Kleur en kleurstoffen...
Hiernaast zie je een afbeelding van de Dagpauwoog. Het is een in Nederland veel voorkomende dagvlinder waarvan de rupsen vooral op brandnetels leven. De ronde vlekken op de vleugels lijken op grote ogen zodat dieren die de vlinder willen eten worden afgeschrikt.
Kleur en kleurstoffen...
Kleuren spelen in de natuur een grote rol. Je kunt je ermee verstoppen of je kunt juist heel erg opvallen om de aandacht te trekken. Veel van de kleuren die wij gebruiken voor verf en het kleuren van kleding, komen uit de natuur. Sommige kleuren worden door levende organismen gemaakt. Voor andere kleurstoffen gebruiken we scheikundige verbindingen zoals bijvoorbeeld verroest ijzer voor de kleur rood. 1
Kijk eens heel goed naar de kleuren van deze vlinder noteer zo veel mogelijk kleuren. ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ...............................................................................................................................
2
Vergelijk de kleuren met die van je buurman of buurvrouw. Wanneer er nog meer kleuren zijn schrijf je die erbij.
3
Verdeel de kleuren die je hebt gezien in twee groepen en noteer ze in de tabel. Waarom heb je de kleuren in deze twee groepen ver deeld?
1
Kleur en kleurstoffen...
Je kunt kleuren op heel veel manieren ordenen: licht-donker, mooi-niet mooi, herfstkleuren, pastelkleuren enz. De kleuren blauw, geel en rood vormen ook een groep. We noemen deze kleuren de primaire kleuren. Met primaire kleuren kun je allerlei andere kleuren krijgen door ze te mengen. 4
Door de klas gaan drie bekers[1, 2 en 3] met daarin een vloeistof. bekijk de beker en schrijf de kleur op die je ziet. Beker 1 ................................................................................................................
Beker 2 ................................................................................................................
Beker 3 ................................................................................................................ Verschillende zouten zorgen voor de kleuren in vuurwerk. De stoffen waaruit die zouten bestaan geven allemaal een andere kleur licht af wanneer ze heel heet worden.
5
Wanneer iedereen alle bekers heeft gezien haalt de juf of meester wat uit de bekers. Welke kleuren zie je nu? Schrijf hieronder de kleuren. Beker A................................................................................................................
Beker B................................................................................................................
Beker C.................................................................................................................
6
Gebruik de antwoorden van vraag 5 en 6 om de afbeelding hieronder in te kleuren.
Be
ke r1
er
k Be Beker 3
2
2
Kleur en kleurstoffen...
Door twee primaire kleuren te mengen ontstaan er nieuwe kleuren. 7
Hoeveel verschillende kleuren kun je maken door 2 primaire kleuren te mengen? ...............................................................................................................................
Blauwe kleur van je spijkerbroek is indigo-blauw Indigo werd vroeger gemaakt uit de indigoplant. Tegenwoordig wordt bijna alle indigo gemaakt in de fabriek.
Door steeds meer kleuren met elkaar te mengen kun je eigenlijk alle kleuren van de regenboog maken. Met een kleurentolletje kun je snel en makkelijk kleuren mengen. Probeer nu zelf eens wat kleuren te mengen. Je kunt kiezen voor drie kleuren die gelijk verdeeld zijn over de cirkel maar iets anders mag ook. Hieronder staat uitgelegd hoe je een kleurentolletje maakt. Door te draaien. lijken de kleuren zich te mengen!
8
Noteer hieronder de mooiste kleur die je hebt gemaakt en welke kleuren je daarvoor gebruikt hebt. ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ...............................................................................................................................
3
Kleur en kleurstoffen...
Door te mengen kun je dus heel veel verschillende kleuren maken bijvoorbeeld bij een doos viltstiften. Maar welke kleuren zijn er gebruikt bij het maken van de kleuren van deze viltstiften? 9
Zoals je weet zijn er meer kleuren dan wij kunnen zien. Honingbijen kunnen ultraviolet zien. Sommige planten hebben tekens op hun bloembladeren om aan te geven waar de honing zit: honingmerken.
Kies vier viltstiften die je wilt onderzoeken, twee donkere kleuren en twee lichte kleuren. Kleur de stippen in met de stiften die je wilt onderzoeken. Schrijf daaronder de primaire kleuren op, die gebruikt zijn voor het maken van de kleuren.
..........................................................
.......................................................
.........................................................
.......................................................
.........................................................
.......................................................
.........................................................
.......................................................
..........................................................
.......................................................
.........................................................
.......................................................
.........................................................
.......................................................
.........................................................
.......................................................
Onderzoek met het volgende proefje met welke kleurstoffen de kleur van jouw viltstift is gemengd.
4
Kleur en kleurstoffen...
Wanneer je het filterpapier in de vloeistof hangt moet je even een tijdje wachten. 10
Blijf goed kijken en schrijf drie dingen op die je opvallen. ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ...............................................................................................................................
11
De prieelvogel lokt het vrouwtje met zijn mooie blauwe veren. Niet alle mannetjes zijn alleen even mooi blauw gekleurd. Mannetjes met minder mooie veren versieren hun nest met mooie blauwe versiersels, zoals hier wasknijpers, om zo toch een vrouwtje te lokken!
Het roze van de roze-koeken heet karmijn [E120]. Karmijn wordt gemaakt van vrouwelijke schildluizen!!!
Wanneer je alle stiften hebt getest, kleur je hieronder weer de stippen in. Schrijf er nu onder uit welke kleuren de kleur echt bestaat.
..........................................................
.......................................................
.........................................................
.......................................................
.........................................................
.......................................................
.........................................................
.......................................................
.........................................................
.......................................................
.........................................................
.......................................................
..........................................................
.......................................................
.........................................................
.......................................................
.........................................................
.......................................................
.........................................................
.......................................................
.........................................................
.......................................................
.........................................................
.......................................................
5
Kleur en kleurstoffen...
12
Bij welke kleur zat het grootste verschil met wat je had verwacht? ............................................................................................................................... ...............................................................................................................................
13
Bij welke kleur zat het minste verschil? ............................................................................................................................... ...............................................................................................................................
14
Welke viltstiftkleur die jij hebt onderzocht is met de meeste kleurstoffen gemengd. ............................................................................................................................... ...............................................................................................................................
Ook mensen gebruiken kleuren als signaal bij voorbeeld bij verkeerslichten. Hierboven zie je Sophie, het vrouwtje dat in de verkeerslichten in Amersfoort woont.
Thuisopdracht Behalve welke kleurstoffen je hebt gebruikt om een kleur te mengen is het ook belangrijk dat je rekening houdt met waarmee je het mengt. Nodig: • Pot hele sterke thee [zwarte thee!] • Citroensap • Soda Schenken drie glazen thee in. Doe in het eerste glas thee wat druppels citroen. Doe bij het tweede glas thee een paar soda-kristallen, een paar druppels van een oplossing met soda kan ook. Vergelijk de thee glazen thee met het laatste glas waar je niets bij hebt gedaan! Wat zie je voor verschil? Schrijf hieronder op wat je is opgevallen. Een foto mag ook!
6
Kleur en kleurstoffen...
Benodigdheden les 7 Een aantal kleuren afdrukken van de openingsfoto: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e3/Nymphalis_io _Luc_Viatour.jpg
De plastic bekers A, B en C met ecoline en lampenolie [primaire kleuren]
De plastic bekers A, B en C met ecoline en lampenolie maar dan van boven gezien [secondaire kleuren]
rode en blauwe lampenolie [blokker] een paar druppels gele en blauwe ecoline drie doorzichtige plastic bekers: A, B en C drie groter bekers waarin plastic bekers inpassen die geen licht door laten zodat alleen de bovenkant te zien is: 1, 2 en 3 stevig karton/papier potloodstompjes[cocktailprikkers kan ook] goedkope viltstiften[hoe goedkoper hoe beter] ong. 30% alcohol oplossing bijv.jenever[water kan ook maar gaat langzamer] satéprikkers
Voor dit werkblad geldt een Creative Commons Naamsvermelding-Niet-commercieel-Gelijk delen 3.0 Nederland Licentie ►http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/nl/
Ondoorzichtige container [Theeglas IKEA] waar de bekers A, B of C in passen. Hieronder het beeld van boven zoals de lln het te zien krijgen.
7
