Klimaat als kans! 5x ORAS

Klimaat als kans!

5x ORAS

november 2011 In opdracht van

Kennis voor Klimaat hebben Rob Bonte, Anne Kamphuis en Harald Blonk,

adviseurs van Royal

Haskoning SMC, het proces begeleid om te komen tot de

ORAS-notities voor vijf Kennis voor

Klimaat hotspots.

KvK rapportnummer ISBN

88/2012 978-94-90070-63-2

Dit onderzoeksproject (projectnummer ORASKvK01; projecttitel Opties voor regionale adaptatie strategie) werd uitgevoerd in het kader van het Nationaal Onderzoekprogramma Kennis voor Klimaat (www.kennisvoorklimaat.nl). Dit onderzoeksprogramma wordt medegefinancierd door het Ministerie van Infrastructuur en Milieu..

1. Inleiding

2

3. Vijf opties voor adaptatiestrategieën

7

2. Belangrijkste uitkomsten

4

4. Vervolgstappen

17

5. Bijlage

21

5x ORAS

Deze publicatie is in coproductie ontwikkeld door de bijdragen van de hotspotcoördinatoren Carl Paauwe, Arnoud Molenaar, Nico Landsman, Frank van Lamoen en Jos Verhoeven, de deelnemers van de workshops en de begeleiding door de adviseurs van Royal Haskoning SMC.

1. Inleiding In 2010 en 2011 hebben vijf Nederlandse regio’s (“hotspots”) onder de vlag van Kennis voor Klimaat een proces doorlopen om te komen tot opties voor een regionale adaptatiestrategie (ORAS). Het resultaat is vastgelegd in vijf

notities. Het gaat om de hotspots Regio Haaglanden, Regio Rotterdam,

Zuidwestelijke Delta, Droge Rurale Gebieden en Ondiepe Wateren en

Veenweidegebieden.

!

" "

#

$ $

#

% $

&

&

#

' $$

' ( )

$ *

+"

#

#

+)

$ +,

)-./

$

#

0

#

# $

$

$

1

# $ $

$

$

)-./

" #

2 &

$

3

2. Belangrijkste uitkomsten Met het ORAS project is zowel inhoudelijk als procesmatig een stap

voorwaarts gemaakt. Het proces is doorlopen met aandacht voor en in lijn

met de unieke regionale context. Dat is de kern van de beschrijving van de aanpak voor het project.

3

$

4

4

3

$ 56

3

$ 4 0 5677

8

$

&

$ $ -

$ -

!

$ "

# & #

$ $

'

#

(

&

'

# #

$

# $

#

& $$

$

1

$ # # 3 $

# 4 " &

$ .

#

9

#

#

$$

($ &

( 2 ( 1 $$

$ # 0$ & )-./

& 0$

& # " $ )-./ & 1 #

$

$

)-./ 1

$

% -

-

5

-

1

$

# $

& :

)-./ ;; 1

$ $

Regio Haaglanden: Bestuurlijke steun

Regio Rotterdam: Regionale aanpak

Zuidwestelijke Delta: Afstemming NDP ZWD

Droge rurale gebieden: Gedeelde strategie

Ondiepe wateren en veenweidegebieden: Opschaling naar OWV

)

* #

3. Vijf opties voor adaptatiestrategieën Aan de hand van vier vragen schetsen wij per hotspot een beeld van de resultaten van het ORAS project: Wat is er gedaan?

Wat is eruit gekomen?

Wat was de meerwaarde van het project? Wat zijn de verwachte vervolgstappen?

7

Regio Haaglanden 1

$

# )-./

<

& $

& $

" " = $

$$

%

# =

$$

$

>:

$ $ $

>

=

$

> $ #

$

?

#

$ "

# =

>

$

'

&

#$

$

)

#

$ $

)-./ #

&

# )

$

# ,

#

$

#

Regio Haaglanden: Bestuurlijke steun

)-./

#

1

5677 # &

-

9

$$

* #

$ (

$ @

$

$

$ $ #

$

> $ C$ $ $ $ 5677

A=

B=

>

$ #

$

# @

$ $

#

$

$ (

1

& *

:

"

*

*

#

$$ 2 $

:

: #

# #

.

=

$

$

>

$$ 9

1 $

&

D D

( #

, ,$

$

% $

$ :

& $

9 $

9

Regio Rotterdam " $

-

+*

-

.

+"

+& F

-

& $

"

)-./

"

-

565G

E 766H

-

# 8 -

-

? $

?

$

@

& $ $

$

& $

=>

$

= >

$ ,

)-./

$ " 1

-

#

) #

1 567I

Regio Rotterdam: Regionale aanpak

$$ -./

# ($ # #

Zuidwestelijke Delta 0$

&

$

$ :

$

" 8 0$

0$ &

& %

=

& & #

#

#

C$

> $

#

#

)-./ & )-./ # 0

%

9

0$

"

$ & )-./ &

$ 0$

&

0

0$ "

)-./3

4

%

F % 9 $$ #

& $

#

*

+* +" #

0$

& 1 $

&

# 7

:

$ $

$

$

J 5

D # #

$

#

#

#

# #

Zuidwestelijke Delta: Afstemming NDP ZWD

$ $

$

J

11

K

-

$$

$$

J 3

I

0

4

$# )-./

# $

& #

) $#

$ $

) K7

5677 $

Droge Rurale Gebieden 1

"

&

-$

2

1 . $

2,L )

%

# # ;;

$

& D ) #

$ $

&

& $ #

#

$

(

$ $

$

$

#

3

4

1 #

$ 0

& )

"

"

# &

-$

2 $

$ "

&

# & #

$ $

$ #

" )

$

Droge rurale gebieden: Gedeelde strategie

13

" $

2 #

&

-$

2

& *

#

#

#

+&

# $

&

$

# $

" $

+

)

#

$

$ &

$

+0

$

$ $

$ $

-

,

:

# $

'

$

&

$$ #

"

#

$

*

$ #

+1

$

$#

$ +1

1

, 3

#

4

$ $#

(

# M $ $$

& #

$ $

&

+"

Ondiepe Wateren en Veenweidegebieden :

"

)* :

#

# #

$

"

$

.

-

$ #

$ "

#$

)

& "

)

&

#

*

: $

*

L

:

&

& # (

' $

$ #

&

& $ # 1

$

# $ $

8 9

3" $

$

$ #

$

"

$

$ $ $ $#

" $#

$$ @

$

#

)-./

9

# 8 , 9.

# "

$

# $

$

$

;

, 1 4

# &

#

Ondiepe wateren en veenweidegebieden: Opschaling naar OWV

15

# & 3

$ #

4

$

$

#

$

$# #

F

#

#

9

$ "

$#

"

$

$

$ 3

$

? 4 )

$

# $

#

& # $

$$

' )

$ 1

#

$

$$

& # $

$ " $$

:

#

# M

#

5N

5677

"

@ $ =

$

$$ $$ >

$

$

$

4. Vervolgstappen De ORAS-notities vormen een belangrijke eerste stap om te komen tot een

regionale adaptatiestrategie voor elk van de hotspots. Om dit mogelijk te

maken ligt de bal bij de hotspots zelf. Er is geen behoefte aan uniformiteit in de regionale adaptatiestrategieën. Er moet ruimte blijven voor de

regionale diversiteit. Kennis voor Klimaat ondersteunt dit proces en biedt met de derde tranche projecten cofinanciering voor het uitdragen en

zichtbaar maken van klimaatadaptatie.

17

) "

#

& $

# ($

(

=

# >&

$

$$ &

#$

"

$

&

$ 0$

1

)

&

*

: &

2

1

#

#

-$

# $

&

"

O&

F

$

0

$

:

# * #

#

$

#

#

#

=

$

>

$ 1

$

$

#$

# :

# # 1

8

%

=

I ' 7

7N $

5677> $

F J

5

)

# #

# $ J

K ) I F

#

$

J

& $ $

& # $

)-./

# $

1

$ #

&

1

$

!

"

&

#

F

:

$

$

#

#

# &

-

-

I

1 $

$

/

-$ $

$

$

" 1

E

&

$

= 1E>

1E

# # $

$ &

7 5 K I

E & ) )

% # #

J

J J

" %-E $ #

# )

' $ $

'

@

$ #

19

$$ #

& #

#

$ #

$$ $

"

)-./ #

# #

#

5. Bijlage De ORAS-notities zijn in interactieve sessies tot stand gekomen. In de

bijlage is een overzicht opgenomen van de deelnemers van alle sessies.

21

Slotbijeenkomst 56 . . E &

5677

8

$ L $ , F $

%,1

9$ 1 F

L " 2 D '% $ , , P$ / % D F : '9

* F *

E " L 8

. 2 F

%

F

0

/ :8 8

1

9

-

Hotspot Ondiepe Wateren en Veenweidegebieden 5N

5677

E C " 2 " " C : C . C , C / C : 9 $ , )$ , P$ / - C - , / / : E -

. * F . " . F F & 8 8 *

$

8 $2

" &

8 L' D

2 8 8

:8 8 F 0$ " * 8 * % :8 8 * L' Q$ (

#

/

-

Hotspot Droge Rurale Gebieden 7G $ 5677 . 9 . 9 : $ 9 : & 9 L (" L D L L : " 2 C % F D $ 2 D " , : , , , P$ / $ /

.

$

* F F F * F F F * . D ) * * * * * F F

& : $ % 9 2 2 & & % 9 % 9 ) F ,

F

2

. 9 . % D

, & 1C & , 9 $

Hotspot Regio Rotterdam 5N

5677

. : $ . ;$ . ' . 9 : E D " 9 D F # D '% $ , )$ , D F $F $/

* 2 2 / / &E,- , 2 2 2 " 2 2 2

" 9 $ "

&

$ 1C

/ : . E

1C

23

2 2 " 2 2

9 $ - . - D C' :

/ E

1C &

: 9

Hotspot Haaglanden 77 . E & " " " C , % / / -

5676

& / * 2 " " . *

D F $ -$ 2 , 2 9$ % $ " . : 9 .

& 2 2 2 "

" " * & & "

& &

"

&

Hotspot Zuidwestelijke Delta 7I

5676

. , " 1 % D . % D F : -

9

%

9 $ , $ : *

)

2 F F F F

% 0 0$

F F * F F

0 0

9 "

0

/ 0 $

$ 0$

&

Ontwikkelen van wetenschappelijke en toegepaste kennis voor een klimaatbestendige inrichting van Nederland en het creëren van een duurzame kennisinfrastructuur voor het omgaan met klimaatverandering

Contactinformatie Programmabureau Kennis voor Klimaat Secretariaat:

Communicatie:

p/a Universiteit Utrecht

p/a Alterra, Wageningen UR

Postbus 85337

Postbus 47

3508 AH Utrecht

6700 AA Wageningen

T +31 88 335 7881

T +31 317 48 6540

E [email protected]

E [email protected]

www.kennisvoorklimaat.nl