Knab wint IT Project of the Year Award. Leidinggeven anno Managementskills voor de new normal

november 2013 jaargang 6

innovatie – informatie - applicaties

Knab wint IT Project of the Year Award Leidinggeven anno 2013 Managementskills voor de ‘new normal’

5 Managementskills

cIo of The Year award

TImmIes

ICT Media awards

TommIes

Pole position for sourcing and it IT is tegenwoordig voor bijna alle organisaties van strategisch belang. Informatie is immers een key asset. Ditzelfde geldt voor strategic sourcing: excelleren waar het kan, uitbesteden waar het moet! Het is de missie van ICT Media, uitgever van CIO Magazine, Outsource Magazine en Tijdschrift IT Management, om de positie van IT-executives en sourcingmanagers hiermee in overeenstemming te brengen. Ze horen thuis in de boardroom. Jaarlijks brengt ICT Media daarom de sterspelers in sourcing en IT voor het voetlicht. Zij zijn de winnaars van de CIO of the Year Award, de IT Project of the Year Award, de TIMMIES (The Innovation Manager Awards) en de TOMMIES (The Outsource Manager Awards). De CIO of the Year Award heeft tot doel bekendheid te geven aan de best presterende CIO in dat jaar. Deze Award is gebaseerd op een doortimmers en objectief juryproces. De procedure en criteria zijn ontwikkeld in de afgelopen vier jaar, samen met het CIO Platform Nederland, CIO Magazine en de

organisaties The Boston Consulting Group, Qhuba en Echt Ontwikkeling. De IT Project of the Year Award heeft tot doel het best presterende IT-project in een bepaald jaar te onderscheiden. De IT Project of the Year Award is gebaseerd op specifieke criteria – innovatie en klantgerichtheid staan centraal - en een goed gefundeerd juryproces. Tijdens de CIO Diner Show vindt jaarlijks de uitreiking van de TIMMIES plaats. De TIMMIES zijn de Innovation Awards voor de Meest Innovatieve CIO, de Meest Innovatieve Organisatie en de Meest Innovatieve Vendor. Tijdens de Outsource Magazine Diner Show vindt jaarlijks de uitreiking van de TOMMIES plaats. De TOMMIES zijn The Outsource Manager Awards voor de inspirerendste sourcingmanager, de succesvolst uitbestedende organisatie en de meest innovatieve outsourcing vendor. ICT Media brengt sourcing en IT in een kansrijke ‘pole position’!

IT ProjecT of The Year

ICT Media awards

Inhoudsopgave

❉

Thema: Managementskills

Was de IT-manager in de beginjaren een koning die heerste over een rijk dat door andere afdelingen niet begrepen werd, later werd hij meer een facilitair manager die werd gebeld wanneer de mail van de CEO niet werkte. Nu, in een tijd van door IT gedreven innovatie is het nieuwe ronde, nieuwe kansen. Aan de skills van de IT-manager hoge worden eisen worden gesteld: de rol van zijn IT-afdeling verandert en de eisen aan de competenties van ‘zijn’ mensen zijn eveneens aan verandering onderhevig. Leid dit alles maar eens in goede banen...

14

Een goede leidinggevende is lui

De druk op leidinggevenden is dermate hoog dat zij de teugels strakker aanhalen, in de operatie duiken en mee gaan werken. De tijd die zij kwijt zijn aan een goed gesprek met medewerkers besteden zij liever om branden te blussen. Weinig effectief, en op deze wijze blijven zij zichzelf in de staart bijten. Dit artikel breekt een lans voor lui zijn als managementskill. ➼

20

Over olifanten en inukshuks

14

Frameworks vieren hoogtij – zeker in de ict-wereld. Iedereen is aan de slag met ITIL, ASL, BiSL, CMM, Cobit, noem maar op. Kennelijk is men erg op zoek naar structuur, naar systemen en naar heldere processen. Als die er eenmaal zijn, werken ze dan ook of gaan mensen dan vooral hun eigen, vaak kortere weg en slijt dat gedrag dan in? ➼

24

ABC is the New Normal

Analytics, big data en cloud computing (ABC) are here to stay. Ze vormen de nieuwe werkelijkheid. Er is al veel geschreven over de mogelijkheden (en uitdagingen) die hiermee gepaard gaan. Maar wat betekent deze nieuwe werkelijkheid voor de organisatie van IT en specifiek voor de rol van de IT-manager?  ➼

24

10

‘Een bank is een IT-bedrijf’

Tijdschrift IT Management en ICT Media reikten op 19 september de IT Project of the Year Award uit aan Knab. De Award is een erkenning voor de innovatieve manier waarop deze nieuwe speler in de bancaire markt de mogelijkheden van IT heeft benut. TITM sprak met René Frijters, CEO van winnaar Knab – ‘de andere Bank’ – over ‘banking as a service’. ➼

10 4 t i j d s c h r i f t

i t

m a n a g e m e n t

30

Veel bedrijven nog afhankelijk van cobol-omgevingen

We leven in een tijd van internet, lean, agile, high-speed, scrum, apps en big data. Veel bedrijven over de hele wereld zijn echter afhankelijk van software die in de vorige eeuw gebouwd is, vaak in cobol. Bevinden deze in cobol gebouwde applicaties zich aan het einde van hun lifecycle en gaan ze voor problemen zorgen? Daarover maken IT- en businessmanagers zich zorgen.  ➼

36

36

Servicevirtualisatie

Een groeiend probleem bij het in productie brengen van nieuwe software is dat steeds meer producten en diensten uit een keten van verschillende componenten bestaan, die niet allemaal gelijktijdig beschikbaar komen. Het releaseproces loopt daardoor vertraging op en boet aan kwaliteit in. Op welke manier pakken verschillende IT-afdelingen dat aan en welke tooling zetten ze daarbij in?  ➼

40

Digitalisering blijkt vaak hoofdpijndossier

40

Hoewel de ontwikkelingen op medisch vlak een hoge vlucht nemen, komen ondersteunende IT-oplossingen in de zorg vaak moeilijk van de grond. Zo zorgtn het elektronisch patiëntendossier bij menig ziekenhuis voor hoofdbrekens. Gita Gallé, lid van de raad van bestuur van het Jeroen Bosch Ziekenhuis, vertelt over haar ervaring in het JBZ. ➼

Inhoud Thema: Managementskills

Kenmerken van leidinggeven anno 2013 Dilemma: structuur versus gedrag IT-manager wordt verandermanager

Column

Sytse van der Schaaf

Rondetafel

Testen met gesimuleerde componenten



Vak

Het zwaard van cobol Informatielogistiek in het ziekenhuis 14 20 24 19 36

Rubrieken

Redactioneel  Kort nieuws IT Project of the Year Award Opinie: Mark Raben Ik en mijn klant Opinie: Paul Schuyt Overview  Servicepagina

30 40 7 8 10 27 28 35 43 49

n o v e m b e r

2 0 1 3

5

Cirrus Worldwide Bangkok Area, Thailand

Mike Simmons Junior Product Developer

Cirrus Worldwide The Hague Area, The Netherlands

Sara McFarren Brand Manager Cirrus Worldwide New York Area, United States

Erik Birkhof Senior Sales Manager

Jason Brennaman Could you give me some more information about the product integration before we continue? Lead Quality

JOIN THE CLOUD

DE EXPERTISE ZIT ER AL

U heeft ervoor gezorgd dat uw klanten voor al hun vragen één accountmanager hebben. Maar alle benodigde kennis kan natuurlijk nooit door één persoon worden beheerst. U weet bovendien dat uw klanten over u praten op sociale media. Daar wil uw accountmanager natuurlijk op reageren. Daarom draaien al onze programma’s (zoals Chatter) in de Cloud. Uw accountmanager kan realtime ruggespraak houden met collega’s om de benodigde kennis op te halen. En hij kan snel reageren op hun tweets en posts. U hoeft geen hard- of software te kopen, u hoeft zelfs niets te installeren. U kunt meteen beginnen met uw laptop, tablet of smartphone. Probeer het #1 enterprise social network gratis ter kennismaking op salesforce.com/nl

BECOME A CUSTOMER COMPANY

Compatible with:

In partnership with:

van TITM

Tegeltjeswijsheden Kent u deze? ‘Een manager doet de dingen goed, een leider doet de goede dingen’ Een van de vele tegeltjeswijsheden over leiderschap, waar ook u ongetwijfeld regelmatig mee bestookt wordt. De suggestie van dit soort waarheden is dat leiderschap van een hogere orde is dan management. De leider is een moedige aanvoerder, terwijl de manager niet veel meer is dan een spreadsheettijger met een schrijnend gebrek aan charisma. Als je het mij vraagt, zijn de vele verhalen over leiderschap vooral bedoeld om de manager te verlokken tot het doen van onvoorziene investeringen, die hem het gevoel geven dat hij een echte leider is die zogenaamde ‘bold steps’ durft te nemen.

Je zou maar IT-manager zijn, in een vakgebied waarin het al jaren dynamiek is wat de klok slaat. Never a dull moment... In dit themanummer van TITM hebben we het over leiderschap (toch!), managementskills en omgaan met eigenwijze medewerkers. U maakt kennis met leiders die gewoon onderdeel van de club zijn, maar wel duidelijk de richting aangeven wanneer het moment daar is. En met leidinggevenden die beslist géén meewerkend voorman zijn, maar uitgesproken lui en ook nog eens blij met ieder excuus en smoesje van hun medewerkers. Ook attenderen we u op het bestaan van olifantenpaden en inukshuks... Leider of manager? Moedige stappen voorwaarts of behendig laveren? Neem even de tijd voor deze nieuwe TITM en kies dan uw moment.

❉

Als je het mij vraagt, moeten we niet willen kiezen tussen leiders en managers. Een leider heb je af en toe nodig, voor de ‘bold steps’. Bijvoorbeeld wanneer die legacy-applicatie gemoderniseerd moet worden, een outsourcing in gang gezet of een strategische keuze voor de cloud gemaakt. Eén procent van de tijd heb je een leider nodig, die de richting aangeeft en zelf vooroploopt. De andere 99 procent ben je echt beter af met een manager. En laat vooral de leider niet voltijds de IT-organisatie managen. Hij vindt het niet leuk en na verloop van tijd de medewerkers ook niet meer. Managen is bovendien veel moeilijker en interessanter dan de advocaten van het ‘bold leadership’ willen doen geloven.



Arnoud van Gemeren ([email protected]), hoofdredacteur Tijdschrift IT Management

n o v e m b e r

2 0 1 3

7

kort nieuws

respondenten het volledig eens met de stelling dat zij er zeker van zijn dat online marketing effectief is. 68 procent van de respondenten heeft echter het gevoel onder druk te staan om het rendement van marketinguitgaven te onderbouwen.

IT Project of the Year Award naar Knab

Trial and error voor digitale marketeer

Tiral and error, dat is de manier waarop Amerikaanse marketeers hun online campagnes proberen te verbeteren. Om hun campagnes goed te kunnen beoordelen op effectiviteit, bezitten zij te weinig vaardigheden en kwaliteiten. Dat blijkt uit een onderzoek van Adobe onder ruim duizend Amerikaanse marketingprofessionals. Minder dan de helft (48 procent) van de ondervraagde professionals heeft het idee dat hij bedreven is in digitale marketing. De meerderheid heeft geen formele training gehad in online marketing en 82 procent van de professionals geeft aan het vak te leren tijdens het uitvoeren van hun dagelijkse werkzaamheden. Wat betreft het specifiek meten van de effectiviteit van digitale marketingcampagnes, is slechts 9 procent van de

De IT Project of the Year Award van Tijdschrift IT Management en ICT Media is uitgereikt aan Knab. De Award is een erkenning voor de innovatieve manier waarop deze nieuwe speler in de bancaire markt de mogelijkheden van IT heeft benut.  Knab heeft volgens de jury de mogelijkheden die IT biedt om op zakelijk gebied nieuwe wegen in te slaan, uitstekend onderkend en ingezet om een geheel nieuw businessmodel te ontwikkelen. De klant staat steeds centraal bij Knab en niet de eigen producten of diensten. Dat is te zien

aan de website en de app van de bank, maar blijkt ook uit de gekozen IT- en informatiearchitectuur. De benadering van Knab heeft zich het afgelopen jaar in de praktijk bewezen. Alle reden voor de jury om Knab tot winnaar van de IT Project of the Year Award 2013 uit te roepen. (Zie ook het interview met Knab elders in dit nummer.)

Tool voor Lean-projecten

Voor het beter structureren van Leanprojecten komt leverancier Bizzdesign met de tool LeanCoach. De meeste Lean-projecten worden volgens het bedrijf gestart met de beste intenties, maar lopen gaandeweg spaak. Zo blijkt het moeilijk om de echte problemen te detecteren, de juiste stappen te bepalen en de meest geschikte Lean-technieken te selecteren, aldus Bizzdesign. Ook wordt documentatie vaak niet goed beheerd, wat hergebruik in volgende fasen lastig maakt. Met de softwaretool krijgen projectteams volgens Bizzdesign een gestructureerde aanpak die helpt om de verschillende fasen te begrijpen, technieken in de juiste fase in te zetten, documentatie centraal op te slaan voor hergebruik en om projectinformatie en behaalde resultaten te communiceren.

Meer maatwerk dan standaard

Het idee dat applicatieontwikkeling grootschalig plaats zou maken voor standaardsoftware, blijkt een vlieger te zijn die niet opgaat, zo blijkt uit

In CIO Magazine “Hun plaats (die van het middenmanagement, red.) wordt ingenomen door jonge en kundige mensen van buiten, die meer en meer taken op projectbasis uitvoeren. De vastigheid van vroeger overboord en de flexibiliteit erin dus.” ‘Bedrijfsverloskundige’ Guido Thys heeft geen hoge pet op van de skills van het management van vandaag de dag, in CIO Magazine nr. 4/2013.

8 t i j d s c h r i f t

i t

m a n a g e m e n t

powered by IT-executive.nl

recent onderzoek van onderzoeksbureau Forrester. De uitgaven aan beide vormen van software blijven gelijk. CIO’s blijken te investeren in maatwerk om zich te onderscheiden van hun concurrentie. Naast het onderscheidende vermogen van maatwerksoftware, noemen de respondenten in het Forrester-onderzoek het verminderen van complexiteit als reden om zelf software te ontwikkelen. De kosten voor het gebruik van standaard softwarepakketten blijken vaak net zo hoog te zijn als het zelf ontwikkelen van software en bovendien biedt maatwerksoftware functionele voordelen.

Nederland in de NDW-databank verwerkt en naar afnemers doorgestuurd. Het betreft gegevens over verkeersintensiteit, reistijden, puntsnelheden en voertuigcategorieën. Naast de actuele verkeersgegevens zijn ook filemeldingen, status (open/dicht) van bruggen, geplande wegwerkzaamheden en verkeersmaatregelen bij evenementen in de NDW-databank opgenomen. Per minuut worden er ongeveer 460.000 data-elementen aangemaakt, in totaal meer dan 600 miljoen gegevens per dag.

Social Contact Intelligence geeft salesinzichten

Vrije toegang tot verkeersgegevens

De Nederlandse databank met wegverkeersgegevens is vanaf eind dit jaar door iedereen zonder bijkomende kosten te gebruiken. De gegevens uit de NDW komen beschikbaar als open data. Een ‘openbruggen-app’ is een van de toepassingen die er waarschijnlijk gaat komen. Actuele verkeersgegevens geven een actueel beeld van de situatie op de weg. Iedere minuut worden gegevens van meer dan 24.000 meetlocaties in

bescherming van privacy en persoonsgegevens meet in big data. De eerste scan ter bescherming van privacy van klanten en medewerkers bestaat uit het lokaliseren van persoonlijk identificeerbare informatie. Daarna kan de organisatie toetsen of de beveiliging en het toegangsbeleid volstaan, of dat vrij toegankelijke data onbedoeld vertrouwelijke of persoonlijke informatie bevat. Het programma van Zylab bestaat uit geavanceerde data-analyse en -verwerkingstechnologie, in combinatie met ‘best-practicemethoden’.

Privacy assessment big data Organisaties kunnen een assessment uitvoeren dat met het zogenaamde Privacy Protection Program van leverancier Zylab de kwaliteit van de

Veel klantgegevens staan verspreid in in- en externe systemen die onderling niet met elkaar zijn verbonden. Voor afdelingen Verkoop en Marketing is het daardoor lastig inzicht krijgen in het gedrag en de meningen van klanten. SAP Social Contact Intelligence springt volgens de leverancier in op deze behoefte. De applicatie analyseert sentimenten in sociale media, ofwel wat er over het bedrijf wordt geschreven op zowel sociale media als het eigen bedrijfsnetwerk. Social Contact Intelligence analyseert de sentimenten en de onderlinge contacten tussen klanten en prospects. Met deze gegevens kunnen marketeers hun doelgroep beter leren kennen en bespelen, aldus SAP. HSE24, een van de grootste thuiswinkelorganisaties in Europa, heeft de oplossing gebruikt om het aantal retouren terug te dringen.

and •v e

an ma d

and •v e

“De vraagkant kan achteroverleunen en wachten op al het moois dat binnenkort tot ons komt? Niet bepaald. De belangrijkste constatering is dat de IT-manager zich moet realiseren dat innovatie verdergaat dan de technologie die nodig is voor het managen van big data. Om de volledige waarde hiervan te ontsluiten moeten bedrijven innovatief zijn in de manier waarop zij businessvraagstukken analyseren met big-datatechnologieën.”

n maa d

quote

Journalist Sytse van der Schaaf in zijn column elders in dit nummer.



n o v e m b e r

2 0 1 3

9

IT project of the Year

Knab winnaar IT Project of the Year Award

‘Een bank is een IT-bedrijf’ Tijdschrift IT Management en ICT Media reikten op 19 september 2013 de IT Project of the Year Award uit aan Knab. De Award is een erkenning voor de innovatieve manier waarop deze nieuwe speler in de bancaire markt de mogelijkheden van IT heeft benut. Knab is erin geslaagd IT in te zetten om een compleet nieuw businessmodel te ontwikkelen, aldus de jury. TITM sprak met CEO René Frijters, CEO van winnaar Knab – ‘de andere Bank’ - over ‘banking as a service’.

W

ie een gesprek verwacht met een strak in het pak zittende bankier in een pretentieuze werkkamer, komt bedrogen uit. CEO René Frijters oogt eerder als een IT’er, casual gekleed, geen das, en zeker geen glorieus ingerichte kamer. Hij blijkt dan ook een achtergrond in de IT te hebben en heeft niet de pretentie bankier te zijn, wel zakenman. Op de vraag ‘wat was er eerder bij Knab, het businessmodel of de IT-architectuur’ volgt prompt: “De klant”. Frijters vervolgt: “Alle banken hebben de mond vol over klantbelang en zeggen de klant centraal te stellen. In de praktijk pakt dat helaas anders uit. Ik wil gewoon een bank neerzetten die echt denkt vanuit de klant. Daar heb je helemaal geen bankkantoren voor nodig, maar wel een goede, doordachte manier van automatiseren om de klanten via internet en mobile devices optimaal te bieden wat ze willen en nodig hebben.” Frijters hanteert een daarbij passend verdienmodel, waarbij het niet gaat om het verkopen van zoveel mogelijk producten, maar om het leveren van wat hij noemt banking as a service in een abonnementsstructuur. “Onze

10

t i j d s c h r i f t

i t

propositie is: betaal Knab 15 euro per maand, dan zorgen wij dat we zoveel mogelijk in jouw belang handelen. Daarmee is ook de drang om producten te verkopen weg. Het begint dus bij de klant. Vanuit de klant kom je bij IT, want een bank is een IT-bedrijf. Via de serviceverlening zoals wij die insteken kom je bij het businessmodel.”

Innovatie

Voor Frijters is IT synoniem voor innovatie. Dat is een belangrijk verschil tussen Knab en de andere banken, aldus de CEO. “De grootbanken hebben IT traditioneel gebruikt om hun processen efficiënt te maken. Wij hebben een andere insteek”, vertelt hij. “Wij werken outside-in en gaan dus uit van de wens van onze klanten. Die hebben we vervolgens vertaald naar een dialoog tussen klant en bank via elektronische devices. Uit die exercitie volgde ook dat bepaalde diensten, zoals online financiële planning, in Nederland nog niet bestonden en dat we die dus zelf moesten ontwikkelen.” Frijters redeneert dat de generatie die nu beneden de vijftig is, zal gaan ontdekken dat overheid en werkgevers

m a n a g e m e n t

zich steeds verder terug gaan trekken en dat ze in de toekomst voor zichzelf moeten gaan zorgen. Knab speelt daarop in door internethulpmiddelen te bieden die de klant inzicht geven in zijn eigen financiële situatie. Een bank die niet alleen transacties verwerkt, maar de klant helpt om overzicht te creëren en inzicht te geven in zijn financiën. Het innovatieve zit dus in de toepassingsmogelijkheden en niet zozeer in de onderliggende IT-systemen. “Je moet weten welke componenten je aan elkaar moet koppelen om de gewenste customer experience te verkrijgen. Daar zit wel meteen de crux: het aan elkaar koppelen van technologie is moeilijk. Daar hebben wij in het project dan ook heel wat problemen mee gehad.” Terugredenerend vanaf de beoogde customer experience ontwierp Frijters, met zijn volgens hem extreem goede team, een logische architectuur, met als fundament het in Nederland tamelijk onbekende CRM-pakket Matrix van Five Degrees, dat een groot deel van de benodigde functionaliteit – inclusief business-processmanagement – afdekt. De rest van de componenten is met andere pakketten ingevuld. Vanaf het

➼

Tekst: van onze redactie | Foto’s: Roelof Pot en Eric Fecken

René Frijters (l.), CEO en oprichter Knab en zijn collega en medeoprichter Marcel Kalse, tevens directeur business development. (Foto: Eric Fecken)



n o v e m b e r

2 0 1 3

11

De winnaars en de juryleden van de IT Project of the Year Award 2013. V.l.n.r. Aloys Kregting (CIO DSM, jurylid), Teun van der Vorm (directeur ICT ANWB, winnaar 2e prijs), Arnoud van Gemeren (hoofdredacteur Tijdschrift IT Management, jurylid), Rob Kocks (executive and COO for Liquidity Management ABN AMRO, winnaar 3e prijs), René Frijters (CEO en oprichter Knab, winnaar 1e prijs), Hans Borgman (hoogleraar informationmanagement, juryvoorzitter), Marcel Kalse (directeur business development en oprichter Knab), Artie Debidien (directeur ICT & operations Knab). (Foto: Roelof Pot)

De innovatieve kracht van IT Tijdschrift IT Management en ICT Media hebben op 19 september jl. de IT Project of the Year Award uitgereikt aan Knab. De Award is een erkenning voor de innovatieve manier waarop deze nieuwe speler in de bancaire markt de mogelijkheden van IT heeft benut. Winnaar: Knab De eerste prijs werd uitgereikt aan oprichter en CEO van Knab, René Frijters. Bij de uitreiking wees juryvoorzitter prof. dr. Hans Borgman op de grote mogelijkheden die IT biedt om op zakelijk gebied nieuwe wegen in te slaan. Knab heeft volgens de jury deze mogelijkheden uitstekend onderkend en ingezet om een geheel nieuw businessmodel te ontwikkelen. Knab stelt consequent de klant en niet de eigen producten of diensten centraal. Dit komt tot uiting in de website en de app van de bank, maar ook in de gekozen IT- en informatiearchitectuur. De benadering van Knab heeft zich het afgelopen jaar, na alle publiciteit rondom de lancering, in de praktijk bewezen. Alle reden voor de jury om Knab tot winnaar van de IT Project of the Year Award 2013 uit te roepen.

12 t i j d s c h r i f t

i t

Tweede prijs: ANWB De tweede prijs was bestemd voor de ANWB. Deze bekende organisatie zag zich gesteld voor de taak een nieuwe applicatie voor de Wegenwacht te ontwikkelen. Met deze applicatie is de wegenwachter gegarandeerd altijd online en heeft hij meer informatie tot zijn beschikking dan voorheen. De jury beoordeelde de ‘Wegenwacht-applicatie’ als innovatief omdat deze is voorbereid op de inzet van nieuwe technologieën en vooral ook nieuwe diensten voor ANWBleden. Een compliment gaf de jury voor de uitstekende manier waarop de ANWB de medewerkers van de Wegenwacht heeft betrokken bij de ontwikkeling en de uitrol van de applicatie. Derde prijs: ABN AMRO De derde prijs werd in ontvangst genomen door ABN AMRO. De bank ontwikkelde een vernieuwende toepassing voor cash pooling. Hiermee wordt het voor organisaties met dochterondernemingen in meerdere landen mogelijk de cashflow van deze dochterondernemingen te harmoniseren, zodat tekorten in het ene land gecompenseerd kunnen

m a n a g e m e n t

worden met overschotten in het andere. Door een diepe kennis van cash pooling te combineren met een innovatieve inzet van IT is ABN AMRO in staat gebleken het complexe proces van vereffening van kasposities aanzienlijk te versnellen, aldus de jury. Award De IT Project of the Year Award, dit jaar voor de vijfde maal toegekend, is bedoeld voor een spraakmakend IT-project dat succesvol is afgerond in 2012 of begin 2013, voor wat betreft budget, tijd en functionaliteiten. Dit zijn belangrijke randvoorwaarden, maar de toegevoegde waarde is de doorslaggevende factor: het winnende project moet een aantoonbare toegevoegde waarde hebben voor de organisatie en haar klanten. Hiermee onderstreept de Award de toegevoegde waarde van IT voor bedrijfsprocessen in alle branches en sectoren. In de voorgaande jaren waren de winnaars: ING Lease, Heineken, Schiphol en PostNL.

begin stond vast dat alle ict-diensten van buitenaf zouden worden betrokken. Er is in het kantoor van Knab dan ook geen server te bekennen. De private cloud draait, na een pitch bij drie providers, bij CeGeKa in België. Over de integratierol zegt Frijters, “We waren zo naïef om te denken dat het genoeg was om de geselecteerde leveranciers in een POC aan te laten tonen dat ze konden integreren met elkaar en dat ze het daarna wel met elkaar zouden gaan regelen. De POC was geslaagd maar tijdens het project bleek dat het allemaal veel complexer was dan in een simpele POC was meegenomen. De leveranciers redeneerden allemaal vanuit hun eigen pakket en bleken nauwelijks bereid om te bewegen. Dat is de allergrootste les die we geleerd hebben: leg de verantwoordelijkheid voor integratie nooit bij de leveranciers, maar pak het zelf op.” Knab is de eerste bank in Nederland die helemaal in de cloud draait. “Voordat het zover was dat we als bank moderne IT-principes konden gaan toepassen, hebben we heel wat af moeten praten”, bekent de CEO. “De Nederlandsche Bank vond het nogal spannend, maar is zeer betrokken geweest; ook op het gebied van security en privacy.”

Mooi bankieren

Op het hoofdkantoor van Knab in Hoofddorp werken zeventig mensen, een aantal dat misschien nog groeit naar tachtig. “Voor de IT-systemen maakt het niet uit of er 50.000 of 100.000 klanten zijn. Dat heeft hooguit invloed op de hoeveelheid servicevragende telefoontjes. In de backoffice werken nu zes mensen en dat is meer dan genoeg. Ook bij groei van het klantenbestand zijn daar niet meer mensen nodig”, is Frijters’ visie. “En wie hier zoekt naar bankiers doet dat tevergeefs: die hebben we hier niet. Alle bancaire zaken worden geregeld door investeerder Aegon Bank.” De combinatie van IT- en businessmanager is eigenlijk een droomcombinatie. “Het maakt het relatief makkelijk”, beaamt Frijters. “Je begrijpt niet alleen de businessprocessen maar ook de impact op IT. Je kunt veel beter meedenken in de bedrijfsvoering, hoe je issues kan oplossen op een efficiënte manier. Om bankieren een beetje mooi te maken, heb je jonge mensen nodig



die grafisch mooie dingen kunnen doen. Hun inbreng zie je terug in onze interfaces, waarvan de klant zegt: ‘Dit is iets anders dan ik gewend ben, en heel gebruikersvriendelijk’. Op mijn mobiel kan ik mijn saldo bij Knab zien, maar ook de AEX van vandaag. De interface laat zien hoe de daggrafiek stijgt en daalt. Op het scherm kan ik zien waar de dichtstbijzijnde geldau-

René Frijters Knab CEO René Frijters studeerde HEAO Informatica, waarna hij als programmeur en systeemontwikkelaar aan de slag ging. In 1991 was hij verantwoordelijk voor de automatisering van de dealingroom van de NMB, alwaar hij Peter Verhaar, thans onder andere columnist bij BNR, ontmoette. Samen met Verhaar heeft hij in 1999 Alex Beleggersbank gelanceerd, waarna hij in een algemene managementfunctie terechtkwam. Tot 2008 gaf hij leiding aan dit succesvolle internetbedrijf dat voor 380 miljoen euro werd verkocht aan BinckBank. Met zijn idee voor Knab vond Frijters weerklank bij Aegon, die besloot als investeerder op te gaan treden. Knab is een merk van Aegon Bank.

tomaat zich bevindt. Dus waar ik ook ben in de wereld, ik weet precies waar de dichtstbijzijnde geldautomaat is. Die service, maar ook de vormgeving; het is allemaal net even anders.”

Bankieren in de toekomst

Over de toekomst heeft Frijters een duidelijk beeld: alles wordt mobile. “Over aan aantal jaren zal de pc nauwelijks meer gebruikt worden. Alles gaat via tablets en smartphones – en wat er nog meer aan mobile devices

zal zijn. Daar zit echt de trend in, waarbij we nog wel worstelen met het feit dat het bouwen van apps een ongelofelijk dure hobby is. Een Android-app kan immers niet werken op een iOS en andersom – dus elk device heeft zijn eigen native apps.” Maar de CEO blijft trouw aan zijn uitgangspunt, de klant. “Wij willen een optimale customer experience. Apps die niet specifiek zijn gemaakt voor gebruik op een bepaald device doen daar afbreuk aan.” Als tweede grote trend ziet hij de opmars van near field communication (NFC). “In de toekomst hoeft er geen pinpas meer in een apparaat te worden gestoken: aan de hand van de NFC-chip wordt de klant automatisch geïdentificeerd en het systeem zal automatisch betalen. Die beweging is in de financiële wereld al in gang gezet”, zegt Frijters. Security wordt nog belangrijker en zaken zoals fraudedetectie worden steeds verder naar voren in het proces gehaald. “Hoe beter wij klanten kunnen identificeren, hoe veiliger het wordt. Biometrische identificatie geeft de zekerheid dat de klant is wie hij zegt dat hij is. Daar is iedereen bij gebaat.”

De award

“Leuk, die award”, zegt CEO René Frijters. “Het klinkt misschien heel arrogant, maar ik zei tegen de mensen: ‘Ik ga erheen om hem op te halen.’ Dat komt misschien omdat ik weet hoe moeilijk het project is geweest. Ik heb in mijn leven behoorlijk wat IT-projecten gedaan, maar nooit zo omvangrijk. We zijn twee jaar geleden met drie mensen en vijf A4’tjes begonnen. En nu staat er een complete bank, met een mooie toepassing en ook eigenlijk een soort financiële planner daarnaast. Dan denk ik bij mezelf: er is hier wel heel veel gebeurd de afgelopen twee jaar. Met IT. En dan ook nog BaaS als businessmodel. Ik wist gewoon zeker dat die award voor ons was. Het was eerder een teleurstelling geweest als we hem níét hadden gewonnen. Want ik weet hoeveel we hebben gezweet, hoe hard we hebben moeten knokken met zijn allen om het voor elkaar te krijgen. Het is erg leuk voor de organisatie en medewerkers van onze leveranciers. Voor iedereen is het de beloning voor wat we bereikt hebben met elkaar.”

n o v e m b e r

❉

2 0 1 3

13

thema managementskills

De kenmerken van leidinggeven anno 2013

Goede leidinggevende is lui

In de economie zien we een tendens dat de time-to-market steeds korter wordt; net als het lontje van de afdeling Waarmaken (de IT-afdeling) waar het gaat om de relatie met de afdeling Beloven (salesprofessionals). Technologische ontwikkelingen volgen elkaar in een rap tempo op en menig (oudere) IT-specialist lijkt het niet altijd meer te kunnen bijbenen. De druk op leidinggevenden is dermate hoog dat zij de teugels nog strakker aanhalen, in de operatie duiken en mee gaan werken. De tijd die zij kwijt zijn aan een goed gesprek met medewerkers besteden zij liever aan het blussen van brandjes. Een weinig effectieve aanpak. Dit artikel breekt een lans voor lui zijn als managementskill. Het is niet alleen leuker dan medewerkers in de nek te hijgen, maar ook noodzakelijk om in de toekomst over gekwalificeerd personeel te beschikken.

14

t i j d s c h r i f t

i t

m a n a g e m e n t

tekst: Jacco van den Berg

H

et lijkt lang geleden, de tijd dat een bijna afgestudeerde een blinkende bolide in een autoshowroom mocht uitkiezen nadat hij zijn arbeidsovereenkomst had ondertekend. Als je de arbeidsmarktgeleerden mag geloven, keren deze tijden weldra terug. Nog meer dan vroeger dienen ict-organisaties als een aantrekkelijke werkgever bekend te staan. Een organisatie waar schoolverlaters en jobhoppers graag voor willen werken en waar huidige medewerkers graag blijven werken. Eén ding is zeker: organisaties waar leidinggevenden geen tijd schenken aan de persoonlijke en professionele ontwikkeling van hun medewerkers en hen directief blijven aansturen, zijn de verliezers van morgen. “Mijn manager is one of the guys”, zegt Steven Molenaar, softwareconsultant bij de Solimas Groep. “Hij is open en benaderbaar, maar als het moet, is zijn woord leidend. Dat vind ik een prettige manier van werken.” De ontspannen stijl van leidinggeven bij de Solimas Groep vertaalt zich naar hoge scores van de 85 medewerkers op de Trust Index van Great Place to Work. Vooral de medewerkers van InfraControl zijn bijna volmaakt tevreden over hun werkgever.

Bron: Ondernemers boegbeelden. 30 succesvolle ondernemers in beeld.

Hard werken met een glimlach Natuurlijk moet er hard en efficiënt gewerkt worden, moeten leidinggevenden de piketpalen in de grond slaan, en indien nodig correctiegesprekken voeren. Het is crisis en dan is het buffelen geblazen. Daar is niets mis mee. De vraag is echter of het de leidinggevende is die hard in de operatie moet werken. Moet hij altijd directief zijn? Een leidinggevende doet de goede dingen, een manager doet de dingen goed. De leidinggevende dient een klimaat te creëren waarin zijn medewerkers met plezier presteren en zich blijvend ontwikkelen. Hij voert POP-/functioneringsgesprekken, coacht zijn medewerkers en organiseert kennisdelingssessies waarin medewerkers van en met elkaar van best practices leren. Natuurlijk kost dat geld en voor dit uurtje dus geen factuurtje. Maar voor de lange termijn is zo’n werkwijze een renderende investering. Doordat medewerkers over state-of-the-artkennis beschikken, zal de klanttevredenheid over de door hen gedane klussen groter zijn. Ook is



tijd en aandacht voor de persoonlijke en professionele ontwikkeling een effectief middel om medewerkers aan de organisatie te binden. In de marketing geldt het principe dat het binnenhalen van een nieuwe klant vijfmaal meer kost dan het behouden en uitdiepen van de relatie met een huidige klant. Zou dit principe ook niet gelden voor het aantrekken en behouden van werknemers? Zouden organisaties niet meer baat hebben bij verhoogde aandacht voor het aanwezige personeel in plaats van veel tijd en geld te spenderen aan het werven van nieuwe medewerkers?

en duidt meteen waarom zij niet altijd de meeste geschikte personen zijn om hun medewerkers te coachen.) Een excuus of een smoes is een signaal waarmee een medewerker aangeeft dat hij iets niet denkt aan te kunnen of zelfs niet aankan. Leidinggevenden zijn blij met excuses en doen er iets anders mee dan een inhoudelijke welles-nietesdiscussie. Zij zien excuses als input voor een ontwikkeltraject. Elk excuus is subjectief. De waarheden van de leidinggevende zijn vaak anders dan die van zijn medewerker, maar de leidinggevende 2013 neemt de waarheid van zijn medewerkers als

Leidinggeven is een vak

Voor menig leidinggevende is het voeren van gesprekken en het voorzitten van een werkoverleg lastig. Bijvoorbeeld voor die leidinggevende die in zijn vorige baan systeembeheerder was en daarmee vaak de beste in zijn specialisme. Als beloning voor die excellentie werd hij leidinggevende. Met een beetje pech was de organisatie vervolgens zijn beste systeembeheerder kwijt om er een slechte en vaak ongelukkige leidinggevende voor terug te krijgen. Leidinggeven is een vak, net als programmeren. Een leidinggevende dient de kunst van het loslaten (delegeren) te verstaan en minder operationeel bezig te zijn. En daar zit vaak de crux. Omdat hij zijn aanzien en status in de organisatie dankt aan het feit dat hij een bepaald specialisme goed in de vingers heeft, laat hij dat nog geregeld zien. Dat kost hem totaal geen moeite en vindt hij vaak leuker dan een goed gesprek voeren met zijn medewerkers. Fout dus! Een goede leidinggevende is lui voor wat betreft het zelf uitvoeren van operationele werkzaamheden. Hij voert gesprekken met zijn medewerkers waarin hij: • blij is met een excuus; • zijn medewerkers op hun onvolkomenheden wijst; • zijn mond houdt. In de volgende paragrafen worden deze stellingen uitgewerkt.

Blij met een excuus

De smoezentrommel gaat open. De excuses rollen over tafel waarom deadlines niet zijn gehaald en het product niet voor de volle honderd procent aan de specificaties voldoet… Moeten leidinggevenden daar blij mee zijn? Ja! (Dit antwoord zal voor veel leidingevenden onverwacht komen

Een excuus of een smoes is een waardevol signaal vertrekpunt. In het functionerings- of POP-gesprek laat hij hen vertellen en luistert hij naar de redenen waarom zij iets (nog) niet (helemaal) kunnen. Volgens Marc Lammers, huidig bondscoach van het stevig aan de weg timmerende Belgische Hockeyteam, heeft het ontwikkelen/coachen van medewerkers te maken met thema’s als durf, leiderschap, samenwerken en je kwetsbaar opstellen. Als je als leidinggevende beter wil worden moet je je af en toe kwetsbaar durven opstellen. Kritisch zijn naar jezelf is voor een goede leidinggevende een onmisbare kwaliteit. Vraag je medewerkers om kritiek en bedank ze daarvoor. In Nederland zeggen we vaak alleen iets over de dingen die fout gaan. Dit is negatieve coaching. Geef vaker een compliment. De drempel wordt dan automatisch lager om kritiek te geven. Je kunt er altijd iets mee als je jezelf als leidinggevende wilt verbeteren. Een goede leidinggevende is dus niet alleen blij met een excuus, maar durft zichzelf ook kwetsbaar en vragend op te stellen. Zo’n houding is noodzakelijk om te kunnen leren. Menen dat je alles weet, staat leren in de weg. Dat geldt zowel voor medewerkers als hun leidinggevende in elke branche.

Wijzen op onvolkomenheden Medewerkers beginnen pas te leren als ze de stap van ‘onbewust onbekwaam’ naar ‘bewust onbekwaam’

n o v e m b e r

2 0 1 3

15

thema managementskills zetten. Zij die hun leerproces hebben stopgezet, zijn blijven steken in de fase van onbewust onbekwaam. Veranderingen komen immers alleen via het bewustzijn tot stand. Menen dat je iets al weet, is het voornaamste obstakel voor het verwerven van nieuwe kennis. Het doel van het ontwikkelen van medewerkers is hen eerst bewust onbekwaam te maken, en dat kan een taak van de leidinggevende zijn. Dan moet hij echter wel stoppen met hollen en de tijd nemen voor een echt gesprek met zijn medewerkers. Op vierjarige leeftijd moest Epke Zonderland van zijn vader op de rekstokken. “Wat is dat en kan ik dat wel?”, vroeg hij. Maar voordat hij er erg in had, hing hij al. Epke wist niet wat nu precies de bedoeling was en of hij hetgeen van hem verwacht werd wel kon. Epke was onbewust en onbekwaam. Het lukte hem niet en zijn armen begonnen zeer te doen. “Ik kan en wil niet turnen”, huilde hij. Epke was zich bewust van zijn onbekwaamheid. Hij moest echter blijven hangen en met tegenzin begon hij een beetje te zwaaien. Oefening baart kunst en weldra maakte hij zijn eerste draai. Epke deed zijn afsprong en viel. Maar dat kon de pret niet drukken. Zonder erom te vragen, oefende hij net zolang tot het wel lukte. Epke begon er zowaar lol in te krijgen, werd jeugdkampioen én werd zich bewust van zijn bekwaamheid/talent. Op de Olympische Spelen in Londen won Epke met een fenomenale oefening een gouden plak en glunderde van oor tot oor. Als ’s werelds beste turner op de rekstok vertelde hij over zijn oefening te dromen en dat hij ’m bijna met zijn ogen dicht kan uitvoeren voeren. Epke is op dat vlak onbewust en bekwaam.

Een leidinggevende houdt zijn mond

De belangrijkste vaardigheden van een leidinggevende zijn luisteren en vragen stellen. Hij maakt in coachingsgesprekken met zijn vragen op een constructieve wijze hiaten in kennis zichtbaar, net als het ontbreken van bepaalde competenties en het missen van ervaring. Luie leidinggevenden ‘vallen’ met hun vragen onbewezen waarheden ‘aan’, confronteren hun medewerkers met verkeerde aannames en keuzes, en leggen de tegenstellingen in aanpakken en denktrends haarfijn bloot. Dit allemaal om medewerkers bewust te maken van waar het fout is gegaan, om hen bewust

16 t i j d s c h r i f t

i t

onbekwaam te maken. Leidinggevenden die 2013-proof zijn, stellen vragen zonder te antwoorden en verstaan als geen ander de kunst van het luisteren. Zij zijn alert op woorden als ‘keuze’, ‘alternatieven’, ‘meeste’, ‘beste’ en ‘op

Noot van de auteur Hopelijk ziet u het nut en de noodzaak in van het coachen van medewerkers maar stelt u dat de tijds- en budgetdruk zo groot is dat opbouwend coachen schier onmogelijk is. Echter, ook in de IT-wereld geldt dat denken in mogelijkheden tot beweging leidt en denken in onmogelijkheden tot stil- en achterstand. Misschien moet u eerst eens met collega-leidinggevenden de koppen bij elkaar steken, de sense of urge in kaart brengen en met de hogere echelons afspraken maken over de randvoorwaarden die coachen effectief mogelijk maken. Krijgt u nul op rekest steek dan geen effort in coachen (half coachen is geen coachen) en doorbuffelen. Het is dan wachten op het moment dat de wal het schip zal keren – en dan maar hopen dat uw organisatie geen achterhoedegevecht gaat voeren op de arbeidsmarkt.

dat moment’. Aan dit soort woorden gaat immers een denkproces vooraf. Vragen hierover brengen medewerkers weer terug in dit proces. Zij beleven het als het ware opnieuw en worden zich bewust van hun doen of laten. “Een van de kenmerken in onze branche is de snelle technologische ontwikkeling. Om op kop te blijven lopen, volgen onze medewerkers frequent trainingen en opleidingen. Deze kennis is gecertificeerd en een bevestiging van de geleverde kwaliteit. Ook organiseren wij zogenaamde kennisdelingssessies waarin medewerkers hun best practices met elkaar delen. In deze sessies worden regelmatig hot shots uit het vakgebied uitgenodigd die ons dan een inspirerend verhaal vertellen. Het uit de koppen halen en delen van kennis kost waanzinnig veel energie, maar het is het waard.” Ton Eijbergen, oprichter IT-SL

Een leidinggevende is lui

Als verwachtingen over een project of traject niet zijn uitgekomen en leidinggevenden hier vragen over stellen, zien zij hun medewerkers zweten en kleiner worden. Dat het niet liep, wisten zij wellicht ook wel. De vragen van hun

m a n a g e m e n t

leidinggevende brachten voor hen echter wel ondubbelzinnig de pijnpunten aan de oppervlakte. Vroeger herstelde hun leidinggevende deze fouten en raapte hij hun scherven op. Maar in kennisdelingssessies vraagt hij hun zelf na te denken wat goed gaat en wat beter moet. Ook trapt hij niet meer in de valkuil door de helpende hand aan te reiken en te vertellen hoe het dan wel moet. Hij is zich ervan bewust dat het zelf oplossen van het probleem of te zeggen hoe het wel moet, vele malen makkelijker is en sneller tot een oplossing leidt, maar dat zijn medewerkers hier niets van leren en de volgende keer weer aan zijn bureau staan. De leidinggevende ziet de voordelen van lui zijn in en stelt alleen maar vragen die zijn medewerkers op het juiste spoor zetten en hen bewust maken van effectiever gedrag. Door rustig vragen te stellen zien medewerkers de oplossingsrichtingen niet vanzelf, maar uiteindelijk vanuit zichzelf en dat is ‘slechts’ de verantwoordelijkheid van de leidinggevende. “Medewerkers kunnen zich in ons kweekvijvermodel snel ontwikkelen en als wij hun niet meer kunnen bieden waar zij naar op zoek zijn, laten Bart en ik hen met plezier onder onze vleugels vandaan vliegen. Ze vertrekken door de voordeur en wij blijven goed met ze in contact. Ons wereldje is niet zo groot en je komt elkaar dus vaak tegen, hetzij als klant, hetzij als freelancers aan een klus. Zo bouwen we actief aan ons netwerk.” Bart Manuel, oprichter Tam Tam

Conclusie

Goede leidinggevenden luisteren, stellen vragen, reflecteren en zetten de ander ‘aan het werk’. Maar bovenal hebben ze geduld en zijn ze lui. Leidinggevenden die ervan balen als de smoezentrommel opengaat, apen op hun schouders laten zetten en vertellen hoe het (wel) moet, hebben nog een lange weg te gaan. Mijn advies: leer lui te zijn, wees blij met een excuus en houd je mond en luister. Succes! Jacco van den Berg is oprichter en directeur van Van den Berg Training & Advies. Noot Verder lezen? Jacco van den Berg publiceerde recent het boek Ondernemers boegbeelden. 30 succesvolle ondernemers in beeld (Rotterdam 2013). ISBN 978-90-821228-0-0.

RELAX, IT’S IN

THE BIZCLOUD • • • •

VEILIG ACHTER UW FIREWALL BEWEZEN BETROUWBAAR SNEL OP- EN AFSCHALEN BETALEN NAAR GEBRUIK

CSC is een wereldleider in het leveren van op technologie gebaseerde business oplossingen en diensten. In partnership with

Voor meer informatie kunt u contact met ons opnemen via telefoon: 030-657 45 75 of email: [email protected]

www.cscbizcloud.nl

This guy tweaks for the sake of tweaking.

He adjusts for the sake of winning.

LeT’s Team up! Could this team ever be a winner? Probably not. With just one member like that, failure is just around the corner. At Levi9, we call the way we work as the One Common Goal principle. Every step of the way, we make sure that the personal goals of every member in the team fit the overall goal of the project.

We believe this makes Levi9 a truly great place to work with likeminded professionals, to further develop your skills, to make all the difference. If that fits your personal goals, then join us.

Levi9 iT services // +31 (0) 20 6701947 // www.Levi9.com

column Sytse van der Schaaf

Voor big data worden harde euro’s neergeteld Vorige week werd bekend dat Monsanto, de Amerikaanse producent van zaden en gewassen, 930 miljoen dollar over heeft voor The Climate Corp. Dit in 2009 door oud-Google-medewerkers gestarte bedrijf is gespecialiseerd in big-data-analyse van agrarische informatie. De onderneming levert weergegevens aan de agrarische sector en heeft modellen ontwikkeld om de opbrengst te verhogen en de risico’s te beperken. Ook levert het bedrijf uit San Francisco verzekeringen voor boeren. Het is de grootste overname door Monsanto in zeven jaar. De reden voor de overname is dat het concern zich verder wil ontwikkelen tot een informatiedienstverlener naast het produceren van zaden en gewassen waar het nu zijn geld mee verdient.

Sytse van der Schaaf is hoofdredacteur van IT Executive.

Climate Corp is niet uniek en zal niet de enige overname zijn. Dichtbij huis is het voorbeeld van de Belgische big-datastarter Ngdata die deze zomer in een nieuwe investeringsronde ruim 3 miljoen dollar (voornamelijk Amerikaans durfkapitaal) wist op te halen. Van het customer-intelligencesysteem Lily wordt dan ook veel verwacht. Het systeem aggregeert klantinformatie uit een breed scala systemen om marketingacties gericht op het individu mogelijk te maken en aanbiedingen verregaand te personaliseren. Het systeem is in staat om smartphonebezitters in de buurt van de winkel aanbiedingen te doen of bijvoorbeeld op basis van de weersverwachting met een gereduceerd prijsje voor een paraplu te komen. Er is inmiddels een breed assortiment starters die in specifieke marktsegmenten hun aanbod aan het verstevigen zijn met tientallen miljoenen dollars aan investeringskapitaal. Namen waar u eens een kijkje bij moet nemen, zijn Parstream, Mapr en Cloudera. De vraagkant kan dus achteroverleunen en wachten op al het moois dat binnenkort tot ons komt? Niet bepaald. De belangrijkste constatering is dat de IT-manager zich moet realiseren dat innovatie verdergaat dan de technologie die nodig is voor het managen van big data. Om de volledige waarde hiervan te ontsluiten moeten bedrijven innovatief zijn in de manier waarop zij businessvraagstukken analyseren met big-datatechnologieën. Niet in de technologie, maar vooral in de business moeten IT-managers innoveren om de mogelijkheden van big data maximaal te benutten. Ik zal het nog iets sterker zeggen: een big-data-implementatie traditioneel aanvliegen als een IT-project is kansloos. De technologische uitdagingen moeten dan ook niet centraal staan, maar veel meer het proces en de innovatie binnen de organisatie die nodig is om vruchten te kunnen plukken van de vernieuwing. Dat betekent veel aandacht voor changemanagement en beginnen met kleine pilotprojecten. Maar hoe kun je klein beginnen aan grote datavolumes? Waarom niet eens beginnen aan interne databronnen die nu meestal buiten het blikveld van de IT-manager vallen? Dat kunnen opnames van callcenters zijn, beelden van veiligheidscamera’s of operationele data uit fabrieksprocessen. Misschien kunt u daar samen met de business nieuwe informatie uit destilleren om bedrijfsprocessen te verbeteren, of vormen ze de basis voor een nieuw product of dienst.



❉

n o v e m b e r

2 0 1 3

19

thema managementskills

20 t i j d s c h r i f t

i t

m a n a g e m e n t

Tekst: Aad Brinkman

Omgaan met het dilemma van structuur versus gedrag

Over olifanten en inukshuks Als aan iemand binnen een organisatie gevraagd wordt de organisatie te tekenen verschijnt 99 van de 100 keer het bekende organogram op papier. Wordt gevraagd om te tekenen hoe de organisatie werkt, ontstaat snel een procestekening. Frameworks vieren hoogtij; zeker in de ict-wereld. Iedereen is aan de slag met ITIL, ASL, BiSL, CMM, Cobit, noem alle frameworks maar op. Kennelijk is men erg op zoek naar structuur, naar systemen en naar heldere processen. Als die er eenmaal zijn, werken ze dan ook of gaan mensen vooral hun eigen, vaak kortere weg en slijt dat gedrag in?

I

edereen kent ze wel, de ingesleten patronen in een grasveld. De afgesneden hoek bij een grasveld. Het paadje rechtstreeks naar de bushalte. Mensen letten op weg naar hun doel niet zo op de aanwezige structuur maar kiezen snel hun eigen weg. En als mensen dat eenmaal doen, volgen er snel meer. Deze zogenaamde olifantenpaadjes zijn vernoemd naar de typische eigenschap van olifanten om altijd de kortste weg te kiezen en zich niet in het minst druk te maken over het afwijken van een geplaveid pad. Mensen laten identiek gedrag zien en wijken graag van de geplaveide paden af; zo ontstaan overal waar mensen zich begeven en vooral bewegen dergelijke paden. De term ‘olifantenpaadjes’ heeft pas echt bekendheid gekregen met de promotie van het boek Olifantenpaadjes op 11 mei 2011 in het populaire VARAprogramma De Wereld Draait Door.



Hier presenteerden fotograaf Jan-Dirk van der Burg en bioloog Maarten ’t Hart een fotoboek over het gelijknamige verschijnsel.

de keuze komt – de officiële weg en de kortere route binnendoor voor zich ziet –ook de kortste weg nemen. Dat is menselijk en begrijpelijk.

Structuur omzeilen

Laten ontstaan en dan formaliseren

Het is vreemd om te zien dat de mens enerzijds hangt aan, haast hunkert naar structuur en duidelijkheid, en anderzijds de aanwezige structuur op alle mogelijke manieren probeert te omzeilen en op zoek gaat naar snellere verbindingen, snellere manieren om het doel te bereiken. Tegelijkertijd zien we bij het management gedrag ontstaan om een einde te maken aan de olifantenpaadjes. In de infrastructuur buiten zien we dat gebeuren door de situatie proberen weg te nemen, ‘onzichtbaar’ te maken, of door hekken te plaatsen. Ook binnen organisaties bij verandertrajecten zien we dat gebeuren. Waar medewerkers de olifantenpaden willen gebruiken, proberen managers met alle geweld te voorkomen dat ze dat doen. ‘Hekken’ worden gebouwd, deuren gesloten, alles wordt uit de kast gehaald om deze niet-formele weg te blokkeren. Bij een reorganisatie wordt de organisatiestructuur aangepast. Er worden andere formele wegen gemaakt en mensen komen fysiek zelfs op een andere plek te zitten. Maar helaas, de olifantenpaadjes blijven bestaan. Mensen die elkaar vroeger snel opzochten om onderling wat te regelen, blijven dat doen. De reden dat veel reorganisaties niet brengen wat ervan verwacht wordt. Medewerkers blijven de olifantenpaden opzoeken en volgen, dat is immers de bewezen kortste weg om het doel te bereiken. Ook de manager zelf zal als hij voor

Is het fout om olifantenpaden te laten ontstaan, te hebben en ook te volgen? Enkele jaren geleden werd er een nieuwe campus gebouwd voor een grote universiteit. Tussen de gebouwen werd in eerste instantie alleen gras ingezaaid. De architecten besloten het aan de studenten over te laten op welke wijze zij van gebouw naar gebouw zouden lopen of fietsen. Na enkele maanden werd al snel het patroon van de olifantenpaden zichtbaar die

Het idee om eerst te laten ontstaan en daarna te formaliseren is oneindig herbruikbaar door de studenten werden gemaakt op hun meeste effectieve en efficiënte tocht van gebouw naar gebouw. Deze olifantenpaden werden uiteindelijk bestraat en zo ontstond een infrastructuur van paden die ervoor zorgden dat de studenten zich op de snelste manier over de campus konden verplaatsen. Dit verhaal is een uitstekend voorbeeld van een good practice. Niet een best practice, want het patroon dat was ontstaan zou zeker niet geschikt

n o v e m b e r

➼

2 0 1 3

21

thema managementskills zijn voor een andere campus of voor een andere omgeving. Het uitgangspunt, het concept is natuurlijk wel voor herhaling vatbaar. Het idee om tussen gebouwen eerst olifantenpaden te laten ontstaan en deze daarna te formaliseren is oneindig herbruikbaar.

Inukshuks Een inukshuk is een opeenstapeling van stenen in de vorm van een persoon die de weg wijst. Een inukshuk werd vroeger in Canada gebruikt om de mensen de weg te wijzen zodat ze uit het aanbod van vele richtingen en mogelijkheden niet de verkeerde route of richting zouden nemen. Het woord ‘inukshuk’ stamt uit de taal van de Inuit of ook wel Eskimo’s genoemd. De Inuit maken inukshuks voor verschillende doelen: om de richting aan te geven voor reizigers, te waarschuwen voor aankomend gevaar, als een gedenkteken of om te helpen bij de jacht op kariboeherten. De inukshuk staat symbool voor de kracht, het leiderschap en de motivatie van de Inuit-indianen die in een van de meest vijandige gebieden ter wereld overleven. De inukshuk was het beeldmerk van de laatste Olympische Winterspelen in Vancouver.

Frameworks

Hoe zit het dan met die frameworks? Deze staan over het algemeen bekend als best practice maar lijken uiteindelijk bij je eigen organisatie toch niet te werken. De hang naar structuur slaat daarbij door. Enige tijd geleden was er een discussie op een forum of het resetten van een wachtwoord een incident, een servicerequest of een standaardchange was. De meningen waren zeer verdeeld maar niemand had de enig juiste oplossing. Het idee bestond dat het framework (ITIL) dwong om een keuze te maken. Was het laten ontstaan van een olifantenpaadje hier niet de beste oplossing? Het resetten van een wachtwoord is een five minute job. Wat is het nut om dit tot incident, servicerequest of standaardchange te verheffen? Laat de medewerkers een tijdje hun gang gaan en het olifantenpaadje zal ontstaan en de keuze wordt gemaakt op basis van wat de medewerkers het efficiëntst en effectiefst vinden. Door meteen het pad dat de medewerker moet gaan volgen te plaveien, ontstaat zonder enige twijfel weerstand en zullen

22 t i j d s c h r i f t

i t

mensen snel een snellere en kortere weg zoeken en vinden. En daar zit ook het probleem bij het implementeren van frameworks. Iedereen weet dat de frameworks niet volgens de letter gevolgd moeten worden. Het zijn immers best practices die niet passen bij de eigen organisatie. Toch wordt alles, hunkerend naar structuur en grip, van tevoren uitgedacht en op papier gezet. Hoewel er geroepen wordt dat het nog kan veranderen, wordt hetgeen is uitgedacht vervolgens heilig verklaard. Nadat het papier heilig is verklaard, proberen we vervolgens op alle mogelijke manieren de geplaveide paden te mijden om onze eigen olifantenpaden te maken.

Dilemma

Hoe kun je als IT-manager omgaan met de worsteling tussen het najagen van grip en structuur en het gedrag van de medewerkers om te zoeken naar de eigen snellere manier, waarna de olifantenpaadjes zullen uitslijten? Vasthouden aan de vaste structuur is de oplossing niet. Het zal nog moeilijker worden als de manager zelf – als het hem beter uitkomt – ook de olifantenpaadjes kiest. Medewerkers doen immers niet wat de manager zegt maar wat de manager doet (kuddegedrag). Vanaf het begin iedereen loslaten en zijn gang maar laten gaan, lijkt ook niet de juiste oplossing. Controle en grip, nodig om de organisatie te kunnen sturen, is dan ver weg en lijkt onbereikbaar. In het hoge noorden van Canada vinden we nog altijd inukshuks (zie het kader). Deze stenen stapels bevinden zich op cruciale plekken in het landschap en geven mensen de richting aan of wijzen op gevaar. Soms geven ze informatie waar je als reiziger kan jagen. Tussen deze beelden moet de reiziger zelf zijn weg vinden en problemen zelf het hoofd bieden. De ervaren reiziger heeft daar echter geen hulp bij nodig. In dit verhaal ligt de oplossing. Als alle processen zijn beschreven en in de kast liggen, blijft de organisatie gewoon werken. Ook als de processen weer opnieuw worden beschreven en naast het werk van de voorganger in de kast verdwijnen, gaat het werk gewoon door. Hoe kan dat? Het antwoord is simpel: in de organisatie werken ervaren mensen, mensen die weten wat ze moeten doen en hun vak verstaan, de professionals. Zij weten hoe ze de weg moeten vinden tussen de inukshuks van de organisatie.

m a n a g e m e n t

Zij hebben daar hun olifantenpaadjes laten ontstaan en zij kunnen ook de nieuwe medewerkers op weg helpen de weg te vinden tussen de inukshuks die er zijn. Hiermee laat je de kracht van de organisatie tot uitdrukking komen waar hij aanwezig is: bij de medewerkers van de organisatie.

Het begint met het stellen van vertrouwen in de medewerkers Vertrouwen

Het is wel van belang om de inukshuks helder te hebben en te beschrijven. Waar zitten de kruispunten van de organisatie? Waar komen expertises samen en is het belangrijk met elkaar te overleggen en te communiceren? Het in kaart brengen van enkele cruciale processen is voldoende. Het hebben van standaarden en protocollen kan bijdragen aan het professioneel werken van de organisatie, maar ook onderling overleg, afstemmen en het delen van ervaringen met collegae moeten optimaal gefaciliteerd worden. Deze dienen als ondersteuning van iemands eigen ervaring en gezonde verstand. Belangrijke voorwaarde is het hebben van onderling vertrouwen; vertrouwen om dilemma’s te durven bespreken en de wens om van elkaar te willen leren. Iedereen moet kennis, maar ook de eigen onzekerheid, durven en willen delen. Hiermee neem je niet alleen verantwoordelijkheid voor je eigen werk maar ook voor dat van je collega’s. Tot slot is het van belang dat iedereen dezelfde taal spreekt. Daar kunnen de frameworks een handje bij helpen, maar ook niet meer dan dat. Als manager moet je dat proces faciliteren en in goede banen leiden. Dat begint met het stellen van vertrouwen in de medewerkers. Gaat u vanavond voor de spiegel staan en stelt u zich de vraag of u dat vertrouwen hebt? Aad Brinkman is principal consultant bij Aranea.

❉

Stroomlijn uw servicedesk met de software van TOPdesk De beste ondersteuning van uw medewerkers, klanten en zakenrelaties

Wilt u een efficiëntere servicedesk met meer tevreden gebruikers? Snel een Shared Service Center invoeren? Of heeft u genoeg van dure maatwerk-oplossingen? TOPdesk biedt standaardsoftware voor elk type organisatie. Snel te implementeren, gemakkelijk te onderhouden en volledig naar eigen inzicht in te richten.

TOPdesk is een internationale en innovatieve onderneming op het gebied van servicemanagement-software en consultancy, met zijn hoofdkantoor in Delft. Meer dan 4.000 organisaties in 40 landen profiteren al van de hoge kwaliteit en de aantrekkelijke prijs van TOPdesk. Meer weten? Bezoek www.topdesk.nl

Service Management Simplified

AB C thema managementskills

De IT-manager anno 2013 heeft andere competenties nodig

is the New Normal

24 t i j d s c h r i f t

i t

m a n a g e m e n t

Tekst: Paul van der Linden

De rol van de IT-manager is er in de afgelopen jaren beduidend anders uit gaan zien. Dat heeft alles te maken met de veranderingen die in IT-land hebben plaatsgevonden. Ook de nieuwste ontwikkelingen, zoals analytics, big data en cloud computing (ABC), zorgen ervoor dat organisaties de omgang met IT ingrijpend veranderen. Voor IT-managers betekent dit dat ze geacht worden te beschikken over andere of extra eigenschappen en skills. Ook de positie van de IT-manager zelf is aan het schuiven. De IT-manager wordt verandermanager in een veranderende omgeving.

andere volwassenheidsfase is dan die waarin losse analyticstoepassingen worden gerealiseerd, leidt het tot niets als de organisatie niet in staat is om snel genoeg de inzichten die daaruit voortkomen om te zetten in actie en resultaat. Daarvoor moet je snel genoeg kunnen schakelen. Oftewel, je moet (als voorbeeld) snel genoeg andere scenario’s kunnen uitvoeren, de organisatie-inrichting kunnen aanpassen en andere data(bewerkingen) doorvoeren. De rol van de IT-manager in dezen is te zoeken naar oplossingen die voldoende agility (en groeipotentieel) bieden tegen de laagste kosten en met een beheersbaar risico. Kijkend naar de mogelijkheden die de markt nu al biedt, zullen die oplossingen steeds vaker en in toenemende mate buiten de bedrijfsgrenzen liggen.

A

Cloud computing

nalytics en big data hebben het belang van data benadrukt. Met name in grotere organisaties heeft dat al geleid tot het aanstellen van een chief data officer (CDO)1. Dat betekent niet dat alle organisaties nu plotseling begrijpen welke waarde je uit data kunt halen, maar wel dat data inmiddels aandacht krijgt op bestuursniveau (C-level). De CDO-rol is relatief nieuw en potentieel van enorm strategisch belang. Wie bekend is met volwassenheidsmodellen (of het nu om analytics, softwareontwikkeling of een multi-channel approach gaat) weet dat er pas substantiële waarde wordt gecreëerd wanneer toepassingen naar een bedrijfsbreed niveau worden getild. Al jarenlang laten verschillende onderzoeken zien dat daarvoor ‘top level support’ nodig is.2 Het is niet iets wat bottom-up ontstaat. De rol van de CDO is om deze bedrijfsbrede toepassingen concreet te realiseren door de strategische plannen te vertalen naar en te linken met de bottom-upinitiatieven. Hiermee krijgt de CDO de rol van verandermanager. Analytics die meer om het lijf heeft dan een (of meerdere) losse toepassingen vereist dat er een analytics center of excellence aanwezig is. Dit is een willekeurige benaming van een groep van personen die relevante vragen genereert die na evaluatie worden uitgezocht (‘de analytics-machine ingaan). Organisaties die hierover beschikken, worden daarmee een ‘denkende organisatie’ die voortdurend op zoek is naar de veelbelovendste toepassingen om top- en bottom-line te verbeteren. Hoewel dit zeker een



Daarmee komen we bij een concreet probleem waar veel organisaties last van hebben. De snelheid waarmee data beschikbaar moet zijn, is vaak hoger dan die direct realiseerbaar is. Cloud computing is een van de manieren om hiervoor een oplossing te vinden. Het betekent dat een deel van de IT buiten de deur wordt gedaan. Hiermee wordt het capaciteitsprobleem ingewisseld voor een financieel issue (kosten van cloud computing). Recente onderzoeken naar big data laten zien dat deze nieuwe technologie voornamelijk wordt ingezet om kosten te verlagen en meer agility te verkrijgen – en niet zozeer om sociale media af te tappen. Het gebruik van big-datatechnologie kan uiteraard in-house plaatsvinden, maar ook via een cloudconstructie. Het afwegen van deze opties en managen

IT-managers zullen in staat moeten zijn in dataketens te denken van deze relaties zal in belang toenemen: een taak op het bordje van de IT-manager/CDO. Ook analytics kan grotendeels buiten de deur plaatsvinden. De organisatie levert de data aan, waarna de bewerking en analyse van de data plaatsvindt bij de as-a-serviceleverancier.

De informatie en inzichten worden vervolgens weer teruggeleverd. Het voordeel is dat organisaties zelf geen analyticscapaciteit hoeven op te bouwen. Aangezien het vinden en behouden van zogeheten datascientists niet makkelijk is, vormen analytics-as-aservicediensten een interessant alternatief. Daarbij sluit het naadloos aan bij de beweging om capex (kapitaaluitgaven, uitgaven ineens) om te zetten naar opex (operationele uitgaven, uitgesmeerde lagere uitgaven). Door te betalen per gigabyte, kubus of rapport kan ook veel beter worden gestuurd in de totale uitgaven.

Skills for the future Een aantal vaardigheden waarover de IT-manager moet beschikken om klaar te zijn voor de komende jaren: • Meer businessgeoriënteerd, minder specifiek IT. • Minder manager (meer opdrachtgever), meer coördineren en netwerken. • Focus verschuift van functionaliteit naar data (data as an asset). • Minder intern gericht, meer externe focus. • Meer proactief, minder reagerend. • Meer verandermanager, minder focus op technische details. • Minder bezitten – meer beschikken (outsourcing, as a service). • Persoon centraal in plaats van technologie centraal (selfservice).

Skills IT-manager

De traditionele scheiding tussen het opslaan, bewerken en extraheren van data enerzijds en het gebruik van data anderzijds is snel aan het verdwijnen. IT-managers zullen veel meer dan voorheen in staat moeten zijn om in dataketens te denken (van bron tot en met toepassing). In de rol van CDO wordt ook van hem verwacht om aan te geven hoe nieuwe technologieën kunnen worden ingezet om bedrijfswaarde te genereren. In die zin is de CDO een volwaardige deelnemer aan het C-leveloverleg. Waar een IT-manager vroeger werd afgerekend op het goed uitvoeren van IT-projecten, wordt hij nu beoordeeld op het uitvoeren van de juiste ITprojecten. Dat zijn de projecten die de meeste bedrijfswaarde opleveren. En die projecten worden in toenemende mate uitgevoerd in een wisselende coalitie van partijen.

n o v e m b e r

➼

2 0 1 3

25

thema managementskills Van: Applicaties en data voornamelijk intern Voornamelijk batchgewijze levering van data Stuurt interne groep van IT-mensen aan Expertise voornamelijk intern aanwezig Focus op functionaliteit (data als bijproduct) Toegevoegde waarde zit in transactionele systemen (ERP, CRM, SCM, etc.) Nadruk op kosten (goed uitvoeren projecten) Focus ligt op capex

Naar: Applicaties en data steeds meer extern Steeds meer (near) realtimetoepassingen Coördineert/managet externe partijen en resources Meeste expertise extern Focus op data (‘data as an asset’) Toegevoegde waarde zit in gebruik van data (business intelligence, analytics) en nieuwe technologieën (big data en mobile) Nadruk op waarde (uitvoeren goede projecten) Focus ligt op opex

Figuur 2. De IT-manager verlegt zijn aandacht.

Chronologisch bekeken ziet de ‘cv’ van de IT-manager er als volgt uit: Tot en met 1990 – Voornamelijk interne focus • Technische oriëntatie • Detailgeoriënteerd • Logische, sequentiële oriëntatie • Scope beperkt tot IT-afdeling • Interne gerichtheid • Voornamelijk batchgewijs • Reactief (vraaggedreven) 1990-2000 – & Globalisering (externe focus) • Niet alleen technologie, maar ook de bedrijfstoepassing ervan • Brugfunctie tussen business en IT • Externe gerichtheid, (near) realtime, proactief • Ook gericht op leiderschap en effectiviteit voor de organisatie • Globalisering: nadruk op integratie en standaardisering 2010 en verder – & Krimpende IT-budgetten • Nadruk op ROI (de goede projecten doen) • IT-manager moet holistisch te werk gaan • Werkt met andere C-level executives en wisselende externe partijen • Sales- en marketingskills worden belangrijker Al deze ontwikkelingen leiden ertoe dat de skills die worden gevraagd van de IT-manager zijn veranderd. Deze verandering laat een verschuiving zien van de skills van een manager, van interne expert naar die van opdrachtgever en onderhandelaar naar verschillende externe partijen toe. Naarmate de toepassing van cloud computing en de switch van capex naar opex verder toeneemt, verschuift de focus meer naar het goed formule-

26 t i j d s c h r i f t

i t

ren van requirements en de kwaliteit van opgeleverde producten. Hierdoor komt ook meer ruimte vrij om op een tactisch en strategisch niveau bezig te zijn en minder operationeel. Samenwerking met (wisselende) externe partijen wordt steeds meer de norm. Een goed model om dit te ondersteunen (keuze van partij, wisseling naar andere partij, hoe requirements te bepalen en formuleren, hoe kwaliteit te bepalen) wordt daarmee belangrijker.

De verschuiving gaat van management van interne experts naar opdrachtgeverschap en onderhandelen IT-manager en chief data officer

De rol van de CDO is een relatief nieuwe rol. Of de IT-manager en de CDO twee aparte rollen en personen moeten zijn, hangt van een heleboel factoren af, waaronder organisatiegrootte. Als het aanspreekpunt voor IT en de vertegenwoordiging op C-level worden gecombineerd, zijn de IT-manager en de CDO een en dezelfde persoon. Een andere vraag is of er sprake is van een IT-afdeling die data en ‘harde IT’ beslaat, of dat die twee zijn gescheiden waarbij de IT-manager over tools, technologie en infra gaat en de CDO aan het hoofd staat van de datakolom. Zo stellen Aiken en Gorman3 dat de CDO alleen met data bezig is. In praktijk kunnen

m a n a g e m e n t

verschillende constructies worden gevonden; een definitief model ontbreekt voorlopig nog.

Conclusies

In het verleden hadden IT-managers een voornamelijk intern gerichte rol, waarin leiding werd gegeven aan interne projectgroepen die zich voornamelijk bezighielden met transactionele systemen. Anno 2013 hebben analytics en big data de aandacht doen verschuiven naar data, is de data in veel grotere mate extern en ongestructureerd, en worden in toenemende mate cloud computing en as-a-serviceconstructies toegepast (opex in plaats van capex) om tegen lagere kosten data- en functionaliteitservices te kunnen bieden. De IT-manager/chief data officer is veel meer opdrachtgever voor allerlei externe partijen (outsourcers, as-a-serviceleveranciers) dan aanstuurder van interne projectteams. Hij stuurt veel meer op kosten, baten en risico’s dan dat hij op de hoogte is van de details van de laatste technologische ontwikkelingen. De inhoudelijke IT-manager is daarmee meer een verandermanager geworden. Paul van der Linden (Paul.van.der.Linden@ Accenture.com) is Principal Manager Business Intelligence en Analytics bij Accenture – Digital, Data & Analytics (DDA).

NOTEN 1 ‘Your C-Suite needs a Chief Data Officer’, Goldbloom and Bloch, HBR Blog Network, October 16, 2012. 2 Bijvoorbeeld: ‘The Accenture Netherlands Analytics DELTA Survey 2013’, Van der Linden, Ebook, 2013. 3 ‘The Case for the Chief Data Officer’, Peter Aiken en Michael Gorman, Morgan Kaufmann, april 2013.

❉

opinie Mark Raben

Het tijdperk van big analytics Organisaties hebben ontdekt dat het analyseren van data hun nieuwe inzichten kan geven en al jarenlang gehanteerde aannames kan bevestigen – of juist ontkrachten. Er zijn nu ontzettend veel digitale gegevens voorhanden en in zoveel variëteiten, dat resultaten van analyses een hoog betrouwbaarheidsgehalte hebben. De stand van de huidige technologie maakt het mogelijk enorme hoeveelheden data realtime te analyseren. En de uitkomsten leveren diverse voordelen op.

Mark Raben is Director Innovation & Product Strategy bij SAP Nederland

Regelmatig hoor ik IT-managers de opmerking maken dat hun organisatie ook ‘iets’ met big data moet doen. Dat klinkt alsof het een goed gedefinieerd, scherp afgerond domein is. Dat is het zeker niet; de meest gelezen omschrijving is dat het wordt gekenmerkt door een groot volume, grote variëteit en hoge verwerkingssnelheid. Dat zegt eigenlijk nog weinig, want wat is ‘groot’ en wat is ‘hoog’? En in welke onderlinge verhouding moet aan elk van de drie v’s worden voldaan? Bovendien, wat als een databerg maar aan twee van de drie v-aspecten voldoet, mag het dan geen big data genoemd worden? In elk geval wekt de term de indruk dat het vooral om het volume gaat. Maar daar gaat het in feite niet om: het gaat om datgene wat je met de data doet. Hoewel de data opgeslagen is in IT-systemen, is het in elk geval niet erg zinvol als de IT-afdeling op eigen houtje ‘iets met big data’ gaat doen. Het analyseren van big data ‒ big analytics ‒ begint met een businessvraag. Dat is het fundament, daar draait het om. De vraag vanuit de business kan heel divers zijn. De marketingstrategie kan gebaseerd zijn op aannames uit het verleden, die men bevestigd of ontkracht wil zien. In hoeverre wijkt het profiel dat we van onze doelgroep hebben eigenlijk af van de realiteit? Als we de prijs van een bepaald product verlagen, wat is dan de impact op het overige assortiment? Analytics geeft organisaties meer inzicht in de eigen positie en zorgt voor, door feiten onderbouwde, beslissingen. Daarnaast kunnen organisaties analytics inzetten om scherpere inbound-marketingcampagnes te ontwerpen.

IT-management

IT-afdelingen kunnen dit voor de business realiseren door gebruik te maken van inmemory computing. Dit is te beschouwen als een enorme database, die grote hoeveelheden gegevens uit vrijwel elke gegevensbron – storage, e-mail, social media, Office-bestanden, et cetera – realtime verkent en analyseert. Dat gebeurt op een extreem hoge snelheid. ITmanagers ontvangen vervolgens uitgebreide analyses in de vorm van lijsten. Op basis van deze output kunnen zij de vraag vanuit de business beantwoorden en hun voorzien van advies. IT-afdelingen kunnen dus wel degelijk ‘iets doen met big data’. Maar wat dat ‘iets’ is, hangt grotendeels af van de informatie waarnaar het management op zoek is. Analytics is in ieder geval een zeer nuttige methode om belangrijke, actuele vraagstukken op te lossen en een eerste stap in het omzetten van big data naar waardevolle kennis en inzichten voor de organisatie.



❉

n o v e m b e r

2 0 1 3

27

ik & mijn klant

‘Altijd ruimte voor verbetering’ Het grootste deel van alle containers in de haven van Rotterdam wordt overgeslagen door Europe Container Terminals (ECT). Het bedrijf vroeg Perceptive Software om alle personeelsdossiers te digitaliseren en te ontsluiten voor de organisatie. Sabrina Scholtz (Consultant Application Servers bij ECT) en Marcus Hinterseer (Sales Executive bij Perceptive Software) blikken terug op een project binnen een mannenbolwerk ‘waarin niemand lang van stof was’.

Sabrina Scholtz (27) is Consultant Application Servers en voor dit project projectleider bij ECT, een containerterminaloperator die met 2.300 werknemers het grootste deel van alle containers in de haven van Rotterdam overslaat.

Marcus Hinterseer (41) is Sales Executive bij Perceptive Software. Deze dochteronderneming van Lexmark ontwikkelt producten voor capture, contentmanagement, procesmanagement, enterprise search en integratie van ongestructureerde informatie, in print en digitaal.

Sabrina Scholtz over Marcus Hinterseer Welk rapportcijfer geef je de samenwerking met Marcus? “Een 8.” Een mooi cijfer, maar er is dus wel ruimte voor verbetering... “Die ruimte willen we ook hebben! Het digitaliseren van de personeelsbestanden vormde eigenlijk het begin van de samenwerking. We willen nu nog de hele human-resourcestroom gaan automatiseren, en dan gaat dat rapportcijfer vast nog stijgen. Kleine probleempjes die in het allereerste begin optraden – zoals facturen die verkeerd werden verzonden – zullen dan niet meer optreden.” Wat is het geheim van de goede samenwerking? “Dat geheim schuilt in het nakomen van afspraken en een goede communicatie. De communicatie met Marcus was altijd duidelijk, ‘straight to the point’, en daar houden we bij ECT van. Marcus was ook heel goed in het aandragen van mogelijkheden, waarbij hij altijd rekening hield met de toekomst van zowel de HR-afdeling als de rest van de organisatie.” Zou Marcus jouw baan kunnen doen? Scholtz met een lach: “Ik denk dat ’ie gek wordt. Er komt toch heel veel kijken bij het inhoudelijk inrichten van een project. Omgekeerd ben ik ook helemaal niet geknipt voor zijn baan. Dingen verkopen, het type targets, dat zijn zaken die niet bij me passen.”

28 t i j d s c h r i f t

i t

m a n a g e m e n t

Marcus Hinterseer over Sabrina Scholtz Hoe is Perceptive Software in contact gekomen met ECT? “Dat was tijdens een sessie met Capgemini waarvoor wij exact hetzelfde hebben gedaan, namelijk het digitaliseren van dossiers en het ontsluiten via een portal. ECT was daar ook aanwezig en tijdens het eerste contact werd al duidelijk dat ze bij ECT precies wisten wat ze wilden hebben.” Hoe heeft Sabrina het project opgepakt? “In één woord fantastisch. Wat ik erg bijzonder vond, is dat ze, ondanks dat ze nog niet zo oud is, wel al een jarenlange ervaring inbracht en een duidelijke visie. Meteen vanaf het begin nam ze de regie over het project stevig in handen. Ze heeft ons aan tafel gezet met eindgebruikers, de HRafdelingen en onderdelen van IT en architectuur, en ervoor gezorgd dat er tussen de betrokkenen een vertrouwensband ontstond. Daarnaast heeft Sabrina ons begeleid bij de interne processen.” Hoe zou je Sabrina’s werkstijl omschrijven? “Als ‘niet lullen maar poetsen’, met vooral oog voor de grote lijnen en niet voor de kleine details. Sabrina is een ras-Rotterdamse in het mannenbolwerk dat de containerwereld is, en waar niemand lang van stof is. Sabrina was altijd heel duidelijk en correct in de communicatie. Ze accepteert het als er dingen fout gaan, als het maar wordt opgepakt.” Welk rapportcijfer zou je de samenwerking geven? “Dat wordt een hoog cijfer, toch zeker in de buurt van een 10. Nederlanders geven nu eenmaal geen 10, maar ik kan ook geen verbeterpunten bedenken.”

❉

van onze redactie | Foto’s: Roelof Pot

Marcus Hinterseer en Sabrina Scholtz:

‘Niet lullen maar poetsen.’



n o v e m b e r

2 0 1 3

29

applicatiebeheer

Veel bedrijven nog steeds afhankelijk van bedrijfskritieke cobol-omgevingen

Het zwaard van cobol 30 t i j d s c h r i f t

i t

m a n a g e m e n t

Hans Lamboo

We leven in de tijd van internet, lean, agile, high-speed, scrum, apps en big data. In contrast daarmee zijn heel veel bedrijven over de hele wereld nog steeds afhankelijk van software die in de vorige eeuw gebouwd is, vaak in de common business oriented language uit 1959, beter bekend als cobol. Bevinden de zo belangrijke in cobol gebouwde applicaties zich aan het einde van hun lifecycle? Gaan de applicaties voor grote problemen zorgen? Daarover maken IT- en businessmanagers zich in toenemende mate zorgen. Is dat terecht of niet?

H

et is gemakkelijk verklaarbaar waarom er wereldwijd zo veel bedrijfskritieke cobol-applicaties draaien. In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw was immers geen sprake van standaard out-of-the-boxsoftware. Derhalve bouwde elke organisatie die zich dat kon permitteren, zelf haar software. Vaak was dat in de financiële sector waar meer resources beschikbaar waren en de toepassingen voor geautomatiseerde systemen voor het oprapen lagen. Elke zichzelf respecterende bank had een eigen IT-afdeling met een eigen afdeling Ontwikkeling, waar in hoogtijdagen in enkele gevallen meer dan 2.000 programmeurs ‘code zaten te kloppen’, zoals dat genoemd werd. Veel keuze uit platforms was er niet en cobol diende zich aan als de eerste min of meer gestandaardiseerde taal voor bedrijfsapplicaties. Veel van de kernsystemen die nu nog steeds dienst doen, zijn in die tijd ontworpen en gebouwd.

Zeker geen dinosaurus

“De keuzes die de ontwerper toen maakte, klinken nu nog steeds door”, zegt Henk Spierings van SPIeR-IT Business Solutions BV en zelfstandig IT-adviseur en cobol-programmeur van het eerste uur. Hij begon zijn carrière in 1980, toen er, zoals hij zegt, “ook al een tekort aan programmeurs was”. Tot de eeuwwisseling is hij in de detachering actief gebleven als ont-



wikkelaar van cobol-applicaties voor minisystemen. “Gedurende die jaren evolueerde cobol weliswaar, maar op grafisch gebied bleef het toch achter. Zo eind jaren negentig ontstond Acucobol, het huidige RM/cobol. Een van de mooiste varianten, feitelijk een cobol-kern met een Windows-schil eromheen.” Spierings beaamt dat in de berichtgeving met de term ‘legacy’ vaak cobol-applicaties worden bedoeld. “Ik kan me voorstellen dat er mensen zijn die denken dat die oude applicaties de verdere ontwikkeling van de IT-omgeving afremmen. Bij de meeste bedrijven wordt al lang niet meer in cobol ontwikkeld, maar in de talen van nu, zoals Java, .NET, C++, en natuurlijk internettalen zoals php en html. Maar het omzetten naar een andere taal van een vaak bedrijfskritieke cobol-applicatie is buitengewoon lastig.” Hij ziet ook geen enkele reden om dat te doen, of het zou het gebrek aan goed opgeleide cobol-programmeurs moeten zijn. “Qua performance is cobol nog steeds een van de best presterende talen. Op grafisch gebied is de taal minder goed. Maar een cobol-applicatie doet nog steeds uitstekend zijn werk op een grote server helemaal aan de achterkant van de organisatie.” Als argument tegen cobol-applicaties wordt nog weleens aangevoerd dat er veel data is vastgelegd in de programmacode. Niet handig als je die data nodig hebt of snel wil kunnen wijzigingen. “Een programma is net zo goed als zijn ontwerper of programmeur”, weet Spierings. “Na de btw-verhoging begin jaren tachtig legde in mijn naaste omgeving niemand meer het nieuwe percentage vast in de code. We hadden al snel in de gaten dat dat niet zo handig was en sloegen allerlei waarden apart op in een systeembestand. Dat gebeurt nu nog steeds.” Het is volgens Spierings geen enkel probleem om oude cobol-applicaties te laten draaien, mits er mensen zijn die het kunnen onderhouden. “Dat is een kwestie van opleiden. Nee, ik zou cobol zeker geen dinosaurus willen noemen. Die zijn immers uitgestorven en cobol is alive & kicking!”

Kennis blijft beschikbaar

Enige tijd geleden verscheen er in de pers een bericht dat Capgemini zich nog steeds richt op klassieke omgevingen, zoals cobol. Het IT- en consultancybedrijf heeft bovendien een nieuwe businessunit opgericht die de naam Perspectief draagt. Daarin zijn vooralsnog alle medewerkers met kennis van legacy-ontwikkelsystemen samengebracht. En daar komen steeds nieuwe enthousiastelingen bij. “Schoolverlaters of jonge instromers zullen niet kiezen voor cobol, ze komen als het ware automatisch in een andere IT-wereld”, aldus Jan Timmer, General Manager van Perspectief. “Maar cobol heeft meer dan elke andere IT-omgeving zijn sporen dubbel en dwars verdiend. Cobol-omgevingen zijn bijzonder stabiel. Helaas loopt de leeftijd van goede vakmensen in de richting van de pensioengerechtigde leeftijd, waarmee de kennis de deur uitloopt. Wij willen voor bedrijven dat probleem oplossen.” De leeftijd van de medewerkers van Perspectief varieert van veertig tot bijna zestig, gemiddeld dus vijftig jaar. Timmer stelt dat deze mensen tot hun 67e zullen moeten blijven werken en er dus voorlopig genoeg kennis voorhanden is.

‘Qua performance is cobol nog steeds een van de best presterende talen’ Vooralsnog zitten er geen cobol-deskundigen op de bank. Werk genoeg, geeft Timmer aan. “Kijk, we zijn misschien iets duurder dan een bedrijf in India, maar er zijn veel organisaties die moeite hebben met de speciale situatie rondom offshoring. Taalbarrière en tijdzoneverschil zijn regelmatig obstakels bij de keuze. Wij spreken Nederlands, hebben tools om documentatie op orde te brengen, en tools

n o v e m b e r

➼

2 0 1 3

31

applicatiebeheer

waarmee we een applicatie kunnen screenen. We kunnen cobol-applicaties moderniseren door er schillen omheen te bouwen.” Nieuw ontwikkelen in cobol is bijzonder, toch is Timmer daarover in gesprek met een klant. “Herbouw van een bedrijfskritieke cobol-applicatie in een andere taal kost een vermogen. Door ook weer nieuwe gedeelten in deze bedrijfsomgeving te ontwikkelen, verleng je het leven van de applicatie, meent hij. “De komende twintig jaar zullen er gewoon cobol-omgevingen blijven bestaan. De performance, schaalbaarheid en beschikbaarheid van cobol-applicaties is uitstekend en ze zijn zeer stabiel. Wij zorgen dat de kennis beschikbaar blijft.”

het midden in de migratie zit van zijn cobol-applicatie naar een nieuw, nog onbekend platform.

Taalonafhankelijk programmeren

Er is technologie voorhanden die een groot gedeelte van de pijn en zorgen rond cobol-omgevingen kan wegnemen. Eind jaren negentig ontwikkelde Crédit Suisse een applicatie die in staat was cobol te programmeren zonder dat daar kennis van cobol voor nodig was, door andere (neutrale) ingegeven code om te zetten in cobol en andersom. Het platformneutrale programmeren deed daarmee zijn intrede, en biedt anno nu een prachtig alternatief. “Of je nu een applicatie

Strategisch

De grote, bekende gebruikers van kritieke cobol-applicaties, zoals de Belastingdienst, banken en verzekeraars, spreken niet graag over dit onderwerp. Als ze het al doen, worden ze teruggefloten door hun superieuren of communicatieafdelingen. De plannen die ze hebben met hun oude applicaties worden als uiterst strategisch beschouwd. Veel cobol-applicaties – vooral de batchgeoriënteerde – kunnen vanuit businessperspectief veel flexibeler en efficiënter worden opgezet. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. De meeste cobol-applicaties zijn in de loop der tijd gaan lijken op middeleeuwse kastelen, waar door de eeuwen heen stukken zijn aangebouwd, delen van zijn gesloopt, het poortgebouw een andere plek heeft gekregen, het dak is vervangen, waar barok en renaissance hun aandeel hebben geleverd en inmiddels de schapen grazen in de droogstaande slotgracht. De cobol-applicatie is meestal een coresysteem waar veel andere systemen op zijn aangepast. Dat laat zich niet eenvoudig vervangen. Aan de andere kant verdwijnt met de jaren de kennis van de applicatie, wat een behoorlijk risico betekent. Het kan niet anders dan dat de zwijgende cobol-afhankelijken achter de schermen koortsachtig plannen aan het maken zijn. Van een bedrijf als Wehkamp is bekend dat

32 t i j d s c h r i f t

i t

De meeste cobol-applicaties zijn in de loop der tijd gaan lijken op middeleeuwse kastelen hebt in C, C++, Java, of cobol, ze kunnen allemaal via hetzelfde platform worden geprogrammeerd”, vertelt John Verwaaijen, Country Manager Benelux van Magic Software. “Een Java-ontwikkelaar kan een applicatie programmeren maar kan zijn code uitvaardigen in een andere taal. Het grote voordeel daarvan is hergebruik: het is mogelijke bepaalde gedeelten van de software om te zetten in een andere taal. Het functioneert als een soort tolk. Geprogrammeerd in C kan de output in elke taal naar keuze zijn. Zo is het dus mogelijk om met een vierde generatie taal cobol-applicaties uit te breiden en te onderhouden.” Op die manier kan een ontwikkelaar die op de payroll staat maar geen kennis heeft van cobol, toch aan cobolapplicaties werken. Deze manier van werken is in gebruik bij een aantal niet met naam te noemen banken en verzekeraars die op die manier de lifecycle

m a n a g e m e n t

van hun ‘legacy pipe’ verlengen. “Uit onderzoek dat we hebben gedaan blijkt dat veel bedrijven helemaal niet op zoek zijn naar ROI, maar naar gebruiksgemak en oplossingen voor integratieproblemen en legacy. Zeg maar ontzorging”, zegt Verwaaijen. “Taalonafhankelijk programmeren is daar een goed voorbeeld van. Het is beproefde technologie die inmiddels zijn sporen al verdiend heeft en zich dagelijks bewijst bij heel grote ondernemingen.” Het gebruik van deze technologie wordt door de gebruikers als strategisch bestempeld en zij zijn niet bereid iets over de dagelijkse praktijk te vertellen.

Damocles

Het valt dus allemaal wel mee met de cobol-dreiging die als een zwaard van Damocles boven veel Nederlandse organisaties zou hangen. De markt biedt voldoende mogelijkheden om de lifecycle van deze legacy-applicaties aanzienlijk te verlengen. Waarbij moet worden aangetekend dat met het inof aankopen van cobol-kennis géén expliciete kennis van de applicatie zelf wordt binnengehaald. Dat risico blijft derhalve bestaan. Hoe het ook zij, mocht een organisatie nog geen strategie rond hun cobolapplicaties hebben geformuleerd, dan lijkt het niet onverstandig daar snel mee te beginnen. Hans Lamboo is journalist.

❉

ONLINE ANNO 2013

Nu online: www.it-executive.nl Uitgeverij ICT Media staat aan de vooravond van een ingrijpende vernieuwing van de redactionele websites. IT Executive, Cioportal.nl en Outsource Magazine.nl zullen alle drie ondergebracht worden in één vernieuwde redactionele portal om de leeservaring te verbeteren en Nederlandse CIO’s, IT-managers en sourcing executives op één centrale plek te voorzien

in hun informatiebehoefte. Sitebezoekers kunnen met een druk op de knop de content naar voren halen die hen het meeste aanspreekt. Op die manier valt er snel in te zoomen op content over de vraagkant van informatievoorziening (management stream), de markt (technologie stream) of over outsourcing (sourcing stream).

www.it-executive.nl Stay tuned

REALITY CHECK Visies, trends en ontwikkelingen in informatiemanagement en -technologie… Maak ze tot realiteit.

Lees TITM. Het magazine voor no-nonsense IT- en informatiemanagers.

T

ITM – voluit: Tijdschrift IT Management – is een magazine dat het karakter van zijn doelgroep perfect weerspiegelt. TITM is er voor leidinggevenden in de ict. Of u nu IT-manager, informatiemanager hoofd ict of nog anders genoemd wordt, u draagt verantwoordelijkheid voor de informatievoorziening en neemt dagelijks belangrijke beslissingen. U slaat de brug tussen de directie, de CIO of de CFO enerzijds en de ITorganisatie anderzijds. U bent dagelijks betrokken bij ict-projecten, maar hebt een open oog voor de bedrijfsstrategie. TITM is er voor leidinggevenden in de ict, zoals u. In TITM vindt u prikkelende columns, no-nonsense

vakinformatie en boeiende interviews met opinion leaders of collega’s bij andere organisaties. TITM verspilt uw tijd niet, maar is altijd to-the-point. Net als u. TITM volgt de belangrijke ontwikkelingen in ict en informatiemanagement over de volle breedte. Zo bent u altijd in no time up-to-date. TITM organiseert bovendien tal van events, zoals rondetafelsessies en studietrips, en biedt u de gelegenheid uw opinies en projectervaringen te publiceren. Wanneer u ook meer voor resultaten gaat dan voor loos gepraat, is TITM het blad voor u. Neem meteen een abonnement. Uw investering bedraagt slechts 75 euro per jaar. Welkom bij TITM!

ICT Media BV Magistratenlaan 184 5223 MA 's-Hertogenbosch T. 073-6140070 F. 073-6129997 www.cioday.nl www.cioportal.nl [email protected]

opinie Paul Schuyt

Continuous delivery Het releasen van software is vaak een langdurig, complex en risicovol proces. Fouten en integratieproblemen komen pas op het allerlaatste moment naar voren en zorgen regelmatig voor ontevreden gebruikers. Het gebrek aan samenwerking tussen de ontwikkelaars en de IT-infrastructuurmensen introduceert fouten en eindigt maar al te vaak in onderling verwijt. Continuous delivery is een oplossing voor deze uitdaging. Het helpt IT-organisaties om de principes van Lean en Agile te adopteren. Het maakt het mogelijk software continu aan te passen aan de feedback van gebruikers en aan een wijzigende marktvraag – en helpt tegelijkertijd de softwarekwaliteit te verbeteren en het releaseproces te versnellen. Continuous delivery maakt het proces van de oplevering van software door de ontwikkelaars tot aan het in productie zijn van de applicatie tot een herhaalbaar, betrouwbaar, inzichtelijk en vrijwel geautomatiseerd proces met duidelijke gekwantificeerde risico’s. Het zal geen verrassing zijn dat dit allemaal draait om mensen, methodieken en tools. Praktijken zoals version control en continuous integration (CI) bestaan al vele jaren; andere praktijken zoals test automation, infrastructure automation en continuous deployment zijn de laatste jaren agressief doorontwikkeld en volwassen geworden. Deze praktijken, verregaand geïntegreerd, noemen we tezamen continuous delivery. Aangepaste sourcecode en configuratiewijzigingen worden ingecheckt in een version control system en elke check-in veroorzaakt een continuous integration proces. Elke integratie wordt geverifieerd door een geautomatiseerd build process en het doorlopen van de unittesten, om zodoende integratie-issues zo snel mogelijk te ondervangen. Het resultaat is minder integratieproblemen en verhoogde productiviteit, omdat de ontwikkelaars zich volledig kunnen richten op nieuwe functionaliteit. Als het build process of de unittesten problemen ontmoeten, worden alle activiteiten stopgezet tot het probleem is opgelost en het integratieproces opnieuw gestart kan worden. Test automation maakt het mogelijk testscripts geautomatiseerd te executeren en de uitkomst te vergelijken met de verwachte resultaten. Test automation omvat unit-, integratie-, functionele en performancetesten en minimaliseert de noodzaak voor handmatig testen. Om dit te realiseren is kennis van ontwikkeling en testen nodig. Continue samenwerking van ontwikkelaars en testers is cruciaal voor het succesvol invoeren hiervan. Infrastructure automation maakt het geautomatiseerd inrichten en configureren van de hostingomgeving (inclusief cloud) mogelijk en vormt de brug tussen continuous integration en test automation. Ten slotte is er ‘the last mile’ die geadresseerd wordt met continuous deployment. Ook dit onderdeel kan volledig geautomatiseerd worden. Continuous delivery leidt, kortom, tot kortere release cycles, een lagere defect rate en een kortere time-to-market. Het invoeren van continuous delivery in een bestaand ontwikkelproces en binnen een gegeven IT-organisatie is een evolutionair proces. Het belangrijkste aan het succesvol toepassen ervan is wel dat ontwikkel-, test- en infrastructuurteams als één deliveryteam samenwerken. Met de juiste ondersteuning kunnen dan gecontroleerd stappen worden gezet. Elke stap biedt direct kwantificeerbare voordelen en de ROI spreekt voor zich.



Paul Schuyt is CEO van Levi9.

❉

n o v e m b e r

2 0 1 3

35

Ronde tafel

36 t i j d s c h r i f t

i t

m a n a g e m e n t

Tekst: van onze redactie | Foto’s: Marcel Willems

Rondetafelbijeenkomst: testen met gesimuleerde componenten

Servicevirtualisatie

Een toenemend probleem bij het in productie brengen van nieuwe software is dat steeds meer producten en diensten uit een keten van verschillende componenten bestaan, die niet allemaal gelijktijdig beschikbaar komen. Het releaseproces loopt daardoor vertraging op en boet aan kwaliteit in. End-to-end tests komen in veel gevallen helemaal niet meer aan bod, met alle risico’s van dien. Op welke manier pakken verschillende IT-afdelingen dat aan en welke tooling zetten ze daarbij in? Tijdens een rondetafeldiscussie kwamen daarbij opmerkelijke zaken aan het licht.

D

e discussie werd voorafgegaan door een presentatie van Jildo Sterk, Manager van het in 2011 opgezette Test Center of Excellence bij Liberty Global. De producten die dit bedrijf levert, bestaan uit vele componenten van verschillende leveranciers – die tijdens de ontwikkeling bijna altijd op elkaar moeten wachten om hun eigen onderdeel te kunnen integreren met de andere. “Dat zorgt voor vertraging bij de ontwikkeling en het ont-



dekken van veel fouten bij de uiteindelijke integratietesten. Liberty Global werkt in de telecomsector waar een korte time-to-market van groot belang is; vertragingen zijn daarbij absoluut ongewenst”, zegt Sterk. Hij ging op zoek naar een oplossing om effectiever multicomponentproducten te kunnen testen en vond die in simulatie. “We stuitten daarbij op een platform uit het portfolio van CA Technologies, CA LISA. Daarmee is het mogelijk virtuele

services te bouwen die het gedrag van een applicatie, systeem of netwerk simuleren. Op die manier kan een omgeving worden gebouwd waarvan elke component afzonderlijk kan worden ontwikkeld en getest, zonder op elkaar te hoeven wachten.”

Integratietests

Als voorbeeld geeft hij het ontwikkelingsproces van een settopbox (STB), een elektronisch apparaat dat

n o v e m b e r

➼

2 0 1 3

37

❉

38 t i j d s c h r i f t

i t

m a n a g e m e n t

het mogelijk maakt diverse externe bronnen, zoals bijvoorbeeld een satellietschotel, kabel, internetverbinding of telefoonlijn op een televisie te kunnen aansluiten. Hierdoor komt een scala aan cloudservices beschikbaar. Bij de ontwikkeling van de STB zijn vijftien leveranciers en drie divisies binnen Liberty betrokken. “IT was vier maanden eerder klaar dan de box zelf. Hoe test je de software als de box

nenten klaar zijn om getest te worden, is de deadline meestal al voorbij. Je kunt nu een component testen tegen een virtueel systeem. De enige andere optie is het bouwen van een separaat testnetwerk. Maar dat is een kostbare, tijdrovende optie en kost in sommige gevallen meer dan een miljoen euro. Servicevirtualisatie is een veel goedkopere oplossing en bovendien herbruikbaar”, aldus Sterk.

De tooling

“Servicevirtualisatie is een goedkope oplossing en bovendien herbruikbaar”

Na de presentatie bracht moderator Arnoud van Gemeren de discussie op gang door de rol van tooling te berde te brengen. Eerst het proces optimaliseren en dan tooling kiezen, of juist de tool gebruiken voor de optimalisatieslag lijkt een kip-of-eikwestie. Uiteindelijk lijkt de gulden middenweg ook hier opgeld te doen: maak het proces zo goed mogelijk – goed is goed genoeg – en ga dan van start met tooling.

nog helemaal niet klaar is? Daarbij wilden de ontwikkelaars van de box en het netwerk simultaan hun eigen systeem-integratie doen en alle ITsystemen daaraan gekoppeld hebben, waardoor we zelf niet meer konden testen.” Sterk bouwde met CA LISA een virtuele versie van de totale ITcomponent, die alle services simuleert, die interactie hebben met het netwerk. Zo konden alle partijen door blijven werken en afzonderlijk integratietests doen. “Het foutpercentage bij de echte tests was daardoor uitzonderlijk laag. Op dit moment draaien de end-to-endtesten, en gaan we de gestelde opleverdatum van de STB gewoon halen.”

De algemene mening is dat het vervangen van alle oude tools door één nieuwe, eigentijdse tool geen optie is. Er zal altijd sprake zijn van een toolbox, al is het alleen maar omdat nieuwe ontwikkelingen – denk aan online en mobiel testen – voortdurend om nieuwe tools vragen. Bovendien zijn veel tools volledig ingebed in de organisatie en verweven met de processen, er zijn mensen voor opgeleid en de assets staan in het curriculum. Daarvan neem je niet zomaar afscheid. Het feit dat softwareleveranciers downwards compatible moeten zijn, remt in feite de innovatie, stelt een van de deelnemers. De bouwers van shareen freeware ontwikkelen vanaf de scratch geheel nieuwe concepten. Hij adviseert steeds de nieuwste innovaties mee te pakken.

Sterk benadrukt dat servicevirtualisatie kan worden toegepast in alle omgevingen waar sprake is van meerdere interfaces. “Ook bij agile systeemontwikkeling wordt langzaam gebouwd aan de oplossing, tot die endto-end werkt. Als je in een korte cyclus zou moeten wachten tot alle compo-



schikt belang. Het uit te besteden werk wordt gekwalificeerd als ‘meestal saai waar je een beetje slim voor moet zijn’; werk waarvoor in Nederland nauwelijks mensen te vinden zijn. Een deelnemer stelt dat een strikte personeelsstop simpelweg geen andere optie open laat dan outsourcing; ook flexibilisering van de kosten wordt als argument gehoord. Anderen zien toch dat de grootste driver bij hun organisatie kostenbesparing is. Toch deelt men collectief de mening dat niemand precies inzicht heeft in de gerealiseerde besparingen. Het lijkt er dus op dat offshoring tamelijk impulsief plaatsvindt. Bijna alle aanwezigen hebben ervaring met het outsourcen van bepaalde kavels naar India, door communicatieproblemen vaak met wisselend succes. De kwaliteit – unaniem het belangrijkste criterium – is veelal geen discussiepunt, maar wel de efficiency en het grote personeelsverloop. Een van de tafelgenoten brengt op dat outsourcen eigenlijk niet strookt met de innerlijke drive om alles te willen blijven verbeteren, en sneller en goedkoper te doen – zelfs als het al heel goedkoop is. De druk om de businessprocessen verder te automatiseren neemt daardoor misschien af. Moderator Van Gemeren besluit de rondetafel discussie met: “Als je voor outsourcing gaat, moet je een goed doordachte strategie hebben, een beleid, en een organisatie die er klaar voor is. Het is wel degelijk mogelijk bepaalde kavels te outsourcen en tegelijk je processen te blijven verbeteren. Laten we vooral blijven werken aan het volwassen maken van ons vakgebied en zoveel mogelijk kennis en ervaringen delen.”

❉

Outsourcing

Welke invloed heeft outsourcing op de kwaliteit van testen en softwareontwikkeling? Deze vraag brengt de gemoederen behoorlijk in beweging, waarbij de discussie zich vooral richt op de opbrengsten van het uitbesteden. Enkelen vinden het kostenaspect van onderge-

n o v e m b e r

2 0 1 3

39

innovatie

Informatielogistiek in het ziekenhuis

Digitalisering blijkt vaak hoofdpijndossier Hoewel de ontwikkelingen op medisch vlak een hoge vlucht nemen, komen ondersteunende IT-oplossingen in de zorg vaak moeilijk van de grond. Zo zorgen het elektronisch patiëntendossier (EPD) en de inrichting van de informatielogistiek bij menig ziekenhuis voor hoofdbrekens. Gita Gallé, lid van de raad van bestuur van het Jeroen Bosch Ziekenhuis, vertelt over haar ervaring in het JBZ.

D

e nieuwste snufjes in de OK. Innovaties die elkaar in hoog tempo opvolgen. Domotica die het leven en verplaatsen in huis makkelijker maakt. De zorgsector staat zeker niet stil. Toch kent de branche ook enkele hoofdpijndossiers. Het EPD is daar een bekend voorbeeld van. Al sinds eind jaren negentig staat bij overheid, zorgverzekeraars en zorgaanbieders het roemruchte dossier op de agenda, dat landelijk en aan vrijwel alle zorgverleners toegang tot patiëntinformatie zou moeten bieden. Maar het concept kon rekenen op veel vragen en kritiek. Bij burgers, maar ook uit ‘eigen’ kring. Zijn veiligheid en privacy wel te garanderen? Wie

40 t i j d s c h r i f t

i t

behoort er inzage in te krijgen? Bij wie ligt het eigenaarschap? En wie is verantwoordelijk wanneer er bijvoorbeeld sprake is van misbruik van de gegevens? Een ander thema dat weliswaar succesvoller is maar nog steeds voor hoofdbrekens zorgt bij de aanbieders, is selfmanagement. Patiënten zouden meer zelf kunnen en willen doen, bijvoorbeeld thuis hun bloedwaarden meten en die via een portal doorgeven aan de behandelaar. Of een videoconsult in plaats van een face-to-facegesprek met de arts. Het immense aantal eHealth-oplossingen bewijst dat ziekenhuizen en instellingen aan die verschuiving gehoor geven, hoewel

m a n a g e m e n t

het telkens zoeken is naar de juiste balans tussen persoonlijke benadering en digitale dienstverlening.

Digitale innovatie

De behoefte aan digitalisering is groot in de zorg. Enerzijds omdat patiënten meer en meer zelf zaken willen regelen. Anderzijds omdat zorgaanbieders de zorglast willen maar ook moeten verlagen. Het JBZ heeft enkele jaren geleden drie vestigingen ondergebracht in één groot, modern ziekenhuis. De instelling huisvest circa 250 medisch specialisten en ontvangt jaarlijks 2 miljoen patiënten en bezoekers. Met de centralisatie van het JBZ nam in één klap de (fysieke) patiën-

➼

Tekst: Suzanne Wijers | Fotografie: Jeroen Bosch Ziekenhuis

Informatiezuilen in het Jeroen Bosch Ziekenhuis. 

n o v e m b e r

2 0 1 3

41

innovatie

tenstroom toe. Gita Gallé: “We willen het meest patiëntgerichte Nederlandse ziekenhuis zijn. Innovatieve oplossingen voor de patiëntlogistiek waren dus noodzakelijk. We hebben daarom Ricoh gevraagd een slim oproep- en aanmeldsysteem te ontwikkelen. Dat resulteerde in informatiezuilen, onder meer bij de entree. Met behulp van een JBZ-pas kan de patiënt afspraakgegevens opvragen en wordt hij doorverwezen naar de juiste afdeling. Wanneer hij vervolgens op de plaats van bestemming is, meldt hij zich via de zuil aldaar aan en krijgt hij informatie over de eventuele wachttijden. Dat sluit aan op de wijze waarop patiënten thuis ook hun zaken regelen: via de digitale weg. De mensen die hier niet mee overweg kunnen, worden geholpen door een hostess.” Het ‘Schiphol-concept’, zoals ze het zuilensysteem in het JBZ noemen, speelt in op de behoefte aan zelfmanagement bij consumenten. “In de zorgwereld klinkt steeds vaker het concept van patient empowerment door. Daar hebben we met de inrichting van onze informatielogistiek rekening mee gehouden. Patiënten willen, net zoals op het vliegveld, kunnen zien wanneer ze waar moeten zijn.” Het systeem bestaat uit modules voor onder andere patiëntenregistratie en wachtkamerlogistiek. Dit deel van de informatievoorziening is ingericht op basis van applicaties en ondersteuning die door Ricoh werden geleverd. “Het betrof een standaardpakket dat ze ook al bij enkele andere zorginstellingen hadden uitgerold. De implementatie ervan heeft voor zorgverleners en patiënten een enorme kwaliteitsverbetering met zich meegebracht.”

Elektronisch patiëntendossier Ook bij het JBZ is het EPD onderwerp van gesprek. “We hebben bij de bouw en de inrichting van het nieuwe ziekenhuis onderscheid gemaakt tussen front- en backoffice. Ook wilden we overstappen naar een papierarme omgeving. Dat willen we onder meer realiseren door afscheid te nemen van de papieren patiëntendossiers en voortaan alles digitaal te verwerken

42 t i j d s c h r i f t

i t

Bij informatiezuilen kan de patiënt met behulp van een pas afspraakgegevens opvragen en wordt hij doorverwezen naar de juiste afdeling. Wanneer hij vervolgens op de plaats van bestemming is, meldt hij zich via de zuil aldaar aan en krijgt hij informatie over de eventuele wachttijden.

In de zorgwereld klinkt steeds vaker het concept van patient empowerment door in een ziekenhuis-EPD waartoe tevens de apotheken en zorgaanbieders in de regio toegang hebben.” De mogelijkheden voor een regionale infrastructuur worden nu nader onderzocht. Het ziekenhuis-EPD diende zo te worden ingericht, dat het in de toekomst zou kunnen aansluiten op een landelijk EPD. Helaas is het niet gelukt met een nieuw ziekenhuis-EPD de nieuwbouw te betrekken. “Omdat we echt snel over willen op digitale patiëntendossiers, kiezen we nu voor een tijdelijke oplossing. Onze doelstelling is immers om op iedere werkplek relevante informatie van de patiënt di-

m a n a g e m e n t

gitaal te ontsluiten.” Streven is om dat dit jaar nog te realiseren. Daarnaast start een selectietraject voor een EPD. Hoewel implementatie van het EPD in eerste instantie betekent dat dossiers dienen te worden gescand en er een goede infrastructuur moet worden neergezet, behelst het uiteindelijk veel meer. Op operationeel niveau moeten medewerkers er immers mee kunnen werken, maar de invoering ervan heeft grote invloed op het werkproces. “Aandacht voor die veranderkundige kant is essentieel voor een succesvolle implementatie van een ZIS-EPD (ziekenhuisinformatiesysteem, red.). En dat is misschien wel een onderdeel van het proces dat in de zorg nog weinig aandacht krijgt.” Gallé wijst naar een tegeltje dat bij haar aan de muur hangt: ‘EPD is een werkwoord’. “Dat wordt nog te vaak vergeten. EPD is meer dan alleen het neerzetten van een goede infrastructuur. Iedereen moet ermee werken. En er dus ook mee kunnen en willen werken. Medewerkers moeten begrijpen wat de effecten zijn. Even aantekeningen maken in je papieren dossier is er straks niet meer bij.”

Selfmanagement

Wat de inrichting van de nieuwe informatielogistiek tot op heden heeft opgeleverd? “Natuurlijk zou ik nu graag zeggen dat het een kostenbesparing heeft opgeleverd. Maar de kosten en baten van de implementatie laten zich lastig in rekening brengen. We hebben minder balies en minder personeel rondlopen. Maar of de implementatiekosten zich al hebben uitbetaald, weet ik niet. Wat het in ieder geval wel heeft opgeleverd, is een hoge patiënttevredenheid. En daar draait het in een ziekenhuis uiteraard om.” In de toekomst hoopt Gallé dat er een koppeling kan worden gemaakt tussen het informatiesysteem en de systemen in de backoffice. “Patiënten moeten dan ook aan de informatiezuilen afspraken kunnen maken. Dan wordt het principe van een hoge mate van selfservice echt een feit.”

❉

overview Op deze pagina’s vindt u een uitgebreid overzicht van bedrijven die actief zijn in de IT-sector, op het gebied van innovatie, informatie en applicaties. Door middel van 15 categorieën hebben de bedrijven aangeven binnen welke specifieke vorm van IT zij actief zijn. Vindt u dat u als leverancier/dienstverlener ook in dit overzicht thuishoort,neem dan contact op met Jeffrey Ploeg via [email protected] of bel met 073 614 00 70. Architectuur Accenture

www.accenture.nl 

Accenture is een wereldwijd bedrijf voor management consulting, technology services en outsourcing. Wij werken met onze klanten samen om hen te helpen hun ambities te realiseren en een High Performance Business te worden en te blijven.

CSC

www.csc.nl

Complexe bedrijfsvraagstukken vragen om innovatieve ICToplossingen. Ons toonaangevend portfolio brengt het beste uit de wereld bij u in bedrijf. Door onze sector- en technologiekennis te combineren, creëren we een end-to-end dienstverlening waarmee we onze opdrachtgevers vergaand ontzorgen op ICT-gebied.

Data Center Arnhem www.tdca.nl

Data Center Arnhem is een toonaangevend twin data center, waarbij opdrachtgevers kunnen rekenen op 99,9999% up-time, de allerbeste en laatste stand van datacenter techniek gecombineerd met persoonlijke service en advies. DCA heeft een track record van meer dan 15 jaar zero failures.

i³ groep

www.i3-groep.nl

i³ groep is een merkonafhankelijke leverancier, adviseur en beheerder op het gebied van informatie infrastructuren. Door explosieve datagroei en marktontwikkelingen heeft i³ groep zich de afgelopen jaren van server en storage integrator tot onafhankelijk adviseur en totaalaanbieder van IT-infrastructuur oplossingen (IaaS en PaaS) ontwikkeld.

Levi9

www.levi9.com/

Levi9 IT Services is een Nederlands IT-servicesbedrijf dat van nearshoring zijn specialisme heeft gemaakt. 350 hoogopgeleide ITspecialisten werken in vier delivery centra in Centraal- en Oost-Europa. Het bedrijf levert drie soorten diensten: detachering op afstand, ontwikkelprojecten en de uitvoering van applicatiebeheer en onderhoud.

SAS

www.sas.com

SAS is the leader in business analytics software and services, and the largest independent vendor in the business intelligence market. Through innovative solutions delivered within an integrated framework, SAS helps customers at more than 45,000 sites improve performance and deliver value by making better decisions faster. Since 1976 SAS has been giving customers around the world THE POWER TO KNOW®.

Software AG

www.softwareag.nl  Software AG is wereldwijd toonaangevend in Business Process Excellence en is bekend van onder andere ARIS, marktleidende software voor procesanalyse en enterprise architectuur – en webMethods, marktleidende software voor procesautomatisering (BPMS), B2B, applicatieintegratie en SOA. Het bedrijf levert software en diensten rond procesverbetering, architectuurmanagement, risicoen compliancemanagement, integratie en IT-modernisering.

Business Intelligence Accenture

www.accenture.nl 

Accenture is een wereldwijd bedrijf voor management consulting, technology services en outsourcing. Wij werken met onze klanten samen om hen te helpen hun ambities te realiseren en een High Performance Business te worden en te blijven.

CTAC

www.ctac.nl 

Ctac is een van de grootste SAP Gold Partners in de Benelux en Gold



Partner van Microsoft. Wij bouwen op basis van deze marktleidende software op maat gemaakte templates voor specifieke sectoren. Daarnaast bieden we een breed spectrum van ICT-oplossingen zoals Business Intelligence, Warehouse Management en Customer Relationship Management. Wij completeren deze oplossingen met een uitgebreid portfolio van Hosting en Beheer, trainingen, detachering en consultancydiensten. Zo ontzorgt Ctac klanten op elk gebied.

IBM Nederland BV www.ibm.com/nl

IBM is één van de wereldleiders op het gebied van IT Services en Consultancy. Meer dan 400.000 IBMers wereldwijd zijn betrokken bij het uitvinden en integreren van hardware, software en diensten om vooruitstrevende bedrijven, instellingen en mensen in staat te stellen succesvol te zijn. Computervermogen is niet langer voorbehouden aan computers in de traditionele zin van het woord. Er zitten chips in onze auto’s, onze huishoudelijke apparaten en onze camera’s. Zelfs onze snelwegen beginnen intelligent te worden en hetzelfde geldt voor medicijnen en levensmiddelen. Bovendien is alles met elkaar verbonden en beschikken we over nieuwe, krachtige systemen en geavanceerde analysemogelijkheden om bergen gegevens om te zetten in kennis, inzicht en bruikbare informatie. Hierdoor helpt IBM onze wereld slimmer te maken.  

Inergy

www.Inergy.nl

Inergy is een succesvolle partner in Cloud BI Services. Wij helpen organisaties meer rendement te halen uit hun core business en bedrijfsprocessen door inzicht te genereren uit alle informatie waarover zij (kunnen) beschikken. Onze Cloud BI Services helpen hen sneller en flexibeler te reageren op veranderingen in de markt. Onze klanten zijn grote en middelgrote organisaties in Retail, Finance, (online) Media en Logistiek. Ons kantoor is gevestigd in Woerden. Kijk voor meer informatie op www.inergy.nl .

Smart Information Solutions www.smart-is.nl

Smart Information Solutions stelt organisaties in staat data om te zetten in inzichten. Deze inzichten helpen u sneller beslissingen te nemen en de zeilen van uw organisatie altijd optimaal in de wind te hebben staan. U kunt door deze inzichten slimmer acteren op de snel veranderende wereld om u heen en kosten besparen op uw datawarehouse omgeving. Smart Information Solutions is uw partner voor Workload, Business Intelligence en Business Analytics vraagstukken.

Software AG

www.softwareag.nl  Software AG is wereldwijd toonaangevend in Business Process Excellence en is bekend van onder andere ARIS, marktleidende software voor procesanalyse en enterprise architectuur – en webMethods, marktleidende software voor procesautomatisering (BPMS), B2B, applicatieintegratie en SOA. Het bedrijf levert software en diensten rond procesverbetering, architectuurmanagement, risicoen compliancemanagement, integratie en IT-modernisering.

Business Intelligence AS A Service Inergy

www.Inergy.nl

Inergy is een succesvolle partner in Cloud BI Services. Wij helpen organisaties meer rendement te halen uit hun core business en bedrijfsprocessen door inzicht te genereren uit alle informatie waarover zij (kunnen) beschikken. Onze Cloud BI Services helpen hen sneller en flexibeler te reageren op veranderingen in de markt. Onze klanten zijn grote en middelgrote organisaties in Retail, Finance, (online) Media en Logistiek. Ons kantoor is gevestigd in Woerden. Kijk voor meer informatie op www.inergy.nl .

Business-ProcessManagement Accenture

www.accenture.nl  Accenture is een wereldwijd bedrijf voor management consulting,

n o v e m b e r

2 0 1 3

43

overview technology services en outsourcing. Wij werken met onze klanten samen om hen te helpen hun ambities te realiseren en een High Performance Business te worden en te blijven.

Complexe bedrijfsvraagstukken vragen om innovatieve ICToplossingen. Ons toonaangevend portfolio brengt het beste uit de wereld bij u in bedrijf. Door onze sector- en technologiekennis te combineren, creëren we een end-to-end dienstverlening waarmee we onze opdrachtgevers vergaand ontzorgen op ICT-gebied.

Consultancy. Meer dan 400.000 IBMers wereldwijd zijn betrokken bij het uitvinden en integreren van hardware, software en diensten om vooruitstrevende bedrijven, instellingen en mensen in staat te stellen succesvol te zijn. Computervermogen is niet langer voorbehouden aan computers in de traditionele zin van het woord. Er zitten chips in onze auto’s, onze huishoudelijke apparaten en onze camera’s. Zelfs onze snelwegen beginnen intelligent te worden en hetzelfde geldt voor medicijnen en levensmiddelen. Bovendien is alles met elkaar verbonden en beschikken we over nieuwe, krachtige systemen en geavanceerde analysemogelijkheden om bergen gegevens om te zetten in kennis, inzicht en bruikbare informatie. Hierdoor helpt IBM onze wereld slimmer te maken.

Conclusion Implementation

Inergy

Conclusion Implementation zorgt er voor dat organisaties kunnen inspelen op ontwikkelingen door succesvol veranderingen door te voeren met effectief projectmanagement. Wij zijn hiermee aantoonbaar specialist in projectmanagement, processmanagement, kwaliteitmanagement, informatiemanagement, programma management en training van uw medewerkers. Conclusion Implementation maakt onderdeel uit van Conclusion, de meest veelzijdige zakelijke dienstverlener van Nederland met vier disciplines; Human Capital, Communication, Organisation en Technology. In multidisciplinaire teams delen wij onze kennis en talenten.

Inergy is een succesvolle partner in Cloud BI Services. Wij helpen organisaties meer rendement te halen uit hun core business en bedrijfsprocessen door inzicht te genereren uit alle informatie waarover zij (kunnen) beschikken. Onze Cloud BI Services helpen hen sneller en flexibeler te reageren op veranderingen in de markt. Onze klanten zijn grote en middelgrote organisaties in Retail, Finance, (online) Media en Logistiek. Ons kantoor is gevestigd in Woerden. Kijk voor meer informatie op www.inergy.nl .

CSC

www.csc.nl

www.conclusionimplementation.nl

CTAC

ECM Accenture

www.ctac.nl 

Ctac is een van de grootste SAP Gold Partners in de Benelux en Gold Partner van Microsoft. Wij bouwen op basis van deze marktleidende software op maat gemaakte templates voor specifieke sectoren. Daarnaast bieden we een breed spectrum van ICT-oplossingen zoals Business Intelligence, Warehouse Management en Customer Relationship Management. Wij completeren deze oplossingen met een uitgebreid portfolio van Hosting en Beheer, trainingen, detachering en consultancydiensten. Zo ontzorgt Ctac klanten op elk gebied.

Ricoh Nederland B.V. www.ricoh.nl

Ricoh is specialist op het gebied van IT en Document Solutions. De oplossingen die Ricoh biedt hebben betrekking op hardware-, software- en outsourcingvraagstukken. Vanuit outsourcingsperspectief kunnen we documentintensieve processen van uw onderneming overnemen.  

Software AG

www.softwareag.nl  Software AG is wereldwijd toonaangevend in Business Process Excellence en is bekend van onder andere ARIS, marktleidende software voor procesanalyse en enterprise architectuur – en webMethods, marktleidende software voor procesautomatisering (BPMS), B2B, applicatieintegratie en SOA. Het bedrijf levert software en diensten rond procesverbetering, architectuurmanagement, risicoen compliancemanagement, integratie en IT-modernisering.

CRM & Customer Analytics Accenture

www.accenture.nl  Accenture is een wereldwijd bedrijf voor management consulting, technology services en outsourcing. Wij werken met onze klanten samen om hen te helpen hun ambities te realiseren en een High Performance Business te worden en te blijven.

IBM Nederland BV www.ibm.com/nl

IBM is één van de wereldleiders op het gebied van IT Services en Consultancy. Meer dan 400.000 IBMers wereldwijd zijn betrokken bij het uitvinden en integreren van hardware, software en diensten om vooruitstrevende bedrijven, instellingen en mensen in staat te stellen succesvol te zijn. Computervermogen is niet langer voorbehouden aan computers in de traditionele zin van het woord. Er zitten chips in onze auto’s, onze huishoudelijke apparaten en onze camera’s. Zelfs onze snelwegen beginnen intelligent te worden en hetzelfde geldt voor medicijnen en levensmiddelen. Bovendien is alles met elkaar verbonden en beschikken we over nieuwe, krachtige systemen en geavanceerde analysemogelijkheden om bergen gegevens om te zetten in kennis, inzicht en bruikbare informatie. Hierdoor helpt IBM onze wereld slimmer te maken.

Levi9

www.levi9.com/

Levi9 IT Services is een Nederlands IT-servicesbedrijf dat van nearshoring zijn specialisme heeft gemaakt. 350 hoogopgeleide ITspecialisten werken in vier delivery centra in Centraal- en Oost-Europa. Het bedrijf levert drie soorten diensten: detachering op afstand, ontwikkelprojecten en de uitvoering van applicatiebeheer en onderhoud.

Ricoh Nederland B.V. www.ricoh.nl

www.accenture.nl 

Accenture is een wereldwijd bedrijf voor management consulting, technology services en outsourcing. Wij werken met onze klanten samen om hen te helpen hun ambities te realiseren en een High Performance Business te worden en te blijven.

Ricoh is specialist op het gebied van IT en Document Solutions. De oplossingen die Ricoh biedt hebben betrekking op hardware-, softwareen outsourcingvraagstukken. Vanuit outsourcingsperspectief kunnen we documentintensieve processen van uw onderneming overnemen.

ERP 

CTAC

www.ctac.nl  Ctac is een van de grootste SAP Gold Partners in de Benelux en Gold Partner van Microsoft. Wij bouwen op basis van deze marktleidende software op maat gemaakte templates voor specifieke sectoren. Daarnaast bieden we een breed spectrum van ICToplossingen zoals Business Intelligence, Warehouse Management en Customer Relationship Management. Wij completeren deze oplossingen met een uitgebreid portfolio van Hosting en Beheer, trainingen, detachering en consultancydiensten. Zo ontzorgt Ctac klanten op elk gebied.

IBM Nederland BV www.ibm.com/nl

IBM is één van de wereldleiders op het gebied van IT Services en

44 t i j d s c h r i f t

www.Inergy.nl

i t

m a n a g e m e n t

Accenture

www.accenture.nl  Accenture is een wereldwijd bedrijf voor management consulting, technology services en outsourcing. Wij werken met onze klanten samen om hen te helpen hun ambities te realiseren en een High Performance Business te worden en te blijven.

CTAC

www.ctac.nl  Ctac is een van de grootste SAP Gold Partners in de Benelux en Gold Partner van Microsoft. Wij bouwen op basis van deze marktleidende software op maat gemaakte templates voor specifieke sectoren. Daarnaast bieden we een breed spectrum van ICT-oplossingen zoals Business Intelligence, Warehouse Management en Customer Rela-

behouden aan computers in de traditionele zin van het woord. Er zitten chips in onze auto’s, onze huishoudelijke apparaten en onze camera’s. Zelfs onze snelwegen beginnen intelligent te worden en hetzelfde geldt voor medicijnen en levensmiddelen. Bovendien is alles met elkaar verbonden en beschikken we over nieuwe, krachtige systemen en geavanceerde analysemogelijkheden om bergen gegevens om te zetten in kennis, inzicht en bruikbare informatie. Hierdoor helpt IBM onze wereld slimmer te maken.

tionship Management. Wij completeren deze oplossingen met een uitgebreid portfolio van Hosting en Beheer, trainingen, detachering en consultancydiensten. Zo ontzorgt Ctac klanten op elk gebied.

Levi9

www.levi9.com/

Levi9 IT Services is een Nederlands IT-servicesbedrijf dat van nearshoring zijn specialisme heeft gemaakt. 350 hoogopgeleide ITspecialisten werken in vier delivery centra in Centraal- en Oost-Europa. Het bedrijf levert drie soorten diensten: detachering op afstand, ontwikkelprojecten en de uitvoering van applicatiebeheer en onderhoud.

Software AG

www.softwareag.nl 

Software AG is wereldwijd toonaangevend in Business Process Excellence en is bekend van onder andere ARIS, marktleidende software voor procesanalyse en enterprise architectuur – en webMethods, marktleidende software voor procesautomatisering (BPMS), B2B, applicatieintegratie en SOA. Het bedrijf levert software en diensten rond procesverbetering, architectuurmanagement, risicoen compliancemanagement, integratie en IT-modernisering.

Xtensional

www.xtensional.nl

Xtensional is al meer dan 10 jaar gerenommeerd SAP specialist op het gebied van projecten, detachering en managed services. Als SAP expertisecentrum van Nederland zijn wij met ruim 150 SAP consultants de specialist in zowel het functionele als in het technische domein van SAP. Xtensional maakt onderdeel uit van Conclusion, de meest veelzijdige zakelijke dienstverlener van Nederland met vier disciplines; Human Capital, Communication, Organisation en Technology. In multidisciplinaire teams delen wij onze kennis en talenten.

Functioneel Beheer CTAC

www.ctac.nl  Ctac is een van de grootste SAP Gold Partners in de Benelux en Gold Partner van Microsoft. Wij bouwen op basis van deze marktleidende software op maat gemaakte templates voor specifieke sectoren. Daarnaast bieden we een breed spectrum van ICToplossingen zoals Business Intelligence, Warehouse Management en Customer Relationship Management. Wij completeren deze oplossingen met een uitgebreid portfolio van Hosting en Beheer, trainingen, detachering en consultancydiensten. Zo ontzorgt Ctac klanten op elk gebied.

IT-Strategie & Transformatie Accenture

www.accenture.nl  Accenture is een wereldwijd bedrijf voor management consulting, technology services en outsourcing. Wij werken met onze klanten samen om hen te helpen hun ambities te realiseren en een High Performance Business te worden en te blijven.

CSC

www.csc.nl

Complexe bedrijfsvraagstukken vragen om innovatieve ICToplossingen. Ons toonaangevend portfolio brengt het beste uit de wereld bij u in bedrijf. Door onze sector- en technologiekennis te combineren, creëren we een end-to-end dienstverlening waarmee we onze opdrachtgevers vergaand ontzorgen op ICT-gebied.

i³ groep

www.i3-groep.nl

i³ groep is een merkonafhankelijke leverancier, adviseur en beheerder op het gebied van informatie infrastructuren. Door explosieve datagroei en marktontwikkelingen heeft i³ groep zich de afgelopen jaren van server en storage integrator tot onafhankelijk adviseur en totaalaanbieder van IT-infrastructuur oplossingen (IaaS en PaaS) ontwikkeld.

www.migrationmatch.nl PMS 186 C 214 C 247 C 2603 C 2746 C

Logo 5 PMS

Migration Match is specialist in grootschalige en complexe ICTmigraties. Met onze geavanceerde migratie managementmethode M3© werken wij op projectbasis, waarbij cost control, advies en project evaluaties belangrijke pijlers zijn van onze dienstverlening. Migration Match maakt onderdeel uit van Conclusion, de meest veelzijdige zakelijke dienstverlener van Nederland met vier disciplines; Human Capital, Communication, Organisation en Technology. In multidisciplinaire teams delen wij onze kennis en talenten.

Smart Information Solutions www.smart-is.nl

Smart Information Solutions stelt organisaties in staat data om te zetten in inzichten. Deze inzichten helpen u sneller beslissingen te nemen en de zeilen van uw organisatie altijd optimaal in de wind te hebben staan. U kunt door deze inzichten slimmer acteren op de snel veranderende wereld om u heen en kosten besparen op uw datawarehouse omgeving. Smart Information Solutions is uw partner voor Workload, Business Intelligence en Business Analytics vraagstukken.

Tele2

www.tele2.nl

Enterprise Solutions, onderdeel van Tele2 Nederland, levert op maat gemaakte bereikbaarheidsoplossingen aan grootzakelijke gebruikers en overheidsinstanties. Hiervoor gebruikt Tele2 haar eigen landelijke glasvezel infrastructuur, een snel groeiend mobiel 4G netwerk en de kennis en ervaring van een gespecialiseerd team.

Verizon Business

www.verizonbusiness.com

Verizon Business: A global communications, IT, and security solutions partner to business and government, with one of the world’s most connected IP networks.

ManagementConsultancy Accenture

www.accenture.nl 

Accenture is een wereldwijd bedrijf voor management consulting, technology services en outsourcing. Wij werken met onze klanten samen om hen te helpen hun ambities te realiseren en een High Performance Business te worden en te blijven.

IBM Nederland BV www.ibm.com/nl

IBM is één van de wereldleiders op het gebied van IT Services en Consultancy. Meer dan 400.000 IBMers wereldwijd zijn betrokken bij het uitvinden en integreren van hardware, software en diensten om vooruitstrevende bedrijven, instellingen en mensen in staat te stellen succesvol te zijn. Computervermogen is niet langer voorbehouden aan computers in de traditionele zin van het woord. Er zitten chips in onze auto’s, onze huishoudelijke apparaten en onze camera’s. Zelfs onze snelwegen beginnen intelligent te worden en hetzelfde geldt voor medicijnen en levensmiddelen. Bovendien is alles met elkaar verbonden en beschikken we over nieuwe, krachtige systemen en geavanceerde analysemogelijkheden om bergen gegevens om te zetten in kennis, inzicht en bruikbare informatie. Hierdoor helpt IBM onze wereld slimmer te maken.

Mobile Application Management

IBM Nederland BV

Cloud Seven

IBM is één van de wereldleiders op het gebied van IT Services en Consultancy. Meer dan 400.000 IBMers wereldwijd zijn betrokken bij het uitvinden en integreren van hardware, software en diensten om vooruitstrevende bedrijven, instellingen en mensen in staat te stellen succesvol te zijn. Computervermogen is niet langer voor-

Cloud Seven is gespecialiseerd in het realiseren van Enterprise Mobility oplossingen waarmee smartphones, tablets, PC´s en laptops vanuit 1 oplossingen met 1 security model en 1 management systeem worden ontsloten voor de mobiele werker. Een belangrijk onderdeel daarvan is het ontsluiten van bedrijfsapplicaties op

www.ibm.com/nl



Migration Match

www.cloudseven.nl

n o v e m b e r

2 0 1 3

45

overview smartphones en tablets en advies over het te voeren beleid waaronder deze voorzieningen aan medewerkers beschikbaar kunnen worden gesteld.

PerformanceManagement Accenture

www.accenture.nl  Accenture is een wereldwijd bedrijf voor management consulting, technology services en outsourcing. Wij werken met onze klanten samen om hen te helpen hun ambities te realiseren en een High Performance Business te worden en te blijven.

Data Center Arnhem www.tdca.nl

Data Center Arnhem is een toonaangevend twin data center, waarbij opdrachtgevers kunnen rekenen op 99,9999% up-time, de allerbeste en laatste stand van datacenter techniek gecombineerd met persoonlijke service en advies. DCA heeft een track record van meer dan 15 jaar zero failures.

First8

www.first8.nl

First8 realiseert open source en maatwerk softwareoplossingen en is gespecialiseerd in financiële transacties, privacygevoelige informatie en informatiesystemen voor zowel de overheid als de private sector. Open Source en Open Standaarden passen volledig binnen de bedrijfsfilosofie waarbij Java het platform is, inclusief implementatie, beheer en onderhoud van applicaties. First8 maakt onderdeel uit van Conclusion, de meest veelzijdige zakelijke dienstverlener van Nederland met vier disciplines; Human Capital, Communication, Organisation en Technology. In multidisciplinaire teams delen wij onze kennis en talenten.

IBM Nederland BV www.ibm.com/nl

IBM is één van de wereldleiders op het gebied van IT Services en Consultancy. Meer dan 400.000 IBMers wereldwijd zijn betrokken bij het uitvinden en integreren van hardware, software en diensten om vooruitstrevende bedrijven, instellingen en mensen in staat te stellen succesvol te zijn. Computervermogen is niet langer voorbehouden aan computers in de traditionele zin van het woord. Er zitten chips in onze auto’s, onze huishoudelijke apparaten en onze camera’s. Zelfs onze snelwegen beginnen intelligent te worden en hetzelfde geldt voor medicijnen en levensmiddelen. Bovendien is alles met elkaar verbonden en beschikken we over nieuwe, krachtige systemen en geavanceerde analysemogelijkheden om bergen gegevens om te zetten in kennis, inzicht en bruikbare informatie. Hierdoor helpt IBM onze wereld slimmer te maken.

Inergy

SaaS Accenture

www.accenture.nl  Accenture is een wereldwijd bedrijf voor management consulting, technology services en outsourcing. Wij werken met onze klanten samen om hen te helpen hun ambities te realiseren en een High Performance Business te worden en te blijven.

CSC

www.csc.nl

Complexe bedrijfsvraagstukken vragen om innovatieve ICToplossingen. Ons toonaangevend portfolio brengt het beste uit de wereld bij u in bedrijf. Door onze sector- en technologiekennis te combineren, creëren we een end-to-end dienstverlening waarmee we onze opdrachtgevers vergaand ontzorgen op ICT-gebied.

Conclusion ICT Projects www.conclusion-ip.nl

Conclusion ICT Projects ontwikkelt innovatieve en webbased ICT-software op basis van turn key ICT-projecten. Als Microsoft Gold partner zijn wij specialist in e-HRM oplossingen (mobiliteit/ reorganisaties), interactieve portalen (internet/intranet/mobiel) en dossier- en workflowsystemen (cliëntvolgsystemen en elektronische patiëntendossiers). Conclusion ICT Projects maakt onderdeel uit van Conclusion, de meest veelzijdige zakelijke dienstverlener van Nederland met vier disciplines; Human Capital, Communication, Organisation en Technology. In multidisciplinaire teams delen wij onze kennis en talenten.

CTAC

www.ctac.nl  Ctac is een van de grootste SAP Gold Partners in de Benelux en Gold Partner van Microsoft. Wij bouwen op basis van deze marktleidende software op maat gemaakte templates voor specifieke sectoren. Daarnaast bieden we een breed spectrum van ICToplossingen zoals Business Intelligence, Warehouse Management en Customer Relationship Management. Wij completeren deze oplossingen met een uitgebreid portfolio van Hosting en Beheer, trainingen, detachering en consultancydiensten. Zo ontzorgt Ctac klanten op elk gebied.

Data Center Arnhem www.tdca.nl

Data Center Arnhem is een toonaangevend twin data center, waarbij opdrachtgevers kunnen rekenen op 99,9999% up-time, de allerbeste en laatste stand van datacenter techniek gecombineerd met persoonlijke service en advies. DCA heeft een track record van meer dan 15 jaar zero failures.

www.Inergy.nl

First8

SAS

First8 realiseert open source en maatwerk softwareoplossingen en is gespecialiseerd in financiële transacties, privacygevoelige informatie en informatiesystemen voor zowel de overheid als de private sector. Open Source en Open Standaarden passen volledig binnen de bedrijfsfilosofie waarbij Java het platform is, inclusief implementatie, beheer en onderhoud van applicaties. First8 maakt onderdeel uit van Conclusion, de meest veelzijdige zakelijke dienstverlener van Nederland met vier disciplines; Human Capital, Communication, Organisation en Technology. In multidisciplinaire teams delen wij onze kennis en talenten.

Inergy is een succesvolle partner in Cloud BI Services. Wij helpen organisaties meer rendement te halen uit hun core business en bedrijfsprocessen door inzicht te genereren uit alle informatie waarover zij (kunnen) beschikken. Onze Cloud BI Services helpen hen sneller en flexibeler te reageren op veranderingen in de markt. Onze klanten zijn grote en middelgrote organisaties in Retail, Finance, (online) Media en Logistiek. Ons kantoor is gevestigd in Woerden. Kijk voor meer informatie op www.inergy.nl .

www.sas.com

SAS is the leader in business analytics software and services, and the largest independent vendor in the business intelligence market. Through innovative solutions delivered within an integrated framework, SAS helps customers at more than 45,000 sites improve performance and deliver value by making better decisions faster. Since 1976 SAS has been giving customers around the world THE POWER TO KNOW®.

Software AG

www.softwareag.nl  Software AG is wereldwijd toonaangevend in Business Process Excellence en is bekend van onder andere ARIS, marktleidende software voor procesanalyse en enterprise architectuur – en webMethods, marktleidende software voor procesautomatisering (BPMS), B2B, applicatieintegratie en SOA. Het bedrijf levert software en diensten rond procesverbetering, architectuurmanagement, risicoen compliancemanagement, integratie en IT-modernisering.

46 t i j d s c h r i f t

i t

m a n a g e m e n t

www.first8.nl

IBM Nederland BV www.ibm.com/nl

IBM is één van de wereldleiders op het gebied van IT Services en Consultancy. Meer dan 400.000 IBMers wereldwijd zijn betrokken bij het uitvinden en integreren van hardware, software en diensten om vooruitstrevende bedrijven, instellingen en mensen in staat te stellen succesvol te zijn. Computervermogen is niet langer voorbehouden aan computers in de traditionele zin van het woord. Er zitten chips in onze auto’s, onze huishoudelijke apparaten en onze camera’s. Zelfs onze snelwegen beginnen intelligent te worden en hetzelfde geldt voor medicijnen en levensmiddelen. Bovendien is alles met elkaar verbonden en beschikken we over nieuwe, krachtige systemen en geavanceerde analysemogelijkheden om bergen gegevens om te zetten in kennis, inzicht en bruikbare informatie. Hierdoor helpt IBM onze wereld slimmer te maken.

Levi9

www.levi9.com/

Levi9 IT Services is een Nederlands IT-servicesbedrijf dat van nearshoring zijn specialisme heeft gemaakt. 350 hoogopgeleide IT-specialisten werken in vier delivery centra in Centraal- en OostEuropa. Het bedrijf levert drie soorten diensten: detachering op afstand, ontwikkelprojecten en de uitvoering van applicatiebeheer en onderhoud.

SAS

www.sas.com

SAS is the leader in business analytics software and services, and the largest independent vendor in the business intelligence market. Through innovative solutions delivered within an integrated framework, SAS helps customers at more than 45,000 sites improve performance and deliver value by making better decisions faster. Since 1976 SAS has been giving customers around the world THE POWER TO KNOW®.

T-Systems

www.t-systems.nl

Met een wereldwijde infrastructuur van datacentra en netwerken levert T-Systems ICT-diensten aan internationale ondernemingen en publieke instellingen. Op basis hiervan biedt de dochteronderneming van Deutsche Telekom geïntegreerde oplossingen die bijdragen aan een betere communicatie tussen bedrijven en binnen de samenleving. Circa 45.300 medewerkers bij T-Systems voegen aantoonbare waarde toe aan de kernactiviteiten van hun klanten over de gehele wereld door het combineren van industrieexpertise en ICT-innovaties.

SoftwareDevelopment

uit van Conclusion, de meest veelzijdige zakelijke dienstverlener van Nederland met vier disciplines; Human Capital, Communication, Organisation en Technology. In multidisciplinaire teams delen wij onze kennis en talenten.

CTAC

www.ctac.nl  Ctac is een van de grootste SAP Gold Partners in de Benelux en Gold Partner van Microsoft. Wij bouwen op basis van deze marktleidende software op maat gemaakte templates voor specifieke sectoren. Daarnaast bieden we een breed spectrum van ICToplossingen zoals Business Intelligence, Warehouse Management en Customer Relationship Management. Wij completeren deze oplossingen met een uitgebreid portfolio van Hosting en Beheer, trainingen, detachering en consultancydiensten. Zo ontzorgt Ctac klanten op elk gebied.

IBM Nederland BV www.ibm.com/nl

IBM is één van de wereldleiders op het gebied van IT Services en Consultancy. Meer dan 400.000 IBMers wereldwijd zijn betrokken bij het uitvinden en integreren van hardware, software en diensten om vooruitstrevende bedrijven, instellingen en mensen in staat te stellen succesvol te zijn. Computervermogen is niet langer voorbehouden aan computers in de traditionele zin van het woord. Er zitten chips in onze auto’s, onze huishoudelijke apparaten en onze camera’s. Zelfs onze snelwegen beginnen intelligent te worden en hetzelfde geldt voor medicijnen en levensmiddelen. Bovendien is alles met elkaar verbonden en beschikken we over nieuwe, krachtige systemen en geavanceerde analysemogelijkheden om bergen gegevens om te zetten in kennis, inzicht en bruikbare informatie. Hierdoor helpt IBM onze wereld slimmer te maken.

Accenture

Levi9

Accenture is een wereldwijd bedrijf voor management consulting, technology services en outsourcing. Wij werken met onze klanten samen om hen te helpen hun ambities te realiseren en een High Performance Business te worden en te blijven.

Levi9 IT Services is een Nederlands IT-servicesbedrijf dat van nearshoring zijn specialisme heeft gemaakt. 350 hoogopgeleide ITspecialisten werken in vier delivery centra in Centraal- en Oost-Europa. Het bedrijf levert drie soorten diensten: detachering op afstand, ontwikkelprojecten en de uitvoering van applicatiebeheer en onderhoud.

www.accenture.nl 

AMIS

www.amis.nl

AMIS is de Oracle expert die klanten optimaal service biedt en hun IT verder helpt. Samen realiseren, dat is waar het om gaat. We helpen relaties om investeringen in Oracle technologie zo effectief en economisch mogelijk in te zetten en een bijdrage te laten leveren aan het succes van hun organisatie. Met advisering, detachering, projecten, beheer en opleidingen ondersteunen we onze klanten met Continuïteit, Flexibiliteit en Modernisering van Oracle databaseen applicatie omgevingen. AMIS maakt onderdeel uit van Conclusion, de meest veelzijdige zakelijke dienstverlener van Nederland met vier disciplines; Human Capital, Communication, Organisation en Technology. In multidisciplinaire teams delen wij onze kennis.

Cloud Seven

www.cloudseven.nl

Cloud Seven is gespecialiseerd in het realiseren van Enterprise Mobility oplossingen waarmee smartphones, tablets, PC´s en laptops vanuit 1 oplossingen met 1 security model en 1 management systeem worden ontsloten voor de mobiele werker. Een belangrijk onderdeel daarvan is het ontsluiten van bedrijfsapplicaties op smartphones en tablets en advies over het te voeren beleid waaronder deze voorzieningen aan medewerkers beschikbaar kunnen worden gesteld.

www.levi9.com/

NetRom Software BV www.netrom.nl

NetRom Software verleent nearshore IT-diensten vanuit Roemenië. Dankzij het zelf ontwikkelde Outsourcing Development Framework (ODF) is het ontwikkelproces volledig transparant. Nederlands management on site, solide testprocedures, voldoende schaalgrootte en een no cure / no pay garantie maken Netrom Software een betrouwbare partner. Multiple Microsoft Gold and Silver Competencies en ISO 9001 gecertificeerd.

Testing Accenture

www.accenture.nl  Accenture is een wereldwijd bedrijf voor management consulting, technology services en outsourcing. Wij werken met onze klanten samen om hen te helpen hun ambities te realiseren en een High Performance Business te worden en te blijven.

CSC

www.csc.nl

Complexe bedrijfsvraagstukken vragen om innovatieve ICToplossingen. Ons toonaangevend portfolio brengt het beste uit de wereld bij u in bedrijf. Door onze sector- en technologiekennis te combineren, creëren we een end-to-end dienstverlening waarmee we onze opdrachtgevers vergaand ontzorgen op ICT-gebied.

Conclusion ICT Projects www.conclusion-ip.nl

Conclusion ICT Projects ontwikkelt innovatieve en webbased ICT-software op basis van turn key ICT-projecten. Als Microsoft Gold partner zijn wij specialist in e-HRM oplossingen (mobiliteit/ reorganisaties), interactieve portalen (internet/intranet/mobiel) en dossier- en workflowsystemen (cliëntvolgsystemen en elektronische patiëntendossiers). Conclusion ICT Projects maakt onderdeel



n o v e m b e r

2 0 1 3

47

service

colofon Tijdschrift IT Management Hoofdredactie Arnoud van Gemeren E-mail [email protected] Website www.titm.nl Eindredacteur Yvette Polman Fotografie Mark van der Brink, Erik Fecken, Roelof Pot, Marcel Willems Vormgeving Mathieu Westerveld Drukker PRinterface, Leiderdorp Vaste medewerkers Hans Lamboo, Paul van der Linden, Henny van der Pluijm, Sytse van der Schaaf, Ferry Waterkamp, Arjan Zwanenburg Adviesraad Nard van Breemen (Corio), Frank Heijtlager (MCXess), Sander Hoogendoorn (Capgemini), Rudolf Liefers (KMPG Equaterra), Paul van der Linden (Accenture), Arthur Roumimper (Manpower), Bart Stofberg (Quint Wellington Redwood), Rens van der Vorst (Fontys University). Uitgever Rob Beijleveld ([email protected]) Tel. 06-51531551 ICT Media BV Magistratenlaan 184 5223 MA ‘s-Hertogenbosch T 073-6140070 F 073-6129997

Publiceren

TITM is er voor leidinggevenden in de ict. In TITM vindt u prikkelende columns, no-nonsense vakinformatie en boeiende interviews met opinion leaders of collega’s bij andere organisaties. Zelf een bijdrage leveren of geïnterviewd worden over een project of een aanbesteding? Met name IT-managers aan de afnemerszijde van de markt worden van harte uitgenodigd contact met de redactie op te nemen. Stuur een mail met een beknopt voorstel naar: [email protected]. De redactie neemt dan snel contact met u op!

TITM in 2013

TITM verschijnt tweemaandelijks. In de maanden dat TITM niet verschijnt, komt CIO Magazine uit, eveneens een uitgave van ICT Media.

Sales & Marketing Bart de Vaan ([email protected]) Tel. 073-6140070 Advertenties Jeffrey Ploeg ([email protected]) Tel. 073-6140070 Traffic advertenties Daniëlle Westerhout ([email protected]) Tel. 073-6140070 Abonnementen Een abonnement in Nederland kost 75 euro per jaar exclusief btw. Prijswijzigingen voorbehouden. Zie: www.cioportal.nl Opgave en vragen over abonnementen: ICT Media BV Magistratenlaan 184 5223 MA ’s-Hertogenbosch Tel. 073-6140070 Fax. 073-6129997 Site: www.cioportal.nl/2050/Magazines voor abonneren of [email protected] voor adreswijzigingen en opzeggingen.

Nr. 6

Beëindigen abonnement TITM is een vakblad. Daarom hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan ervan uit dat het blad ontvangen wordt uit hoofde van beroep. Hierdoor wordt een abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Opzegging (uitsluitend schriftelijk of via [email protected]) dient 30 dagen voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn.

Nr. 7

Aanlevering van artikelen Inzending van een artikel naar de redactie ter publicatie houdt in dat de auteur akkoord gaat met de volgende voorwaarden: - de auteur heeft het volledige auteursrecht op het werk; - het artikel is niet eerder, in welke taal dan ook, gepubliceerd; - met publicatie wordt geen geheimhoudingsplicht geschonden; - de auteur zal het artikel niet zonder schriftelijke toestemming van de uitgever elders publiceren.

Thema: Informationtrends Thema: Technologytrends Deadline: 1 november Verschijnt: december Jaarboek Information Trends 2014 Jaarlijkse uitgave over innovatie met IT, architectuur, performancemanagement, informatieplanning en procesmanagement. Ook de nieuwste trends en ontwikkelingen op het gebied van business information technology (tools en applicaties). Deadline: 10 januari 2014 Verschijnt: maart 2014

Artikelen herpubliceren? Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever is het niet toegestaan om artikelen uit dit blad geheel of gedeeltelijk over te nemen in eigen of andere media (zoals tijdschriften, websites en intranet). Geen toestemming is nodig om van een artikel de titel en inleiding over te nemen (circa 50 woorden) onder de voorwaarde dat er een goed zichtbare en werkende link of verwijzing naar de website van dit blad wordt geplaatst. © ICT Media BV, ‘s-Hertogenbosch 2013 Zonder voorafgaande toestemming van ICT Media BV is het niet toegestaan om door ICT Media BV gepubliceerde artikelen, onderzoeken of gedeelten daarvan over te nemen, te (doen) publiceren of anderszins openbaar te maken of te verveelvoudigen.

Thema: Dat deel van TITM dat gaat over innovatie-informatie-applicaties. Thema: Dat deel van TITM dat gaat over technologie-beheer-security. 

n o v e m b e r

2 0 1 3

49