klas 2 havo/atheneum 2013-2014, periodeboek:
‘Breng kleur in je leven!’
Keuzeopdracht Kleurstoffen in snoep Geef een wetenschappelijke presentatie op een conferentie (met de klas als publiek) over jouw onderzoek naar ‘Welke kleurstoffen zitten in snoep en hoe gezond zijn ze?’***
Onderzoeksopdracht
FOOD & VITALITY
locatie Mariënburg, Leeuwarden
Inleiding Je hebt gekozen voor de onderzoeksopdracht kleurstoffen in snoep. Kleur is een belangrijk aspect van de wereld om ons heen, en zeker ook in snoep. Zure matten, gomballen, banaantjes, fruitsleutels: het is allemaal erg lekker, maar het zit ook boordevol met kleurstoffen. Kleurstoffen die aan voedingsmiddelen worden toegevoegd worden additieven genoemd. De EU heeft een lijst van additieven opgesteld die zijn toegestaan in voedingsmiddelen voor menselijke consumptie, dit is de E-nummerslijst. De toegestane kleurstoffen zijn de nummers E100-E180. Er bestaan natuurlijke kleurstoffen (verkregen uit planten of dieren), natuuridentieke kleurstoffen (identiek aan een natuurlijk kleurstof, maar dan chemisch aangemaakt) en synthetische kleurstoffen (chemisch gesynthetiseerde kleurstoffen die niet in de natuur voorkomen). Maar zijn deze kleurstoffen wel echt onschadelijk? En wat is precies de noodzaak, behalve het snoepgoed een vrolijk kleurtje geven? Tegenwoordig wordt steeds meer aandacht besteed aan gezonde voeding en de veiligheid van ons voedsel. Met deze opdracht kom je iets meer te weten over kleurstoffen in snoep en over de veiligheid daarvan. Kleurstoffen in snoep is dus het thema, maar waar het natuurlijk ook over gaat is het onderzoeken, het beoefenen van vaardigheden én het ontwikkelen van een onderzoekende houding.
Veel plezier! Oriëntatieopdracht 1
Voorbeelden van kleurstoffen die vaak in snoep worden toegevoegd zijn E102, E104, E110, E122, E124, E129, E131 en E171. Soms is het gebruik van additieven, zoals conserveringsmiddelen, nodig voor de voedselveiligheid. Het nut van kleurstoffen, daarentegen, staat ter discussie, omdat deze niet nodig zijn voor veilige consumptie. Kleurstoffen worden immers vooral toegevoegd omdat de consument een product wil dat er mooi uitziet. -
Zoek van bovengenoemde kleurstoffen op om welke kleuren het gaat en onder welke categorie te vallen. Hebben deze kleurstoffen negatieve effecten op de gezondheid?
Aandachtspunten: - Maak een taakverdeling: wie doet welke kleur? - Wissel in je groepje onderling websites uit die bruikbaar zijn. - Zorg voor een goede bronvermelding! Aan www.google.com hebben we niet zoveel, evenals www.wikipedia.com . Knip de volledige website uit de browserbalk en plak deze in je lijst van bronvermeldingen.
-
-
-
Maak gebruik van verschillende websites. Trek conclusies als je diverse keren dezelfde informatie krijgt over een kleur, maar geef ook aan waar de websites verschillen in hun uitleg. Wees kritisch in je informatieverwerving! Blijf niet hangen bij één website waarvan je denkt dat die betrouwbaar is. Of betreft de website een werkstuk van een kind van 8? Kijk dan ook vooral even verder … Ook nu weer geldt dat ieder groepslid alle informatie moet hebben, het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid.
Oriëntatieopdracht 2
Een manier om te onderzoeken hoeveel en welke kleurstoffen aanwezig zijn in voedingsmiddelen is gebruik te maken van de scheidingsmethode chromatografie. Je gaat kennis maken met deze scheidingstechniek door te onderzoeken welke kleuren aanwezig zijn in verschillende kleurstiften. Het voorschrift voor chromatografie vind je in dit periodeboek. Lees nog even de veiligheidsregels door. Beantwoord na het experiment de volgende vragen: - Wordt de zwarte kleur in de zwarte viltstift veroorzaakt door één zwarte kleurstof of is de zwarte kleur het resultaat van de combinatie van verschillende andere kleurstoffen? - En hoe zit het met je andere geteste viltstiften?
Oriëntatieopdracht 3
Een voorbeeld van een natuurlijke kleurstof is E140: spinaziechlorofyl. Onderzoek met behulp van chromatografie of deze kleurstof een zuivere stof is of bestaat uit een combinatie van kleurstoffen. Voor deze opdracht heb je een andere loopvloeistof nodig: een mengsel van petroleumether en aceton (vraag de TOA)
Onderzoeksopdracht 4
In je eigen onderzoek ga je kijken welke kleurstoffen er is M&M’s zitten. Ook hier kan je gebruik maken van chromatografie. Een manier om er achter te komen welke kleurstoffen in M&M’s zitten is in het chromatogram ook bekende kleurstoffen mee te laten lopen. Een eigenschap van een kleurstof is dat het onder dezelfde omstandigheden altijd op dezelfde plek terechtkomt in het chromatogram. Aandachtspunten zijn: - Is de groene kleurstof van groene M&M’s E140? - Vraag de TOA of hij een aantal kleurstoffen die goedgekeurd zijn voor consumptie op voorraad heeft, laat deze kleurstoffen meelopen met de M&M-kleurstoffen.
Bij je eigen onderzoekje maak je gebruik van de natuurwetenschappelijke methode. De natuurwetenschappelijke methode bestaat uit verschillende stappen:
Een aantal stappen zijn al uitgewerkt voor je. Werk de rest van jouw stappen zelf uit.
Opdracht presentatie maken 5
Maak een presentatie voor de groep.
bronnen http://www.trosradar.nl/uitzending/artikelen/detail/article/kleurstoffen-in-snoep/ http://www.goedgeweten.be/enummers/classificatie/1/ http://www.gezondheidsnet.nl/voeding/de-zin-en-onzin-van-e-nummers http://www.kennislink.nl/publicaties/een-kleurige-parade-van-e-nummers http://www.ahealthylife.nl/lijst-van-e-nummers/
Voorschrift chromatografie bekerglas filtreerpapiertje potloodlijn opbrengstippen loopvloeistof
nodig -
spuitfles demiwater 250 mL bekerglas viltstiften filtreerpapiertje metalen draad loopvloeistof potlood liniaal stamper en mortier
voorschrift chromatografie viltstiften - maak je eigen foto’s voor verslaglegging - Giet in een 250 mL bekerglas 1 cm loopvloeistof, in dit geval water - Trek 2 cm van de onderkant van het filtreerpapiertje met potlood en liniaal een lijn - Zet op lijn een stip van een zwarte viltstift en van twee andere kleuren naar keuze - Vouw het filtreerpapiertje aan de bovenkant om en hang het in het 250 mL bekerglas, zorg ervoor dat de potloodlijn boven het vloeistofniveau komt - Wacht tot het vloeistofniveau opgetrokken is tot 1 cm onder de bovenkant van het filtreerpapiertje
-
Haal het filtreerpapiertje uit het bekerglas en laat het drogen
voorschrift chromatografie spinazie - maak je eigen foto’s voor verslaglegging - Giet in een 250 mL bekerglas 1 cm loopvloeistof, in dit petroleumether/aceton - Trek 2 cm van de onderkant van het filtreerpapiertje met potlood en liniaal een lijn - Pureer de sinazie met stamper en mortier - doe dit in een reageerbuis - los de kleurstof op in 0,5 mL loopvloeistof - breng met een capillair enkele druppels op de potloodlijn van het filtreerpapiertje - vouw het filtreerpapiertje aan de bovenkant om en hang het in het 250 mL bekerglas voorschrift chromatografie M&M’s - maak je eigen foto’s voor verslaglegging - Giet in een 250 mL bekerglas 1 cm loopvloeistof, in dit geval water - Trek 2 cm van de onderkant van het filtreerpapiertje met potlood en liniaal een lijn - doe drie gekleurde M&M’s in een reageerbuis - los de kleurstof op in 0,5 mL loopvloeistof - breng met een capillair enkele druppels op de potloodlijn van het filtreerpapiertje - vouw het filtreerpapiertje aan de bovenkant om en hang het in het 250 mL bekerglas -
