Klimaatactieplan In het kader van het behalen van de doelstellingen van het Burgemeestersconvenant
2
1.
Inhoud
1.
Inhoud .............................................................................................................................................................................................................................................. 3
2.
Inleiding............................................................................................................................................................................................................................................ 5
3.
Huidige situatie ................................................................................................................................................................................................................................ 7 3.1.
Nulmeting uitstoot broeikasgassen .............................................................................................................................................................................................. 7
4.
Monitoring van het klimaatbeleid ................................................................................................................................................................................................... 10
5.
Geplande acties en maatregelen ................................................................................................................................................................................................... 11
6.
5.1.
Woningen ................................................................................................................................................................................................................................... 11
5.2.
Tertiaire sector ........................................................................................................................................................................................................................... 19
5.3.
Bedrijven .................................................................................................................................................................................................................................... 23
5.4.
Landbouw .................................................................................................................................................................................................................................. 29
5.5.
Particulier en commercieel vervoer ........................................................................................................................................................................................... 32
5.6.
Lokale energieproductie ............................................................................................................................................................................................................ 39
5.7.
Gemeente als organisatie .......................................................................................................................................................................................................... 41
5.8.
Betrokkenheid van burgers en stakeholders ............................................................................................................................................................................. 47 Financiële aspecten ....................................................................................................................................................................................................................... 50
Bijlage 1: Lijst van gebruikte afkortingen ................................................................................................................................................................................................... 52
3
4
2.
Inleiding
Foto: Leo de Nijn
Burgemeestersconvenant Op 12 december 2014 ondertekenden de burgemeesters van Berlaar, Bornem, Duffel, Puurs, Sint-Amands, Sint-Katelijne-Waver en Willebroek het Europese Covenant of Mayors (Burgemeestersconvenant). Het burgemeestersconvenant is een initiatief van de Europese Commissie. Het is een oproep naar steden en gemeenten om mee te werken aan de Europese inspanningen om de uitstoot van broeikasgassen (voornamelijk toegespitst op CO2) te verminderen. Als lokale besturen het burgemeestersconvenant ondertekenen, engageren ze zich om: 1. de energie-efficiëntie en het gebruik van hernieuwbare energie op het grondgebied te verhogen. Lokale besturen vullen dit zelf in volgens lokale noden en opportuniteiten; 2. een CO2-inventaris op te stellen (nulmeting) en een gebiedsdekkend lokaal energieactieplan; 3. een vermindering van 20 % CO2 na te streven tegen 2020; 4. de diverse actoren (burgers, maatschappelijk middenveld, andere overheden, bedrijven) te betrekken (participatie); 5. de boodschap van het burgemeestersconvenant verder uit te dragen en te participeren aan nationale en internationale evenementen en overlegfora van burgemeesters.
5
Samenwerking De 7 gemeenten kiezen bewust voor een bovenlokale samenwerking. Een regionale samenwerking werd opgestart onder coördinatie van IGEMO (territoriaal coördinator voor het Burgemeesterconvenant) samen met de partners provincie Antwerpen en distributienetbeheerder Eandis. Er werd gekozen voor een gezamenlijke doelstelling (-20% CO2), het gezamenlijk ondertekenen van het burgemeestersconvenant en de gezamenlijke opmaak van een actieplan. Het zal echter vooral in de concrete uitvoering van de acties en maatregelen zijn dat er efficiëntiewinsten geboekt zullen worden. We denken daarbij aan het gezamenlijk uitvoeren van groepsaankopen voor particulieren, woningrenovatie, mobiliteitsprojecten, communicatie,… De gemeenten zullen ook samen afspraken maken met bovenlokale actoren voor CO2- reductie bij bedrijven, woningen en openbaar vervoer. Dit moet leiden tot meer initiatieven op deze terreinen. Samenwerking betekent echter niet dat elke gemeente identiek is. Elke gemeente zal individuele accenten leggen in de uitvoering van acties en maatregelen. Elk van de 7 gemeenten engageert zich om op haar eigen grondgebied een vermindering van 20% van de CO2-uitstoot te behalen. Bondgenoten Om de gemeentelijke klimaatambities te realiseren zoeken de gemeenten bondgenoten. Een gemeente kan dan wel de eigen gebouwen en infrastructuur klimaatvriendelijker maken of de fietsinfrastructuur verbeteren, maar de inspanningen van burgers, bedrijven, verenigingen, scholen, … zullen een veel grotere impact hebben op de CO2-uitstoot. Burgers, bedrijven, middenveld en lokale actoren zijn dus belangrijke bondgenoten. Met de ondertekening van het burgemeestersconvenant willen de lokale besturen dan ook een kader aanreiken en een sterk signaal geven om actief te participeren met als opzet de energie-efficiëntie in de regio te helpen verbeteren en om duurzame energieprojecten op te zetten. Zo werd een regionaal platform opgestart waar de diverse stakeholders en actoren elkaar ontmoeten en een voedingsbodem kan worden gevonden voor nieuwe initiatieven en samenwerkingsverbanden. Stevige basis om op verder te bouwen De afgelopen jaren hebben de 7 gemeenten al heel wat inspanningen geleverd om te werken aan een lokaal energie- en klimaatbeleid (eigen werking, draagvlak creëren bij de burgers, scholen, verenigingen…). Enkele voorbeelden: -
Samenaankopen voor dak- en muurisolatie, zonnepanelen…; Energiezorg & - boekhouding voor de gemeentelijke gebouwen; Energiezuinige renovaties; Aankoop en promotie van groene stroom; Goedkope energieleningen; Uitvoeren van energiescans bij gezinnen; Woon- en energiewinkel; Bouwadvies voor particulieren; Informatie en sensibilisatie naar diverse doelgroepen (burgers, scholen, verenigingen); Ontwikkelen van duurzame bedrijventerreinen en woongebieden; Aankoop van milieuvriendelijke voertuigen; ….
Door verder te bouwen op deze bestaande initiatieven kan al een significante CO2-reductie worden gerealiseerd. Alle 7 gemeenten nemen ook deel aan de provinciale campagne Klimaatneutrale Organisatie 2020, die streeft naar CO2-reductie en klimaatneutraliteit binnen de eigen gemeentelijke diensten. Een campagne die dan ook perfect past binnen de doelstellingen van het burgemeestersconvenant.
6
3.
3.1.
Huidige situatie
Nulmeting uitstoot broeikasgassen
Om doelstellingen voor CO 2-reductie te kunnen formuleren en de effecten van het klimaatbeleid te kunnen opvolgen, is inzicht nodig in de grootte en bronnen van de huidige CO2-uitstoot op het grondgebied van de 7 gemeenten. Daarvoor is een inventaris opgemaakt van de broeikasgasemissies, een zogenaamde nulmeting. De inventaris geeft voor elke sector zijn aandeel in de totale CO2-uitstoot weer. Het gehanteerde referentiejaar is 2012. Dit zijn de meest recente beschikbare gegevens. De nulmeting werd opgesteld met behulp van de generieke tool die VITO ontwikkelde in opdracht van het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse overheid, aangevuld met beschikbare gemeentespecifieke gegevens. Het is belangrijk om te vermelden dat deze broeikasgasinventaris niet alle CO 2-uitstoot op het grondgebied bevat: Bedrijven die onder het Europese systeem van verhandelbare emissierechten (EU Emissions Trading System of ETS) vallen, worden er niet in opgenomen omdat ze het lokale beleidsniveau overstijgen. Het ETS-systeem is een hoeksteen van het Europese beleid om klimaatverandering aan te pakken en spitst zich toe op de reductie van industriële broeikasgassen. Op het vlak van regelgeving en beleid kan een lokale overheid hier weinig aan toevoegen. Ook de uitstoot van scheepvaart, het treinverkeer en het transport via autosnelwegen wordt niet meegerekend omdat een lokale overheid hier weinig of geen invloed op heeft. Ook de emissies veroorzaakt door de veeteelt worden niet opgenomen in de inventaris. In de cijfers wordt evenmin de CO2-uitstoot opgenomen gerelateerd aan het verbruik van consumptiegoederen (productie, transport). Heel wat consumptiegoederen worden immers niet geproduceerd op ons grondgebied. Het niet opnemen van deze uitstoot in de broeikasgasinventaris betekent geenszins dat we deze emissies zomaar willen negeren. Tijdens de uitvoering van het klimaatactieplan zal er ook maximaal rekening gehouden worden met de impact van beslissingen, acties en maatregelen op deze emissies.
7
Figuur 1: Aandeel CO2-uitstoot per sector Woningen zijn goed voor 24% van de totale CO2-uitstoot, net als de industrie (24%), gevolgd door het particulier en commercieel vervoer (19%), de landbouw (18%) en de tertiaire sector (13%). De werking van de gemeentelijke diensten en de openbare verlichting zijn goed voor slechts 1% van de gemeentelijke CO 2-uitstoot, net als de uitstoot van het openbaar vervoer. We kunnen besluiten dat bij gebouwen het meeste CO₂ bespaard kan worden: woningen en bedrijven stoten samen 48% uit. Tel daarbij de tertiaire gebouwen en landbouwbedrijven: meer dan de helft van de CO2-uitstoot is toe te schrijven aan gebouwen. Door het optellen van de emissies van de verschillende sectoren bekomen we de totale CO 2-emissies van de 7 gemeenten. De totale broeikasgasuitstoot voor het jaar 2012 bedraagt 746 000 ton CO2. Een reductie van 20% tegen 2020 betekent een vermindering van de CO2-uitstoot met +/- 150 000 ton. Elk van de 7 gemeenten en steden hebben een ander CO2-profiel. De uitstoot varieert sterk per gemeente. Deze verschillen hebben meerdere oorzaken. Uiteraard speelt de grootte van de gemeente en het inwonersaantal een zeer grote rol. Daarnaast is de invloed van de land- en tuinbouwsector in Sint-Katelijne-Waver, Duffel en Berlaar vrij groot. In Puurs, Bornem, Willebroek en Dufffel is de invloed van de industrie dan weer vrij groot. Ook de aanwezigheid van grote verkeersassen heeft een vrij grote impact op de CO2-uitstoot.
8
Figuur 2: Aandeel sectoren in de totale CO2-uitstoot van de 7 gemeenten
9
4.
Monitoring van het klimaatbeleid
Om de uitvoering van de geplande acties en maatregelen, de reductie van CO2 en het bereiken van de vooropgestelde doelstellingen op te volgen, wordt er monitoring voorzien. In het kader van het Burgemeestersconvenant wordt er op regelmatige basis teruggekoppeld over de voortgang van het gemeentelijk klimaatbeleid: - 2-jaarlijks dient een voortgangsrapport opgemaakt te worden met een stand van zaken van de uitgevoerde acties - Elke 4 jaar dient ook een nieuwe emissie-inventaris van broeikasgassen opgemaakt te worden. VITO levert in opdracht van de Vlaamse overheid jaarlijks data aan voor de berekening van de gemeentelijke CO2-uitstoot. Dankzij deze continue beschikbaarheid van gegevens kan er jaarlijks een stand van zaken opgemaakt worden van de gemeentelijke broeikasgasuitstoot en kan de evolutie van de broeikasgasuitstoot nauwgezet opgevolgd worden. In het kader van de provinciale campagne ‘Klimaatneutrale organisatie 2020’ maken de gemeenten 2-jaarlijks een broeikasgasinventaris voor de eigen organisatie op. Deze gegevens kunnen eenvoudig worden geïntegreerd in de berekening van de CO2-uitstoot voor het volledige grondgebied.
10
5.
Geplande acties en maatregelen
5.1.
Woningen
Uitdaging Elke woning heeft energie nodig voor verwarming, warm water en verlichting. Het energieverbruik van de huishoudens is in onze gemeenten verantwoordelijk voor 24 procent van de CO2-uitstoot. Niet alleen CO2, maar ook andere milieuverontreinigende stoffen veroorzaakt door de verbranding van fossiele brandstoffen gaan de lucht in, met een impact op onze gezondheid. Het herbekijken van de energievraag van woningen is bijgevolg één van de belangrijke uitdagingen van het gemeentelijk beleid. Niet enkel om klimaatwijziging tegen te gaan, maar ook uit bezorgdheid voor onze gezondheid, het wooncomfort en de betaalbaarheid van onze energie. Belgische huizen verslinden elk jaar gemiddeld bijna 350 kWh/m 2. Dat is erg veel vergeleken met onze buurlanden en maar liefst 72% meer dan het Europese gemiddelde. Ter illustratie: een zuinige nieuwbouwwoning verbruikt gemiddeld 50 à 60 kWh/m² en een passiefbouw slechts 15 kWh/m². Het is dus belangrijk om het tempo van verbouwingen naar meer energie-efficiënte woningen te stimuleren en op te drijven. Gebouwen die vandaag ontworpen en gebouwd worden, zijn bedoeld om tientallen jaren mee te gaan. De kans die men met nieuwbouw heeft om ambitieuze en toekomstgerichte keuzes te maken m.b.t. energie, moet dan ook nu al aangegrepen worden. Ambitie en strategie De doelstelling is om binnen deze sector een reductie van de CO 2-uitstoot met 20% te realiseren. Om deze klimaatambities waar te kunnen maken, zullen we inzetten op twee sporen: de energievraag van de woningen reduceren enerzijds, en overschakelen op hernieuwbare energie anderzijds. Voor nieuwbouw heeft de Vlaamse overheid een verstrengingspad opgesteld dat leidt naar bijna energieneutraal (BEN) bouwen tegen 2021. Als lokale overheid kunnen we vooral invloed hebben op projecten waar we zelf in betrokken zijn en kunnen we daar vervolgens hogere ambities nastreven. Voor bestaande woningen zullen we vooral inzetten op het opdrijven van het aantal energierenovaties. Om de CO2-uitstoot van de woningen te reduceren zullen we inzetten op volgende speerpunten:
Stimuleren van energie-efficiëntie en rationeel energieverbruik Stimuleren van energierenovatie van woningen door communicatie & sensibilisering Inwoners enthousiast maken voor energierenovaties via bewustmaking, kennisopbouw en het geven van goede voorbeelden. Drempels voor energierenovatie verlagen door advies, begeleiding en kennisverspreiding Financiële drempels voor energierenovatie verlagen Stimuleren van energieneutraal bouwen bij nieuwbouw Maximaal gebruik van het bestaand patrimonium Stimuleren van de toepassing van hernieuwbare energiebronnen
11
12
Acties
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Mogelijke partners
Alle gemeenten
Stimuleren van energie-efficiëntie en rationeel energieverbruik
nr.
Omschrijving actie
timing
1
Betrokkenheid en groepsdynamiek bij inwoners creëren door collectieve acties
2
Organiseren van infosessies rond energie besparen, isoleren, energiezuinig (ver)bouwen, hernieuwbare energie,… (eventueel gekoppeld aan concrete acties zoals groepsaankopen)
Eandis, KampC, IGEMO
3
Doorgaan met de energiejacht campagne en ze uitbreiden naar sociale doelgroepen
Bond Beter Leefmilieu
4
Inwoners sensibiliseren om rationeel om te gaan met energie. Voorzien van specifieke acties naar bepaalde doelgroepen (allochtone bevolking)
Lokale verenigingen, Eandis, Provincie Antwerpen
x
2015-2020
5
Bestaande initiatieven en ondersteuningsmogelijkheden beter bekend maken bij de bevolking (bv. groepsaankopen, advies duurzaam bouwen, website Ecobouwers.be, EnergieID, Woon- en energiewinkels,…)
Provincie Antwerpen
x
2015-2020
6
Advies verschaffen aan inwoners over energiebesparende technieken & materialen (isolatie, verwarming, hernieuwbare energie,...)
KampC, IGEMO, Eandis
x
2015-2020
x
2015-2020
x
2015-2020
x
x
2015-2020
13
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Alle gemeenten
Stimuleren van energierenovatie van woningen door communicatie & sensibilisering
nr.
Omschrijving actie
Mogelijke partners
timing
7
Goede voorbeelden van energierenovaties in de kijker zetten
KampC, Bond Beter Leefmilieu, Passiefhuisplatform
x
2015-2020
8
Sensibiliseren van specifieke doelgroepen (oudere woningeigenaars, verhuurders,…) ivm het uitvoeren van energiebesparende maatregelen in hun woning
OCMW, Thuiszorgorganisaties, OKRA, IGEMO, Eandis
x
2015-2020
9
Communiceren over verplichtingen (bv. de verplichting om daken van huurwoningen te isoleren) en het afschaffen van overheidspremies om woningeigenaars te stimuleren om snel over te gaan tot actie
IGEMO
x
2015-2020
10
Energieverlies zichtbaar maken via de uitvoering van energiescans, audits, thermografische onderzoeken,…
IGEMO, KampC
x
2015-2020
14
Willebroek
13
Sint-Katelijne-Waver
Ontwikkelen van een online tool (voor berekening van de energetische staat van je woning, welke maatregelen men kan nemen, wat deze maatregelen kosten en opbrengen, info over premies,…)
Sint-Amands
12
Puurs
Inzetten op energierenovatie met focus op oudere/slecht geïsoleerde woningen.
Duffel
11
Mogelijke partners
Bornem
Omschrijving actie
Berlaar
nr.
Alle gemeenten
Drempels voor energierenovatie verlagen door advies, begeleiding en kennisverspreiding
timing
x
2015-2020
IGEMO, KampC,…
x
2015-2020
Promoten van duurzaam (ver)bouwadvies
KampC
x
2015-2020
14
Inwoners ondersteunen bij het energiezuinig maken hun woning met informatie, advies, begeleiding,…
KampC, IGEMO
x
2015-2020
15
Begeleiden/ondersteunen van collectieve energierenovatieprojecten met privé-eigenaars op wijkniveau
IGEMO, KampC, Eandis
x
2015-2020
16
Begeleiden/ondersteunen van collectieve energierenovatieprojecten met sociale huisvestingsmaatschappijen
IGEMO, KampC, Sociale huisvestingsmaatschap pijen
x
2015-2020
15
Puurs
Sint-Amands
x
x
x
Willebroek
Duffel
x
Sint-Katelijne-Waver
Bornem
Berlaar
Mogelijke partners
Alle gemeenten
Financiële drempels voor energierenovatie verlagen
nr.
Omschrijving actie
17
Voorzien van premies om specifieke energiebesparende maatregelen te stimuleren of specifieke doelgroepen te stimuleren om maatregelen uit te voeren
18
Bekend maken van bestaande premies en steunmaatregelen voor energiebesparende maatregelen
IGEMO, KampC, Eandis
x
2015-2020
19
Organiseren van groepsaankopen (isolatie, groene stroom, zonnepanelen,…)
Provincie Antwerpen, IGEMO
x
2015-2020
20
Isoleren van huurwoningen via sociale (dak)isolatieprojecten
IGEMO, Natuur en landschapszorg
x
2015-2020
21
Onderzoeken van mogelijke financiering van energierenovaties via ESCo-formules of andere alternatieven
x
2015-2020
22
Promoten en aanbieden van de Vlaamse energielening
x
2015-2020
IGEMO, Vlaams Energieagentschap
x
timing 2015-2020
16
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Alle gemeenten
Stimuleren van energieneutraal bouwen bij nieuwbouw
nr.
Omschrijving actie
Mogelijke partners
23
Stimuleren en promoten van energiezuinige nieuwbouw en verbouwing (reeds voor de opmaak van de eerste plannen, via architecten, notarissen, bouwadvies,…)
Architectenverenigingen KampC
x
2015-2020
24
Bij de keuze van het verwarmingstype van nieuwe sociale woningen rekening houden met de uitstoot van broeikasgassen
OCMW, Huisvestingsmaatschappijen
x
2015-2020
25
Inrichten van energie-efficiënte verkavelingen, waar rekening wordt gehouden met energie-efficiëntie (compactheid, zongerichtheid, nieuwe technologieën, warmtenetten,…)
Provincie Antwerpen, Eandis, IGEMO
x
2015-2020
26
Onderzoeken van de mogelijkheid om een centrale energieproductieinstallatie aan te leggen in de nieuwe woonwijk Maenhoevevelden
IGEMO
x
timing
2015-2020
17
Inrichten en promoten van gemeenschapsruimtes voor thuiswerkers, gepensioneerden,….
Willebroek
30
Sint-Katelijne-Waver
Stimuleren van verschillende vormen van woningdelen: cohousing, kangeroewoningen, hybride woningmarkt, woningopdeling,...
Sint-Amands
29
Puurs
Meer inzetten op inbreiding van woningen in plaats van bijkomende verkavelingen aan te leggen
Duffel
28
timing
x
2015-2020
Provincie Antwerpen, IGEMO
x
2015-2020
Vlaamse overheid
x
2015-2020 x
x
Duffel
Via positieve campagnes het opwaarderen (via energiebesparende investeringen) en het terug gebruiken van leegstaande panden stimuleren
Bornem
27
Mogelijke partners
Bornem
Omschrijving actie
Berlaar
nr.
Alle gemeenten
Maximaal inzetten op het energiezuiniger maken van het bestaand patrimonium
x
2015-2020
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Berlaar
Mogelijke partners
Alle gemeenten
Stimuleren van de toepassing van hernieuwbare energiebronnen
nr.
Omschrijving actie
timing
31
Stimuleren en faciliteren van het opwekken van hernieuwbare energie op wijk- of straatniveau
x
2015-2020
32
Promoten van de toepassing van hernieuwbare energiebronnen (zonneboiler, PV-panelen, warmtepomp,…)
x
2015-2020
18
5.2.
Tertiaire sector
Uitdaging De tertiaire sector is een diverse groep en bestaat uit handelaars, horeca, kantoren, scholen, gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening, gemeenschaps- sociale en persoonlijke dienstverlening,… Het energieverbruik van de tertiaire sector is verantwoordelijk voor 13 procent van de CO2-uitstoot van de 7 gemeenten. Veel van de gebouwen binnen de tertiaire sector zijn slecht geïsoleerd en hebben verouderde technische installaties. Het besparingspotentieel in deze sector is dan ook nog erg groot. Ambitie en strategie Binnen de tertiaire sector is de doelstelling om een reductie van de CO2-uitstoot met 20% te realiseren. De gemeenten zullen een actieve rol opnemen bij het ondersteunen van deze sector om hun CO2-uitstoot te reduceren. Hierbij zullen bestaande acties voortgezet worden en nieuwe initiatieven gelanceerd worden. De scholen worden hierbij als een prioritaire doelgroep beschouwd omdat naast het zuiver energetische aspect ook het educatieve aspect een rol speelt. De belangrijkste speerpunten waar binnen deze sector op zal ingezet worden zijn:
Stimuleren van energie-efficiëntie en rationeel energieverbruik Stimuleren van energierenovatie en energiezuinige nieuwbouw Stimuleren van de toepassing van hernieuwbare energiebronnen
19
Acties
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Mogelijke partners
Alle gemeenten
Stimuleren van energie-efficiëntie en rationeel energieverbruik
nr.
Omschrijving actie
33
Uitreiken van een jaarlijkse beloning/erkenning voor scholen die acties ondernemen om het energieverbruik te doen dalen
x
2015-2020
34
Eigenaars van tertiaire gebouwen stimuleren om een energieaudit en/of thermografisch onderzoek te laten uitvoeren
x
2015-2020
35
Handelaars, kantoren, ziekenhuizen sensibiliseren over energieverspilling (openstaande deuren, doven buitenverlichting,…)
x
2015-2020
36
Stimuleren/faciliteren van de samenwerking van scholen, ziekenhuizen,... met ESCo's om energiebesparende maatregelen uit te voeren
x
2015-2020
37
Sensibilisatieacties uitvoeren in scholen (via kinderen worden ook ouders bereikt)
x
2015-2020
UNIZO
MOS, IGEMO
timing
20
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Alle gemeenten
Stimuleren van energierenovatie en energiezuinige nieuwbouw
nr.
Omschrijving actie
Mogelijke partners
timing
38
Scholen stimuleren om energiebesparende maatregelen uit te voeren in hun gebouwen door ze te informeren, adviseren en begeleiden/coachen.
Provincie Antwerpen, IGEMO
x
2015-2020
39
Stimuleren van energierenovatie van bestaande gebouwen (via communicatie, adviesverlening,…)
Unizo, KampC
x
2015-2020
40
Voorbeeldprojecten in de kijker zetten (scholen, kantoren, handelaars,…)
Unizo
x
2015-2020
41
Het (bij)bouwen van nieuwe gebouwen vermijden door herinvulling van bepaalde ruimtes of het gebruik van ruimtes van naburige gebouwen (bv. schoolgebouwen)
x
2015-2020
21
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Alle gemeenten
Stimuleren van de toepassing van hernieuwbare energiebronnen
nr.
Omschrijving actie
Mogelijke partners
timing
42
Eigenaars van tertiaire gebouwen stimuleren om hernieuwbare energie toe te passen (via communicatie, adviesverlening,…)
KampC
x
2015-2020
43
Eigenaars van tertiaire gebouwen stimuleren om zonnepanelen te plaatsen op hun daken (via communicatie, adviesverlening,…)
KampC
x
2015-2020
44
Ziekenhuizen/rusthuizen stimuleren om innovatieve technieken (bv. WKK) toe te passen (via communicatie, adviesverlening,…)
KampC
x
2015-2020
22
5.3.
Bedrijven
Uitdaging Het energieverbruik van de bedrijven is in onze gemeenten verantwoordelijk voor 24 procent van de CO2-uitstoot. Dit varieert echter sterk per gemeente. In Puurs, Bornem, Willebroek en Duffel is het aandeel van de sector bedrijven in de CO2-uitstoot relatief hoog. In Sint-Amands, Berlaar en Sint-Katelijne-Waver is dit aandeel veel lager. In de regio zijn er een 6-tal energie-intensieve bedrijven die onder het verplichte EU Emissions Trading System, het verhandelbare emissierechtensysteem van de Europese Unie vallen. Het ETS-systeem is een hoeksteen van het Europese beleid om klimaatverandering aan te pakken en spitst zich toe op de reductie van industriële broeikasgassen. Op het vlak van regelgeving en beleid kan een lokale overheid hier weinig aan toevoegen. De focus van dit actieplan ligt daarom eerder op de andere (niet ETS) bedrijven. Ondernemingen die inzetten op energie-efficiëntie en duurzame energievoorziening worden weerbaarder voor stijgende energieprijzen en energiecrisissen. Naast een duidelijk positief effect op hun concurrentiepositie, versterkt het ook hun marketingwaarde, klantenbinding en lokale binding, én maakt het middelen vrij voor innovatie en groei. Ondernemingen zijn veelal niet structureel met energie bezig, waardoor ze meestal niet op de hoogte zijn van de vele mogelijkheden. Veel ondernemingen geven aan amper tijd in hun energiebeleid te kunnen investeren. Hun aandacht gaat vooral naar hun kernactiviteiten. Ze hebben doorgaans ook de technische kennis niet om energiebesparende maatregelen door te voeren en zijn zich onvoldoende bewust van het kostenbesparende potentieel. Ook vanuit de hogere overheid worden er initiatieven genomen om bedrijven te ondersteunen en stimuleren om energie te besparen. Zo kunnen bedrijven intekenen op de energiebeleidsovereenkomsten. Deze energiebeleidsovereenkomsten zijn bedoeld voor bedrijven met een primair verbruik groter dan 0,1 PJ (zowel voor ETS- als niet-ETS-bedrijven). De overeenkomsten lopen van 2015-2020. Door de overeenkomst te ondertekenen engageert het bedrijf zich om een energie-audit te laten uitvoeren en op basis hiervan een energieplan uit te werken, om jaarlijks verslag uit te brengen over de uitvoering van het energieplan, ... Ambitie en strategie Binnen de sector bedrijven is de doelstelling om een reductie van de CO2-uitstoot met 20% te realiseren. De gemeenten zullen een actieve rol opnemen bij het ondersteunen van bedrijven om hun CO2-uitstoot te reduceren. Hierbij zullen bestaande acties voortgezet worden en nieuwe initiatieven gelanceerd worden. De belangrijkste speerpunten waar op zal ingezet worden zijn:
Verduurzaming bestaande bedrijven Stimuleren van ESCO-werking bij bedrijven Uitwisseling van restwarmte tussen bedrijven en/of woongebieden Hernieuwbare energieproductie Aanleg CO2-neutrale bedrijventerreinen
23
24
Acties
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Alle gemeenten
Bedrijven stimuleren om te kiezen voor duurzame bedrijfsvoering en energiebesparing
nr.
Omschrijving actie
Mogelijke partners
timing
45
Bedrijven sensibiliseren om de (buiten)verlichting tijdens de sluitingsuren te doven of te verminderen
UNIZO
x
2015-2020
46
Bedrijven stimuleren om een gratis energiescan en/of thermografisch onderzoek te laten uitvoeren
UNIZO, Agentschap Ondernemen, VOKA, IGEMO
x
2015-2020
47
Oprichten van een energieplatform met deskundigen als aanspreekpunt met bedoeling advies te geven, in kaart brengen vraag/aanbod, partners bijeenbrengen
UNIZO
x
2015-2020
48
Onderzoeken of restwarmte van bedrijven gebruikt kan worden voor het verwarmen van woningen of andere bedrijven door het opmaken van een warmtekaart (brengt het aanbod aan warmte en de warmtevraag samen)
Eandis, Provincie Antwerpen, Vito
x
2015-2020
49
Faciliteren van de aanleg van warmtenetten (in kaart brengen bestaande/geplande warmtenetten, organiseren ervaringsuitwisseling, onderzoek mogelijkheden)
Eandis, Provincie Antwerpen, Vito, Kenniscentrum voor de Glastuinbouw
x
2015-2020
50
Voorbeeldprojecten van bedrijven in de kijker zetten (bv. via een wedstrijdformule)
UNIZO, Agentschap Ondernemen, VOKA
x
2015-2020
51
Bedrijven informeren en sensibiliseren over bestaande mogelijkheden om energie te besparen op een bedrijf en de ondersteuning die hierrond geboden wordt door allerlei organisaties.
UNIZO, Agentschap Ondernemen, VOKA, IGEMO
x
2015-2020
25
52
Bedrijven stimuleren om samen te werken met een Energy Service Company (ESCo) voor het uitvoeren van energiebesparende maatregelen
IGEMO, UNIZO
x
2015-2020
53
Samenwerking stimuleren tussen bedrijven rond afval, energie, het delen van voorzieningen zoals parkings, tankstations,……
POM Antwerpen
x
2015-2020
54
Productieprocessen en bedrijfsgebouwen screenen en energie-efficiëntie stimuleren
UNIZO, Agentschap Ondernemen, VOKA
x
2015-2020
55
Sensibiliseren van werkgevers en werknemers ivm rationaal gebruik van energie en duurzaam transport
x
2015-2020
58
Willebroek
57
Sint-Katelijne-Waver
KampC
Sint-Amands
Promoten van het gratis projectadvies voor bedrijven van KampC
Puurs
56
Duffel
Mogelijke partners
Bornem
Omschrijving actie
Berlaar
nr.
Alle gemeenten
Stimuleren van energierenovatie en energiezuinige nieuwbouw
timing
x
2015-2020
Geen nieuwe bedrijventerreinen aanleggen wanneer bestaande bedrijfsgebouwen leegstaan
x
2015-2020
Hergebruik van bouwmaterialen stimuleren bij het bouwen van nieuwe bedrijfsgebouwen
x
2015-2020
26
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Alle gemeenten
Stimuleren van de toepassing van hernieuwbare energiebronnen
nr.
Omschrijving actie
Mogelijke partners
timing
59
Onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om op bestaande kmo-zones hernieuwbare energie op te wekken
Bedrijvenverenigingen
x
2015-2020
60
Organiseren/ondersteunen van een groepsaankoop groene stroom voor bedrijven
Provincie Antwerpen, POM, UNIZO, VOKA, IGEMO,
x
2015-2020
61
Bedrijven stimuleren om hun dakoppervlakte te gebruiken voor de plaatsing van zonnepanelen
UNIZO, VOKA
x
2015-2020
62
Infomomenten of workshops organiseren over bv. isolatie, toepassing WKK, biomassa,…
UNIZO, Agentschap Ondernemen, VOKA, IGEMO
x
2015-2020
63
Onderzoeken van de mogelijkheden van warmtewinning uit rioolwater of oppervlaktewater
VITO
x
2015-2020
27
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Alle gemeenten
Ontwikkeling van duurzame bedrijventerreinen
nr.
Omschrijving actie
Mogelijke partners
timing
64
Bij de ontwikkeling van bedrijventerreinen de verplichting opleggen om rekening te houden met duurzaamheidscriteria/klimaat
IGEMO, POM Antwerpen
x
2015-2020
65
Voorzien van voldoende groenelementen (groenbuffers,…) op bedrijventerreinen
Provincie Antwerpen
x
2015-2020
28
5.4.
Landbouw
Uitdaging De land- en tuinbouw is verantwoordelijk voor 18% van de CO2-uitstoot in de 7 gemeenten. Ook hier zijn er grote verschillen per gemeente. In Duffel, Sint-KatelijneWaver en Berlaar is de CO2-uitstoot van de landbouwsector relatief groot. In de 4 andere gemeenten is de uitstoot ten gevolge van de landbouw beperkt. De CO2emissies van de landbouwsector worden veroorzaakt door het energieverbruik nodig voor de landbouwactiviteiten (bv. voor de verwarming van serres). In het kader van het burgemeestersconvenant wordt enkel rekening gehouden met deze uitstoot. Naast deze uitstoot is er ook uitstoot als gevolg van de spijsvertering van de veestapel, de opslag van mest en de emissie van CO2 uit de bodem. Deze uitstoot van broeikasgassen wordt hier niet mee in rekening gebracht. Voor landbouwbedrijven en zeker voor tuinbouwbedrijven is de energiekost een grote kost. Veel glastuinbouwbedrijven investeerden de laatste jaren in een WKK (warmtekrachtkoppeling) ter vervanging van een oude verwarmingsketel (vaak op stookolie). De plaatsing van een WKK levert een (primaire) energiebesparing op van 20 à 30%. Deze investeringen gebeurden al voor 2012, het jaar van de nulmeting van dit klimaatactieplan. Tussen 2006 en 2012 steeg het aantal WKK’s in Duffel, Berlaar en Sint-Katelijne-Waver van 2 naar 42. De meeste maatregelen die een energiebesparing opleveren in de land- en tuinbouw zijn ook rendabele maatregelen. Het komt er dus op aan om land- en tuinbouwers te informeren over de mogelijkheden en hen te ondersteunen bij de uitvoering van maatregelen. Daarnaast kan de landbouwsector ook een belangrijke rol spelen bij de productie van hernieuwbare energie, bij voorbeeld in het kader van de productie van energie uit biomassa. Ambitie en strategie In overleg met de landbouwsector willen we nagaan welke initiatieven kunnen leiden tot een verlaging van het energieverbruik in de land- en tuinbouw. We willen de land- en tuinbouwers informeren over bestaande initiatieven en technieken om energie te besparen en goede voorbeelden in de kijker zetten. Aangezien de grootste inspanningen op vlak van energiebesparing reeds uitgevoerd werden voor 2012, zijn er slechts in beperkte mate bijkomende mogelijkheden om een reductie te realiseren in deze sector.
29
Acties
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Alle gemeenten
Stimuleren van energie-efficiëntie in de land- en tuinbouw
nr.
Omschrijving actie
Mogelijke partners
timing
66
In overleg met de sector nagaan welke initiatieven kunnen leiden tot een verlaging van het energieverbruik in de land- en tuinbouw
Boerenbond, Belorta, Kenniscentrum voor de Glastuinbouw, Enerpedia
x
2015-2020
67
Bekendmaking bestaande initiatieven/technieken/mogelijkheden om energie te besparen binnen de land- en tuinbouwsector
Boerenbond, VITO, Kenniscentrum voor de Glastuinbouw, Enerpedia
x
2015-2020
68
Proefprojecten rond energiebesparing in de land- en tuinbouw in de kijker zetten
Provincie Antwerpen, Proefstation voor de groenteteelt, Kenniscentrum voor de Glastuinbouw, Enerpedia
x
2015-2020
69
Promoten van de toepassing van warmtekrachtkoppeling (WKK) in de tuinbouwsector
Boerenbond, Belorta, Kenniscentrum voor de Glastuinbouw, Enerpedia, Belorta
x
2015-2020
70
Stimuleren en onderzoeken van mogelijkheden van warmtenetten in de tuinbouwsector
VITO, Boerenbond, Eandis, provincie Antwerpen, Enerpedia, Kenniscentrum voor de Glastuinbouw
x
2015-2020
71
Onderzoek naar mogelijke samenwerkingen op vlak van hernieuwbare energie tussen verschillende bedrijven
VITO
x
2015-2020
30
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Alle gemeenten
Andere acties
nr.
Omschrijving actie
Mogelijke partners
timing
72
Aanplanting van groen stimuleren (promoten van weideranden, erfbeplanting,…)
Provincie Antwerpen, Regionaal Landschap
x
2015-2020
73
Promoten van streekproducten, seizoensproducten, korte keten initiatieven,… en het tegengaan van voedselverlies
vzw Rurant, provincie Antwerpen, IGEMO, Komosie
x
2015-2020
74
Promoten van zelfoogstboerderijen, buurtkippen, pluktuinen, moestuinen, volkstuintjes,…
VELT
x
2015-2020
31
5.5.
Particulier en commercieel vervoer
Uitdaging Het aandeel van de CO2-uitstoot van het particulier en commercieel vervoer bedraagt 19% van de totale uitstoot. Inzetten op duurzame mobiliteit draagt naast de verminderde CO2-uitstoot ook bij aan betere luchtkwaliteit, verkeersveiligheid, minder geluidsoverlast, meer beschikbare open ruimte en economische winst. De uitstoot als gevolg van vervoer werd niet berekend op basis van werkelijke verbruiken. De CO 2-uitstoot werd berekend op basis van een schatting van het aantal afgelegde voertuigkilometers op het grondgebied. Op basis daarvan wordt ingeschat wat het brandstofverbruik is en de daarbij horende CO 2-uitstoot. Het bevolkingsaantal en ook het aantal ingeschreven voertuigen in de 7 gemeenten blijft stijgen. Daarnaast neemt ook het aantal voertuigkilometers dat we per dag afleggen toe. Daartegenover staat dat voertuigen steeds zuiniger en efficiënter worden. Het zal niettemin een grote uitdaging zijn om de CO2-uitstoot door transport te doen dalen. Ambitie en strategie Binnen de sector particulier en commercieel vervoer is de vooropgestelde doelstelling om een reductie van de CO2-uitstoot met 20% te realiseren. Als strategie wordt het STOP-principe toegepast. Hierbij wordt voorrang gegeven aan voetgangers (stappen), fietsers (trappen) en openbaar vervoer en wordt het autoverkeer (privé-vervoer) verminderd. Zowel woon-werkverkeer, vrijetijdsverkeer als logistiek verkeer zijn aandachtspunten. Daarnaast zetten we ook in op het verduurzamen van de vervoersmiddelen.
32
Acties
Mogelijke partners
75
Uitvoering tramlijn Willebroek-Brussel
De Lijn
x
x
76
Onderzoeken van de mogelijkheid om een Lightrail te laten rijden
De Lijn, NMBS, Promobiel
x
x
77
Promoten van het gebruik van het openbaar vervoer
78
Overleg plegen met de vervoersmaatschappijen om het aanbod van het openbaar vervoer in de gemeente/regio te verbeteren
79
Overleg plegen met alle (weg)infrastructuurbeheerders (Agentschap Wegen & verkeer / Waterwegen & Zeekanaal / Infrabel), om één en ander op elkaar af te stemmen en zodoende het openbaar vervoer meer te optimaliseren.
De Lijn, NMBS
Willebroek
Omschrijving actie
Sint-Katelijne-Waver
nr.
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Alle gemeenten
Kwalitatief aanbod en efficiëntie openbaar vervoer versterken
x x
timing 2020 2015-2020
x
2015-2020
x
2015-2020
x
x
x
x
33
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Mogelijke partners
Alle gemeenten
Infrastructuur voor fietsers en voetgangers verbeteren
nr.
Omschrijving actie
80
Organiseren of faciliteren van fietsdeelprojecten zoals Blue-bike (bv. ism bedrijven)
x
2015-2020
81
Bij (her)aanleg van wegen prioriteit geven aan de vlotte doorstroming van fietsers en voetgangers, waar dit mogelijk is.
x
2015-2020
82
Invoeren van fietsstraten en schoolstraten
x
2015-2020
83
Aanleg van bijkomende fietsverbindingen en fietsostrades
x
2015-2020
84
Voorzien van voldoende, kwalitatieve fietsenstallingen op oordeelkundig gekozen plaatsen (bushaltes, station,…)
x
2015-2020
85
Voorzien van bewegwijzering van fietsroutes, met aanduiding van het aantal minuten tot de bestemming
Provincie Antwerpen
x
2015-2020
86
Op basis van de resultaten van de provinciale Fietsbarometer maatregelen nemen op korte en langere termijn
Provincie Antwerpen
x
2015-2020
Provincie Antwerpen
timing
34
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Mogelijke partners
Alle gemeenten
Stimuleren van duurzaam verplaatsingsgedrag
nr.
Omschrijving actie
87
Promoten van het gebruik van elektrische fietsen voor middellange afstanden (o.a. via fiets-o-strade)
x
2015-2020
88
Organiseren van evenementen zoals autoloze (zon)dagen, fietsevents,…
x
2015-2020
89
Bij grote evenementen bussen voorzien (van/naar deelgemeenten) en een beloning voor fietsers (afspraken maken met organisatoren)
x
2015-2020
90
Promoten van het gebruik van de fiets voor korte verplaatsingen, maar ook als ontspanningsmiddel/recreatie
x
2015-2020
91
Promoten van fietsverbindingen zoals de fiets-o-strades, fietsroutes naar scholen, bedrijventerrreinen, station, enz.
x
2015-2020
92
Promoten van fietsgebruik voor woon-werkverkeer en bedrijven stimuleren om een Mobiscan te laten uitvoeren, een mobiliteitscharter te ondertekenen en/of een bedrijfsvervoerplan op te stellen.
Provincie Antwerpen, Bond Beter Leefmilieu
x
2015-2020
93
Scholen educatief ondersteunen: strapdag (stap & trap), Sam de verkeersslang, autoluwe schooldag, schoolstraat autovrij maken in combinatie met straatactiviteiten rond duurzame mobiliteit en verkeerseducatie, fietsexamen voor leerlingen 6e lj, …
Mobiel21, provincie Antwerpen, Hivro
x
2015-2020
94
Onderzoeken of er voldoende potentieel is om de schoolbus opnieuw in te voeren
95
Promoten van fietspoolen
Provincie Antwerpen
x x
x
x
timing
2015-2020 2015-2020
35
Promoten en stimuleren van autodelen
Autopia, Cambio
98
Promoten en stimuleren van carpoolen, o.a. door het voorzien van infrastructuur
x
Willebroek
97
x
Sint-Katelijne-Waver
Autopia, Cambio
Sint-Amands
Voertuigen uit de gemeentelijke vloot ter beschikking stellen voor autodelen
Puurs
96
Duffel
Mogelijke partners
Bornem
Omschrijving actie
Berlaar
nr.
Alle gemeenten
Aanmoedigen autodelen
x
x
timing 2015-2020
x
2015-2020
x
2015-2020
Willebroek
101
Sint-Katelijne-Waver
Regionaal promoten van aardgasvulstations bij traditionele tankstations
Sint-Amands
100
Puurs
Inspelen op nieuwe technologieën zoals voertuigen op elektriciteit, aardgas of waterstofgas
Duffel
99
Mogelijke partners
Bornem
Omschrijving actie
Berlaar
nr.
Alle gemeenten
Inzetten op milieuvriendelijke technologieën
timing
x
2015-2020
Eandis
x
2015-2020
Faciliteren of plaatsen van CNG-tankstations
Eandis
x
2015-2020
102
Voorzien van een (openbaar) netwerk van laadinfrastructuur voor elektrische voertuigen/fietsen met aandacht voor gebruiksvriendelijkheid
Eandis
x
2015-2020
103
Promoten van wagens met een lage uitstoot van broeikasgassen en een lage impact op de luchtkwaliteit
x
2015-2020
36
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Mogelijke partners
Alle gemeenten
Ontmoedigen van autoverkeer
nr.
Omschrijving actie
timing
104
Inwoners stimuleren om de wagen te laten staan aan de rand van de dorpskern, o.a. door het voorzien van randparkings en minder parkings in het centrum
x
2015-2020
105
Invoeren van autoluwe zones
x
2015-2020
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Mogelijke partners
Alle gemeenten
Stimuleren duurzaam vrachtvervoer/transport
nr.
Omschrijving actie
106
Bedrijven uit de logistieke sector stimuleren om hun uitstoot van broeikasgassen terug te dringen
x
2015-2020
107
Optimaliseren van (doorrij)routes voor vrachtvervoer
x
2015-2020
108
Logistiek plan opmaken voor het bundelen van goederenstromen: in een centraal depot buiten het centrum worden de goederen geleverd en van daaruit worden de goederen afgeleverd (met milieuvriendelijke voertuigen)
109
Multimodale bereikbaarheid stimuleren (transport per spoor, water,…)
Waterwegen en Zeekanaal
x
x
x
x
x
timing
x
2015-2020
x
2015-2020
37
Sint-Katelijne-Waver
Willebroek
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Alle gemeenten
Bij (ruimtelijke) planning rekening houden met de gevolgen voor de uitstoot van broeikasgassen door transport
x
x
nr.
Omschrijving actie
Mogelijke partners
110
Wegwerken van gelijkvloerse kruispunten langs gewestwegen om de doorstroming te verbeteren (A12/N16/R6)
Vlaamse overheid
111
Autoluwe straten en wijken invoeren, bv.door bij nieuwe verkavelingen geen doorrijdbaarheid voor voertuigen te voorzien
x
2015-2020
112
Afspraken maken op regionaal niveau met betrekking tot doorgaand verkeer
x
2015-2020
x
x
timing 2015-2020
38
5.6.
Lokale energieproductie
Uitdaging Om de klimaatdoelstellingen te halen moeten er naast het drastisch verlagen van de vraag naar energie, ook maatregelen genomen worden om de energie die we nog nodig hebben zo duurzaam mogelijk op te wekken. In 2012 bedroeg het aandeel hernieuwbare elektriciteit in de 7 gemeenten 8,8 % ten opzichte van het totale elektriciteitsverbruik. Indien we ook de lokale energieproductie door warmtekrachtkoppeling mee in rekening brengen bedraagt het aandeel lokaal geproduceerde elektriciteit 46 %. Naast de stilaan ingeburgerde technieken zoals warmtepompen, windmolens, zonneboilers en PV-installaties, willen we ook onderzoeken of er in de regio mogelijkheden zijn voor de toepassing van energiebronnen zoals waterkracht, biomassa enz. Ambitie en strategie Voor de productie van hernieuwbare energie wordt geen cijfermatige doelstelling vooropgesteld in het kader van de burgemeestersconvenant. De productie van hernieuwbare energie zal zijn effect hebben in de sectoren waar de installatie voorzien wordt. Zo zal een PV-installatie op een bedrijf een effect hebben op de uitstoot van de sector bedrijven en daar mee bijdragen aan de reductiedoelstelling van de sector bedrijven. Uiteraard wordt er naar gestreefd om het aandeel hernieuwbare energie zo sterk mogelijk op te drijven.
39
Acties
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Alle gemeenten
Acties rond hernieuwbare energie gericht op specifieke sectoren werden opgenomen in het betreffende hoofdstuk.
nr.
Omschrijving actie
Mogelijke partners
113
Opmaken van een energiekansenkaart waarop de mogelijkheden voor duurzame energie (hernieuwbare energie, restwarmte bedrijven,…) in de regio in kaart gebracht worden
Eandis, Provincie Antwerpen
x
2015-2020
114
Onderzoeken van de mogelijkheid om in de regio biomassa/organische reststromen (groenafval, kaphout houtkanten) om te zetten in energie
Landbouwsector, Regionaal Landschap, Vlaamse Landmaatschappij
x
2015-2020
115
Onderzoeken van de oprichting van een regionaal verwerkingsbedrijf van organische reststromen voor de productie van warmte, elektriciteit en/of vervoersbrandstof
x
2015-2020
116
Onderzoeken van de mogelijkheid om energie op te wekken via waterkracht (bv. sluizen)
Waterwegen & Zeekanaal
117
Invoeren van slimme elektriciteitsnetwerken
Eandis
118
Stimuleren en faciliteren van de oprichting van een coöperatieve rond hernieuwbare energie (ifv een concreet project)
x
x
x
timing
2015-2020
x
2015-2020
x
2015-2020
40
5.7.
Gemeente als organisatie
Uitdaging Hoewel de gemeentelijke werking slechts een klein aandeel heeft in de totale uitstoot van broeikasgassen op het grondgebied, kan de gemeente inzake klimaat en energie op verschillende vlakken een voorbeeldrol spelen: als consument en als dienstverlener, maar ook als planner, ontwikkelaar, handhaver, adviseur,… De (voorbeeld)rol van de gemeente als consument en dienstverlener is uitgesproken. Er gaat immers een CO 2 impact gepaard met het bouwen en beheren van de eigen gebouwen, de inrichting, (her)aanleg en beheer van het openbaar domein, van de aankopen die de gemeente doet en van de organisatie van de eigen diensten.
Ambitie en strategie De gemeenten willen vanuit hun voorbeeldfunctie maatregelen nemen om de eigen CO2-uitstoot substantieel te verlagen. De gemeenten engageerden zich eerder al om tegen 2020 als organisatie klimaatneutraal te zijn. Dit betekent dat ze de uitstoot van broeikasgassen als gevolg van de eigen werking sterk terug zullen dringen en de overblijvende uitstoot vanaf 2020 zullen compenseren. Om deze ambitie waar te maken zal ingezet worden op het verlagen van het energieverbruik van de gemeentelijke gebouwen en openbare verlichting, de toepassing van hernieuwbare energiebronnen, het verlagen van de uitstoot van het gemeentelijk wagenpark en het voorzien van bijkomende natuur of openbaar groen.
41
Acties
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Alle gemeenten
Verlagen van het energieverbruik van gemeentelijke gebouwen en patrimonium
nr.
Omschrijving actie
Mogelijke partners
119
Uitvoeren van doorgedreven energierenovatie van gemeentelijke gebouwen (gebouwschil, isolatie,…)
Eandis
x
2015-2020
120
Uitvoeren van energiebesparende maatregelen in gemeentelijke gebouwen (verwarmingsinstallatie, verlichting, koeling,…)
Eandis
x
2015-2020
121
Het energieverbruik van de gemeentelijke gebouwen opvolgen door middel van een performant energieboekhoudsysteem en energiezorgsysteem
Eandis
x
2015-2020
122
Optimaliseren en opvolgen van instellingen en onderhoud van technische installaties (verwarming, koeling, ventilatie)
123
Optimaliseren van het (multifunctioneel) gebruik van gemeentelijke gebouwen.
124
Nieuwbouwprojecten worden uitgevoerd volgens de BEN-normen (BEN = Bijna Energie Neutraal)
KampC
125
Instellen van een energiestandaard voor nieuwbouw/renovatie van gemeentelijke gebouwen
KampC, provincie Antwerpen
126
Aankopen van energiezuinige toestellen
127
Stimuleren van rationeel energiegebruik bij het gemeentepersoneel en gebruikers van gemeentelijke gebouwen
128
100% groene stroom aankopen
x
x
x
x
x
x
2015-2020 2015-2020
x x
timing
x
x
x
x
x
x
x
x x
2015-2020 2015-2020
x
2015-2020
provincie Antwerpen
x
2015-2020
Eandis, Vlaams Energiebedrijf
x
2015-2020
42
129
Toepassen van hernieuwbare energie op gemeentelijke gebouwen (PV, zonneboiler, warmtepomp, biomassa,…)
Eandis
x
2015-2020
130
Onderzoeken of een warmtenet mogelijk is bij de heraanleg van gemeentelijke infrastructuur ifv aansluiting van gemeentelijke gebouwen
provincie Antwerpen
x
2015-2020
131
Onderzoeken wat de meest interessante formule (derde partijfinanciering, afsluiten van een energieprestatiecontract, …) is om de implementatie van energiebesparende maatregelen en hernieuwbare energietechnieken te financieren
x
2015-2020
132
Stimuleren van het gemeentepersoneel om een opleiding rond energie te volgen
x
2015-2020
Eandis, Bond Beter Leefmilieu
43
De energiezuinige regeling van de openbare verlichting verder opvolgen, operationaliseren en optimaliseren.
135
Het energieverbruik van de klemtoonverlichting op openbare gebouwen verlagen door doven en vervanging door energie-efficiënte verlichting
Eandis
136
Vervangen van verlichtingsarmaturen van de openbare verlichting door energiezuinige, dimbare armaturen met LED-lampen of andere energiezuinige lampen
Eandis
137
Het plaatsen van bijkomende lichtpunten beperken en nieuwe verlichting screenen op energie-efficiëntie
138
Implementatie van het Masterplan voor de openbare verlichting en stapsgewijze vernieuwing van de openbare verlichting op basis van het Masterplan.
x
x
x
x
Willebroek
134
x
Sint-Katelijne-Waver
Eandis
Sint-Amands
Het aantal branduren van de openbare verlichting verlagen (o.a. door doven van de verlichting tijdens de nacht)
Puurs
133
Duffel
Mogelijke partners
Bornem
Omschrijving actie
Berlaar
nr.
Alle gemeenten
Verlagen van het energieverbruik van de openbare verlichting
timing 2015-2020 2015-2020
x
x
x
x
2015-2020
x
2015-2020
x
2015-2020 x
2015-2020
44
Willebroek
Sint-Katelijne-Waver
Sint-Amands
Puurs
Duffel
Bornem
Berlaar
Mogelijke partners
Alle gemeenten
Gemeentelijke vloot en mobiliteit
nr.
Omschrijving actie
139
Het aantal verplaatsingen met de wagen, uitgevoerd door de gemeentelijke diensten zoveel mogelijk beperken.
x
2015-2020
140
Het gebruik van (dienst)fietsen en openbaar vervoer voor dienstverplaatsingen stimuleren
x
2015-2020
141
Verder uitbouwen van het dienstfietsenpark (elektrische fiets, plooifiets, bakfiets, …) en de fietsvoorzieningen (fietsenstalling, douches, omkleedruimtes, ...)
x
2015-2020
142
Stimuleren van duurzaam verplaatsingsgedrag via sensibilisatieacties en richtlijnen
x
2015-2020
143
Extra stimulansen (beloningen) voorzien voor personeel dat met de fiets naar het werk komt.
x
2015-2020
144
Mogelijkheid onderzoeken om bedrijfsfietsen ter beschikking te stellen aan personeel (bv. via leasingformule)
145
Organiseren van een groepsaankoop elektrische fietsen voor gemeentepersoneel
146
Carpooling stimuleren (bv. door een systeem uit te werken waar carpoolers elkaar kunnen vinden via intranet)
147
Vermijden van woon-werkverplaatsingen o.a. door te bekijken of het invoeren van thuiswerk mogelijk is
148
Voorzien van een oplaadpunt voor elektrische wagens/scooters/fietsers
Eandis
149
Uitvoeren van een Mobiscan voor de eigen diensten en op basis van de resultaten maatregelen nemen om duurzaam woon-werkverkeer te stimuleren
Provincie Antwerpen
Provincie Antwerpen
x x
x
x
2015-2020
x
2015-2020
x
2015-2020
x x
timing
x
x
x
x
x
2015-2020 x
2015-2020 2015-2020
45
150
Stelselmatig vervangen van het wagenpark door milieuvriendelijke voertuigen.
x
2015-2020
151
Stelselmatig overschakelen van de eigen vloot op milieuvriendelijke brandstoffen (aardgas, elektriciteit,…).
x
2015-2020
152
Bij vervanging van voertuigbanden steeds opteren voor banden met lage rolweerstand.
x
2015-2020
153
De bandenspanning van dienstvoertuigen regelmatig controleren
x
2015-2020
154
Het (verder) uitwerken van e-loketdiensten om zo de verplaatsingen van inwoners van en naar de gemeentelijke diensten te verminderen.
x
2015-2020
Eandis
Puurs
Sint-Amands
Sint-Katelijne-Waver
Willebroek
155
Bijkomend aanplanten van groen (bossen, laanbomen, houtkanten,…)
Regionaal Landschap, Natuurpunt
x
x
x
x
x
x
2015-2020
156
Opnemen van klimaatacties in beheerplannen voor gemeentelijk bossen en parken, zoals bosuitbreiding en bosomvorming.
Provincie Antwerpen
x
x
x
x
x
x
2015-2020
157
Bij het aanplanten van openbaar groen rekening houden met de opslagcapaciteit voor CO2 van de aangeplante soorten en het gebruik van inheemse soorten.
x
x
x
x
x
x
2015-2020
158
Onderzoeken of bepaalde beheerswerken op een klimaatvriendelijkere manier kunnen (bijv. begrazen van terreinen i.p.v. maaien)
Bornem
Mogelijke partners
Berlaar
Omschrijving actie
Alle gemeenten
nr.
Duffel
Natuur
x
timing
2015-2020
46
5.8.
Betrokkenheid van burgers en stakeholders
Uitdaging De gemeentelijke klimaatambities realiseren zal de gemeentebesturen alleen niet lukken. Een gemeente kan dan wel de eigen gebouwen en infrastructuur klimaatvriendelijker maken of de fietsinfrastructuur verbeteren, maar de inspanningen van burgers, bedrijven, verenigingen, scholen, … zullen een veel grotere impact hebben op de CO2-uitstoot. Burgers, bedrijven, middenveld en lokale actoren zijn dus belangrijke bondgenoten. Maximale betrokkenheid van deze stakeholders bij het klimaatbeleid is dan ook essentieel. Uiteraard is het ook essentieel om veel te communiceren over het klimaatbeleid en de mogelijkheden om zelf een steentje bij te dragen aan de reductie van broeikasgassen. Ambitie en strategie Bij de totstandkoming van dit klimaatactieplan werd veel aandacht besteed aan participatie. Zo konden inwoners tijdens een inspraakmoment op 31 maart 2015 mee brainstormen over mogelijke maatregelen en acties. Op 14 en 15 september 2015 werden er 2 infomomenten georganiseerd voor gemeentelijke adviesraden en geïnteresseerd burgers waarop het ontwerp klimaatplan werd voorgesteld. Met de ondertekening van het burgemeestersconvenant willen de lokale besturen dan ook een kader aanreiken en een sterk signaal geven om actief te participeren met als opzet de energie-efficiëntie in de regio te helpen verbeteren en om duurzame energieprojecten op te zetten. Zo werd een regionaal platform opgestart waar de diverse stakeholders en actoren elkaar ontmoeten en een voedingsbodem kan worden gevonden voor nieuwe initiatieven en samenwerkingsverbanden. Een eerste regionaal platform vond plaats op 23 juni 2015 in Duffel. In de onderstaande tabel zijn enerzijds acties weergegeven rond betrokkenheid van burgers en stakeholders die op regionaal niveau uitgevoerd zullen worden en anderzijds acties die op lokaal gemeentelijk niveau zullen uitgevoerd worden.
47
Acties
161
Organisatie van regionale platformen met partners en stakeholders
x
162
Communicatie over goede voorbeelden via de gemeentelijke websites en de projectwebsite
x
163 164
165 166
167
Samenwerken met bovenlokale partners om de gemeentelijke ambities mee uit te voeren.
timing
2015-2020 2015-2020 2015-2020 2015-2020 Provincie Antwerpen, Eandis
x 2015-2020
Een actieve betrokkenheid van stakeholders realiseren door het ondertekenen van een engagementsverklaring door bedrijven/organisaties
x
Organisatie van een jaarlijks regionaal evenement rond het burgemeestersconvenant
x
Participeren in Living Labs of proeftuinen. Dit is een platform waarop gebruikers/inwoners, creatieve krachten, experten en onderzoekers worden samengebracht met ondernemers om elkaar, en vooral de innovatie die wordt ontwikkeld, te verrijken.
x
Oprichten van een energieplatform met deskundigen als aanspreekpunt met bedoeling advies te geven, in kaart brengen vraag/aanbod, partners bijeenbrengen
Willebroek
x
Sint-Katelijne-Waver
Webplatform oprichten voor uitwisseling van ideeën en goede voorbeelden
Sint-Amands
x
Puurs
Lanceren, bekendmaken en up-to-date houden van een regionale projectwebsite
Duffel
159
Bornem
Omschrijving actie
Berlaar
nr.
160
Mogelijke partners
Alle gemeenten
Regionale participatie en communicatie
2015-2020 2015-2020
2015-2020 Kamp C
x 2015-2020
48
Maatschappelijke betrokkenheid versterken via de organisatie van een gespreksronde (klimaatcafés) per sector rond het thema klimaat.
x
Regelmatig communiceren naar verschillende doelgroepen over de resultaten van gerealiseerde klimaatacties
x
170
171
Willebroek
x
Sint-Katelijne-Waver
Promoten van nieuwe (bottom-up) initiatieven die vanuit burgers of verenigingen ontstaan
Sint-Amands
x
Puurs
Betrekken en sensibiliseren van gemeentepersoneel om een grotere gedragenheid te creëren voor klimaatacties.
Duffel
168
Bornem
Omschrijving actie
Berlaar
nr.
169
Mogelijke partners
Alle gemeenten
Lokale participatie en communicatie
timing
2015-2020
2015-2020
2015-2020
2015-2020
49
6.
Financiële aspecten
Het budget om dit klimaatactieplan te realiseren bestaat uit: -
-
gemeentelijke personele inzet voor coördinatie van gemeentelijke acties; gemeentelijke investeringen in eigen patrimonium en vloot om de voorbeeldfunctie uit te oefenen. Daarnaast voert de gemeente ook acties uit binnen de andere thema’s van dit plan. Een overzicht van de voorziene bedragen in de meerjarenbegroting van de gemeenten voor uitvoering van het klimaatbeleid is weergegeven in tabel 1. Inzet van middelen via deelname aan projecten uitgevoerd door IGEMO Bijkomende middelen die de gemeente samen met haar partners zal aantrekken (bv. Europese subsidies) Inzet van personele en financiële middelen van de verschillende partners die mee hun schouders onder de uitvoering van dit klimaatplan zetten. Private middelen (investeringen uitgevoerd door inwoners, bedrijven, scholen,…)
Tabel 1: Overzicht van de voorziene bedragen (in euro) in de meerjarenbegroting van de gemeenten voor uitvoering van het klimaatbeleid 2015
2016
2017
2018
2019
2152000
2833000
5419000
7883000
1036000
393000
361000
372000
349000
624000
452000
341000
218000
210000
200000
Wonen
153000
886000
1440000
780000
704000
Mobiliteit
1715000
1842000
1049000
570000
844000
Andere
86000
277000
155000
137000
90000
Patrimonium Gemeentelijke vloot Openbare verlichting
50
51
Bijlage 1: Lijst van gebruikte afkortingen
BEN
Bijna EnergieNeutraal
CO2
Koolstofdioxide
EBO
Energiebeleidsovereenkomst
EPB
Energieprestatie en -binnenklimaat
EPC
Energie Performantie Contract
ETS
EU Emissions Trading System
ESCo
Energy Service Company
KMO
Kleine of Middelgrote Onderneming
MOS
Milieuzorg Op School
POM
Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij
REG
Rationeel EnergieGebruik
SVK
Sociaal Verhuurkantoor
UNIZO
Unie van Zelfstandige Ondernemers
VELT
Vereniging voor Ecologische Leef- en Teeltwijzen
VITO
Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek
VOKA
Vlaams Netwerk van Ondernemingen
WKK
Warmtekrachtkoppeling
RURANT
Platform voor rurale ontwikkeling in de provincie Antwerpen
STOP
Stappen, Trappen, Openbaar en collectief vervoer, Personenwagen
52
