KLEINWILD 1 De Fazant : prototype voor de andere hoenders
haan
hen a. Jachtterminologie
• • • • •
volgroeide jonge fazant paartijd poten en klauw groepsverband standvogel
•
• • • • • •
verschillende soorten: niet zo belangrijk
1
juveniel balts loopbeen tomen vogel die ganse jaar in zijn leefgebied als soort voorkomt pulli
b. Uitwendige kenmerken • • • • • • • • • • • • • • • • • •
•
hoenderachtigen of grondvogels gebogen stevige snavel dimorfisme:= 2 vormen van één en dezelfde soorten: verschil tussen man en vrouw => zeer uitgesproken/ man zeer kleurrijk en vrouw een goede schutkleur korte vleugels, afgerond sterke stevige poten lopen snel en graag scherpe puntige staart/ kan zeer lang worden ong. 0,50 m hals: witte ring kop: opvallend gekleurd met oor pluimpjes opvallende balts verschillende rassen rode, naakt kophuid lange puntige staart opvliegend met luid: “ kor-kok-kok” : wanneer ze gaan rusten sporen aan loopbeen weegt tot 1.750 g ( gem.) stevige snavel= fazant heeft goed werktuig om aan voedsel te geraken fazantenhen: - onopvallend gedrag - bodembroedster met perfecte schutkleur - puntige staart, veel korter dan de haan - geparelde grijze oogrand - geen sporen ( = uitsteeksels op het loopbeen) - gewicht: 1.250 g leeftijdskenmerken: Haan : lengte sporen ( heel scherp ), rui, ontbreken van oorpluimen HEN en HAAN: enkel jongen hebben cloaca met beurs van Fabricius °/ bij jongen dieren wordt snavel nog blauwachtig, daarna geler, witter, grijsachtiger =>na schot: ° bij jonge dieren zijn er zweriken aanwezig en relatief groot/ bevindt zich bovenaan in de cloaca/ gemakkelijk te voelen die holte waar je een lucifer in kunt steken en bij oudere dieren niet. Praktischer: de zitbeenderen staan verder uiteen bij oudere dieren ( deze hebben al eieren gelegd) dan bij jongere dieren jonge haan: sporen gemiddeld < 1 cm oude haan: sporen gemiddeld >1 cm en duidelijk puntig jonge hennen hebben nooit sporen ouderen hennen kunnen sporen en kleur van haan krijgen : dit kan …. cursus
c. Levenswijze
standvogels
•
vertrouwen op hun schutkleur en blijven daardoor vaak tot het laatste moment in dekking slapen graag in bomen: variante is mogelijk
2
•
• • • • • • •
minder sociaal dan patrijs zaden en planten ( ook dierlijk eiwit voor de jongen) haan is polygaam ( 1 haan per 3-5 hennen) : monogamie is bizar in dierenwereld bodembroedster en nestvlieder(= zodra uit ei gaan ze op stap om voedsel te zoeken ó nestblijvers) hanen kokken voor het slapen gaan hen is zwijgzaam baltsgedrag: - vanaf einde maart, vooral april-mei - alleen hanen kokken/ hen voegt zich bij haan - baltsende hanen is een gewoon verschijnsel
•
voortplanting :
- haan is polygaam - haan helpt NOOIT met grootbrengen van de pulli - elke dominante haan heeft in het voorjaar een eigen territorium - haan is de blikvanger voor predators zoals vos,…
•
nest en broedgedrag:
-
•
eileg:
-
•
pulli: -
-
eenvoudig grondnest in groene gewassen ( dekking)= klein kuiltje maaiverliezen ( overeenkomen met de boeren voorkomt dit / eieren rapen en mechanisch laten rijpen) hen broedt alleen hen doet zich vleugellam voor bij gevaar ( ook bij eenden) vervanglegsel broedprop (= heeft niet veel tijd om haar eieren te verlaten: alle mest wordt achtergelaten in de omgeving van het nest tijdens het broeden)
eileg begint rond 15 april 10 tot 15 eieren broedtijd 24 dagen : dus half mei eerste kuiken eieren zijn glad, glanzend en ongetekend eieren van één hen hebben dezelfde kleur maar verschillen van hen tot hen, variërend van olijfbruin tot blauwgrijs
nestvlieders nood aan dierlijk eiwit eerste kuikens vanaf mei vliegen ( korte afstandjes) na 2 weken: 2à3 m vochtig en koud weer is zeer schadelijk pas broeden na het leggen van het laatste ei !! ( oudste ei kan één maand goed blijven zonder te broeden ) als jongen uit ei komen zijn ze vrij snel bewegelijk: na één dag al/ goed warm weer : jonge dieren kunnen enkel dierlijk voedsel aan ( rechtstreeks uit dierlijk eiwit: halen dat uit muggenlarven, vliegjes, rupsen,…. idem voor alle vogelsoorten) kunnen snel lopen en vliegen ( ontwikkeld zich snel)
3
•
juvenielen:
-
zijn na 10 weken onafhankelijk zelfs in niet bejaagde gebieden sterven de meeste fazanten voor ze 1 jaar oud zijn
d. Voedsel • • • • •
water= uiterst belangrijk / vertoeven aan drinkpoelen of dauw van planten kiezeltjes als maalsteentjes ( eikels) volwassenen: zaden en planten kuiken: dierlijk eiwit de spiermaag: onderdeel van maag bestaat uit spieren die sterk werken e. Biotoop
• • • • •
bosranden, open veld met ruigtes, hagen, heggen en bosjes dekking voor nestbouw, ook tegen predators rust en voldoende voedsel bomen als rustplaats biotoopbeheer: water/dekking/kiezelsteentjes/voederplaatsen: zandbakken/bijvoederen beperken ( predators) f. Schadelijke factoren : ziekten/vijand/ bejaging
•
•
•
vijand :
- vooral kraaiachtigen belagen de nesten, egels, ratten - mechaniserende landbouw - verkeer en recreatiedruk ( honden !) bejaging : - weidelijke bejaging - verplicht gebruik van hond - geen juvenielen schieten ( wel tegen einde van het jaar) - hennen sparen ! - respecteer schotafstanden - beschoten fazanten volgen: 100% gaat verloren ! ( ze volgen tot ze naar beneden gaan: het vluchtbeeld volgen ) let op tegen uitzetten van fazanten: de ziekten brengt men mee !!! Ze hebben meer last om te overleven en ze zetten de andere fazanten buiten. De natuurlijke populatie liquideer je. => tegenstander
4
2 De Patrijs:
a. Jachtterminologie • • • • • • • •
naakte huid rond de ogen groep opvliegen uitvliegen -invliegen vlucht guste patrijzen trio hennetje met twee haantje stofbaden nemen b. Uitwendige kenmerken
• •
naakt oranjeroze huid rond oog = breder dan oogdiameter schouderdekveren roodbruin met witte schat ( enige kenmerk om man van vrouw te herkennen/ geen duidelijk merkbaar geslachtsverschil zoals bij fazanten en korhoenen)) hoefijzervormige bruine vlek op onderste deel van de borst
•
• • • • • • • •
rozen klucht springen wisselen strijken koppels zonder kuikens ! gullen
Patrijs HEN : - schutkleur - grondbroeder - lichtere kleur dan haan - schouderdekveren dwars gestreept ( Lorrainekruis) - minder uitgesproken of afwezige borstvlek Schouderdekveren en middelste vleugeldekveren:
roodbruin en lange strepen lengtestrepen( haan) roodbruin en dwarsstrepen ( hen) 5
Patrijs bouw : Hoenders • sterke, stevige poten • lopen snel en graag • kleine, gebogen snavel • haan iets lichter in gewicht • korte vleugels, afgerond • korte, rossige staart • Adult/Juveniel : Adult • bek leigrijs • duidelijk gekleurde, naakte oogvlek • hoefijzervormige borstvlek ( haan) • poten grijs • …. opm.: zie foto Dany
Juveniel bek donker geen gekleurde naakte oogvlek nooit hoefijzervormige borstvlek poten geelachtig
Adult- rui – juveniel ( ex ?) vragen aan jagers ( oefenen!)
• • •
Adult ruit het vroegst ruit alle handpennen na rui geen contrast met 2 buitenste pennen
Juveniel ruit altijd later dan adult rui stopt aan 8e pen ( ged 1ste jaar) ook na rui contrast met 2 buitenste pennen die scherp zijn
( vanaf 15 oktober is het verschil adult-juveniel alleen aan de twee buitenste handpennen te zien) c. Levenswijze
• • • • •
typische lachvogel standvogels: honkvast gullen graag ( stofbaden): om parasieten weg te krijgen sociaal: leven in kluchten tot februari snelle vlucht, bij verstoring vliegt haan eerst op, dan kuikens en in laatste instantie de hen
•
baltstijd: -
monogame haan, koppeling voor het leven paarvorming eind feb –begin maart kluchten vallen uiteen haantje stopt hen zoekt plaats: met één haan paren en andere beschermt
6
•
•
•
nest, eileg en broed : - grondnest, eileg vanaf eind april - hen broedt allen, broeden start na eileg/ haan gaat aanwezig zijn - 8 tot 20 eieren, broedtijd 24 dagen - vervanglegsels na verlies van het nest in een nieuw nest - nest van fazant is kleiner dan patrijs !! pulli: nestvlieders - nood aan dierlijk eiwit - haan helpt bij grootbrengen van de pulli: dag en nacht - juni is belangrijkste maand in het broeiproces - vliegen ( korte afstand) reeds na 2 weken schade : ( belangrijker dan bij haas) - vraatschade - graafschade ( op kerkhoven/dijken) - schade beperken met afsluitingen en aanzitjacht - hoeveelheid sporen en keutels is niet relevant voor het aantal konijnen d. Voedsel
• • • •
voornamelijk een zaadeter maar ook veel groene plantendelen en insecten dierlijk eiwit ( insecten) is noodzakelijk tijdens de eerste 2 weken levensweken noodzaak e. Biotoop
• • •
vdrogen, agrarische open ruimten, akkerland, weiland dekking met “ kleine landschapselementen “ zoals ruigtes, hagen en heggen zijn noodzakelijk voor de nestbouw en tegen predators- zandwegels ( gullen ! ) voedsel, dekking en rust ( zie cursus pg 368 ) f. Schadelijke factoren:
•
predatie: - kraaiachtigen, kat en vosmarterachtigen: vooral wezel, idem fazant
• • • • •
populatiedichtheden en jacht : - is idem fazant schiet nooit in volle klucht respecteer schotafstanden geen pulli schieten verplicht gebruik van honden
7
Korhoen
• • •
•
• • •
: herkennen
sterk geslachtsverschil: man blinkend zwart, vrouw schutkleur ruigpoothoenders HAAN : - rode “ rozen” - witte vleugeldwarsbanden en onderstaart - luidruchtige “ bolder” balts - liervormige staart HEN: lijkt sterk op de fazantenhen : - schutkleur/ grover als fazant - witte vleugelstreep - geslachtsrijp na 1 jaar - snavel zwaarder en sterker als fazant typisch baltsgedrag: vanaf april tot eind mei kennen een rangorde, oude dominante hanen nemen het midden vd baltscirkel in hennen kiezen een haan
•
korhen op nest: witte gestippelde eieren: 6 tot 12 eieren, 24 dagen broedtijd/ eieren zijn beigekleurig met roestbruine spikkels
•
voedsel: - voornamelijk een planteneter waaronder veel knoppen en jonge scheuten van bomen en struiken - dierlijk eiwit voor eerste levensdagen - noodzaak aan kiezelstenen voor de vertering
•
biotoop: - prefereren heide met lage begroeiing, kaalslag en bosranden - rust en ruimte voor de baltsplaats is van zeer groot belang - hoge uitkijkposten ( berken, vliegdennen) noodzakelijk plaatsen met keizel en zand
ð niet meer in Vlaanderen : bejagen uit den boze !! korhennen vliegen weg met fazanten !! (korhoen/fazant en patrijs: volgorden van aantal eieren )
8
3 De Houtsnip: Bécasse te bejagen in Wallonië, Vlaanderen beschermd = ook wel “Dame met het lange gezicht” genoemd
=> symbool van onze jacht ( zie logo IJO) • steltloper met gedrongen postuur, korte staart en poten • lange bek, grote zwarte ogen ( doe denken aan haas: ’s nachts op zoek naar regenwormen) • cryptische schutkleuren !! • lange snavel: twee delen • kop: dwarsstrepen op kruin ( watersnip daar de lengtestrepen overlangs!), donkere teugelstreep • contrast: donkere staart met onderliggende witte pennen • gewicht tot max. 400 g, lengte 35 cm, 1 m darm • in Vlaanderen zeldzame broedvogel • nachtelijke trekvogel en wintergast: komt hier toe in oktober, vertrekt weer in maart-april • overwintert in Zuid-Europa • balts: - mysterieuze vogel, typische baltsvlucht: 2 à4 x ’s avonds - met omlaag gerichte bek en knorrende geluiden - balts boven voedselrijk gebied waar hennen verzamelen - haan is polygaam, vliegt steeds achter de hen die de baltsplaats bepaalt – sterk gewichtsverlies • biotoop: houden van dekking
9
meestal 4 eieren, broedtijd 23 dagen/ hen broedt alleen en zorgt er zeer goed voor • Beschermd in Vlaanderen : zelfs niet in paté of mousse!! • in Wallonië : wel • in Nederland wel • zeer fijn wildbraad: handpenveertje zijn zeer hard: gebruiken als veer om te schilderen •
10
Kwartel: enkel in de zomerperiode komt die naar hier ( 1/3 VAN DE PATRIJS) ð beschermd!! ð korte , brede bek nachttrekvogel overwinter in Afrika broedt in Vlaanderen haan : polygaam/ luidroeruchtige roep “ kwik-me-dit, kwek-me-dat” prefereren rustig en korte broedtijd
11
4
De Houtduif:
Houtduif (blauw/ witte halsvlek)
Holen duif ( kleine zwarte vleugel/strepen)
Tortelduif ( gespikkeld/ trekvogel/3 streepjes)
Turkse Tortel (grijs met zwarte halsband/sted.omgeving/stand)
Rots duif ( gekleurd /tamme duif)
12
a. Jachtterminologie
• • •
nestduiven plaats waar groepen of solitaire duiven verblijven kropmelk
• •
jongen stand
•
jongenvoedsel uit de krop van duiver en duivin
b. Uitwendige kenmerken • • • • • •
grootste wilde duivensoort nek met purpergroene glans en witte vlek oog: oranjegele iris wijnrode hals, witgrijze buik, mantel blauwgrijs grijze staart met zwarte eindband vleugels met opvallende, witte…….
leeftijd: jong
oud
geen groene glans in nek altijd metaalgroene nek ste halsvlekken pas na 1 rui altijd witte halsvlekken brede, zwartbruine bek bek geel: rozerood ….. juveniel: dekveren van et geruide handpennen met rossige randen adult: dekveren van alle handpennen egaal blauwgrijs, nooit rossige rand ( rui duurt een week of drie: duiven kunnen altijd vliegen en niet bij eenden ) zie foto c. Levenswijze • • • •
standvogel en trekvogel: ’s winters veel wintergasten uit het noorden doffer monogaam opvallende, klapwiekende baltsvlucht – geluid: heel hoog opwerpen in de lucht en dan sterk naar beneden nest, eileg en broed: - maken rudimentair nest in bomen en struiken - broeden feb- okt, 2 witte eieren, broedtijd 17 dagen - beide ouders broeden ( vanaf dag 1 wordt ei bebroedt) - broed start na leg 1ste ei - 2-4 legsels per seizoen, soms 5 à 6 bij mooi warm weer - hormooncyclus is op elkaar afgestemd
13
•
kweek en groei :
-
nestzitters hulpeloos en lelijk worden 1 week gevoed met kropmelk van moeder en vader (= krachtvoer) krijgen na 3 weken reeds 80% vast voer, steeds uit krop beide ouders voeden de jongen kruipen rond na 14 dagen vliegvlug na 1 maand
d. Voedsel • •
opportunistisch voedselgedrag volgens aanbod en seizoen/ kan zich perfect aanpassen ! echte planteneter: zaden, eikels, bessen maar ook veel groenvoer: bladscheuten, bloemen en knoppen e. Biotoop f. Schadelijke factoren
• • • • •
• •
vooral schade aan jonge groenaanplant in het voorjaar vooral groenteteelt m.n. erwten( in april – mei ), kolen, spruiten… in de zomer vooral schade op gelegerde graangewassen ’s winters overschakelend naar o.a. niet geoogst maïs , eikels en koolgewassen predators: vooral kraaiachtigen bejagen de nesten roofvogels: slechtvalk, havik en sperwer zoogdieren: marters, eekhoorn verliezen …… bejaging: respecteer schotafstanden, vooral op slaapplaatsen ( witte nekvlek kunnen zien !)/ beschouw duiven niet als “ minderwaardig “ wild verdelgen= zo veel mogelijk binnen de perken te krijgen: beide oudervogels schieten !! ( idem bij everzwijnen)
Beschermde wilde duivensoorten ( ze komen talrijk hier voor) -
-
-
holenduif: kleiner dan houtduif/ mantel blauwgrijs, nek met purpergroene glans/ zwarte kraaloogjes/donkere vleugel en staarttekening/ vleugels met 2 onopvallende zwarte dwarsstreepjes/ minder talrijk dan houtduif/ nestelt in holen, vliegt vaak gekoppeld ( foto’s op internet) tortelduif: kleiner dan tamme duif, roodbruine, geschelpte bovenzijde, oog: oranjegele iris, witzwarte hals tekening, lange trapvormige staart met witte zoom/ drie zwarte streepjes Turkse tortel: iets groter dan tortel/mantel halsstreep, wit afgeboord/blauwgrijs vleugeldek/ staart met zwarte onderkant en witte boord/ nu standvogel: invasie sinds 50tiger jaren/ talrijk in bebouwde gebieden/ in stad > water zuigt met snavel 14
