoen zich tegoed kunnen doen aan een rijk bodemleven, daarmee sla je de spijker op de kop in de Kop van de NOP.

Het genietmoment van Reijer Gielen Om een stukje te schrijven dat is niet eenvoudig. Ik heb ja gezegd om wat te schrijven over mijn mooiste moment. Ik ben zo een twaalf jaar bij het Landschapsbeheer en doe met name werk in het Bergbos en bij de oeverzwaluwen. Even terug naar twaalf jaar geleden. We gaan met een aantal mensen naar het Knarbos om een wand klaar te maken voor de oeverzwaluw. Nooit van gehoord… Wij moesten een wand recht afsteken om een broedplaats te creëren voor deze oeverzwaluw. Als je bezig bent, dan vraag je af wat het nut hiervan is. Dan wordt er helder uitleg gegeven. De wand moet namelijk recht zijn en niet schuin, omdat dan de oeverzwaluwen er niet in gaan nestelen. De wanden worden op verschillende

locaties gemaakt. Zo zijn er natuurlijke en kunstwanden bij de Kamperhoek, de Burchtkamp, Ooievaarsplassen en bij de Noordersluis. De Noordersluis is een bijzondere locatie omdat het naast een drukke bouwplaats ligt, maar daar trekken de oeverzwaluwen zich niets van aan. Het werk wat we doen is heel dankbaar. We maken de gaten eerst schoon en stoppen daarna de gaten weer vol met schoon zand. De oeverzwaluwen komen van vele duizenden kilometers uit Afrika om hier in onze wanden te broeden. De oeverzwaluwen moeten eerst hard werken om de gaten weer los te maken en vervolgens daar haar eieren in te leggen en uit te broeden. Als ik dan een paar maanden later bij de Ooievaarsplassen fiets, geniet ik van

de rust en het af- en aanvliegen van de oeverzwaluwen. Dat is mijn geniet moment. 9

cultuurhistorie

Verkenning watererfgoed

Loswal Dronten

Aandacht voor erfgoed

Als bewoners van Flevoland zijn we er aan gewend om op de voormalige zeebodem te leven. Maar waar ter wereld worden er zulke grote gebieden drooggelegd en vervolgens ontgonnen en ingericht? In Flevoland zijn dan ook allerlei bijzondere constructies te vinden die speciaal zijn ontworpen en zo getuigen van de unieke ontstaansgeschiedenis.

Watererfgoed op de agenda

Waterschap Zuiderzeeland gaat zich ook op het erfgoed richten en heeft Landschapsbeheer gevraagd om een eerste verkenning te doen naar het watererfgoed in Flevoland. Er is voor een getrapte benadering geko-

Bietenbrug

Landschapsbeheer en studenten CAH Sinds enkele jaren doen studenten van de CAH Almere ervaring op met veldonderzoek in enkele parken in Almere. Ze leren hoe ze planten kunnen monitoren. Steekproefsgewijs maken de studenten vegetatieopnamen via gestandaardiseerde methodes. Met hulp van computerprogramma’s leggen ze relaties tussen de gevonden soorten, bodem en beheer. 10

zen. De eerste stap beoogt het maken van een uitgebreide lijst van elementen met mogelijke cultuurhistorische waarde, samenhangend met het systeem van vaarten, tochten en dijken in Flevoland. Dit is een forse klus. Alleen al aan dijken rondom Flevoland ligt er 208 kilometer! Die loop je niet even na. Daarom zijn er werksessies georganiseerd waar medewerkers van het waterschap en van andere relevante organisaties informatie hebben aangedragen over een keur aan elementen, van duikers tot het aanvoersysteem van water in de oostrand van de Noordoostpolder. De zo ontstane lijst van al dit erfgoed is van belang om het behoud van deze elementen ook bij andere eigenaren te agenderen, zoals de provincie en de gemeentes. De tweede fase van de verkenning is gericht op de elementen die bij het waterschap zelf in eigendom zijn. Alle verzamelde gegevens worden vastgelegd in kaarten en in een rapport.

Bijzonder erfgoed langs het water

De vaarten en tochten, met name in Oostelijk Flevoland en de Noordoostpolder, zijn mede aangelegd voor de scheepvaart. Destijds ging men er vanuit dat de landbouwproducten per schip van de akkers afgevoerd zouden worden. Zo konden vrachtwagens bijvoorbeeld de bietenbrug oprijden en hun lading bieten rechtstreeks in de schepen storten. In Flevoland ligt (vrijwel) elk dorp aan een vaart. Dat is best wel uniek. Het dorp fungeerde als centrum van het omliggende agrarische land en beschikte dan ook over een loswal of haven aan de

Ook doen de studenten onderzoek naar ongewervelden met de potvalmethode. Verder leren ze hoe ze hun bevindingen kunnen rapporteren in een degelijk verslag. Landschapsbeheer helpt de studenten bij het leren van enkele veldwerkvaardigheden en is als assessor betrokken bij de beoordeling. Zo krijgen de studenten

vaart. Ook elementen zoals een aquaduct zijn belangrijk om de ontstaansgeschiedenis van de polder te laten zien en geven karakter aan het landschap.

Onbekend maakt onbemind

Dit soort elementen in het landschap werden tot nog toe te weinig op waarde geschat en verdwenen vaak tijdens ruimtelijke ontwikkelingen. Echter, de aandacht voor dit jonge erfgoed neemt de laatste jaren toe. Zo is de Noordoostpolder in 2012 aangewezen als wederopbouwgebied.

Aquaduct

Landschapsbeheer pleit ervoor goed te kijken naar de waarde van dit soort elementen en dit mee te laten wegen bij het besluit of een element behouden kan worden. Het is echter niet de bedoeling om het landschap te fixeren en ontwikkelingen in bijvoorbeeld de landbouw of de waterhuishouding onmogelijk te maken. Meer informatie bij Lodewijk van Kemenade: kemenade@ landschapsbeheer.net

foto's: Petra Borsch

feedback uit het werkveld, waarin ze later mogelijk zelf gaan werken. Zelf houden we op deze manier feeling met een nieuwe generatie aankomende biologen en veldmedewerkers. Het is altijd weer verrassend hoe zij met een onbevangen blik kijken naar het groen in onze omgeving en welke creatieve oplossingen ze verzinnen voor vraagstukken die ze tegenkomen.

nieuw project

Van chillen tot bewegen in Gezonde Boswijk Landschapsbeheer Flevoland participeert binnen het project “Gezonde Boswijk Lelystad”. Hierbinnen wordt afstemming en samenwerking gestimuleerd tussen inwoners en diverse professionals en organisaties in de Boswijk Lelystad. Afstemming tussen projecten en activiteiten die gezond gedrag, gezond eten, meer bewegen en het verbeteren van de leef- en speelsituatie bevorderen. Voor een gezonde wijk is een gezonde leefstijl van belang. Inwoners weten daarbij zelf vaak het beste wat ze nodig hebben.

In het tijdperk waarin nog geen tv of een Xbox bestond, deed je niets liever dan buitenspelen. Lekker rennen, voetballen met de buurtkinderen of verstoppertje spelen. Je had vele opties om je mee te vermaken in de frisse buitenlucht. De huidige generatie kinderen daarentegen, doet er zo ongeveer alles aan om maar niet buiten te hoeven spelen, zo laat een studie onder 2000 ouders zien. Ze spelen ongeveer de helft minder buiten dan hun ouders dat als kind deden. Kinderen zijn per dag gemiddeld maar een uur buiten, in het weekend is dat maar vijf uurtjes…….. Er wordt veel over gepraat dat het zorgwekkend is dat kinderen erg weinig in aanraking komen met de natuur. Af en toe wordt er wat aan gedaan, mede dankzij veel kleine initiatieven en ideeën om de kinderen buiten weer groene vingers en vieze broeken te laten krijgen! Ouders vinden het misschien ‘eng’ om hun kinderen los te laten in de wilde natuur, maar onderzoek wijst juist uit dat er minder ongelukken gebeuren in een natuurspeeltuin, dan op een speelplaats met tegels.

2015: Een LEKKER jaar Dit jaar nemen we u wekelijks graag mee op onze eetbare speurtocht naar items gerelateerd aan “eten uit de natuur”. Dus 52 weken lang, elke week recepten, leuke weetjes, tips en onze ervaringen met betrekking tot eten uit de natuur, een lekker landschap, de eetbare leefomgeving en hopelijk nog veel meer. Elke vrijdag vindt u op onze facebookpagina een nieuw recept of een andere wetenswaardigheid ter inspiratie voor

Landschapsbeheer Flevoland wil de mogelijkheden onderzoeken om kinderen binnen deze wijk actiever buiten te laten spelen. Ons doel is om wensen en ideeën van bewoners voor hun eigen groene omgeving en groene activiteiten te ondersteunen. Ook scholen en jeugd worden hier intensief bij betrokken. Zo hebben we hebben een checklist gemaakt om de beweegmogelijkheden op de diverse schoolpleinen te onderzoeken. Deze checklist “van chillen tot bewegen” geeft de school inzicht wat er al is en wat er beter kan op het schoolplein om de kinderen in beweging te krijgen. Daarnaast willen we samen met bewoners nieuwe ideeën en kansen oppakken om het buurtgroen een impuls te geven. Onze droom is om de kinderen in de Boswijk al spelend langs groene wegen en paden van en naar school te laten gaan en vooral ook richting de natuurspeeltuin de Spettertuin. Als de kinderen het leuk vinden om zo buiten te spelen, worden de ouders vanzelf enthousiast. En van deze groene paden kunnen alle buurtbewoners genieten. Meer informatie (over dit project kunt u krijgen) bij Margriet Brouwer [email protected]

ten en stengels, exotisch Nederlands, rozenbottelpizza, pastinaakchips, zomaar een paar onderwerpen die dit jaar de revue passeren. Daardoor wordt toch je nieuwsgierigheid opgewekt en loopt het water je in de mond? Volg ons via www.facebook.com/landschapsbeheerflevoland.

een wandeling en een maaltijd. Molsla, berkenwater, Flevolandse tzatziki, scheu11

Landschapsbeheer zet je op de kaart

Landschapsbeheer Flevoland gebruikt al jaren GIS (Geografisch Informatie Systeem) om kaartmateriaal te maken bij inventarisaties die we uitvoeren. Alle informatie over zo’n onderzoek staat meestal in een rapport, maar is daardoor niet breed toegankelijk. Het rapport ligt op iemands bureau of staat, ter inzage, in de kast bij een instantie. Dat is reuze jammer en daarom zijn we aan de slag gegaan om zulke informatie makkelijker te ontsluiten en toegankelijker te maken. De nieuwste ontwikkelingen op GISgebied bieden de kans om gegevens makkelijk te kunnen raadplegen, zowel in het veld als op kantoor. Neem bijvoorbeeld het project Oral History. We hebben een webkaart gemaakt, die via de PC, tablet of smartphone te bekijken is. Hierop staat een deel van de verhalen van de pioniers uit het boek ‘Zover je keek’, aangevuld met 12

foto’s en links naar andere aanvullende informatiebronnen. Kijkt u maar eens op http://bit.ly/zoverjekeekwaserniks Ook de foodwalk van Zeewolde is digitaal te bekijken (http://bit.ly/foodwalkzeewolde). Al wandelend met tablet of smartphone kun je zo extra informatie vinden over eten uit de natuur. Leuk, informatief en smakelijk. Nog een mooi voorbeeld is het inventarisatieproject voor Natuurrijk Lelystad. De gemeente wil graag inzicht bij welke type bebouwing rekening gehouden moet worden met soorten die in of aan gebouwen nestelen. Per soort is een kaartlaag aangemaakt met potentiele nestgelegenheid. Deze informatie is voor veel partijen interessant, zowel

voor zowel de afdeling Vergunningen, de beleidsmedewerker als de aannemer. Nu de gegevens op de speciale webkaart via internet te raadplegen zijn, kan men in het veld op of kantoor direct zien bij welke gebouwen men rekening moet houden met speciale omstandigheden. Mogelijk dat deze kaart in een later stadium ook bereikbaar wordt voor burgers voor hun werkzaamheden aan het eigen huis.