Kleding maakt de professional

8

WWW.ARTSENAUTO.NL

MAANDELIJKS MAGAZINE VAN V V AA JAARGANG 77 AUGUSTUS 2011

Gerlach Cerfontaine: Ervaar de 3 v’s van nieuwe voorzitter van het overweldigende de Vereniging VvAA Costa Rica

Aan de schandpaal: Hij heeft alles in zich patiënten nemen het om het te maken: heft in eigen hand de nieuwe Ford Focus

Kleding maakt wonen & werken in de Bourgogne de professional

advertentie

Redactie

Inhoud

Blote dokter

V

14

18

21

26

60 14 Nieuwe bestuursvoorzitter Gerlach Cerfontaine is de nieuwe voorzitter van de Vereniging VvAA. Dankzij een lange bestuurlijke loopbaan kent hij het geheim van leiderschap: “Het gaat om het inspireren en motiveren van mensen.”

18 Nieuwe bestuursleden Naast een nieuwe voorzitter zijn nog twee nieuwe leden tot het bestuur van de Vereniging VvAA toegetreden. Een kennismaking met Yvonne van Kasteren en Geraline Leusink.

21 Kleding maakt het verschil Kleren maken de zorgprofessional. Nette kleding, de juiste kleuren onder de dok-

tersjas, of een goed zittend uniform vergroten de herkenbaarheid en zorgen voor een betrouwbare uitstraling.

26 Aan de schandpaal

oor het geval dat u het nog niet wist: kleding maakt de professional. U leest het op het omslag van dit nummer van Arts & Auto. Tenminste; als u niet van tevoren al van ergernis bent gestruikeld over de blote bovenkant van de arts die er ook op staat afgebeeld. Want zo eensgezind als we op de redactie waren over het artikel rond kleding in de gezondheidszorg (pagina 21), zo verdeeld waren we over de foto op de voorkant. ‘Te gewaagd voor onze leden’, vonden sommigen, terwijl anderen absoluut ‘het probleem niet zagen’. Daar zit je dan als nieuwe hoofdredacteur van wie verwacht wordt dat ze knopen doorhakt. Gaan we voor de oerdegelijke verpleegster uit vroeger tijden – dus met kapje en tot in de hals gesloten jurkuniform – of nemen we de dokter die zich uitkleedt voor een locker? Het ene veilig, het ander wellicht onderwerp van discussie bij een deel van de lezers. Uiteindelijk hebben we, vrijwel eensgezind, voor laatstgenoemde optie gekozen. De fotograaf wel uitdrukkelijk instruerend dat de foto beslist geen seks en juist wel professie moest uitstralen. Ik vind dat dat is gelukt, maar ik laat het eindoordeel daarover graag aan u. Grappig aan de hele discussie op de redactie is wel dat die precies illustreert wat de rode draad is uit het artikel. Daarin wordt namelijk duidelijk dat nette kleding, goed zittende uniformen en de juiste kleuren, niet alleen de herkenbaarheid van de zorgprofessional vergroten, maar ook het vertrouwen in hem of haar. Oftewel: kleding maakt de professional. Het is dus uitermate belangrijk welke kleding de arts op onze omslag uit de locker kiest om aan te doen voordat hij de poli of afdeling opgaat. En dat geldt zelfs voor kleding die grotendeels schuilgaat onder de witte jas, blijkt uit onderzoek. Veel leesplezier en schroom niet ons op onderstaand e-mailadres te laten weten wat u van de omslagfoto vindt.

Er komen steeds meer websites die medisch professionals beoordelen. En dan zijn er ook nog boze patiënten die hun behandelaar op internet aan de schandpaal nagelen. De tijdgeest eist maximale transparantie.

60 Film by the Sea 2011 Van 9 t/m 18 september vindt in Vlissingen voor het dertiende jaar op rij het festival Film by the Sea plaats. Oud-Vlissinger Bram van Schaik blikt vooruit.

Marjan Enzlin, hoofdredacteur [email protected] 030 247 40 23

8 - 2011 3

advertentie

Medewerkers

Rubrieken Focus 7 8 10 11 12 13 20

Richard Hassink (1965) werkt al bijna twintig jaar in de journalistiek. Eerst als redacteur, later als eindredacteur en hoofdredacteur. Sinds 2002 verhuurt hij zichzelf aan tijdschriftredacties. “Het liefst doe ik het werk op locatie, omdat je dan ook collega’s om je heen hebt.” De afgelopen jaren werkte hij vooral voor tijdschriften als Consumentengids, Eigen Huis Magazine en Arts & Auto. Bij die bladen was hij ook betrokken bij restylings en de introductie van nieuwe rubrieken en series. “Dat zijn toch wel de krenten in de pap.” Naast zijn werk maakt Richard graag verre reizen. Hij bezocht onder meer Maleisië, de VS, Peru, Costa Rica, Mexico en Thailand. “Als ik over die mooie bestemmingen ook nog een artikel kan schrijven, is dat natuurlijk helemaal geweldig.” Voor dit nummer schreef hij over Costa Rica (pagina 62).

Opinie In beeld Mijlpaal App Over de grens Event Frank van Wijck

Management

52 Maandmenu van Merijn Tol 54 Han Sjakes over Beaujolais

Wonen

55 Gespot 56 Binnenkijken bij de familie van de Laar

32 Portret: Peter Wiemer 33 Recensies 33 Raadger/Ramler over betrokkenheid

Lezen & kijken

Wet & recht

Reizen

34 Lezersvragen 34 Annemarie Smilde over spraakverwarring

Praktijkcase 36 Zakelijk

Fiscaal 37 37

Lezersvragen Peter van Bakel over motorrijden

Personal finance 38 38 39 39

Zorgvuldige advisering Ferdinand Wit over inflatie Lezersvragen Joan Versluijs over de papieren schenking

Student Mensje Melchior (1976) schreef voor dit nummer Kleding maakt het verschil (pagina 21). Ze werkt als freelance journalist voor onder meer Opzij, HP/De Tijd, Viva, Santé en NWT Magazine. Daarvoor werkte ze bij Medisch Contact. Mensje schrijft artikelen, doet eindredactie en werkt tussen de bedrijven door aan een literair non-fictieboek. “Ik vind het leuk om voor uiteenlopende opdrachtgevers over heel veel onderwerpen te schrijven. Mijn focus ligt op gezondheid en psychologie. Maar ik schrijf net zo lief een artikel over de leukste plekjes in ’t Gooi of over vrouwen die kostwinner worden in tijden van crisis en maak graag diepgaande interviews met politici en creatieve geesten.” Bij het schrijven van het artikel voor Arts & Auto ontdekte Mensje dat ze meer vertrouwen wekt als ze een roze blouse draagt, en serieuzer wordt genomen als ze haar bril opzet. “Altijd handig om te weten voor toekomstige interviews.”

Eten & drinken

40 Prikbord 42 Update: de juiste balans 43 Mijn geld: Sietze Hofman

Digitaal

44 Bram Vermeer over advertenties 44 Lezersvragen 45 Gadgets

58 Boeken 59 Dvd’s 59 Filmfan

62 66 69 69 70

Costa Rica Brussel Joris van Drooge over soloreizen Reisnieuws VvAA reizen

VvAA 17 35 74 76 80 81 82 84

Bestuur Praktijkadvies Welkom bij VvAA VvAA Nieuws VvAA opleidingen Academie voor Medisch Specialisten Opleidingen OSG-VvAA Ledenvoordeel: Witte jas aan de wilgen; managementlezing Vitaliteit; tweedaagse cursus Pensioen, nou en...?; wijn proeven in Zeeland

Ledemaatjes

86 Advertenties van leden voor leden

En verder 3 6 6 83

Van de redactie Colofon MuziekKliniek Puzzel

Auto

46 Portret: Ford Focus 48 Bart van den Acker over de elektrische smart 48 Nieuws 49 Trendsetter: Chevrolet Orlando 51 Ferrari Opus

Achterin

97 De Spiegel: Joyce Roodnat 98 Marcel Peeters (1949 - 2011)

CoVERFoto: HAnS ooStRUM

8 - 2011 5

Colofon Jaargang 77, nummer 8, 30 juli 2011

Contact met VvAA:

030 247 47 89 www.vvaa.nl

Redactie: Hoofdredacteur: Marjan Enzlin Eindredacteuren: Marcel van Dijk, Anne Mieke van Eijsden Redacteuren: Monique Bowman, Ingrid Lutke Schipholt, Roel Notten Vormgever: Conny Lubbersen Redactieassistent: Anne Barendregt Ledemaatjes: Martine de Paauw-Rolf Medewerkers aan dit nummer: Bart van den Acker, Peter van Bakel, Marcel Bakker, Fleur Baxmeier, Sven Benjamins, Louis Blom, Yde Bouma, Sebastiaan ter Burg, Gonnie Constansia, De Beeldredaktie, Djanko, Bart Doornbusch, Joris van Drooge, Jacqueline van Eekelen, Erik Gostelie, Richard Hassink, William Hoogteyling, Frank van Kolfschooten, Marcel Leuning, Diederik Leusink, Mensje Melchior, Leon Mussche, Marloes de Moor, Hans Oostrum, Gertjan Portman, Wout Raadgers, Pieter Ramler, Tjomme Reeringh, Daphne Riksen, Carolyn Ridsdale, Peter Ritmeester, Ed van Rijswijk, Joyce Roodnat, Bram van Schaik, Han Sjakes, Annemarie Smilde, Hans Sprangers, Nout Steenkamp, Els van Thiel, Merijn Tol, Anton van Tuyl, Rutger Vahl, Rutger van der Velden, Joahua Verbakel, Bram Vermeer, Joan Versluijs, Flip Vuijsje, Frank van Wijck, Ferdinand Wit, Het Wonderlab. Redactieadres: Postbus 8153, 3503 RD Utrecht 030 247 43 41 [email protected] www.artsenauto.nl Adreswijzigingen: U kunt al uw wijzigingen doorgeven op www.vvaa.nl/ mijngegevens, of bel VvAA ledenservice: 030 247 47 89. Advertentieverkoop: PSH Media Sales Benno Aalders, accountmanager Kronenburgsingel 515 Postbus 30095, 6803 AB Arnhem t 026 750 18 00 f 026 750 18 01 [email protected] Coördinatie advertentiemateriaal Manon Hubers, 026 750 18 57 [email protected]

Ledemaatjes: Bij voorkeur opgeven via de website: www.vvaa.nl/ledemaatjes. Meer informatie vindt u op pagina 86. Advertenties staan onder controle van de redactie en kunnen worden geweigerd zonder opgaaf van redenen. Advertentiecontracten worden afgesloten conform de Regelen voor het Advertentiewezen, gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland. Daarnaast zijn de Algemene Advertentie Voorwaarden van Springer Uitgeverij van toepassing. Op verzoek wordt een exemplaar toegezonden. (c) Copyright 2011. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie of uitgever. Springer Uitgeverij en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden geen aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie. Van werken van beeldende kunstenaars, aangesloten bij een Cisac-organisatie zijn de auteursrechten geregeld met Pictoright te Amsterdam. ISSN 0004-3966 Verschijnt: 12 maal per jaar Druk: Senefelder Misset, Doetinchem

6 8 - 2011

Brieven Rechtzetten

In Arts & Auto 6 schreef hoogleraar sociale psychologie Roos Vonk in de rubriek De spiegel over haar teleurstellende ervaringen met manueel therapeuten. Dit stuk juich ik heel erg toe! Ik ben al jaren als zelfstandig oefentherapeut werkzaam. Voor alle duidelijkheid: een oefentherapeut kraakt niet en verricht ook geen manuele therapie; de patiënt doet als het goed is alles zelf. Mijn rol beperkt zich tot de anamnese, onderzoek en het samenstellen van een oefenprogramma. Dit bestaat zo veel mogelijk uit actieve oefeningen. In mijn behandelruimte hangen mooie grote platen, met duidelijke spieren, zenuwbanen en dergelijke. In het echt bestaan zulke perfect symmetrische mensen niet. Toch hoor ik in mijn praktijk bijna dagelijks van patiënten dat hun bekken, rug en wat al niet, door een kraker, een manueeltherapeut of een ostheopaat ‘even recht’ is gezet, terwijl bekend is dat je zonder operatie weinig aan lichaamsbouw kunt veranderen. Desondanks hebben in de paramedische wereld de manueel therapeuten, krakers, enzovoort een enorme vlucht genomen. Je hoeft als cliënt zelf niets te doen en de ‘boel’ staat weer recht. Nu is er gelukkig veel onderzoek gedaan naar klachten van het bewegings-

apparaat. Steeds komt het erop neer dat vooral bewegen/sporten goed is en dat wij met z’n allen, in de westerse wereld, te veel en te lang zitten. Als oefentherapeut los ik ook problemen bij ‘blokkades’ en beperkingen op door het geven van actieve oefeningen. Het duurt wat langer en het kost een beetje moeite voor de cliënt, maar de duurzaamheid van de oplossing is uitstekend! Ingrid van Dommele Oefentherapeut Cesar Utrecht

Fotowedstrijd 2011 Het thema van onze jaarlijkse fotowedstrijd is deze keer ‘Eenvoud’. Upload uw foto op de website en maak kans op een VvAA reischeque! U kunt daar ook de foto’s van andere VvAA leden bewonderen en beoordelen. Lees ook de tweewekelijkse webcolumn van fotograaf en jurylid Nout Steenkamp. www.artsenauto.nl/fotowedstrijd

MuziekKliniek Elke maand bespreekt Bram van Schaik in zijn MuziekKliniek op www.artsenauto.nl interessante nieuwe titels, van pop tot jazz, en van klassiek tot wereldmuziek. Lezers van Arts & Auto kunnen hier meedingen naar een exemplaar van de besproken titels. Maar natuurlijk niet zonder eerst de vragen goed te beantwoorden… Deze maand in MuziekKliniek: Memories of My Trip van de Engelse jazzlegende Chris Barber Classic Dino. The best of Dean Martin The Skinny van Ian Siegal Brussels’ Blues van Rienk Rienks

Ga naar www.artsenauto.nl/muziek en doe mee met de prijsvragen.

Focus

Opinie

Mensenlevens redden Co-assistent Joshua Verbakel vindt het vreemd dat er geneeskundestudenten zijn die bij aanvang van de studie niet op hun sociale vaardigheden zijn getoetst. Horken kunnen worden losgelaten op patiënten. Gelukkig vindt er steeds meer decentrale selectie plaats. TEKST JOSHUA VERBAKEL

E

Door het lotingsysteem bepalen eindexamencijfers en geluk wie arts mag worden

Een piloot die verantwoordelijkheid draagt voor mensenlevens wordt voor zijn opleiding lichamelijk gekeurd en op vaardigheden getest als reactiesnelheid en stressbestendigheid. Als men solliciteert voor de opleiding tot chirurg wordt er gekeken naar bijvoorbeeld wetenschappelijke en klinische ervaring, nevenactiviteiten en behaalde resultaten tijdens de opleiding. Handvaardigheid en stressbestendigheid worden niet getest, en toch hangen ook hier mensenlevens van af. Tijdens een co-schap zag ik een chirurg met een flinke tremor opereren op microniveau. Als patiënt zou ik zeker kiezen voor een volledige narcose, alvorens door deze dokter Bibber onder handen te worden genomen! De opleiding tot arts is een van de weinige universitaire opleidingen waar men zowel moet studeren als vaardigheden moet aanleren. Hierbij maken individuele eigenschappen van de arts in spe een belangrijk verschil, soms tussen leven en dood. Een goede selectie van mensen is dus belangrijk. Met het systeem van loting bepalen eindexamencijfers en een gelukscomponent wie arts mag worden. Er wordt gekeken of je op de middelbare school goed kon studeren. Zo hebben meisjes een grotere kans om ingeloot te worden, omdat ze minder gevoelig zijn voor prikkels van buitenaf dan jongens tijdens de middelbare school. Dit selectiemechanisme leidt tot vervelende situaties; niet alleen voor patiënten, maar ook voor gedroomde artsen.

Aan het begin van de opleiding geneeskunde volgde ik bijvoorbeeld college met een jongen die bij iedere vraag van een docent meteen het juiste antwoord gaf. De ‘stampstudie’ geneeskunde leek hem op het lijf geschreven. Tussen de colleges door viel het op dat hij niet sociaal vaardig was en moeite had met het leggen van contact. Deze student had de ambitie oncoloog te worden; bij uitstek een specialisme waar deze eigenschappen wel nodig zijn. Uiteindelijk, tijdens de co-schappen, werd er besloten dat hij op basis van zijn functioneren geen arts mocht worden. Deze jongen investeerde vijf jaar lang in de studie geneeskunde en zag zijn inspanningen verloren gaan. Dat is niet alleen een persoonlijke tragedie, maar ook verkwisting van bijna een ton belastinggeld voor een ongebruikte studie geneeskunde. En bovenal zonde, omdat het voorkomen had kunnen worden als er niet zomaar een lot was getrokken voor aanvang van de studie. Gelukkig vindt er steeds meer decentrale selectie plaats, zodat opleidingen zelf kwalificaties kunnen bepalen op basis waarvan ze hun studenten kiezen. Vaak zijn een motivatiebrief en een gesprek onderdeel hiervan, maar opleidingen kunnen dit zelf bepalen. Zo wordt er niet enkel meer naar eindexamencijfers gekeken, maar worden levensbelangrijke competenties van de student individueel beoordeeld. Dat kan uiteindelijk mensenlevens redden: op de behandeltafel en in de studiebanken. <

Joshua Verbakel (1984) is voorzitter van het Landelijk Overleg CoAssistenten (LOCA). Hij studeert sinds 2003 geneeskunde in Nijmegen.

8 - 2011 7

Focus

In beeld

Zeeuwen zeilen om het hardst Zeeuwse artsen zeilden deze zomer de Huisartsenhardzeildag. Behalve dat ze vooral heel veel plezier hadden, was het ook een gelegenheid om elkaar beter te leren kennen. Dit deden ze tijdens de startbijeenkomst ’s ochtends op de steiger bij het jachtclubhuis bij Colijnsplaat en later tijdens de gezamenlijke lunch en het diner. De Zeeuwen hielden deze wedstrijd voor de zevende keer. De winnaar mag volgend jaar de organisatie op zich nemen. FOTO: MARCEL BAKKER

Focus

Mijlpaal

Compassie met kinderen Kinderen vergeten nare gebeurtenissen, dacht men lange tijd. Rond 1990 kwam langzaamaan het besef dat ook kinderen psychisch getraumatiseerd kunnen raken en hulp nodig hebben. Carlijn de Roos, een van de voortrekkers in die bewustwording, kreeg de Jaap Chrisstoffels Penning 2011. TEKST Els van ThiEl FOTOGRAFIE dE bEEldrEdakTiE/arno MassEE

D

riekwart van de kinderen die een nare, ingrijpende gebeurtenis meemaken, groeit daar overheen, op eigen kracht of met hulp van de ouders. Een kwart herstelt niet en heeft na drie maanden nog klachten. Klinisch psycholoog en psychotherapeut Carlijn de Roos (51) werkte in het begin van haar carrière met getraumatiseerde kinderen. Daarbij werd gebruikgemaakt van speltherapie. De kinderen kwamen graag, maar hun klachten verdwenen niet of slechts gedeeltelijk. “Toen ben ik uit pure nieuwsgierigheid gaan zoeken naar behandelingen die effectiever waren.” In samenwerking met collega’s Eland en Kleber ontwikkelde De Roos een opvangprogramma voor kinderen die aan schokkende gebeurtenissen zijn blootgesteld. Na de vuurwerkramp in Enschede is het programma met succes gebruikt door het ‘vuurwerkteam’ van gespecialiseerde ggz-hulpverleners.

I

ntussen zijn er niet alleen verschillende traumabehandelingsmethoden ontwikkeld, maar is er ook wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit ervan. Er zijn gespecialiseerde traumacentra en Nederland telt nu bijna tweeduizend traumabehandelaars voor kinderen en jeugdigen. In al die ontwikkelingen speelde De Roos een voortrekkersrol. Ze is inhoudelijk coördinator van Psychotraumacentrum van GGZ Kinderen en Jeugd Rivierduinen in Leiden. “Haar gedrevenheid komt voort uit compassie”, zegt Renée Beer, psychotherapeut en coördinator van het Traumacentrum van de Bascule in Amsterdam. Samen geven ze al meer dan tien jaar trainingen in EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing), een behandelmethode om traumatische ervaringen te verwerken. Beer vindt haar collega een goed rolmodel in stressmanagement. “Ook in crisissituaties of bij rampenopvang houdt Carlijn een rustige en vertrouwenwekkende uitstraling.” De Roos is bezig met promotieonderzoek, een vergelijkende studie naar het effect van twee

10 8 - 2011

traumabehandelmethoden: EMDR en schrijftherapie (cognitieve gedragstherapie) bij kinderen tussen acht en achttien die een traumatische ervaring hebben meegemaakt. “Ze is behandelaar in hart en nieren, maar neemt ook de moeite om te kijken of het werkt. Een ideale combinatie”, zegt emeritus hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie Frits Boer. Ook De Roos zelf slaat graag een brug tussen wetenschap en klinische praktijk. “Het mooie is dat het resultaat van klinisch toegepast onderzoek aanwijzingen geeft

Carlijn de roos slaat graag een brug tussen wetenschap en klinische praktijk.

“Altijd een rustige en vertrouwenwekkende uitstraling” hoe je de praktijk kunt verbeteren.” De Roos noemt het een sneeuwbaleffect. “Je ziet hoe snel kinderen herstellen en ouders weer competente opvoeders worden.”

W

aarom heeft het zo lang geduurd voordat men geloofde dat ook kinderen psychisch getraumatiseerd kunnen raken? “Het is pijnlijk om je te realiseren dat het ook kinderen en zelfs baby’s overkomt. Kinderen praten er uit zichzelf meestal niet over. Ze reflecteren niet op hun gevoelens zoals volwassenen doen.” De jury roemde de verdiensten van De Roos als clinicus en onderzoeker, maar vooral haar geneigdheid tot samenwerking en gebrek aan competitiedrang. “Ambitieus is ze zeker”, zegt Frits Boer. “Voor de záák!” De Roos ziet de penning als een kroon op haar werk, maar één ding zit haar enorm dwars: “Zitten we net in het stadium dat er perspectief is op een snel herstel voor kinderen, moeten ouders voor hun eigen behandeling een bijdrage gaan betalen. Een eigen bijdrage nu komt de overheid op langere termijn duur te staan, want de psychische gezondheid van ouders en kinderen hangt nauw samen.” <

Op deze pagina staat een (para)medisch beroepsbeoefenaar centraal die iets bijzonders heeft bereikt. Weet u een geschikte kandidaat, mail dan naar [email protected].

Focus

App

FOTO: NOUT STEENKAMP/FMAX

Apps voor smartphones zijn ongekend populair. In deze rubriek belichten we elke maand een bijzondere app, met commentaar van een gebruiker.

BioCalc TEKST DAPHNE RIKSEN

Wat? Een biostats calculator die onder meer tests bevat voor het berekenen van steekproefgrootte, betrouwbaarheidsintervallen, het relatief risico, de odds ratio en correlaties. BioCalc brengt 12 verschillende statistische analyses voor beschrijvende statistiek altijd onder handbereik. Voor wie? BioCalc is heel handig voor artsonderzoekers. Daarnaast is de app ook zeer geschikt voor clinici die betrokken zijn bij het beoordelen van wetenschappelijk onderzoek. Artsassistenten die niet zo vaak in aanraking komen met statistische analyses hebben er gemak van bij het voorbereiden van een literatuurbespreking. Je kunt bijvoorbeeld snel berekeningen doen, maar ook even snel opzoeken wat een bepaalde statistische test inhoudt. Heel handig in deze tijd van evidence based medicine. Pluspunten De app is heel toegankelijk en gebruiksvriendelijk, een uitkomst voor mensen die niet zo vaak met statistiek te maken hebben. Iedere statistische analyse bevat uitleg over

wat de test kan meten, de toepasbaarheid ervan, hoe je data invoert en hoe je de resultaten kunt interpreteren. Minpunten Voor grote datasets is het gebruik van BioCalc niet aan te bevelen; dan moet je handmatig erg veel data invoeren. Ook voor ingewikkelde analyses is het programma niet geschikt. En voor incidenteel gebruik is het een vrij prijzige app. Reacties BioCalc is nog vrij onbekend. De website iMedicalApps.com (een groep artsen en medisch studenten die mobiele medische technologie en toepassingen op hun bruikbaarheid beoordeelt) schrijft over BioCalc: “Without a doubt, this software is great for quick calculations and small datasets. For learning or basic statistics use, this package represents a good deal. But I would be hard pressed to rate this software as a must-buy.”

Praktische informatie over BioCalc Bruikbaar op iPhone, iPod Touch, iPad Prijs € 7,99 Ontwikkeld door Sam McCall, software engineer bij Google in München Meer informatie http://biocalc.info

Naam Elske van Gils (34) Beroep arts-onderzoeker en coördinator vaccinstudies Werkplek UMCU/WKZ en het Linnaeus Instituut Spaarne Ziekenhuis

“Ik werk als arts-onderzoeker aan het onderzoeksproject MINOES, en bestudeer het effect van minder vaak inenten van baby’s met het nieuwe pneumokokkenvaccin. Wanneer ik statistische analyses wil uitvoeren op grote datasets, gebruik ik een pakket als SPSS. Maar wanneer je tijdens een bespreking een nieuw idee bedenkt

“Tijdens een bespreking even snel de grootte van de onderzoeksgroep berekenen” voor een studie is zo’n calculator op je telefoon heel handig. Stel: je wilt het effect onderzoeken van vaccinatie op het dragerschap van de pneumokokkenbacterie. Hoeveel kinderen moet je dan minimaal meenemen in de onderzoeksgroep? Je kunt dat tijdens de bespreking berekenen en ter plekke in grote lijnen het idee uitwerken. Ik gebruik BioCalc niet vaak, gemiddeld eens per drie weken. Bij het lezen van artikelen, gebruik ik het om aanvullende berekeningen te doen of om even de steekproefgrootte na te rekenen. Trouwens, voor het lezen, bewaren en terugvinden van wetenschappelijke artikelen is de app Papers voor iPad en iPhone (€ 11,99) een aanrader. Het scheelt veel papier en je hebt altijd je literatuur onder handbereik.”

Focus

Over de grens

Homeopatische rivaliteiten India kent van oudsher een sterke traditie van alternatieve geneeswijzen. De rivaliteiten die hier het gevolg van zijn hebben nu ook het witte doek bereikt. Apotheker Karakkad Rajasekharan Nair heeft een proces aangespannen om te verhinderen dat de speelfilm Kana Kombathu in roulatie komt. Volgens hem zaait deze productie onnodig angst over reguliere geneeskunde. Hij stelt dat de film de indruk wekt dat zelfs het slikken van een tabletje paracetamol op termijn tot dodelijke kwalen leidt. “De

dialogen zijn bedoeld om de moderne medische wetenschap te demoniseren, en om apothekers en artsen af te schilderen als agenten van het imperialisme.” (Niet alleen homeopaten zijn er relatief populair en invloedrijk, maar ook de communistische partij.) De advocaat van apotheker Nair zegt dat de film eindigt met een bomaanslag op een farmaceutische fabriek. Hij stelt dat de filmproducent banden heeft met de homeopathische industrie. (bron: The Deccan Herald)

Klaar met wachten Ze was keurig op tijd voor haar afspraak bij de dokter. Na bijna twee uur wachten had Elaine Farstad uit Everett, Washington er genoeg van. Waarom niet gewoon een rekening sturen, bedacht ze. Als IT-specialist kost ze zelf zo’n 50 dollar per uur, en “if you waste my time, you buy my time.” En waar artsen vroeger nooit maar zouden hebben overwogen te betalen, keerde Farstads arts netjes de volle 100 dollar uit. Langzamerhand komen er steeds meer dokters die de (wacht)tijd van hun patiënten serieus nemen. Als iemand langer dan een kwartier moet wachten, keert huisarts Timothy Malia uit Fairport in de staat New York 5 dollar uit. Wie in Eugene, Oregon, langer dan 10 minuten moet wachten op dokter Pamela Wible, krijgt een stuk handgemaakte zeep of

een fles lotion. Als internist Cyrus Peikari uit Dallas een afspraak moet afzeggen, brengt hij bij het volgende bezoek 50 dollar in mindering op de rekening. Dat sommige artsen zich zo opstellen, valt goed bij voorzitter Dave deBronkart van de Society for Participatory Medicine: “It's a commitment to designing a practice that truly serves patients.” Zelf klaagde hij op zijn weblog over een wachttijd van 45 minuten voor een röntgenfoto. Daarop kreeg hij een telefoontje van het hoofd van de afdeling radiologie, die beaamde dat er iets moest verbeteren aan het systeem van afspraken plannen. Intussen heeft Farstad al zes keer een arts een rekening gestuurd omdat die haar meer dan 30 minuten liet wachten. Drie hebben er intussen betaald. (bron: CNN Health)

Waarschuwing verplicht In Moskou heeft de Doema een wetsvoorstel aangenomen dat abortusklinieken verplicht om bij advertenties voor hun diensten een waarschuwing op te nemen. Rusland heeft een van de hoogste abortuscijfers ter wereld, met elk jaar bijna evenveel abortussen – in 2007: anderhalf miljoen – als daadwerkelijk geboren kinderen. Tien procent van de ruimte in iedere advertentie moet nu aandacht schenken aan een lijst met gevaren van abortus, zoals het risico van blijvende onvruchtbaarheid.

Driedubbele moord Tony Protopappas komt binnenkort vrij. De nu 66-jarige ex-tandarts uit Zuid-Californië werd 26 jaar geleden veroordeeld tot een gevangenisstraf van 15 jaar tot levenslang wegens moord op drie patiënten. Die kregen van hem een dodelijke dosis van een anestheticum toegediend, waarbij hij tal van signalen negeerde die erop wezen dat hun leven in gevaar was. Na zijn vrijlating uit Folsom Prison mag Protopappas niet meer opnieuw als tandarts aan de slag.

Kostbaar Mediclinic, een conglomeraat van 52 ziekenhuizen in Zuidelijk Afrika, is in conflict geraakt met Zuid-Afrika’s gezondheidsminister. Die heeft gezegd dat de private hospitals veel te duur zijn. Zo kost een besnijdenis in een overheidsziekenhuis 400 rand (= 41 euro), en in de privésector 6000 tot 15.000 rand. Mediclinic vindt die vergelijking onterecht, omdat ziekenhuizen in de publieke sector zwaar (door de belastingbetaler) worden gesubsidieerd. Bovendien hebben commerciële ziekenhuizen veel hogere kosten voor bijvoorbeeld de inkoop van geneesmiddelen.

I just called… Een getrouwde vrouw in Wales verklaarde voor een medisch tuchtcollege dat ze zich ‘violated’ voelde door een telefoontje dat ze op Valentijnsdag kreeg van een arts die haar had behandeld voor gescheurde enkelbanden. Twee weken na die behandeling belde de dokter haar op met de mededeling: “I am ringing you to wish you happy Valentine’s Day. It’s the doctor who examined you the other week at the hospital and I just found your number and wanted to let you know that I like you.” Hij ontkent seksuele intenties.

12 8 - 2011

Focus

Event

Miljardencijfers vliegen door Nyenrodezalen

Diagnose van de toekomst TEKST Roel NotteN illuSTraTiE HaNs spRaNgeRs

N

yenrode Business Universiteit staat vandaag in het teken van Diagnose 2025, een discussie over waar de Nederlandse gezondheidszorg over veertien jaar staat. Wie het terrein betreedt, ruikt de romantiek van kastelen en ronddartelende herten. Maar binnen in het Dr. Albert Heijngebouw – het sponsoren van zalen en gebouwen is een Nyenrodiaanse traditie – worden zaken gedaan. Wouter Bos, Rien Meijerink en Roger van Boxtel slaan elkaar op de schouder. Ouwe-jongens-krentenbrood. Maar de oplettende toekijker weet: deze zware jongens bepalen de koers van de gezondheidszorg. De Pfizerzaal is tot op de laatste stoel bezet als dagvoorzitter Meijerink – in het dagelijks leven voorzitter van de Raad voor de Volksgezondheid & Zorg – zijn eerste bommetje de zaal in werpt. “Ik heb het gevoel”, opent hij, “dat de juichverhalen over de zorg in ons land gedateerd raken. We zitten niet meer in de mondiale of Europese top. Je ziet dat het minder wordt. Er zijn onaanvaardbare kwaliteitsverschillen binnen ons land. Als je al die signalen bij elkaar optelt, zou ik zeggen: alle hens aan dek!” Tijd voor een tegenaanval. Roger van Boxtel, directeur van zorgverzekeraar Menzis en sinds kort Eerste Kamerlid namens D66, dient Meijerink direct van repliek. “Ik ben het met u eens, ik laat me liever niet opereren in het Maasstad Ziekenhuis [waar maandenlang de aanwezigheid van een zeer gevaarlijke bacterie niet werd gemeld, red.], maar door de bank genomen is de kwaliteit van zorg in ons land gewoon goed.” Maar dan priemt Van Boxtel zijn vinger waarschuwend de lucht in. “Het had voor de zorg allemaal nog veel erger gekund. Kijk naar de bezuinigingen op cultuur. Dat gaat niet met een kleine kaas-

Welk scenario ook uitkomt, goedkoop zal het niet worden schaaf, maar met de botte bijl. Stelt u zich eens voor dat morgen wordt aangekondigd dat we van zes academische ziekenhuizen terug moeten naar twee. Dan was de wereld te klein geweest.” Zijn hand strijkt door zijn inmiddels grijs geworden krullen. Een voorbode van een tweede waarschuwing. “We ontkomen er niet aan het debat te voeren over de behandeling van ouderen in hun laatste levensfase. Niet omdat ik die mensen geen fijn einde wens, maar omdat ik me afvraag of behandelaars nog wel de zieke zien in plaats van alleen de ziekte.” Dan grijpen de twee auteurs van het boek Diagnose 2025, Philip Idenburg en Michel van Schaik, de microfoon. “Wij zien drie toekomstscenario’s voor de Nederlandse gezondheidszorg”, klinkt het. “Het breukscenario voorziet in een

wat Congres Diagnose 2025 waar Nyenrode Business Universiteit wanneer woensdag 22 juni

tweedeling in de samenleving tussen arm en rijk en het virusscenario in een zorg die ongebreideld verder groeit. Het chronisch ziek-scenario zweeft hier tussenin.” Welk scenario ook uitkomt, goedkoop zal het niet worden. “In het breukscenario kost de zorg 101 miljard euro per jaar, in het chronisch ziek-scenario 122 miljard en in het virusscenario 149 miljard euro.” De miljardencijfers zoemen nog na als Wouter Bos, tot dan toe vooral druk in de weer met zijn BlackBerry, de zaal toespreekt. Als minister van Financiën in het laatste kabinetBalkenende weet hij als geen ander hoe het voelt als de VWSbegroting weer eens wordt overschreden. Inmiddels is Bos partner bij adviesbureau KPMG Health. En heeft hij een duidelijk taboe op de korrel: “We ontkomen er niet aan ons af te vragen of we tot elke prijs bereid willen zijn om lijden te vermijden en de dood uit te stellen.” Die zit. Met zijn statement, en die van Roger van Boxtel, lijkt een nieuwe discussie in de zorg definitief op de agenda gezet. <

Op deze pagina wordt een bijeenkomst met een medische link beschreven. Heeft u een suggestie voor deze rubriek, mail dan naar [email protected].

8 - 2011 13

Interview

Gerlach Cerfontaine nieuwe voorzitter Vereniging VvAA

altijd een “Volg vaste koers ” Topbestuurder Gerlach Cerfontaine is de nieuwe voorzitter van de Vereniging VvAA. Dankzij een lange bestuurlijke loopbaan, waarin hij leiding gaf aan luchthaven Schiphol en verschillende Utrechtse ziekenhuizen, kent hij het geheim van leiderschap: “Het gaat om het inspireren en motiveren van mensen. In de zorg moet je het uiteindelijk hebben van de mensen in de frontlinie.” INTERVIEW Roel NotteN FOTOGRAFIE Nout steeNkamp/fmax

L

ichtvoetig beweegt hij zich door de gang. Gerlach Cerfontaine (64) komt net uit een bestuursvergadering. “Ik help violiste Janine Jansen met het zoeken van sponsors”, verklaart hij. Het is niet zijn enige bestuurlijke klus. Cerfontaine is sinds 21 juni de kersverse voorzitter van de Vereniging VvAA. “Een fantastische organisatie met een heel sterk verleden en een identiteit waar je niet aan kunt ontsnappen als je in de zorg werkt”, stelt hij. Cerfontaine, geboren in het Limburgse St. Gerlach, is getrouwd met D66-Kamerlid Pia Dijkstra. Hun drie zonen zitten in de fase van studeren. De oudste koos voor media & cultuur, de middelste voor rechten, en de jongste overweegt de oude liefde van zijn vader, geneeskunde. Hoopvol: “Ik zou dat mooi vinden. Er is niks mooier dan arts zijn en te zorgen voor mensen. Maar ik heb opgegeven dat ik daar enige invloed op heb.” Zelf deed Cerfontaine in 1972 artsexamen. Maar van een langdurige medische carrière zou het niet komen. “Toeval”, oordeelt hij zelf. “Als ik Els Borst, toenmalig medisch directeur van het Academisch Ziekenhuis Utrecht (AZU) en later minister van VWS niet tegen het lijf was gelopen, was het allemaal anders gegaan.” Via haar wordt hij in 1982 me-

14 8 - 2011

disch directeur in het Utrechtse Wilhelmina Kinderziekenhuis (WKZ), waarna hij van 1988 tot 1998 achtereenvolgens bestuursvoorzitter is van het AZU, het WKZ en het UMC Utrecht. In 1998 verlaat Cerfontaine de zorg en wordt hij president-directeur van Schiphol. In tien hectische jaren haalt hij vaak de voorpagina’s door voortdurende discussies met Kamerleden, ministers, gedeputeerden en regiowethouders over een mogelijke beursgang van de luchthaven. Uiteindelijk blijft het bij een miniprivatisering en komt 8 procent van de aandelen in handen van Aéroports de Paris. Op 1 januari 2009 neemt Cerfontaine afscheid van Schiphol. Sindsdien beperkt hij zich tot het vervullen van verschillende bestuurs- en adviesfuncties, waaronder dus het voorzitterschap van de Vereniging VvAA. U bent al een tijdje uit de medische wereld. Wat is uw beeld van VvAA? De Vereniging is toch heel veel emotie, terwijl het bedrijf de ratio is met producten en diensten. De vraag is hoe je die twee, emotie en ratio, met elkaar kunt verbinden en iedere keer nieuw leven kunt inblazen. Apple is wat dat betreft een mooi voorbeeld.

Apple als inspiratiebron voor VvAA? Kijk, je moet VvAA niet vergelijken met een beursgenoteerde onderneming, maar wat Apple fantastisch doet, is emotie koppelen aan technologie. Innovaties zoals social media kunnen bijdragen aan meer interactie tussen de leden. De VvAA app is wat dat betreft een mooie eerste slag. Het is ons doel om VvAA, juist omdat we de beroepsgroepen overstijgen, goed te positioneren in de gezondheidszorg. De belangrijkste taak voor ons bestuur is om het governancevraagstuk goed in te vullen, dus hoe vul je als vereniging nu op een goede manier je aandeelhoudersrol in richting het bedrijf. Daarnaast is het onze opdracht om onze producten en diensten te laten aansluiten op maatschappelijke veranderingen, zoals de feminisering en de toenemende behoefte om parttime te werken. Maar bijvoorbeeld ook door een inhoudelijke opleiding aan te bieden over kwaliteit en veiligheid. U noemt het punt van innovatie. Hoe innovatief is de gezondheidszorg eigenlijk? Kijk je vakinhoudelijk, dan is er enorm veel verbeterd met nieuwe mri-scans en noem maar op. Maar heb je het over het ziekenhuis als onderneming, dan zie je wisselende patronen. Met de hele transparantie van de zorg – wat leveren we, hoe is

de kwaliteit en hoe richten we de processen in – is nog een wereld te winnen. Ik herinner mij nog dat ik in 1997 samen met de Consumentenbond een Michelingids voor de zorg wilde ontwikkelen, om de kwaliteit van zorginstellingen te kunnen vergelijken. Veertien jaar later speelt dit idee nog steeds. Dus het is in de zorg heel moeilijk om resultaten over output te publiceren. U had als bestuursvoorzitter de leiding over grote ziekenhuizen. Wat was lastig? De intramurale zorg verandert enorm traag. Dat zit hem in de context van de zorg, waarin de spelregels continu veranderen, marktwerking wordt geïntroduceerd en kapitaaleisen worden aangescherpt. Als leider van het ziekenhuis was het uw taak de tanker van koers te laten veranderen. Wat was de essentie van uw leiderschap? Als raad van bestuur zet je een strategie uit en daar hou je vervolgens consequent aan vast. Daarnaast, en eigenlijk nog belangrijker, gaat het om het inspireren en motiveren van mensen. Want in de zorg moet je het uiteindelijk hebben van de mensen in de frontlinie. Zij hebben het contact met de patiënt. Wie dat niet doet, vervreemdt van het primaire proces.

“Wat transparantie betreft, is er in de zorg nog een wereld te winnen” Daarom moet je als leider op de ok, op de poli en op de eerste hulp staan. Dat deed ik zelf ook en ik vond dat het leukste wat er was! Dat zie je ook aan de rol van toezichthouders in de zorg. Te vaak gaat het over kapitaallasten of fusies, terwijl het veel meer zou moeten gaan over de primaire processen. Nog een aspect van leiderschap: doe geen dingen die niet relevant zijn. Vaak verzinnen mensen, vooral in Nederland, allerlei dingen die ze zouden moeten doen, maar zijn ze vervolgens bezig met dingen die ze vooral niet moeten doen. In zorgketens is vaak niet helder wie waarvoor verantwoordelijk is en wie de lead heeft. Ik heb een hekel aan herhaling, dus mijn taakopvatting is vrij overzichtelijk: bepaal je strategie, trek er drie jaar voor uit om deze uit te voeren en meet dan of het gelukt is. Maar ga in de tussentijd niet steeds je koers wijzigen. U studeerde geneeskunde en was korte tijd huisarts. Waarom koos u niet voor een medische carrière?

Toeval. Geluk. In elk geval allesbehalve een bewuste planning. Als ik het nu over zou doen, was het nooit opnieuw zo gelopen. Ik rolde op jonge leeftijd in een managersrol toen ik in 1980 werd gevraagd voor een directiepost in een psychiatrisch ziekenhuis. Het was er zeer slecht georganiseerd, maar ik beleefde daar echt lol aan: de telefoon opnemen, brieven op tijd de deur uit, met dat soort basale verbeteringen was ik bezig. Echter, door fouten te maken en stomme dingen te doen heb ik in het vervolg van mijn carrière enorm veel kunnen leren. Wat voor stomme dingen? Dat had vaak te maken met communicatie. Zoals later bijvoorbeeld bij mijn mogelijke overgang naar VNO-NCW. Ik was met ze in gesprek voor de voorzitterspost, maar op een gegeven ogenblik twijfelde ik of ik hier nu eigenlijk wel mijn baan bij Schiphol voor wilde opgeven. Ik had die twijfel eerder moeten uiten. Dat heb ik niet gedaan en dat is toen niet goed in de media gekomen. Ik heb ervan geleerd.

>

8 - 2011 15

Interview

“Ik geloof in de eenvoud der dingen, het menselijk contact” >

Is het leiden van een ziekenhuis en van een luchthaven met elkaar te vergelijken? Het ziekenhuis is wat meer begrensd, het is één huis onder één dak, waardoor het krachtenveld zich vooral intern afspeelt. Bij Schiphol weegt het externe krachtenveld zwaarder: iedereen bemoeit zich met je. Maar bovenal zijn het alle twee 24-uursbedrijven, wat betekent dat de organisatie bestaat uit twee delen: een operationeel deel en een beleidsdeel. Maar beide delen leven in een eigen werkelijkheid. In het AZU sprak ik met verpleegkundigen om de strategie van het ziekenhuis uit te leggen. Maar het enige wat hen bezighield, was hoeveel uniformen er beschikbaar waren, waar ze konden parkeren en of het veilig fietsen was ’s avonds. Daar zat ik dan met mijn verheven strategische idealen. Deze ervaring leerde mij dat je wel een strategie kunt hebben, maar dat het uiteindelijk gaat om de vraag hoe je op de operationele werkvloer mensen mobiliseert die jouw strategie willen uitvoeren. Wat kan het ziekenhuis leren van Schiphol? In de luchtvaart zijn de thema’s veiligheid en kwaliteit heel belangrijk. Ziekenhuizen hebben met veiligheidsmanagementsystemen weliswaar de veiligheid en kwaliteit verbeterd, maar de gedisciplineerde, systematische manier van procesverbetering uit de luchtvaart, daar kan de zorg nog veel van leren. Het verschil is ook: als een vliegtuig neerstort, stort ook de cockpit naar beneden. Dat

16 8 - 2011

is bij de specialist op de ok en de ic niet het geval. En waarom passen zorginstellingen best practices niet automatisch overal toe? In de luchtvaart wordt een best practice uit Singapore morgen in Australië ingevoerd. Waarom moet het in de zorg dan zo langzaam? En waarom doet de verzekeraar niks? Op welke prestatie bent u het meest trots? Op de dag dat mijn zoon werd geboren in het academisch ziekenhuis, liep ik een jongen tegen het lijf die bij de huishoudelijke dienst werkte. Het bleek dat hij op diezelfde dag ook een zoon had gekregen. Tien jaar later liep ik daar weer. Ik zag diezelfde man weer lopen met een kist granny’s. Hij zei: “Baas! Wil je een appel?” We raakten aan de praat en hij vroeg: “Hoe is het met je zoon?” Dat ontroerde me. Ik voelde respect voor hem en hij voor mij. Dat zijn momenten waar ik trots op ben. Ik ben niet het type mens dat trots is op het slaan van een eerste paal voor een nieuw kantoorgebouw. Terwijl dat erg verleidelijk is. Nee, ik geloof in de eenvoud der dingen, het menselijk contact. De menselijke ontmoeting en wat je daaruit haalt, vind ik belangrijker dan het aanleggen van een nieuwe start- of landingsbaan. Ik was zo stom om destijds als baas van Schiphol de nieuwe Polderbaan te kussen. Jan Kalff, tot voor kort commissaris bij Schiphol, zei: “Je moet die baan kussen als een paus, dat doet het goed op de foto.” Dat had ik beter niet kunnen doen.

Aan u kleeft toch vooral het beeld van de snoeiharde bestuurder die er niet voor terugdeinst om de zweep erover te leggen. Ik herken mij niet in dat beeld. Ik geloof dat mensen zich moeten blijven vernieuwen. Je moet thuis kunnen vertellen: ‘dit is mijn rol en daar ben ik trots op’. Veel bedrijven en overheden zijn deze rol kwijtgeraakt. Dat zie je te veel terug bij managers ten opzichte van de professionals. Er ontstaat bureaucratie, ook in de zorg een groot probleem. Die bureaucratie verdun je door de overhead te verkleinen. Als je dat kil saneren of hard noemt, zeg ik: ja, dat klopt. Maar dan wel vanuit value based management: alles wat we doen, moet bijdragen aan onze bestaansreden. Het is de taak van de leider dit verhaal zo dwingend en inspirerend te maken dat iedereen met je mee wil. Heeft u als bestuurder krassen opgelopen? Tuurlijk. Dat de beveiliging op Schiphol in 2008 werd gekraakt, was een absolute doodzonde. Echt verschrikkelijk. We hadden net 200 miljoen uitgegeven aan beveiliging, en dan word je toch gekraakt. Of neem het gevecht om de privatisering. Uiteindelijk bleef het bij een miniprivatisering waarbij we 8 procent van de aandelen aan de Parijse luchthaven konden verkopen. Ik ben tien jaar bezig geweest om de door mij zo gewenste grote privatisering erdoor te krijgen. Maar net op het punt dat het leek te gaan lukken, haakte de gemeente Amsterdam af. Zo is er een serie dingen die niet gelukt zijn. Dat is jammer, maar je moet je afvragen: ‘heb ik alles uit de kast gehaald?’ Als ik mijzelf in de spiegel aankijk, kan ik die vraag met een volmondig ‘ja’ beantwoorden. <

VvAA

Bestuur

Spagaat Er is de afgelopen maanden zeer veel aandacht geweest voor het vermeende misbruik van antibiotica in de veehouderij. Dierenartsen krijgen de schuld en dat is geheel onterecht.

I

n de NRC van 9 april stond dat het zogenaamde ‘excessieve’ voorschrijfgebruik door dierenartsen de enige oorzaak zou zijn van alle bacteriële ellende. Gigantische marges op medicijnen werden zelfs gezien als perverse prikkels, waardoor de dierenartsen terloops werden weggezet als criminelen vergelijkbaar met de boefjes uit de financiële wereld. Ook de politiek roerde zich. Staatssecretaris Bleker nam stelling door te dreigen met een gedwongen verdere reductie van antibioticagebruik, indien de sectoren de vereiste terugdrin­ ging (met 20 procent in 2011 en met 50 procent in 2013) niet realiseren. Het hierdoor ontstane beeld van de dierenarts klopt natuurlijk niet. Het leeuwendeel van de dierenartsen is integer en deskundig en speelt een belangrijke rol als regisseur en poort­ wachter met betrekking tot diergezondheid, dierwelzijn en volksgezondheid. Bovendien heeft de KNMvD (De Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde) al in 2009 het initiatief genomen om in samenwerking met de sectoren oplossingen te vinden. Zo nam zij het initiatief tot de centrale database VetCIS (registratie antibioticagebruik door dierenart­ sen) en is de Stichting Diergeneesmiddelenautoriteit (SDa) opgericht.

I

n de maatschappelijke discussie komt onvoldoende naar voren dat dierenartsen in hun verantwoordelijkheid op het gebied van volksgezondheid tegen grenzen aanlopen. Anders dan onze collega’s in de humane gezondheidszorg, werken wij in een sterk competitieve en economisch gedreven omgeving waar algemene belangen zoals volksgezondheid regelmatig in conflict komen met bedrijfseconomische belangen. Antimicrobiële middelen zijn immers relatief goedkoop en het toepassen ervan in de veehouderij is voordeliger dan het aanpassen van huisvesting en bedrijfsvoering. Dierenartsen zijn juist bezig om ondanks deze econo­ mische aspecten het belang van de volksgezondheid te verdedigen. Het probleem: er is geen regelgeving om die onafhankelijke positie te borgen, waardoor dierenartsen regelmatig in een spagaat terechtkomen. Dierenartsen hebben hard hulp nodig om hun integriteit, kwaliteit en deskundigheid te kunnen handhaven. Als dierenartsen zijn wij daarom ook heel verheugd dat de KNMvD met het ‘Vijf Punten Plan’ het voortouw nam om de dierenarts te positioneren als regisseur binnen de volksgezondheid, voedselveiligheid, dierenwelzijn en diergezondheid. Het plan omvat onder meer een kwali­ teitsregister, wettelijke vastlegging van de relatie dierenarts/veehouder met verscherpt toe­ zicht, een passende vergoeding voor maatschappelijke taken, een kostendekkende vergoeding voor medicijnen, registratie van medicijnstromen (VetCIS) en een informerende en controle­ rende taak van de SDa.

Erik Gostelie is dierenarts en secretaris van het bestuur van de Vereniging VvAA.

Bestuur Vereniging VvAA Voorzitter • Gerlach Cerfontaine, arts, Utrecht Vice-voorzitter • Fred Dijkers*, huisarts, Maasdam Secretaris • Erik Gostelie*, dierenarts, Haaften Penningmeester • Henk Donker*, tandarts, Hengelo (Gld) Leden • Will Bonneveld, fysiotherapeut, manueel therapeut, Bunschoten • Yvonne van Kasteren, gynaecoloog, Alkmaar • Geraline Leusink, arts MBA, Breda • Arjan van Nistelrooij, apotheker, Ubbergen *tevens commissaris van VvAA groep bv

H

et is duidelijk dat wij dierenartsen een helder en maatschappelijk aanvaardbaar beleid moeten uitdragen om te zorgen dat wij als integere autoriteit op het gebied van dieren­ welzijn en ­gezondheid weer het passend aanzien krijgen. Verder zullen wij als ondernemen­ de dierenartsen af moeten stappen van het louter en alleen volgen van de trendmatig ontsta­ ne tarieven voor behandelingen, kennis en kunde. Dierenarts­ondernemers zullen snel over moeten schakelen op een nieuw verdienmodel, waarbij de tarieven voor behandelingen en knowhow op bedrijfeconomische grondslagen worden gebaseerd. Alleen dan zal het mogelijk blijven als gezonde zorgondernemers optimaal te kunnen blijven functioneren. < Reageren? [email protected]

Het leeuwendeel van de dierenartsen is integer 8 - 2011 17

De nieuwe vrouwen Naast voorzitter Gerlach Cerfontaine (zie pagina 14) zijn op dinsdag 21 juni nog twee nieuwe leden toegetreden tot het bestuur van de Vereniging VvAA. Een kennismaking met gynaecoloog Yvonne van Kasteren en Geraline Leusink, opgeleid als huisarts maar inmiddels professioneel bestuurder. TEKST ROEL NOTTEN FOTOGRAFIE NOUT STEENKAMP/FMAX

Geraline Leusink (46), bestuursvoorzitter Stichting Severinus, woont in Breda, heeft twee dochters (14 en 12).

Wat is uw professionele achtergrond? Ik ben opgeleid als huisarts, een prachtig vak waarin ik genoot van de relatie met mijn patiënten. Omdat ik mij graag meer op macroniveau met de zorg wilde bezighouden, heb ik mijn witte jas aan de wilgen gehangen en ben ik inmiddels bestuursvoorzitter van Stichting Severinus in Veldhoven. In 2009 behaalde ik mijn MBA-diploma aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Waarom bent u bestuurslid van de Vereniging VvAA geworden? Ik heb het gevoel dat VvAA wat trotser zou mogen zijn op wie zij is en de kwaliteit die zij levert aan onze leden. Ik help graag een handje om deze trots uit te dragen naar de buitenwereld. Als ik aan VvAA denk, denk ik aan… Arts & Auto. Een heerlijk blad, met goede actuele verhalen over de gezondheidszorg. Wat voegt u toe aan VvAA? Ik heb ervaring als praktiserend huisarts, maar heb me de laatste jaren ontwikkeld tot een allround bestuurder. Ik denk dat ik door die combinatie goed in staat ben om VvAA te besturen. Wat wilt u als bestuurslid realiseren? Aandacht schenken aan kwaliteit.

18 8 - 2011

Vrouwen denken meer in kwaliteit dan in producten. Als bestuurslid wil ik dat VvAA op alle fronten kwaliteit levert aan onze leden. Welk heilig huisje in de zorg zou u willen slechten? Een paradigma in de zorg: dat dokters denken dat ze alles weten… De grootste zorg van onze leden is op dit moment… …hoe de bezuinigingen voor hen zullen uitpakken. De mensen die ik spreek, vrezen stuk voor stuk de derde dinsdag van september, als de definitieve plannen voor de komende jaren bekend worden. Wanneer mogen VvAA leden u bellen? Als ze een buitengewoon goed idee hebben over een nieuw product of dienst. En ik hoor heel graag de positieve ervaringen over bestaande producten en diensten. Als ik minister Schippers morgen spreek, vraag ik haar… … om nog meer aandacht te besteden aan de eerstelijnszorg, maar dan wel vanuit de juiste, waardegedreven motivatie. Je doet de eerste lijn en de hoge kwaliteit daarvan echt tekort als je puur uit kostenoverwegingen zorg wilt overhevelen van de tweede naar de eerste lijn.

van de Vereniging Wat is uw professionele achtergrond? Ik ben sinds 1991 gynaecoloog. In 1992 ben ik in het Medisch Centrum Alkmaar begonnen als vrijgevestigd specialist. Daarnaast heb ik veel bestuurlijke dingen gedaan. Zo was ik voorzitter van de stafmaatschap in Alkmaar (VSA) en was ik bestuurslid van de Orde van Medisch Specialisten. Waarom bent u bestuurslid van de Vereniging VvAA geworden? VvAA wilde graag een vrouwelijke specialist als bestuurslid. Ik heb altijd de drang gehad om invloed te hebben, wilde me als arts niet terugtrekken op mijn eigen kamertje. Toen ik begon met werken, was de specialist nog een man, maar dat is nu aan het veranderen. Net zoals de specialist vroeger geacht werd zeven dagen per week 24 uur beschikbaar te zijn, terwijl er nu ook meer belang aan het privéleven wordt gehecht. De producten en diensten van VvAA zullen moeten aansluiten op deze maatschappelijke veranderingen. Als ik aan VvAA denk, denk ik aan... …de financieel adviseur die ik bel als ik dingen moet regelen en advies nodig heb over mijn hypotheek en zaken als goodwill en het vormen van een maatschap. Wat voegt u toe aan VvAA? Ik probeer om het algemeen belang en het individuele belang met elkaar te verbinden in een wereld waarin veranderingen steeds sneller gaan. Zo kan het voor een ziekenhuis als geheel verstandig zijn om te fuseren, terwijl het voor de individuele maatschappen totaal anders ligt. Voor VvAA hoop ik de contacten met de koepels, in mijn geval de Orde van Medisch Specialisten, verder uit te bouwen en zo samen onze leden nog beter van dienst te zijn. Wat wilt u als bestuurslid realiseren? De betrokkenheid van de leden vergroten. Op de laatste algemene ledenvergadering waren welgeteld zeven leden aanwezig. Maar het is een maatschappelijke trend: veel verenigingen kampen

Yvonne van Kasteren (51), gynaecoloog in Medisch Centrum Alkmaar, woont in Alkmaar.

met lage opkomsten op ledenvergaderingen doordat de vergaderdruk op het werk toeneemt en leden ook aandacht willen schenken aan hun privéleven. Toch zullen we moeten bedenken hoe we leden weer enthousiast kunnen maken voor dit soort gelegenheden. Welk heilig huisje in de zorg zou u willen slechten? Dat elke zorgverzekeraar pretendeert de beste zorg te leveren, terwijl overal bezuinigd moet worden. Dit tegenstrijdige beeld schept misplaatste verwachtingen. Je kunt niet bezuinigen als iedereen topzorg verlangt. De grootste zorg van onze leden is op dit moment... Dat de bureaucratische druk zo toeneemt dat je steeds minder tijd hebt voor het primaire proces. Ik merk dat in de zorg – en sowieso in de hele maatschappij – vertrouwen plaatsmaakt voor wantrouwen. Iedereen verdenkt elkaar van handelen in eigen belang, waardoor een enorme zucht naar controle ontstaat. Buitengewoon zorgelijk. Wanneer mogen VvAA leden u bellen? Als leden het gevoel hebben dat ze iets missen in het huidige producten- en dienstenpakket. Als ik minister Schippers morgen spreek, vraag ik haar... …om eindelijk eens op te houden voortdurend onrust te creëren over de inkomens van huisartsen, apothekers en medisch specialisten. De hoogte van de inkomens vormt uiteindelijk maar een klein onderdeel van het grote probleem. Laten we onze energie gebruiken om samen keuzes te maken over hoe we de zorg betaalbaar houden. <

8 - 2011 19

De markt

Frank van Wijck Frank van Wijck is medisch journalist en vaste medewerker van Arts & Auto. Elke maand schrijft hij op deze pagina over ontwikkelingen in de markt. Op www.artsenauto.nl houdt hij daarover dagelijks een weblog bij.

Woelige baren Slecht renderende ziekenhuizen die in het oude stelsel probleemloos overeind bleven, zullen in het nieuwe stelsel hun hoofd niet meer boven water kunnen houden. Daar moeten de ziekenhuis­ bestuurders hun conclusies uit trekken.

U

it een inventarisatie van de Volkskrant blijkt dat zorgbestuurders na de turbulente introductie van marktwerking nu weer langer op hun post blijven zitten. Mijn inschatting is dat het tij snel weer zal keren, ook al hoort de kapitein volgens het maritieme credo als laatste het zinkende schip te verlaten. Hij is immers verantwoordelijk voor de passagiers en bemanning en moet daarvan indien nodig de uiterste consequentie onder ogen durven zien. Toch valt het bestuurders niet altijd te verwijten als ze hun post vroegtijdig verlaten, zoals Paul Ansems van het Zoetermeerse LangeLand Ziekenhuis recent deed. De koers van een ziekenhuis kan zich in de loop der jaren verleggen en bij een nieuwe horizon kan een ander soort bestuurder horen. Ansems zag dit onder ogen en trok er zijn conclusie uit. Dat valt te waarderen. Je kunt hooguit stellen dat Ansems wat langer is gebleven dan de situatie in het ziekenhuis rechtvaardigde. Het verkeerde immers al meerdere jaren in grote financiële problemen. In het jaarverslag van 2009 werden deze geweten aan de economische crisis en het politieke beleid bij de invoering van de marktwerking. Met andere woorden: het lag aan anderen. In 2009 lag de stelselherziening in de zorg – die niet uit de lucht kwam vallen – alweer drie jaar achter ons. De slechte financiële positie van het ziekenhuis volledig aan deze omstandigheden wijten is dan ook enigszins discutabel. En toetreding tot de A12-coöperatie – een samenwerkingsverband van ziekenhuizen in de Haagse regio genoemd naar de autosnelweg – leek misschien op papier een goed idee, maar verandert in de praktijk niet heel veel aan hoe de deelnemende ziekenhuizen er ieder voor zich voorstaan.

20 8 - 2011

Het LangeLand Ziekenhuis wil nu dat de andere drie A12-leden het nagenoeg failliete ziekenhuis te hulp schieten. Het is de vraag hoever ze daarmee willen of kunnen gaan. Aan de verplichting die het tekenen van een samenwerkingsovereenkomst met zich meebrengt komt immers snel een einde als ‘elkaar vooruit helpen’ plaatsmaakt voor ‘trekken aan een dood paard’. Gelet op de matige eigen vermogenspositie van de meeste ziekenhuizen en de ondermijning van die positie door de dreigende budgetkortingen, zullen samenwerkende ziekenhuizen er weinig voor voelen om een partner met een financiële injectie van een dreigende verdrinkingsdood te redden. Wat wel denkbaar is, is dat ze het ziekenhuis uithollen door het te reduceren tot een basispost voor de lokale inwoners, van waaruit patiënten voor verdere zorg naar

Het heeft weinig zin te blijven trekken aan een dood paard de andere betrokken ziekenhuizen kunnen worden doorverwezen. Het bestuur van het LangeLand zelf lijkt ook te beseffen dat deze keus in hun geval het meest voor de hand ligt. Het gaf immers al aan dat het het afgelopen jaar duidelijk had gemaakt dat de grens bereikt was om het volledige scala van zorgaanbod te kunnen blijven bieden. Die constatering lijkt mij terecht. En voor wie de pointe nog mocht hebben gemist: het LangeLand Ziekenhuis is slechts een voorbeeld. Op veel plaatsen in het land staan ziekenhuizen die in het oude stelsel probleemloos overeind konden blijven, maar waarvoor de golven van het nieuwe stelsel duidelijk te hoog zijn. En admiraal Schippers heeft er geen misverstand over laten bestaan dat zulke ziekenhuizen wat haar betreft best van de kaart mogen verdwijnen. < Reageren? [email protected]

Kleren maken de zorgprofessional. Nette kleding, de juiste kleuren onder de doktersjas, of een goed zittend uniform vergroten de herkenbaarheid en zorgen voor een betrouwbare uitstraling. Zo speel je met je uiterlijk en word je serieus genomen. Tekst Mensje Melchior

Foto: hans oostrum

Kleding

maakt het verschil

H

Huisarts Janwillem Kocks (31) schiet ’s morgens nooit zomaar een shirt en broek aan. “Ik denk altijd goed na over wat ik aantrek. Als ik een spijkerbroek draag, wil ik er nette schoenen bij, en misschien een jasje van Hugo Boss. En wanneer ik weet dat er die dag een patiënt overlijdt, trek ik een net overhemd aan, in niet al te vrolijke kleuren.” Kocks weet dat kleding het verschil kan maken. Toen hij als 25-jarige aan de huisartsopleiding begon, was hij zich ervan bewust dat hij zijn leeftijd niet mee had. “Ik zorgde ervoor dat ik er netjes uitzag, om al bij de eerste indruk vertrouwen te wekken bij mijn patiënten.” Niet zo gek dus dat hij twee jaar geleden een bijzonder onderzoek opzette, met als uitgangspunt: is ijdelheid een functionele eigenschap voor huisartsen? Kocks wilde ontdekken wat de invloed van kleding is op het vertrouwen dat de patiënt in de huisarts stelt. Voor het onderzoek kregen 116 oudere patiënten foto’s te zien van een oudere en een jongere huisarts (mannelijk en vrouwelijk) in vier kledingstijlen. Wat bleek? Zakelijke, semiformele en formele kleding wekte vertrouwen, vrijetijdskleding stukken minder. Nu wil Kocks er niet meteen voor pleiten dat alle huisartsen elke ochtend diep na moeten denken over wat ze aantrekken, of dat ze er altijd zo netjes mogelijk uitzien. “Ik denk alleen wel dat het goed is om rekening te houden met de indruk die je wekt. Als patiënten je al langer kennen, hebben ze wel vertrouwen in je. Maar heb je bijvoorbeeld dienst op de huisartsenpost, een plek waar je snel het vertrouwen moet winnen, dan is het wel slim om je netjes te kleden.” Voor patiënten doet het ertoe hoe de dokter eruitziet. Dat blijkt ook uit verschillende onderzoeken in het buitenland. In 2005 publiceerde de British Medical Journal een Nieuw-Zeelands onderzoek over de invloed van uitstraling en uiterlijk van artsen op het welbevinden van patiënten. Daarbij kregen 451 patiënten foto’s te zien van artsen in verschillende kledingstijlen, en konden ze aangeven hoe ze de arts het liefste zagen. De artsen die op de foto glimlachten, scoorden ongeacht de kledingstijl al beter

22 8 - 2011

Tips van de imagodeskundige dan de artsen die serieus keken. Met een glimlach is de helft dus al gewonnen. Maar na de glimlach, scoorde vooral de semi-formele kledingstijl (blouse, nette broek of rok – geen spijkerbroek) goed. Daarna volgden de witte doktersjas, het zakelijke pak, de spijkerbroek en helemaal onderaan bungelde ‘vrijetijdskleding’. Het belang dat patiënten aan de witte jas hechten, verschilt per land. In The American Journal of Medicine werd in 2005 een Amerikaans onderzoek met 400 patiënten gepubliceerd. Ook zij kregen foto’s te zien en beantwoordden een vragenlijst. De overgrote meerderheid (76 procent) had een voorkeur voor een arts in de bekende witte jas, gevolgd door operatiekleding (10 procent) en zakelijke kleding

haar bedrijf ImagoMatch geeft ze workshops en consulten over hoe je je uiterlijk en uitstraling slim inzet in je werk. Ook in ziekenhuizen: bijvoorbeeld aan de afdeling ICCU van het Erasmus MC in Rotterdam en aan hematologie van het UMC St Radboud in Nijmegen. “Ons onderbewuste beslist in een paar seconden wat we van iemand vinden, en of we de ander vertrouwen. Als je er verzorgd uitziet en succes uitstraalt, nemen mensen eerder aan dat je goed bent in je vak.” Bij de eerste indruk kijken mensen naar het hele plaatje. Van Veen: “Een mannelijke arts van 45 in een doktersjas wordt al snel serieus genomen, ook al is hij nog maar net afgestudeerd. Jonge mannelijke artsen en vrouwen worden eerder afgere-

“een mannelijke arts van 45 in een doktersjas wordt al snel serieus genomen, ook al is hij nog maar net afgestudeerd” (9 procent). Vrijetijdskleding eindigde weer ergens helemaal onderaan, met 5 procent. Het vertrouwen dat de patiënten in de arts hadden, hing sterk samen met hun voorkeur voor professionele kleding. Ze waren ook eerder bereid om hun sociale, seksuele en psychologische problemen met iemand te delen die in een witte doktersjas rondliep. De onderzoeken laten zien dat artsen en andere zorgprofessionals die geen witte jas of uniform dragen (huisartsen, psychiaters, kinderartsen, mensen die in de ggz werken), wel een stapje extra moeten zetten om goed voor de dag te komen. Ook wat je onder die witte jas aantrekt, doet ertoe. Maar mensen in de zorg zijn meestal niet zo met hun uitstraling bezig, merkt imagodeskundige Zabeth van Veen. “Ze staan er vaak niet bij stil, en als ik vertel hoe belangrijk de eerste indruk is, reageren ze ongelovig.” Met

kend op het dragen van een T-shirt en een spijkerbroek onder de witte jas. Wat er onder de jas zit, telt flink mee. Een blouse of overhemd werkt beter dan een T-shirt.” Het beste resultaat bereik je volgens de imagodeskundige door je bewust te worden van je stijltype (zie het kader hiernaast). “Heb je een norse en harde uitstraling of ben je het romantische type? Als je weet welke uitstraling je hebt, kun je ermee gaan spelen. Voor wie autoritair overkomt, kan een roze overhemd onder de doktersjas wonderen doen. Een vrouw met blond haar en grote, blauwe ogen kan beter geen ruches en andere romantische kleding dragen, dat accentueert de lieve uitstraling. Dan kan het weer helpen om hardere kleuren te dragen; rood of donkerblauw bijvoorbeeld. Er zijn natuurlijk ook zorgprofessionals die niet veel invloed hebben op hoe ze eruitzien. Omdat ze een uniform dragen. Verpleegkundigen kunnen bijvoorbeeld <

Wil je het onderbewuste van anderen beïnvloeden met behulp van je kleding? Weet dan om te beginnen welke kleuren je goed staan. Beige kan bijvoorbeeld grauw maken als je toch al wat bleekjes ziet. Imagodeskundige Zabeth van Veen (foto): “Artsen maken nogal eens korte nachten, en dan kan beige ervoor zorgen dat je er ongezond uitziet.” Met één kleur sla je volgens Van Veen nooit de plank mis. “Turkoois staat iedereen. En het wekt, net als andere blauwe kleuren, vertrouwen.” Verder is het belangrijk je stijltype te weten, zodat je met je imago kunt spelen. Het klassieke stijltype kan een tikkeltje arrogant overkomen. “Een afstandelijke uitstraling kun je compenseren door vooral in het eerste contact te glimlachen en de patiënt vriendelijk aan te kijken. Verder helpt het om zachte kleuren te dragen. Roze, bijvoorbeeld. Ook voor mannen.” Het romantische stijltype heeft een rond hoofd en grote ogen. “Mannen van twee meter vinden we dan nog een knuffelbeer. Vrouwen juist weer lieve meisjes. Deze mensen worden vaak niet serieus genomen. Als je het romantische stijltype bent, is het zaak om op het werk niet te lieflijk gekleed te gaan. Dus: een effen blouse in een donkerder kleur in plaats van bloemetjesmotieven.” Dan is er nog het sportieve stijltype. “Dat zijn vaak de artsen die er niet uitzien. Ze lopen rond in een fleecetrui of slobbershirt en een vormeloze spijkerbroek. Ik snap best dat je je daar lekker in voelt, maar handig voor je professionele uitstraling is het niet. Ook al gaat het uiteindelijk om het werk dat je doet; met een nette blouse of polo word je veel sneller serieus genomen door je collega’s en door patiënten.”

8 - 2011 23

“ik heb in de jaren zestig nog zo’n getailleerd exemplaar gedragen met een klein kapje op mijn hoofd. Toch was ik blij dat de kapjes verdwenen en we een broek gingen dragen, dat was een stuk comfortabeler.” hooguit zorgen dat hun haar goed zit, en verder variëren met de kleur Crocs of Zweedse klomp. Bij hen is het vooral praktisch wat de klok slaat: een goed zittend uniform, met handige zakken en stof die keer op keer heet gewassen kan worden. Dat het uniform van verpleegkundigen en verzorgenden nu zo praktisch is, is een grote verworvenheid. Historicus Nannie Wiegman, directeur bij het Florence Nightingale Instituut, werkte jarenlang als verpleegkundige. Zij maakte in de praktijk heel wat uniformen mee. “Ik heb in de jaren zestig nog zo’n getailleerd exemplaar gedragen met een klein kapje op mijn hoofd. Ik droeg er twee staartjes onder, en dat stond heel erg leuk. Toch was ik blij dat de kapjes verdwenen en we een broek gingen dragen, dat was een stuk comfortabeler.” Ook nu zijn er ontwikkelingen gaande op verpleegstersuniformgebied. In steeds

meer verpleeghuizen gaat het uniform uit en trekken verzorgenden hun eigen kleren aan. De bedoeling hiervan is om voor een huiskamersfeer te zorgen, en te voorkomen dat bijvoorbeeld dementerende bejaarden bij het zien van de witte uniformen automatisch denken dat ze ziek zijn. De verzorgenden zelf zijn er niet onverdeeld gelukkig mee. Ze vinden het lastig dat ze niet goed herkenbaar zijn als verzorgende, en dat bij ‘ongelukjes’ hun eigen kleding onder de viezigheid zit. Toch staat de organisatie Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN) er niet afkerig tegenover. Woordvoerder Monique Verkerk: “Wij begrijpen wel dat verpleeghuizen de thuissituatie na willen bootsen. Daarbij is het belangrijk wat de bewoners willen. Het personeel kan afspraken maken over de kosten van de reiniging van hun kleding, en ter bescherming een plastic schort dragen.

Geschiedenis van doktersjas en

FoTo: spaarnesTad

<

24 8 - 2011

De witte doktersjas is nog best jong. Tot het einde van de 19de eeuw gingen artsen in het zwart gekleed, soms met een wit voorschot (de chirurgijnen). De witte jas deed in Nederland pas zijn intrede toen de medische stand doordrongen raakte van het belang van aseptisch werken, zo rond 1880. Om besmettingen te elimineren, gingen artsen kleding dragen die uitgekookt kon worden. Bij wit kon dat keer op keer, gekleurde jassen zouden er als vodden uit komen te zien. Het werd niet meteen een witte jas. Eraan vooraf gingen een wit voorschoot, een schort met en zonder mouwen, en een wit servet dat over de kleding

werd geknoopt. Rond 1900 raakt de witte jas ingeburgerd in de Nederlandse ziekenhuizen. Hij rukte op van de chirurgische klinieken naar de kliniek tot ten slotte ook buiten de kliniek (bij de huisartsen). In de operatiekamer verschoof de kleur van wit naar blauw en groen. Dat reflecteert niet, zodat het tijdens de operatie rust aan de ogen geeft. Een bijkomend voordeel is dat bloedvlekken minder opvallen op donkere kleding. In de jaren zeventig van de vorige eeuw begon de afbraak van de witte jas. Het was een symbool van autoriteit (een vies woord in die tijd) en schepte af-

FoTo: ijsselland ziekenhuis/johan heuTink

FoTo: Florence nighTingale insTiTuuT

FoTo: ijsselland ziekenhuis/johan heuTink

FoTo: Florence nighTingale insTiTuuT

Helemaal mooi is het wanneer er speciale uniformen komen die eruitzien als gewone kleding. Maar nieuwe uniformen introduceren, loopt wel in de papieren.” Een andere discussie is die over meer kleur in het verpleegstersuniform. In ziekenhuizen in de Verenigde Staten

loopt het personeel er stukken vrolijker blij: in fuchsiaroze of knalblauw. De verschillende kleuren geven verschillende functies aan: een leerling-verpleegkundige draagt iets anders dan een gediplomeerde, en de voedingsassistent loopt er ook weer anders bij. Ook in Nederland gaan stemmen op om meer kleur in de uniformen te brengen. Voor de hygiëne hoeft wit allang niet meer: ook gekleurde stoffen blijven nu lang goed wanneer ze op zeer hoge temperaturen worden gewassen. Het blad Nursing hield een internetpeiling onder vijfhonderd lezers, met de vraag of ook in Nederlandse ziekenhuizen meer kleur zou moeten komen. Een meerderheid van de stemmers (59 procent) zou groene, blauwe of lila uniformen met gejuich ontvangen, omdat het

meer duidelijkheid voor patiënten en voor personeel kan scheppen. Ruim een derde zag meer in kleuraccenten op het witte uniform, met bijvoorbeeld gekleurde biesjes. Een kleine minderheid (6 procent) laat alles liever zoals het nu is. Ook Nannie Wiegman van het Florence Nightingale Instituut ziet meer kleur wel zitten. “Ik ben in ziekenhuizen in de Verenigde Staten geweest, en het ziet er daar stukken vrolijker uit. Ook in Nederland komt het al voorzichtig in zwang. Ziekenhuizen gebruiken bijvoorbeeld uniformen met een rood biesje voor gediplomeerden, een groene voor leerlingen, en een blauwe voor de fysiotherapeuten. Dat schept in elk geval voor het personeel onderling duidelijkheid.” <

stand met de patiënten. Huisartsen, psychiaters en kinderartsen hebben de witte jas inmiddels massaal afgezworen. Het eerste uniform voor verpleegkundigen kwam er rond 1890, een jaar of tien nadat er een officiële verpleegkundeopleiding kwam in Nederland. Ze waren lichtblauw, met een wit schort, een strak korset en een wit mutsje. Het kapje of sluiertje is lang gebleven, net als het insigne, oftewel het kruisje, dat aangaf dat een verpleegkundige gediplomeerd was. De gedachte achter het kapje was dat het hygiënischer was de haren te bedekken.

In de jaren veertig werd het uniform van bijvoorbeeld kraamverzorgsters expres onaantrekkelijk gemaakt (bruine, vormeloze kleding), om jonge vaders bij wie de dames over de vloer kwamen niet op verkeerde gedachten te brengen. Ook in de jaren vijftig waren de uniformen erg degelijk: een blauwe jurk, lichte kousen, een wit schort en een stoffen kapje. “Pas in de jaren zestig werden de uniformen van verpleegkundigen wit”, vertelt Nannie Wiegman van het Florence Nightingale Instituut. In die tijd deed de broeder zijn intrede, en moesten er uniformen met een broek komen. In de jaren zestig werd ook het sexy

uniform met de naam Desirée ontworpen: getailleerd en van nylon, dus doorschijnend. De kapjes verdwenen langzaam uit beeld. De doorschijnende stoffen waren in de jaren zeventig nog veel te zien. Wiegman: “In die jaren, en ook nog in de jaren tachtig, waren de rokken erg kort, dat ging mee in de mode van de minirokken. Niet altijd fijn als je op de mannenzaal werkte.” Met de tweede feministische golf, halverwege de jaren zeventig, verscheen ook het huidige uniform, dat bestaat uit jasje en broek. Vanaf de jaren negentig werd dit hét uniform voor de verpleegkundige: lekker praktisch en herkenbaar.

FoTo: ijsselland ziekenhuis/johan heuTink

verpleegstersuniform

8 - 2011 25

W

Wat hij verwacht van mediation? Jan Kuks, hoogleraar neurologie in Groningen en werkzaam in het UMCG, zwijgt. Zegt dan: “Daar doe ik beter maar geen uitspraken over. Alles wat ik hierover zeg, wordt tegen me gebruikt.” Ongevraagd, onverwachts en tot zijn eigen verbijstering is Jan Kuks hoofdrolspeler geworden in een conflict dat steeds groteskere vormen aanneemt. Als een van de weinige artsen in Nederland – en op dit moment waarschijnlijk als enige – ziet Kuks zich geconfronteerd met twee ‘aanklaagwebsites’ die geheel tegen zijn

26 8 - 2011

Aan de schandpaal De pers bericht vrijuit over (vermeende) medische missers. Tuchtcolleges gaan, als het aan de Tweede Kamer ligt, ook berispingen en boetes openbaar maken. Er komen steeds meer websites die medisch professionals beoordelen. En dan zijn er ook nog boze patiënten die hun behandelaar op internet aan de schandpaal nagelen. Deze tijdgeest eist maximale transparantie. Niet goedschiks dan maar kwaadschiks. TEKST RutgeR Vahl illuSTraTiES hans spRangeRs

De arts zal zich inmiddels afvragen in welke slechte soap hij is beland. Want let wel: de boze ex-patiënt heeft bij geen klachtenbureau of tuchtcollege ooit haar beklag gedaan over haar behandelaar. Evenmin heeft zij een civiele rechter laten toetsen of het handelen van de neuroloog in strijd is geweest met de wet. Zij kiest ervoor de strijd in de openbaarheid te voeren.

persoon en handelen zijn gericht. Op www.jankuks.nl en www. drkuks.com wordt hij door een ex-patiënt neergezet als ‘falende neuroloog’ die zijn zorgplicht tegenover een ernstig zieke heeft verzaakt. Zijn pasfoto is voorzien van een zwart balkje voor de ogen. Inmiddels zijn er drie rechtszaken over de slepende affaire gevoerd. In twee daarvan werd Kuks in het ongelijk gesteld, in een derde zaak loopt nog een hoger beroep. Ondertussen moesten Kuks en zijn opponent op last van de rechter met mediation starten, die inmiddels weer is afgebroken.

Naming and shaming Dat ontevreden patiënten de publiciteit zoeken is niet nieuw. Kranten schrijven met regelmaat over artsen en hun vermeende fouten. Op televisie is sinds 2007 het programma Missers populair. Maar met de komst van internet hebben patiënten een medium gekregen waarop zijzelf, zonder tussenkomst van journalisten, hun onvrede kunnen uiten. En waarop zij, blijkens uitspraken van de rechter, behoorlijk ver kunnen gaan in naming and shaming. De kans als arts in een situatie te komen als die van Jan Kuks is niet groot. In 2000 werden twee Rotterdamse artsen door de partner van een overleden kankerpatiënt op een website ‘crimineel’ genoemd. Een van de artsen zou ‘als een beul tekeer zijn gegaan’, waarvoor de site juridische vervolging eiste. In 2010 diende een zaak tegen www.dimitri.nu. Op de site had de maker 100 tot 500 euro uitgeloofd aan degenen die hem de >

8 - 2011 27

Patiënten nemen het heft in eigen hand en proberen via de media misstanden aan de kaak te stellen >

NAW-gegevens konden geven van bepaalde artsen en verplegers uit het UMC St Radboud. Volgens de maker van de site waren deze medici verantwoordelijk voor de ‘zeer ernstige mishandeling’ en dood van zijn zoontje. Vanaf 2009 speelt dus ‘de zaak-Kuks’. De patiënt die de aanklaagsites tegen de neuroloog beheert, heeft al aangegeven desnoods door te procederen tot het Europese Hof. Dat zijn bij elkaar drie zaken in tien jaar. Het lijkt niet veel, maar ze staan symbool voor een trend die veel breder gaat: patiënten nemen het heft in eigen hand en proberen via de media (vermeende) misstanden aan de kaak te stellen. Drijfveer lijkt in alle gevallen wanhoop, verbittering en de overtuiging dat de gangbare juridische weg een dwaalroute is die onherroepelijk eindigt in de doofpot. Dan rest er maar één middel: keihard de confrontatie zoeken via het meest laagdrempelige en transparante medium dat er is: internet. Mogen patiënten op fora en websites zomaar alles zeggen en schrijven, vragen zorgprofessionals zich af. Als mijn reputatie door het slijk wordt gehaald, is dat toch smaad en dus verboden? Uit de jurisprudentie blijkt dat rechters hier genuanceerd over denken. Dat komt doordat het recht op bescherming van het privéleven (artikel 8 van het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens, EVRM) hier botst met het recht op vrijheid van meningsuiting (artikel 10 EVRM). In 2000 hoefden

de makers van de site tegen de twee Rotterdamse artsen slechts de grievende passages te verwijderen. In de zaak tegen www. dimitri.nu oordeelde de rechter dat het uitloven van een beloning om achter persoonsgegevens te komen een ontoelaatbare inbreuk was op de persoonlijke levenssfeer van de personeelsleden van het UMC St Radboud. Toen de naam van neuroloog Jan Kuks in 2007 op een zwarte lijst verscheen, inclusief de tekst dat hij ‘eerlijke diagnostiek, informatie en behandeling’ had geweigerd, vond de rechter dat wie een hoge medische functie bekleedt tegen een stootje moet kunnen. Ook mocht de boze ex-patiënt zich kritisch uitlaten over ‘misstanden in de samenleving’ en ‘op niet mis te verstane wijze’ haar mening geven (artikel 10 EVRM). De naam van Kuks mocht derhalve op de zwarte lijst blijven staan. In een tweede zaak tegen de patiënt eiste de neuroloog het stopzetten van de website www.jankuks.nl. Hierop stonden weer tal van beschuldigingen aan het adres van de arts (‘schuldig aan fraude, mishandeling, het toebrengen van zwaar lichamelijk letsel, het achterlaten van een hulpbehoevende in nood en doodslag c.q. moord op termijn, door het bewust en met opzet weigeren van adequate medische begeleiding’). Ditmaal oordeelde de rechter dat de uitlatingen op de site ‘zeer zwaar’ en ‘diffamerend’ waren. Bescherming van de goede eer van de neuroloog woog hier zwaarder dan de vrijheid van meningsuiting. De website plus inhoud moest worden verwijderd, oordeelde de rechter. De maker van de site ging tegen het vonnis in hoger beroep. Regionale pers Aangeklaagd worden op websites of fora is uitzonderlijk. De kans om (al dan niet met initialen) te figureren in een regionale krant is veel groter. Zittingen van de tuchtcolleges (sinds 1997 openbaar) zijn geliefd bij verslaggevers, constateert Annemarie Smilde, senior jurist bij VvAA rechtsbijstand. “In ongeveer één

Hankes versus Kuks De vrouw achter de websites www.jankuks.nl en www. drkuks.com is Sophie Hankes. Ze zegt invalide te zijn geraakt door foutief handelen van twee Duitse artsen. Ook met Nederlandse medici heeft ze slechte ervaringen. In 2007 publiceerde haar stichting SIN-NL (Slachtoffers Iatrogene Nalatigheid Nederland) een zwarte lijst van medici. “Als slachtoffer van medische fouten heb je geen keus: je zult internet op moeten om misstanden aan de kaak te stellen. In het tuchtrecht heb ik geen vertrouwen omdat tuchtcolleges bestaan uit medici die elkaar altijd dekken, en uit juristen die aan de leiband lopen. Een civielrechte-

28 8 - 2011

lijke procedure is te kostbaar en tijdrovend.” Hankes heeft zich vastgebeten in de handelswijze van de Groningse neuroloog Jan Kuks, naar wie ze in 2005 werd doorverwezen. Hij zou haar klachten verkeerd hebben gediagnosticeerd en fouten van voorgangers hebben verzwegen. Furieus is ze over een ingezonden brief van Kuks in Medisch Contact uit mei 2009. Hierin stelde Kuks dat er patiënten zijn die je als ‘indringers in de spreekkamer’ kan beschouwen. SIN-NL kwalificeerde hij als ‘kwaadaardige onzin van wrange wrokkers’. Hankes zegt pas over het stopzetten van haar websites te willen nadenken als de neu-

roloog publiekelijk rectificeert en toegeeft dat hij een foute diagnose heeft gesteld en zijn zorgplicht heeft verzaakt. Dan heeft ze aan Jan Kuks wellicht de verkeerde. Hoewel de neuroloog de mediaaandacht belastend zegt te vinden, kiest hij ervoor de strijd aan te gaan. Hij zegt zich niet bewust te zijn van een verkeerde diagnose in deze zaak. “De trend van naming and shaming op internet is slecht voor de gezondheidszorg. Het ondermijnt de artspatiëntrelatie, maakt dat je als behandelaar op je hoede bent met patiënten en wellicht zelfs gaat overdiagnostiseren uit angst te worden aangeklaagd op een website.”

De neuroloog weet niet of de sites van Hankes zijn reputatie schaden. Wel merkt hij effecten in de spreekkamer. “Twee keer hebben patiënten gedreigd naar de krant te stappen als ik ze hun zin niet gaf. Eén patiënt heeft, op basis van negatieve informatie over mij op internet, een controle laten schieten en daarmee een belangrijke diagnose gemist.” Over zijn gewraakte ingezonden brief in Medisch Contact zegt Kuks: “Ik ben daarin fel van leer getrokken, maar de brief bevatte geen onjuiste informatie. Met de kennis van nu zou ik mijn woordkeus wat gematigd hebben. Maar spijt heb ik niet. Het kwam uit mijn hart.”

op de tien tuchtrechtzaken waarmee wij te maken krijgen, zien we dat de zaak belicht wordt in regionale media. Artsen die met dergelijke publiciteit te maken krijgen, hebben daar buikpijn van. Enerzijds omdat ze ondanks initialen vaak toch herkenbaar zijn aan hun functie, die wordt vermeld. Anderzijds, en wat nog vervelender is: kranten schrijven vooral over de eerste zittingsdag en meten het verhaal van de patiënt breed uit. Aan het verweer van de arts wordt doorgaans minder aandacht besteed. En als een zaak niet tot een tuchtmaatregel komt, wat in 80 procent van de gevallen zo is, dan komt dat vrijwel nooit in de krant. Vrijspraak vinden de media niet zo interessant. Dat is voor medisch professionals onbevredigend. Ze voelen zich aangetast in hun goede naam en zijn bang dat het beeld ‘dat er wel iets aan de hand zal zijn’ blijft hangen.” Transparantie van binnenuit Aandacht in de pers voor een tuchtzaak is niet te voorkomen. Reageer niet defensief door elk contact met de media af te houden, is het advies van Smilde. “Het is belangrijk dat óók het verhaal van de arts of verpleegkundige wordt gehoord. Het beroepsgeheim staat medisch professionals natuurlijk wel een beetje in de weg, maar betekent niet dat er helemaal niets mag worden verteld.” De meeste journalisten staan open voor het verweer van de zorgverlener en vinden het ook geen bezwaar dat deze de tekst voor publicatie graag op ‘feitelijke onjuistheden’ wil lezen, stelt Smilde.

Uit alle publiciteit rondom tuchtzaken en aanklaagsites trekt voorzitter Arie Nieuwenhuijzen Kruseman van artsenorganisatie KNMG niet de conclusie dat artsen steeds vaker publiekelijk aan de schandpaal worden genageld. “Het zijn incidenten”, zegt hij. “Het gaat vaak om mensen die geloven dat de ‘conspiracy of silence’ nog altijd bestaat. Ze doen een aanval op een vermeende doofpotcultuur. Maar dan hebben ze toch wat belangrijke ontwikkelingen gemist. Er is een duidelijke tendens richting transparantie, niet in de laatste plaats vanuit de medische beroepsgroepen zelf. Zij willen het etiket van gesloten bastion van zich afwerpen. Het risico van aanklaagwebsites is juist dat medici terugdeinzen voor openheid, het tegenovergestelde van wat de makers van dit soort websites zeggen te beogen.” Kruseman staat zelf ook op een zwarte lijst op internet, maar kan zich daar niet druk om maken. “Mensen die zich hiermee bezighouden, willen buiten de rechtsorde om hun gelijk halen. Mijn advies is: niet op reageren tenzij er sprake is van laster.” Voorbeelden van toegenomen transparantie vindt Kruseman de functioneringsgesprekken en visitatierapporten die de afgelopen jaren hun intrede deden. Aan televisie-uitzendingen van Radar en Missers, waartegen medisch professionals aanvankelijk grote weerzin hadden, werken artsen tegenwoordig makkelijker mee. “Bij Radar loop je inderdaad het risico dat zaken uit hun verband worden gerukt. En je hebt als medicus altijd je beroepsgeheim. Maar je kunt in dit soort programma’s ook jouw verhaal vertellen en uitleg geven”, vindt Kruseman. >

8 - 2011 29

Ook andere partijen werken de transparantie in de hand. Zo publiceert VWS op www.bigregister.nl lijsten van (para)medici die tijdelijk zijn geschorst of hun beroep niet meer mogen uitoefenen. De site www.kiesbeter.nl (van het RIVM) probeert de kwaliteit van zorginstellingen inzichtelijk te maken. Een nieuw fenomeen zijn particuliere initiatieven als www.zoekdokter.nl, www.zorgkaartnederland.nl en www.longzorgmeter.nl (van het Astma Fonds). Op deze sites kunnen consumenten hun oordeel geven over medisch professionals en zorginstellingen. Initiatiefnemers van ZorgkaartNederland.nl zijn uitgever Bohn Stafleu van Loghum en patiëntenfederatie NPCF. Op de site staan 85.000 dokters, tandartsen, fysiotherapeuten, ziekenhuizen en andere instellingen, die door patiënten kunnen worden gerecenseerd. Per maand trekt ZorgkaartNederland.nl 360.000 bezoekers en in anderhalf jaar tijd zijn een kleine 50.000 recensies geplaatst.

De trend naar transparantie is onmiskenbaar. Veel zorgaanbieders zijn zich hiervan bewust en willen er ook aan meewerken NPCF-directeur Wilna Wind: “Doel is via patiëntenbeoordelingen inzicht te geven in ervaringen met medici en zorginstellingen.” De aanvankelijke vrees dat de site zou ontaarden in scheldpartijen is niet uitgekomen. “Alle reacties worden gelezen voordat ze op de site komen. Zeven procent van de reacties hebben we tot nu toe niet geplaatst, bijvoorbeeld omdat die ongefundeerd, beledigend of beschuldigend zijn.” De NPCF-directeur constateert dat medisch professionals hun koudwatervrees verliezen en patiënten wijzen op het bestaan van de vergelijkingssite. Inherent aan vergelijkingssites is dat de beoordeelden óf heel hoge óf heel lage cijfers krijgen. Op ZorgkaartNederland.nl is dit niet anders. Het regent negens en tienen, maar ook enen en tweeën. Verder valt op dat het aantal beoordelingen per medicus meestal niet meer dan één of twee bedraagt. Wat de waarde is van zo’n niet-significante beoordeling laat Wilna Wind in het midden. “Dat mogen patiënten voor zichzelf uitmaken.” Tuchtmaatregelen openbaar Ook de wetgever roert zich. In maart stemde de Tweede Kamer voor een wetswijziging die bepaalt dat niet alleen schorsingen en doorhalingen in het BIG-register openbaar zijn, maar ook berispingen en boetes (5 jaar lang). Alleen waarschuwingen worden niet vermeld in het register. SP-Kamerlid Henk van Gerven, oud-huisarts, vindt dit niet ver genoeg gaan. Hij heeft ervoor gepleit álle tuchtmaatregelen, ook waarschuwingen, te publiceren én voor onbepaalde tijd. “Het openbaar maken van alle tuchtmaatregelen is een paardenmiddel, en heeft de positie van de patiënt versterkt. Nu is er een compromis dat uiteindelijk misschien wel contraproductief werkt.” Van Gerven bedoelt daarmee dat medisch professionals zelf het meest gebaat zijn bij transparantie: “Wie tien jaar geleden een waarschuwing heeft gekregen en daarna niet meer, laat zien dat hij of zij daadwerkelijk geleerd heeft. Nu blijft het schimmig. Dat werkt het ontstaan van zwarte lijsten op internet in de hand.”

30 8 - 2011

Sabine Uitslag van het CDA is ook niet blij met de wetswijziging. “Artsen en verpleegkundigen ervaren een tuchtmaatregel als een zware terechtwijzing, dat geldt ook voor een waarschuwing of berisping. Door deze openbaar te maken, straf je de professional onevenredig hard. Bovendien is het tuchtrecht niet bedoeld om te straffen, maar om te leren en de kwaliteit te verbeteren.” Het risico is dat tuchtcolleges nu veel meer waarschuwingen gaan geven, waar zij anders voor de zwaardere berisping of geldboete hadden gekozen. Ook Uitslag ziet dit gevaar. Ze benadrukt voor transparantie te zijn. “Maar het tuchtrecht is daar geen goed instrument voor. Waar patiënten iets aan hebben, is objectieve informatie waarmee ze zorgaanbieders kunnen vergelijken. Dat iemand ooit is berispt, zegt niet veel over zijn of haar huidige kwaliteit.” Actie ondernemen De trend naar transparantie is onmiskenbaar. Veel zorgaanbieders zijn zich hiervan bewust en willen er ook aan meewerken. Daarbij is het begrijpelijk dat medisch professionals er moeite mee hebben als zij op sites met cijfers worden beoordeeld. Helemaal als deze (anonieme) beoordelingen zijn gebaseerd op één of twee ervaringen en je als zorgprofessional geen weerwoord kunt geven vanwege de geheimhoudingsplicht. Hoe om te gaan met negatieve publiciteit in kranten of op internet? Annemarie Smilde adviseert altijd eerst na te gaan of een gesprek met de patiënt (nog) mogelijk is. Daaruit wordt wellicht duidelijk wat de patiënt beoogt te bereiken. “Vervolgens kun je in overleg met een jurist bewerkstelligen dat het conflict via de gebruikelijke (juridische) procedure wordt beslecht, zoals klachtbemiddeling of beoordeling van een schadeclaim door de aansprakelijkheidsverzekeraar.” Wie te maken krijgt met beledigingen, laster en onwaarheden heeft in een rechtszaak zeker kans op succes. Maar de jurisprudentie laat zien, zoals al eerder bleek in dit artikel, dat rechters de vrijheid van meningsuiting belangrijk achten, zeker voor journalisten. “Wie zich door aantijgingen van particulieren in goede naam en privacy aangetast voelt, kan ook naar het College Bescherming Persoonsgegevens stappen”, zegt Smilde. Bedenk wel dat een procedure publiciteit met zich meebrengt. Niet reageren op negatieve berichten kan uiteindelijk effectiever zijn. Naast de juridische weg is er een meer praktische benadering. Bent u het niet eens met een mogelijk negatief oordeel op sites als ZorgkaartNederland.nl? Attendeer uw patiënten op deze sites en vraag ze een recensie over u te schrijven. Vindt Google bij het intikken van uw naam als eerste allemaal resultaten die negatief zijn voor uw reputatie? Bedrijven in ‘online reputatiemanagement’ zorgen ervoor dat Google andere zoekresultaten met uw naam bovenaan plaatst waardoor negatieve sites en berichten letterlijk worden verdrongen. Onethisch? Goochelen met de waarheid mag natuurlijk niet. Maar goochelen met Google is gewoon toegestaan.

>

>

Bemiddeling

VvAA mediation bemiddelt tussen zorgverleners onderling. In toenemende mate is er ook vraag naar ondersteuning bij conflicten tussen medisch professionals en patiënten. Naast echte bemiddeling is het mogelijk een VvAA mediator te consulteren voor gesprekstraining. Deze helpt zorgprofessionals om hun communicatie met (boze) patiënten te verbeteren.

advertentie

Management

Portret

“55-plus is te oud om te managen” Dierenarts Peter Wiemer (50) is naast specialist chirurgie van het paard ook voorzitter van de aandeelhoudersvergadering van Lingehoeve Diergeneeskunde in Lienden. Na een fusie met het Diergeneeskundig centrum Tiel telt Lingehoeve inmiddels negentien dierenartsen. Wiemer geeft graag duidelijkheid: “Links is bij mij links en rechts is rechts.” TEKST Roel NotteN FOTOGRAFIE De BeelDReDAKtIe/RAPHAel DReNt

Wat is het geheim van jullie groei? Dat alle dierenartsen als één groep samen alles geven. Als we het niet met elkaar eens zijn, spreken we dit uit, zonder dat er rancuneuze gedachten ontstaan. Daarbij zijn wij een innovatieve club die niet bang is om fors te investeren in kennis, vaardigheden en apparatuur, zoals een CT-scan. Waarom hebben jullie een CT-scan aangeschaft? Je kunt wel een duur apparaat aanschaffen, maar zo’n investering moet samengaan met de kwaliteiten van je mensen. Wij constateerden in ons werk dat we met de technische middelen die we voor handen hadden, niet tot een sluitende diagnose konden komen. Met de aanschaf van de CT-scan, die 350.000 euro kostte, hebben we echt onze nek uitgestoken. Dat heet ondernemen.

Peter Wiemer Professioneel 1991 - heden dierenarts Lienden, 1999 - heden voorzitter aandeelhoudersvergadering 1990 - 1991 dierenarts Prinsenbeek 1988 - 1990 dierenarts Rijksuniversiteit Utrecht

Nevenfuncties 2007 - heden voorzitter Nederlandse Vereniging van Hoefsmeden (NVvH) Privé Peter Wiemer is getrouwd en woont met zijn vrouw en twee kinderen (18 en 15) in Kesteren.

Waarom bent u nodig als manager? Vooropgesteld: we managen samen met elkaar. Als voorzitter van de aandeelhoudersvergadering ben ik een soort moderator en initiator. In mijn rol bepaal ik het verloop van de vergadering, en hou ik in de gaten dat er geen besluiten te kort door de bocht worden genomen.

Verlangt u weleens terug naar de werkvloer? Gelukkig werk ik nog voor 80 procent; de overige 20 procent van mijn tijd ben ik aan het managen. Over vijf jaar stop ik hiermee. Een 55-plusser is te oud om te managen, die moet de jongere garde een handje helpen. Jongeren hebben meer ‘drive’; ieder bedrijf waar een 60-plusser aan het roer zit, is gedoemd te mislukken.

Welke eigenschap waarderen medewerkers in u? Dat ze alles tegen mij kunnen zeggen zonder dat ik kwaad word. Behalve als iemand een fout maakt met betrekking tot zaken, die hij of zij in mijn ogen had moeten weten. Dan word ik meestal wel boos.

Hoe heeft u het managen onder de knie gekregen? Dat zit gewoon in je. Ik zat als 17-jarige al in de leiding van de scouting. Ik zoek voor verschillende vragen allerlei mensen op, zoals managers, klanten en advocaten, om mee te sparren. Op die manier reflecteer ik op mijzelf.

Wat was uw grootste succes? Successen zijn niet van mij, maar van ons samen. Ik ben trots op onze innovaties en de daaraan gekoppelde investeringen, zoals de aanschaf van de CT-scan. En ik kijk positief terug op de twee fusies die we, met het oog op toekomstige groei, hebben meegemaakt.

Wat is uw sterkste managementskill? Ik geef duidelijkheid. Links is bij mij links en rechts is rechts. Keerzijde van deze eigenschap is dat ik op momenten mijn gesprekspartner vaak met argumenten tot duidelijkheid probeer te dwingen, terwijl de ander niet op de ratio, maar op de emotie zit.

In welke valkuil bent u ooit gelopen? Valkuilen graaf je deels zelf. Op het moment dat je met open ogen en een ondervragende houding rondkijkt, kun je simpelweg niet in een valkuil stappen, want je ziet de valkuil dan al van mijlenver aankomen. Als je oogkleppen op hebt, wordt de valkuil dieper en dan loop je juist nog in die valkuil.

32 8 - 2011

Waar heeft u een hekel aan? Als mensen zaken waar ik bij betrokken ben of behoor te zijn achter mijn rug om afhandelen. Ik heb onder meer de P&O-zaken in portefeuille, dus dan wil ik niet dat mensen op eigen houtje en zonder mij te informeren personeelszaken aan het regelen zijn. < Meedoen? [email protected].

Recensie

Raadgers/Ramler

Hoe overleef je het .com tijdperk?

Wout Raadgers en Pieter Ramler zijn trainer/coach bij VvAA opleidingen & teamcoaching en auteurs van het boek Samenwerken vergt onderhoud.

Wie kent niet dat gevoel overspoeld te worden door informatie? Als het allemaal te veel wordt, is het hoog tijd voor een persoonlijk informatiekompas. Maar waar begin je? Mailen, twitteren, facebooken, 24 uur per dag is de moderne mens in de weer om informatie in zich op te nemen en weer de wereld in te zenden. Een verrijking voor velen, maar een verschrikking voor anderen. Want de juiste weg vinden in het informatiedoolhof van 2011 is bepaald geen sinecure. Het informatieparadijs helpt u op weg. Auteur en informatie-expert Guus Pijpers beschrijft hierin de valkuilen rondom informatie. Zo blijken mensen informatie eerder aan te nemen als deze meerdere keren wordt herhaald. De zorgprofessional kan hiermee zijn voordeel doen. Door de patiënt meerdere malen dezelfde boodschap te geven, kun je ervoor zorgen dat de patiënt de informatie sneller oppikt. Overigens hebben artsen al een voorsprong; mensen zijn gevoeliger voor informatie afkomstig van iemand in een witte jas dan van iemand in een joggingbroek. Pijpers wijst op het bizarre gegeven dat informatie via google altijd maar één klik weg is, maar mensen desondanks vaak het gevoel hebben over te weinig informatie te beschikken. Denk bijvoorbeeld aan de wachtkamer in het ziekenhuis, waar de wachtende patiënt slechts kan gissen hoeveel wachtenden er nog voor hem zijn. “Waarom weten we dat over drie minuten de bus onze halte passeert, maar is onduidelijk hoe laat de medisch specialist ons

ophaalt?”, vraagt de auteur zich af. Het al dan niet zenden van informatie zorgt vaker voor ruis. Mensen drukken te snel op hun verzendtoets zonder zich in te leven in hoe de ontvanger hun mailtje zal ontvangen. De ‘Theory of Mind’ biedt uitkomst en raadt mensen aan hun vriendschappelijke relaties te analyseren. Mensen delen met vrienden veel herinneringen en weten hierdoor – soms onbewust – haarscherp de juiste toon aan te slaan. Het kan daarom geen kwaad om op dezelfde wijze de informatieoverdracht richting collega’s, managers en klanten vorm te geven. Het informatieparadijs is een wake up call voor de mailende, sms’ende en tweetende informatiemakelaar die wij allemaal zijn in de 21ste eeuw. En het laat zien dat een nuanceverschil in toon en momentkeuze bepaalt of een boodschap de juiste snaar raakt of in de prullenbak belandt. [Roel Notten]

Motiveren

V

eel praktijken voor fysiotherapie maken goed gebruik van de mogelijkheden die marktwerking hun biedt. Ze timmeren aan de weg door een scala aan behandelmogelijkheden aan te bieden en zoeken samenwerking in de eerste en tweede lijn, bijvoorbeeld door het opzetten van een eerstelijns centrum met huisartsen of gezamenlijke spreekuren met orthopeden. Het gevolg is dat de praktijken groter worden. Maatschappen van zes of meer maten en vijftien medewerkers zijn geen uitzondering meer. Schaalvergroting roept echter vragen op: hoe houden we grip op de organisatie en vooral, hoe houden we de medewerkers gemotiveerd en binden we ambitieuze en talentvolle mensen aan de praktijk? Vooropgesteld: het is gezond als een medewerker na enige tijd op zoek gaat naar nieuwe uitdagingen. De vraag is vanuit welke motieven hij die keuze

Haalbare uitdagingen leveren betrokkenheid op Guus Pijpers, Het informatieparadijs, Haystack, € 19,95.

Gesignaleerd Van communicatieadviseur en spreker Sietse Bakker, op zijn 19de al ondernemer, verscheen het boek How to live Wow!? Hierin beantwoordt hij vragen als: ‘Wat moet u met uw leven?’ ‘Hoe wordt u succesvol?’ en ‘Wat maakt u gelukkig?’ De auteur onderzocht voor de beantwoording de eigenschappen van succesvolle mensen. Een van de essentiële punten blijkt de vaardigheid om een kring mensen om u heen te verzamelen die u helpt met het realiseren van uw droom en die u andersom ook verder kunt Sietse Bakker, helpen. Maar altijd op basis van vertrouwen en How to live altijd op basis van wederkerigheid. Voor wie Wow!? Wow!?, zijn dromen naleeft en het lef heeft om andere AW Bruna mensen in deze droom te betrekken, zullen € 16,95. onvermoede deuren zich openen, voorspelt Bakker. [Roel Notten]

maakt. In praktijken waar nauwelijks actief personeelsbeleid bestaat, is niet duidelijk of de medewerkers tevreden zijn of zelfs welke kwaliteit ze leveren. Omgekeerd weten de medewerkers niet hoe over hen gedacht wordt. Natuurlijk werkt iedereen voor de maandelijkse salarisstrook, maar net zo belangrijk en motiverend is erkenning en de mogelijkheid je verder te ontwikkelen. Goed personeelsbeleid gaat om het managen van de wederzijdse verwachtingen. Dat begint met het creëren van duidelijkheid. Voer gesprekken met de medewerkers over hun kwaliteiten en wensen voor de toekomst en zet daar de wensen van de praktijk naast. Haal naar boven waar medewerkers zich in willen ontwikkelen en vertel waar ze zich in moeten verbeteren. Voorbeelden: een collega wordt mentor voor instromende collega’s; krijgt managerstaken toebedeeld; voert een specifiek project uit; mag een nieuwe behandelmethode opzetten. Gezonde en haalbare uitdagingen leveren betrokkenheid en motivatie op!

Reageren? [email protected]

8 - 2011 33

Wet & recht

Annemarie Smilde Annemarie Smilde is senior jurist en teammanager van de sectie tuchtrecht en beroepsrechtsbijstand van VvAA rechtsbijstand.

Lezersvragen

Wobben Is de Inspectie voor de Gezondheidszorg op grond van een verzoek om informatie – op grond van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) – gehouden om informatie vrij te geven over een mogelijk disfunctionerende huisarts?

B

ij bezuinigingen in de gezondheidszorg kun je reacties verwachten. De aandacht voor de gevolgen van de voorgenomen afschaffing van de vergoeding van tolkendiensten in de gezondheidszorg is in die zin niet opvallend. Wel is het bijzonder dat begin juni een grote groep zorgverleners en organisaties uit het veld, binnen twee weken na bekendmaking van de bezuinigingsmaatregel, de minister in een petitie heeft verzocht de tolkendiensten te blijven vergoeden. Het is terecht dat zorgprofessionals aan de bel trekken. Een maatregel die gevolgen heeft voor de communicatie tussen zorgprofessionals en anderstalige patiënten raakt de kwaliteit van de zorg en daarmee de gezondheid van patiënten. De minister beoogt met het schrappen van de vergoeding patiënten aan te spreken op hun verantwoordelijkheid om de Nederlandse taal te leren. Maar zij verloor hierbij de – wettelijke vastgelegde – verantwoordelijkheid van zorgprofessionals uit het oog om met een patiënt te communiceren in voor hem begrijpelijke bewoordingen. Staan taalproblemen hierbij in de weg, dan moet de zorgverlener

Professionele tolk onmisbaar in contact met anderstalige patiënt een professionele tolk inschakelen. Dus ook als een patiënt een familielid of kennis als informele tolk heeft meegenomen. De op de site van het ministerie gepubliceerde Veldnormen voor de inzet van tolken in de gezondheidszorg laten hierover geen misverstand bestaan: ‘voor de communicatie in de gezondheidszorg is een professionele tolk de enige goede tolk, omdat deze vakkundig en onpartijdig is en een geheimhoudingsplicht heeft’. Bij afschaffing van de vergoeding van de tolkendiensten heeft de zorgverlener dus een probleem als hij de inschakeling van een professionele tolk noodzakelijk acht en de patiënt deze niet kan betalen. Met de petitie hebben zorgverleners hun verantwoordelijkheid voor de zorg genomen. Hopelijk neemt de minister hun zorgen serieus.

Reageren? [email protected]

34 8 - 2011

ILLuStrAtIe: Leon muSSche

Spraakverwarring

Ja. De voorzieningenrechter oordeelde onlangs dat de Inspectie in het algemeen belang, rekening houdend met de weigeringsgronden die in de Wob zijn voorzien, de verzochte informatie over het beroepsmatig functioneren mocht vrijgeven. Hij vond dat het algemeen belang dat gemoeid was met de openbaarmaking zwaarder woog dan het individuele belang van de huisarts die de openbaarmaking van de stukken wenste te voorkomen. Eventuele reputatieschade is geen reden om niet tot openbaarmaking over te gaan, aldus de rechter. Het ging in deze kwestie om een huisarts waarvan collega-huisartsen, met het oog op het aangaan van een wederkerige waarneemregeling, informatie wilden inzien over een onderzoek van de Inspectie omtrent diens praktijkvoering. Het was informatie die de betreffende huisarts niet vrijwillig wenste te verstrekken. Zijn collega-huisartsen achten dit wel noodzakelijk om er zeker van te zijn dat zij hun patiënten ook in het kader van de waarneming verantwoorde zorg konden bieden.

Acceptgirokosten Mijn telecomaanbieder rekent sinds medio 2007 ‘acceptgirokosten’ à € 1,25 per transactie. Ik verricht mijn betalingen via internetbankieren en maak geen gebruik van de

mij toegezonden acceptgiro’s. Ben ik gehouden deze acceptgirokosten te betalen? Op basis van een recente beslissing van de kantonrechter in Breda mag een telecomaanbieder kosten in rekening brengen voor de verwerking van girale betalingen. Als u echter geen gebruikmaakt van de acceptgiro maar uw betalingen op een andere manier verricht, bent u niet gehouden de extra ‘acceptgirokosten’ te betalen. Wel moet u in dat geval de kosten betalen die uw manier van betalen met zich meebrengt. In geval van internetbankieren ligt dit bedrag op dit moment op € 0,14 per transactie. Als u internetbankiert, zou u uw telecomaanbieder schriftelijk kunnen mededelen dat u niet meer € 1,25 maar € 0,14 per transactie betaalt, omdat u niet/nooit heeft ingestemd met toezending van een acceptgiro. Het is uiteraard niet 100 procent zeker dat de uitspraak van de kantonrechter door een andere kantonrechter zal worden overgenomen. Toch biedt de uitspraak hoop voor iedere consument die dergelijke onredelijke kostenberekeningen niet op prijs stelt.

Forensisch werk Ik ben psycholoog en ik wens als deskundige op te treden in strafzaken, kan ik mij hiervoor laten registreren? Ja. U kunt zich op grond van de op 1 januari 2010 in werking getreden Wet deskundige in strafzaken inschrijven bij het ‘Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen (NRGD)’, om te worden getoetst voor toelating tot het register. De genoemde wet beoogt enerzijds de positie van de verdediging te versterken, en anderzijds de eisen aan te scherpen die aan de kwaliteit, betrouwbaarheid en bekwaamheid van de deskundigen worden gesteld. Om een goed inzicht te krijgen in het normerings- en toetsingskader van het NRGD is het raadzaam eerst de NRGD-nieuwsbrief, editie 23/voortgangsrapportage 13-04-2011 door te lezen (zie website: www.nrgd.nl). Deze nieuwsbrief bevat ook een overzicht van de ervaringen die bij de eerste toetsingen zijn opgedaan.

Onder redactie van mr. Diederik Leusink en mr. Annemarie Smilde, senior juristen en teammanagers bij VvAA rechtsbijstand. Wilt u reageren of heeft u een vraag op juridisch gebied, mail dan naar [email protected] o.v.v. uw lidmaatschapsnummer.

Praktijkadvies

Bart Doornbusch

Edwin Brugman is directeur Kennismanagement en netwerken VvAA.

De kost gaat voor de baat uit! Is het streven naar zorg om de hoek, zoals minister Schippers dat voorstelt, een reële optie of niet meer dan een hersenschim? Wil het een kans van slagen hebben, dan zal er in elk geval eerst flink in geïnvesteerd moeten worden.

H

et is maandag 27 juni; een prachtige, zwoele zomeravond. Een avond die het verdient om in de tuin met een glaasje wijn in de hand te genieten van de ondergaande zon. Mijmerend over bijvoorbeeld de ontwikkelingen in de gezondheidszorg. Ik trotseer mijn verlangen om de avond zo te besteden en voeg mij in het VvAA gebouw bij de andere gasten van het BNR-zorgdebat, dat die avond live op de radio wordt uitgezonden. Onder leiding van Harmke Pijpkers wordt de vraag beantwoord of zorg om de hoek, zoals minister Schippers van VWS dat voorstelt, een illusie is. Letterlijk zal zorg om de hoek nooit kunnen worden gerealiseerd. Wel is er bij patiënten en consumenten een behoefte om alle voorzieningen op korte afstand aangeboden te krijgen. Voor de één is dat luxe of een vorm van gemakzucht, voor de ander is dat een dringende behoefte. Vooral ouderen, chronisch zieken en ouders met jonge kinderen voelen die behoefte. Maar daarvoor is nodig: menskracht, huisvesting en natuurlijk... geld.

Dat geldt ook voor het leren van de patiënt hoe hij zijn eigen zorgproces moet coördineren, moet communiceren met zorgaanbieders en moet deelnemen aan de besluitvorming. Ook de sociale omgeving van de patiënt, en speciaal de mantelzorgers, moet geïnstrueerd worden. De minister wil een verschuiving van basale ziekenhuiszorg naar de eerste lijn. Dan wordt deze zorg verricht door eerstelijns zorgprofessionals of door specialisten in een goedkopere eerstelijnssetting. Als de patiënt voor wat de fysieke afstand betreft zo veel mogelijk tegemoet moet worden gekomen, zal deze verschuiving een verhoging van de kosten opleveren, ook al wordt hierin gedifferentieerd. Tegenover de kostenverhoging kan een kostenbesparing komen te staan door de complexe ziekenhuiszorg meer te concentreren. Maar daarvoor is, los van een mogelijk gewenste soepele toepassing van de mededingingsregels, ook een andere ‘mindset’ nodig. Zowel van zorgprofessionals en zorgbestuurders als van de patiënt. En ook daarin zal geïnvesteerd moeten worden.

Er wordt de komende decennia een schaarste aan zorgprofessionals verwacht. Een oplossing daarvoor is een verschuiving van zorg naar lager opgeleiden en naar de patiënt en zijn sociale omgeving zelf. Maar gaat dat zomaar? Medisch specialisten en huisartsen huiveren bij de gedachte aan taakdelegatie, omdat supervisie tijd en geld kost. De wettelijke grondslag wordt gevonden in taakherschikking; de introductie van de verpleegkundig specialist in de Wet BIG (Beroepen in de gezondheidszorg). Maar daarmee zijn we er nog niet, want zowel de professional als de patiënt zal er nog wel mee moeten leren omgaan. Daarvoor is vertrouwen nodig en dat kost inspanning en tijd.

Kortom: zoals zo vaak gaat de kost voor de baat uit. Dat betekent dat als de minister haar ambitieuze beleidsvoornemens wil verwezenlijken, VWS en zorgverzekeraars daarvoor financiële middelen zullen moeten vrijmaken. En dat in een tijd waarin er fors wordt bezuinigd. Zorg om de hoek hoeft geen illusie te zijn, maar dan zal er geïnvesteerd moeten worden in het zorgveld en niet alleen in een tekentafel. <

Bart Doornbusch is adviseur bij VvAA consultants in de gezondheidszorg.

Jacqueline van Eekelen is adviseur bij VvAA consultants in de gezondheidszorg.

Rutger van der Velden is belastingadviseur bij VvAA.

Reageren? [email protected]

Zorg om de hoek voor velen een noodzaak 8 - 2011 35

Praktijkcase

Zakelijk

Met de toenemende populariteit van werken in loondienst, krijgen steeds meer medisch professionals te maken met concurrentie­ bedingen. Het is belangrijk om vooraf na te gaan welke consequenties dit voor alle betrokken partijen heeft. TEKST Jacqueline van eekelen illuSTraTiE marcel leuning

Concurrentiebeding

O

nlangs werd de juridische afdeling van VvAA gebeld door een huisarts. Hij had een huisarts in loondienst met een tijdelijk contract voor een jaar. Beide partijen wilden dit contract graag verlengen voor nog een jaar en de huisarts/ werkgever vroeg of daar nog iets bijzonders mee was of dat dat gewoon stilzwijgend kon. Op de vraag of er in het arbeidscontract een concurrentiebeding was afgesproken, antwoordde de huisarts bevestigend. Wij konden hem toen vertellen dat het goed was dat hij belde, omdat onlangs de inzichten daarover gewijzigd zijn. Steeds vaker worden er door maatschap­ pen, individuele zorgverleners maar natuurlijk ook door gezondheidscen­ tra, zorggroepen en zorginstellingen, medewerkers in loondienst genomen. Dit zullen voornamelijk assistenten, administratieve ondersteuners, mana­ gers, (gespecialiseerde) verpleegkun­ digen en praktijkondersteuners zijn, maar ook tandartsen, (para)medici en fysiotherapeuten treden meer en meer in loondienst. Vooral voor die laatste groep zorg­ verleners, maar ook voor managers, gespecialiseerde verpleegkundigen en praktijkondersteuners, ligt het voor de hand om in de arbeidsovereenkomst een concurrentiebeding op te nemen. Dit zijn namelijk allemaal medewerkers

36 8 - 2011

waaraan patiënten of ander belangrijke relaties zich zodanig kunnen binden, dat ze geneigd kunnen zijn om met de betreffende medewerker mee te gaan als die zich in de buurt zou vestigen. En dat wil de werkgever niet, zeker niet als dit substantiële aantallen zouden betref­ fen. Het is daarom goed om daar vooraf goede afspraken over te maken. Een concurrentiebeding moet wel redelijk zijn. Dat wil zeggen dat het gebied waarbinnen de werknemer niet mag gaan werken als hij bij de werkgever vertrekt, én de periode waarvoor het beding geldt, de werknemer niet te veel mogen belemmeren bij het vinden van

Een concurrentiebeding wordt niet stilzwijgend verlengd een nieuwe geschikte werkkring. Een voorbeeld van een concurrentie­ beding is het gedurende een periode van een jaar na beëindiging van de arbeidsovereenkomst niet toestaan om soortgelijke werkzaamheden binnen het verzorgingsgebied van de praktijk, zorgcentrum of zorginstelling van de werkgever, als zelfstandige, in dienstbe­ trekking of op welke andere wijze dan ook te verrichten.

Keren we terug naar onze case. Onlangs heeft de rechter in een soortgelijk geval bepaald dat een contract voor bepaalde tijd stilzwijgend kan worden verlengd, maar dat een bijzondere bepaling uit die overeenkomst, zoals het concurrentiebe­ ding, opnieuw schriftelijk overeen moet worden gekomen, omdat die anders niet meer geldt. U begrijpt dat de huisarts blij was dat hij had gebeld. Het verlengen van een tijdelijk con­ tract is omgeven met allerlei regels, omtrent het aantal keer dat het verlengd mag worden en voor welke duur (drie maal verlengen, maar totaal mag de periode niet langer zijn dan drie jaar). Bij een stilzwijgende verlenging wordt er verlengd voor dezelfde periode als het eerste contract, met een maximum van één jaar (per verlenging). Wanneer het eerste contract dus voor anderhalf jaar was, geldt de stilzwijgende verlenging slechts voor een jaar. Dat is niet erg, en al helemaal geen reden om geen tijdelijk contract af te sluiten, maar zorg wel dat u goed geïnformeerd bent. Want u begrijpt: ook wat in dit artikel staat kan morgen al weer anders zijn. < Voor meer informatie over dit onderwerp of aanverwante onderwerpen, kunt u mailen naar [email protected] of bellen met 024 381 78 47.

Fiscaal

Lezersvragen

ILLustratIe: Leon mussche

Waarde geërfde woning Ik heb recent een woning van een tante geërfd. Nu hoorde ik dat ik erfbelasting moet betalen over de WOZ-waarde. Klopt dat wel? Want die waarde is volgens mij veel te hoog. Is hier nog wat aan te doen?

De WOZ-waarde wordt jaarlijks door de gemeente vastgesteld en geldt voor het hele kalenderjaar. De WOZ-waarde was lange tijd alleen van belang voor lokale belastingen en eigenwoningforfait, maar sinds 2010 geldt deze waarde ook voor de erfbelasting. De peildatum van WOZ-taxatie is altijd 1 januari van het voorafgaande jaar. U heeft dus te maken met de WOZ-waarde die per definitie achterhaald is (één tot bijna twee jaar) op de overlijdensdatum. Met de huidige – moeilijke – woningmarkt kan dit betekenen dat de woning nu minder waard is dan bij de laatste WOZ-taxatie. U kunt als erfgenaam een nieuwe taxatie aanvragen bij de gemeente. En als deze opnieuw te hoog uitvalt, kunt u bezwaar aantekenen. U moet dat wel goed kunnen onderbouwen, bij voorkeur met een taxatierapport door uw eigen taxateur. Mocht u de uiteindelijke WOZ-waarde volgens de gemeente nog steeds te hoog vinden, dan kunt u altijd de WOZ-waarde aan de belastingrechter voorleggen. Omdat u te maken heeft met een tarief in de erfbelasting van maar liefst 30 of 40%, is vaststelling van de juiste WOZ-waarde mogelijk van groot belang. Maar zo’n discussie over die waarde kan alleen betrekking hebben op de WOZ-peildatum, en dus niet op de latere waardedaling tot aan de overlijdensdatum. Let daarop bij het inschakelen van uw taxateur(s).

Peter van Bakel Peter van Bakel is cliëntadviseur bij VvAA belastingadviseurs en consultants bv. Maandelijks schrijft hij over een fiscaal onderwerp.

Advieskosten verzekering Mijn tussenpersoon stuurt mij een nota voor advieskosten over mijn lijfrente. Kan ik daar fiscaal nog wat mee? Ja, meestal vormen deze advieskosten een aftrekpost. Steeds meer tussenpersonen werken voor hun cliënten op fee-basis. Voorheen betaalde men alleen de lijfrentepremie aan de verzekeraar die daarvan een deel gebruikte voor betaling van de assurantietussenpersoon. De trend is nu dat de tussenpersonen voor het advies niet meer worden betaald door de verzekeraar, maar rechtstreeks door hun cliënten via een uurtarief. Fiscaal is zo’n beloning aan de tussenpersoon gelijkgesteld aan verzekeringspremie. De zelf betaalde advieskosten voor een lijfrentepolis zijn dus onder de noemer van lijfrentepremie aftrekbaar, mits het totaal blijft binnen het fiscale maximum. Voorwaarde voor de aftrek is wel dat de verzekering inderdaad wordt afgesloten. Het moet dus gaan om bemiddelingskosten voor een concrete polis.

Vergoeding van studiekosten Kan ik als werkgever de studiekosten van personeel belastingvrij vergoeden? Ja, dat kan, mits de studie gericht is op het verwerven van inkomen. Alleen kosten die rechtstreeks verband houden met de studie zijn onbelast te vergoeden, zoals les,- college-, tentamen- en examengeld, studieboeken, papier en andere kantoorartikelen, gereedschappen, reiskosten binnen Nederland en verblijfskosten op de cursuslocatie. Kosten die indirect samenhangen met de studie, zoals een studeerkamer of een beloning voor het behalen van een diploma, kunnen niet onbelast vergoed worden. Het is verstandig een studieovereenkomst op te stellen, waarin een verplichting voor de werknemer wordt opgenomen om de kosten –gedeeltelijk – terug te betalen als deze binnen een bepaalde termijn uit dienst treedt.

Onder redactie van VvAA belastingadviseurs & consultants bv; deze keer zijn de antwoorden verzorgd door Cees van der Hout, Camiel van den Breul en Hans Herkendaal. Heeft u een vraag op belastinggebied, mail dan naar [email protected] o.v.v. uw lidmaatschapsnummer.

Goede wil

T

oen ik op mijn 40ste drumles ging nemen, was het commentaar van mijn vrouw niet van de lucht: man op leeftijd, midlifecrisis. Vorig jaar besloot mijn vrouw (42) om motorrijles te gaan nemen en sinds vorige week staat er een motor in de tuin. Wijselijk heb ik mijn mond gehouden en mij verdiept in de gunstige fiscale aspecten van dit voertuig. Mijn uitgangspunt is dat u zelfstandig ondernemer bent, een motor zakelijk aanschaft en deze hoofdzakelijk voor zakelijke doeleinden gebruikt. Het grootste verschil met (en daarmee grootste voordeel ten opzichte van) een auto van de zaak, zit in de ontbrekende vaste fiscale bijtelling van de motor. Rijdt u als ondernemer met een zakelijke auto meer dan 500 km privé, dan mag u alle autokosten beroepsmatig aftrekken maar geldt er een vaste, jaarlijkse bijtelling op uw inkomen van maximaal 25 procent van de cataloguswaarde. U heeft fiscaal voordeel als de autokosten meer zijn dan de bijtelling. Als de auto echter na 5 jaar is afgeschreven, valt een grote kostenpost weg en is het fiscale voordeel meestal verdwenen.

Ook motorrijders mogen alle zakelijke kosten aftrekken, maar zonder vaste bijtelling Rijdt u daarentegen een zakelijke motor, ook dan mag u alle kosten van de motor als bedrijfskosten opvoeren: wegenbelasting, verzekering, benzine, afschrijving, maar ook motorkleding en helm. Maar er geldt geen vaste bijtelling. Het enige wat u moet doen, is deze kosten corrigeren voor het privégebruik. Dus als u 80 procent van het totaal aantal kilometers zakelijk rijdt, voert u per saldo 80 procent van de motorkosten op. Met andere woorden: dit is een veel gunstiger – en in mijn ogen veel eerlijker – regeling, die rekening houdt met de werkelijke feiten. Of het verschil in behandeling tussen een auto en motor door politiek Den Haag in stand wordt gehouden, weet ik niet. Wel heb ik mijn vrouw geadviseerd om voor haarzelf te beginnen.

Reageren? [email protected]

8 - 2011 37

Personal finance

Zorgvuldige advisering U heeft als consument een steeds grotere eigen verantwoordelijkheid voor het verzorgen van uw financiële welzijn. Een integraal financieel plan kan u het daarvoor benodigde inzicht verschaffen. Met een integraal financieel plan krijgt u een volledig en betrouwbaar inzicht in hoeverre uw financiële doelstellingen en wensen te realiseren zijn en welke risico’s u mogelijk loopt. Een integraal financieel advies richt zich op de gewen­ ste inkomens­ en/of vermogensontwik­ keling en de beperking van bepaalde financiële risico’s. Maar hoe weet u nu of uw financieel adviseur u een compleet integraal financieel plan aanbiedt? De Autoriteit Financiële Markten (AFM) heeft hier­ voor de leidraad ‘Zorgvuldig adviseren over vermogensopbouw’ opgesteld, die de financiële dienstverlening aan consumenten moet verbeteren. Volgens deze richtlijnen moet de klant centraal

staan en het gegeven advies moet in het belang van de consument zijn. Dit klinkt u wellicht logisch in de oren, maar de praktijk is weerbarstiger. Een gekwalificeerd financieel adviseur doorloopt minimaal vier fasen van de AFM met u; de eerste twee fasen draaien om kennismaking en beeldvorming, in de derde fase staat de oplossing centraal en in de vierde fase de noodzaak of wen­ selijkheid van nazorg. Het voordeel voor u is dat u, als u straks stopt met werken, niet voor onaangename verrassingen komt te staan. U moet er toch niet aan denken dat u stopt met werken in de veronderstelling dat u van uw welverdiende oudedag kunt genieten, en dat dan blijkt dat

uw pensioen niet goed geregeld is. Uw adviseur had u immers verteld dat u als zelfstandig ondernemer ‘goedkoop’ kon sparen voor uw pensioen door jaarlijks aan uw oudedagsreserve te doteren. Alleen was uw adviseur ‘vergeten’ te melden dat de aantrekkelijkheid van deze manier van pensioenopbouw met name zit in uitstel van belastingbeta­ ling. U dient namelijk wel tussentijds de bedragen af te storten in een lijfrente of over voldoende vermogen te beschikken op het moment dat u stopt met werken. Het genieten van uw oudedag komt zo in een heel ander perspectief te staan dan u had gepland. Voor vragen over dit onderwerp kunt u mailen naar [email protected] of bellen met 030 247 48 78.

Leve de inflatie!

Ferdinand Wit is manager Beleggingen & Treasury bij VvAA en schrijft maandelijks over sparen of beleggen.

Reacties en/of suggesties? Mail dan naar [email protected]. Op www.vvaa.nl vindt u via ‘Bankieren’ informatie over Sparen/ Beleggen. Voor persoonlijk advies neemt u contact op met uw praktijkadviseur of met VvAA Bancair Advies, telefoon 030 247 40 60.

38 8 - 2011

Inflatie, de stijging van het algemene prijspeil, is een bijzonder economisch fenomeen. Het is als met de warmte van de zon op aarde. Als er te weinig zonlicht doordringt, krijgen we een nieuwe ijstijd en sterven we uit. Maar te veel zonlicht zou het leven op aarde eveneens onmogelijk maken, omdat we dan uitdrogen en er geen voedsel meer is. Voor onze overleving zijn we dus afhankelijk van een set van omstandigheden die ervoor zorgt dat ons klimaat zich bevindt tussen te warm en te koud. Met inflatie is er net zo’n delicaat evenwicht. Als er te weinig inflatie is en het omgekeerde optreedt (deflatie), gaat bij de consument de hand op de knip. De koopkracht van geld stijgt dan elke dag dat je het niet spendeert. In Japan was jarenlang sprake van een daling van het algemene prijspeil. De totale consumptie daalde daarom in Japan telkens of stagneerde op z’n best. Dat was funest voor de Japanse economie. De achterblijvende consumptie resulteerde in slechte omzetvooruitzichten voor het bedrijfsleven, dat op zijn beurt daarom investeringen uitstelde. Al met al is deflatie de dood in de pot voor een economie. Het schrikbeeld van inflatie is minstens zo erg. In landen met hollende hyperinflatie verschijnt op

termijn een duizelingwekkend aantal nullen op bankbiljetten. In zo’n situatie rennen werknemers met hun verdiende loon naar de winkel om iets tastbaars te kopen of naar een bank of geldwisselkantoor om de eigen valuta om te ruilen in een meer waardevaste munteenheid, zoals de euro, dollar of Zwitserse frank. Winkeliers zijn er constant bezig om hun prijzen te verhogen en werknemers lopen te hoop tegen hun werkgevers om verhoging van hun loon, waarvan de koopkracht steeds verder wordt uitgehold. Heel veel activiteit, maar ook heel erg onproductief. Te koud, te heet; wat we willen is ‘net warm genoeg’. Het is vanwege de problemen verbonden aan deflatie en te hoge inflatie dat de meeste centrale banken streven naar handhaving van beperkte inflatie. Ongeveer 2%. Hoog genoeg om de angst voor deflatie weg te houden en laag genoeg zodat niet iedereen zich constant zorgen maakt over de koopkracht van z’n loon. Tijdens de kredietcrisis laaide de angst voor deflatie weer even op, maar inmiddels is er gelukkig weer inflatie genoeg. Leve de (beperkte) inflatie! Disclaimer: deze informatie is niet bedoeld als aanbeveling tot het verrichten van bepaalde transacties. Laat u bij sparen en beleggen altijd goed adviseren.

Lezersvragen Alimentatieduur

ILLUSTRATIE: LEON MUSSCHE

Wij zijn 4 jaar getrouwd en hebben één kindje. Nu gaan wij uit elkaar. Iemand zei dat de duur van de ali­ mentatie die ik ga ontvangen gelijk is aan de duur van mijn huwelijk. Klopt dat?

Nee, dit klopt niet. De regel is namelijk dat de duur van de alimentatie gemaximeerd is aan de duur van het huwelijk wanneer dit huwelijk niet langer dan vijf jaar heeft geduurd. Wanneer er tijdens dit huwelijk kinderen zijn geboren, dan is de alimentatieduur in principe 12 jaar.

Risicoverzekering hypotheek Mijn dochter en haar partner zijn gehuwd op huwelijkse voorwaar­ den (koude uitsluiting) en hebben 2 kinderen en geen testament. Nu wil ik geld lenen (hypotheek) aan mijn dochter, zodat zij een woning kan kopen waarvan zij de enige eigenaar wordt. Aansluitend wordt er een overlijdensrisicoverzekering gesloten op het leven van mijn dochter zodat bij haar onverhoopt overlijden ik mijn geld terugkrijg zonder dat ik daar haar partner mee hoef lastig te vallen. Wie kan het beste verzekeringnemer/pre­ miebetaler en begunstigde worden? Ik, mijn dochter of haar partner? Door het overlijden van uw dochter wordt uw schoonzoon eigenaar van al haar bezittingen en schulden. U heeft dan dus een vordering op uw schoonzoon. Wanneer uw dochter zelf verzekeringnemer wordt, zal de uitkering bij haar overlijden toekomen aan haar partner en belast zijn met erfbelasting.

Joan Versluijs Wanneer u zelf verzekeringnemer wordt, is de uitkering onbelast. Maar wanneer u vervolgens uw vordering op uw schoonzoon kwijtscheldt, is er sprake van een schenking en is er schenkbelasting verschuldigd. Wanneer uw schoonzoon verzekeringnemer wordt, is de uitkering vrij van erfbelasting en kan uw schoonzoon daarna de schuld die hij bij u heeft aflossen zonder dat er schenkingsrecht verschuldigd is. Deze laatste optie heeft dus duidelijk de voorkeur.

Emigreren We overwegen over 3 jaar naar het buitenland te emigreren. Wat gebeurt er dan met onze kapitaal­ verzekering eigen woning (KEW)? Als het huis ook wordt verkocht, wordt de polis geacht tot uitkering te zijn gekomen en wordt als waarde van de polis aangehouden de zogenaamde waarde economisch verkeer oftewel de afkoopwaarde. U hoeft in dit geval niet te voldoen aan de duur premiebetaling van ten minste 15 c.q. 20 jaar om gebruik te kunnen maken van de vrijstelling. Zolang u de woning nog niet heeft verkocht, kan de polis nog worden aangehouden tot het moment van verkoop en mag u van dezelfde regeling gebruikmaken.

Levensduur testament Mijn man en ik hebben eind jaren tachtig een testament laten opma­ ken. Blijft dat testament geldig? Ja, een testament dat u in het verleden heeft laten opmaken bij een notaris behoudt zijn geldigheid. Uw testament wordt afgewikkeld volgens het recht dat gold toen u het testament heeft opgesteld. Op zich hoeft dit geen probleem te zijn, maar het kan geen kwaad om uw oude testament eens onder de loep te nemen en indien nodig te ‘moderniseren’. Het erfrecht is in 2003 voor een groot deel aangepast. Ook in 2010 hebben er wijzigingen plaatsgevonden in het successierecht. Mogelijk bent u zelf tot andere inzichten gekomen met betrekking tot uw nalatenschap of bieden bepalingen in de nieuwe wetgeving mogelijkheden om uw erfgenamen erfbelasting te besparen.

Onder redactie van Gertjan Portman FFP CFP RFEA, specialist financiële planning/echtscheidingsadviseur bij VvAA. Wilt u reageren of heeft u een vraag op het gebied van personal finance, mail dan naar personalfi[email protected] o.v.v. uw lidmaatschapsnummer.

Joan Versluijs is financieel planner en financieel echtscheidingsadviseur bij VvAA.

Schip met geld

E

nkele jaren geleden kochten mijn ouders als tweede verblijf een penthouse aan de Belgische kust. Mijn favoriete dagen daar beginnen steevast, weer of geen weer, met een flink stuk hardlopen langs het strand. Niet lang daarna gevolgd door een bezoek aan de plaatselijke boekhandel. Pas zag ik er een juridisch boek met de even simpele als alleszeggende titel Sterven en erven. Het Belgische recht zit net weer wat anders in elkaar dan het onze, dus ik heb het niet gekocht, maar het onderwerp op zich is uiteraard uitermate interessant. Een eenvoudige praktische tip die ik u kan geven is de volgende. Sinds 2003 is het niet langer verplicht om de zogenaamde papieren schenkingen bij notariële akte te doen. Papieren schenkingen zijn de schuldigerkenningen uit vrijgevigheid. Daarmee wordt beoogd om, zonder dat het geld op dit moment uw vermogen verlaat, te zijner tijd uw nalatenschap te verlagen waardoor er minder erfbelasting betaald hoeft te worden. U kunt de schenkingen doen bij onderhandse akte. Echter, de wet bepaalt dat schenkingen die bedoeld zijn om pas na het overlijden van de schenker te wor-

Papieren schenkingen kunnen bij testament worden herroepen den uitgevoerd, na diens overlijden vervallen tenzij er een notariële akte is opgemaakt. Of tenzij het gaat om bijvoorbeeld kleding, dan wel lijfsieraden. Oftewel: ondanks dat het opstellen van een notariële akte niet verplicht is als u een papieren schenking wilt doen, is het wel degelijk aan te raden om een dergelijke akte op te laten stellen. Een aardige twist vind ik dan wel weer dat, als dat recht tenminste is voorbehouden in de notariële akte, de papieren schenking, zonder dat de begiftigde dat weet, kan worden herroepen bij testament. Begiftigden die reikhalzend uitkijken naar het moment dat het schip met geld eindelijk komt – en geloof me, dat zijn er meer dan u wellicht vermoedt – kunnen uiteindelijk dus nog wel eens raar opkijken.

Reageren? [email protected]

8 - 2011 39

Student

Prikbord

Tips en suggesties zijn welkom op [email protected].

[ Binnenkort in... ]

Love, sweet love Maar liefst een kwart van alle artsen heeft weleens gevoelens voor een patiënt gehad. En ruim 40 procent van alle artsen heeft te maken gehad met een patiënt die gevoelens van verliefdheid of verlangen naar hem of haar uitte, zo blijkt uit een mini-enquête van artsenblad Mednet over seksualiteit en intimiteit in de medische praktijk. Opvallend is dat de meeste artsen die hiermee te maken hebben huisarts of psychiater zijn. Van de respondenten van het Mednet-onderzoek was 39 procent huisarts en 11 procent psychiater.

Dikke feuten Wil je op gewicht blijven, dan kun je maar beter bij paps en mams blijven wonen. Dat blijkt uit een onderzoek dat het Universitair Medisch Centrum Groningen de afgelopen vijf jaar hield onder eerstejaarsstudenten geneeskunde, biologie en life science & technology. Terwijl eerstejaars die bij hun ouders bivakkeren in de eerste maanden geen grammetje aankomen, vliegen de kilo’s er bij uitwonende studenten aan: gemiddeld 2,1 kilo bij leden van studentenverenigingen en 1,2 kilo bij niet-leden. Oorzaak volgens de wetenschappers: drank, maar ook snacken en een gebrek aan beweging.

Prijsknaller Studeer je aan een Nederlandse universiteit en wil je meedingen naar een prijs op jouw vakgebied? Dan is er nu Studentenprijsvraag.nl. Je voert de universiteit in waaraan je een prijs wilt scoren, je noteert je vakgebied, en je krijgt een lijst met prijzen gepresenteerd die er op dat specifieke vakgebied aan die universiteit te halen zijn.

Maastricht

Het zorgcongres TEDxMaastricht krijgt een follow-up op 2 april 2012. Al sinds 1984 worden onder de naam Technology Entertainment Design (TED) bijeenkomsten gehouden waarbij ideeën uit de wereld van technologie, vermaak en vormgeving samenkomen. TEDx staat voor onafhankelijk georganiseerde evenementen, die gebruikmaken van het TED-model. Medeorganisator van TEDxMaastricht, waarvan de eerste editie in april dit jaar plaatsvond, is het UMC St Radboud. Het evenement stelt de vraag centraal hoe patiënten, familie en mantelzorgers actief kunnen participeren in de zorg. Aanmelden kan nu al op www.tedxmaastricht.nl.

In het nieuws 4 Een slechte coördinatie van de zorg verhoogt in Nederland de kans op medische fouten met 200 procent, zo blijkt uit een internationaal onderzoek onder patiënten dat is gepubliceerd in het International Journal of Critical Practice. Duitsland en het Verenigd Koninkrijk staan met een kansverhoging van 160 procent op de tweede en derde plaats. 4 Voor het tweede achtereenvolgende

40 8 - 2011

jaar heeft de afdeling Heelkunde van het Medisch Centrum Haaglanden de Onderwijsprijs van het LUMC en faculteitsvereniging MFLS gewonnen voor het beste co-schap 2010. Het co-schap werd geroemd om zijn goede onderwijs, de benadering door en benaderbaarheid van specialisten, het zelfstandig laten werken van de co-assistenten en de sfeer op de afdeling.

4 Het KNMG Studentenplatform wil aandacht voor het feit dat een kwart van de co-assistenten zich weleens seksueel geïntimideerd voelt, zoals onlangs bleek uit een onderzoek van de Universiteit Maastricht. Een kritische brief naar de Commissie onderwijs en opleiding van de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) moet ervoor zorgen dat

Wie

Anne Eversdijk

Geneeskundestudent Anne Eversdijk (22) uit Kapelle is sinds de RaboSter Zeeuwsche Eilanden in juni de beste Zeeuwse wielrenster. Ze eindigde in het algemeen klassement als 25ste, op 5.59 minuten van winnares Marianne Vos. Daarmee is Anne de beste van de vijf gestarte Zeeuwen, het maximaal haalbare volgens de derdejaarsstudent. Voorafgaand aan de wedstrijd had ze nog even getwijfeld aan haar deelname, omdat ze midden in een tentamenperiode zat en weinig had getraind. Anne in het regionaal dagblad PZC: “Maar de Ster laat je natuurlijk niet zomaar schieten. Het is een mooie wedstrijd in mijn eigen provincie.”

Wat

Met de vlam in de pijp Deze maand reizen zeven Nijmeegse studenten met drie terreinwagens naar WestAfrika. Na 7500 km is Mali hun eindbestemming. Doel: hun leeftijdsgenoten daar helpen een beter bestaan op te bouwen. Het idee voor de actie is afkomstig van Students for Students, dat al eerder met succes een team naar Burkina Faso stuurde. Met behulp van de Nederlandse Stichting Mali steunen ze een school door geld en gereedschap te brengen. Het voortbestaan van de school is van vitaal belang voor de leefbaarheid in de regio, omdat jongeren zonder opleiding massaal naar de stad trekken.

MUMC.tv

Het Maastricht UMC+ heeft sinds vorige maand een eigen web-tvkanaal. Behalve filmbeelden van behandelingen in het academische ziekenhuis zijn op www.mumc.tv ook items te vinden die te maken hebben met onderwijs, wetenschappelijk onderzoek, werken in het universitair medisch centrum en nieuws over de organisatie. Voornaamste doel is voorlichting van patiënten in een vrij toegankelijke omgeving, maar MUMC.tv wil ook een dynamische bron van informatie zijn voor alle andere belangstellenden binnen en buiten het ziekenhuis. De bedoeling is dat medewerkers van het Maastricht UMC+ op termijn ook zelf filmbeelden kunnen aanleveren.

Waar Amsterdam

er binnenkort gepraat wordt over mogelijke oplossingen. 4 Geneeskundestudent Yvonne Hak heeft bij de Bislett Games in Oslo vorige maand voldaan aan de eis voor deelname aan het WK atletiek, dat later dit jaar in Zuid-Korea wordt gehouden. De 24-jarige student veroverde bij het EK van 2010 zilver op de 800 meter, maar dit seizoen slaagde ze er niet eerder in de WK-limiet te lopen.

De International Federation of Medical Students’ Associations the Netherlands (IFMSA-NL) houdt op 15 oktober in Amsterdam een congres over crisis- en rampenbestrijding. Volgens de organisatie is het onder meer door de actualiteit belangrijk deze problematiek bekend en bespreekbaar te maken. Gedurende de dag worden verschillende rampscenario’s, zoals watersnood en chemische uitbraken, besproken. Hulpverleners van diverse instanties delen hun ervaringen, leggen uit wat mensen kunnen doen als zij een ramp meemaken en wat zij op zo’n moment voor anderen kunnen betekenen. Zie voor meer informatie www.ifmsa.nl/congres.

8 - 2011 41

student

Update

Tussen emotie en distantie Emoties van patiënten de ruimte geven, je eigen gevoelens toedekken… Wat is een goede balans tussen warme betrokkenheid en gepaste afstand? TEKST Anton vAn tuyl illUSTraTiE cArolyn ridsdAlE

“L

aatst ontdekte ik bij een zestiger een zwakke vaatwand in de lies. Dat had hem fataal kunnen worden, aangezien hij twee weken eerder een hartaanval had doorgemaakt”, vertelt Wijnand Buisman (27), co-assistent interne geneeskunde in het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk. “Ik was blij dat ik op tijd een behandelbare oorzaak van de pijn in zijn been had gevonden. Maar toen ik hem hierover informeerde, begon hij te huilen.” Het bleek dat de patiënt altijd gezond was geweest en in korte tijd diverse complicaties kreeg. Dat werd hem te veel. Enkele dagen later ging het weer een stuk beter met hem. Wijnand: “Tijd is een belangrijke factor bij verwerking van emoties. En voor een patiënt staat een diagnose nooit op zichzelf. Je moet dus vooraf goed het dossier lezen, dan begrijp je de context beter.” Als (para)medicus moet je goed communiceren om de patiënt te kunnen begrijpen. Sinds de eeuwwisseling rukt daarom het communicatie-onderwijs op. Je zou verwachten dat studenten vooral moeite hebben met het brengen van slecht nieuws. “Maar voor veel studenten zijn breedsprakige patiënten het moeilijkst”, vertelt Jacqueline van Wijngaarden, docent communicatie- en attitudeonderwijs in Utrecht. “Netjes afkappen is echt een klus.” Hoe ver moet je eigenlijk meegaan met de sores van de patiënt? “Je werkt met je hart, hoofd en handen, maar laat je ziel thuis”, zei een consultant tijdens een kenniscafé waarover Margo Brouns, bestuursvoorzitter CBOG (College voor de Beroepen en Opleidingen in de Gezondheidszorg), blogde op Skipr.nl. Niet iedereen was het daarmee eens. Een directeur

42 8 - 2011

van een zorginstelling vertelde over een zoen op het voorhoofd, waarna de cliënt rustig in slaap glijdt. “Nabijheid als professionaliteit”, vat Margo Brouns samen. Geen omhelzing “Het is weleens moeilijk om gepaste afstand te houden”, zegt Annika van Reeken (20). Ze heeft net haar derde jaar verloskunde afgerond in Amsterdam. “Je kunt een voorgeschiedenis hebben met een cliënt. Als er dan complicaties optreden, is het soms lastig objectief te blijven. Ook wanneer je jezelf herkent in een cliënt, kan het moeilijk zijn niet té betrokken te raken.” De opleiding schenkt veel aandacht aan de balans tussen persoonlijke verbondenheid en professioneel gedrag, vertelt Annika. “We reflecteren continu op ons functioneren. Bij twijfel bespreek je een situatie binnen je professionele kring.” Annelies van Leeuwen (25, zesdejaars geneeskunde in Utrecht) heeft haar coschappen achter de rug en kan emoties

van patiënten goed van zich afzetten. “Als je meer ervaring krijgt, wordt het makkelijker. Het is wel goed om erover na te praten, bijvoorbeeld met een collega. Ik vind het belangrijk een goede relatie op te bouwen met een patiënt. Tutoyeren vind ik daarbij geen enkel probleem, maar een omhelzing geef ik liever niet.” <

Tips voor het evenwicht · · · · ·

lees jezelf in, luister goed en toon betrokkenheid. tutoyeren werkt soms drempelverlagend, maar alleen als beide partijen dit willen. Geef waar nodig ruimte aan emoties van de patiënt of cliënt. Zeg dat emoties normaal zijn in moeilijke situaties. dek je eigen ge– voelens toe, want de ander staat centraal. Een arm om een schouder kán soms goed werken, maar wees voorzichtig. Praat over moeilijke patiëntcontacten altijd even na met een collega.

Mijn geld

Sietze Hofman (20)

Tweedejaars geneeskunde Rijksuniversiteit Groningen

In Bijbaa n

Zorgtoeslag Studiefi nancier ing uitwonend

€ 50,€ 70,€ 507 ,-

(Oud ers beta len colle gege ld en ziek teko sten)

Totaal inkomsten

it U Hu ur

Boodsc hap pen Tel efoo n Ui tga an/com missie Internet/krant Overige uitg aven Spa ren

€ 627,€ 260,€ 150,€ 7,€ 70,€ 20,€ 50,€ 50,-

Totaal uitgaven

€ 607,-

Ma andelijks over

€ 20,-

“Meestal hou ik geld over. Ik heb geld opzijgezet voor een mengpaneel van 900 euro. Ik ben hobby-dj. Vroeger draaide ik veel op feestjes, en dat wil ik weer vaker gaan doen. Ik probeer elke maand 50 euro te sparen voor dit soort uitgaven. Met geld ga ik bewust om. Mijn telefoonrekening is bijvoorbeeld laag, omdat ik een telefoon heb gekocht en daar een sim only-abonnement bij heb afgesloten. Het bellen is daardoor veel goedkoper.

In mijn vrije tijd sport ik veel en ben ik actief in de faculteitsvereniging. Ik zit in de fotocommissie en maak foto’s op feestjes die vervolgens op internet komen te staan. Dat is meer voor de lol en de gezelligheid; het hoeven geen hoogstaande foto’s te zijn. Om wat bij te verdienen, werk ik als oproepkracht in een ziekenhuis. Bij niertransplantaties neem ik biopten en bloedmonsters om te onderzoeken

welke kwaliteit de organen hebben. Veel verdien ik er niet mee, maar je staat toch zomaar op de OK en komt in aanraking met chirurgen. Ik doe het met veel plezier en denk dat het goed is als je al in een vroeg stadium van je studie in een ziekenhuis hebt gewerkt. Voor de toekomst lijken specialismes als vaatchirurgie en neurochirurgie me erg interessant.” Meedoen? [email protected]

INTERVIEW: MARLOES DE MOOR/FOTO: SEBASTIAAN TER BURG

“Met geld ga ik heel bewust om”

Digitaal

Bram ram Vermeer

Lezersvragen

Bram ram Vermeer, wetenschapsjournalist, is gespecialiseerd in innovatie.

Oude uitzendingen Hoe kan ik Uitzending Gemist op mijn tv bekijken?

A

dvertenties op internet slagen er maar niet in mijn aandacht te trekken. In tijdschriften bekijk ik soms minutenlang een advertentie. Maar op internet zijn ze een hinderlijke vlek op mijn netvlies. Ze brengen dingen waarin ik niet ben geïnteresseerd, in een lay-out die pijn doet aan mijn ogen. Gek. De technieken om mijn voorkeuren op internet te analyseren, zijn uiterst geraffineerd. Google weet alles van mij, door alle zoektermen die ik gebruik, alle mails die ik stuur, en alle sites die ik bezoek. De advertenties van Google’s Adwords zouden dus heel gericht kunnen zijn. Maar het is een schot hagel. Ik krijg advertenties van kinderspeelgoed, terwijl ik geen kinderen heb. Ik krijg hotels aangeprezen in de stad waar ik woon. En kleding die duidelijk niet bij mijn leeftijd past. Andere advertentiebedrijven doen het niet veel beter. Wie de plug-in Ghostery voor de webbrowser Fire-

Ik krijg hotels aangeprezen in de stad waar ik woon fox installeert, kan volgen welke bedrijven allemaal aankloppen om ons surfgedrag te registreren. Dat doen ze door informatie op te slaan in de browser van de surfer. Zo kunnen reclamebedrijven de surfer identificeren, ook als hij een andere site bezoekt. Die registratie met zogenaamde ‘cookies’ wordt binnenkort aan banden gelegd. De meeste browsers hebben nu al de mogelijkheid om ‘third party’ cookies van advertentieketens te blokkeren. Maar er zijn meer methoden om gebruikers te volgen. Webbrowsers hebben zo veel instellingen en extra plug-ins, dat maar weinig mensen op deze wereld precies dezelfde configuratie hebben. Die instelling kun je op afstand uitlezen en gebruiken om surfers te identificeren. Probeer het maar eens op http://panopticlick.eff.org/. En het ironische is: hoe meer voorzieningen een gebruiker heeft om cookies tegen te houden, des te duidelijker is zijn browser herkenbaar. Het verzamelen van informatie over ons gedrag kunnen we daarom moeilijk tegengaan. Ik hoop alleen dat adverteerders daarmee eens iets nuttigs gaan doen.

44 8 - 2011

ILLUSTRATIE: LEON MUSSCHE

Een schot hagel

De markt wordt momenteel overspoeld met tv’s waarin Uitzending Gemist is ingebouwd. Er zijn toestellen die je op internet kunt aansluiten. Heel mooi is ook digitale of interactieve televisie, met een speciaal voorschakelkastje, dat het tv-signaal niet meer uit de ether of van de kabel-tv haalt, maar alle kanalen rechtstreeks via internet laat zien, inclusief een paar dagen Uitzending Gemist. Vaak kun je daarmee ook naar YouTube kijken. Jammer alleen dat die systemen niet zo flexibel zijn. Als ik het Duitse Uitzending Gemist (‘Mediathek’) ermee wil bekijken, kan dat niet. Daarom staat er bij mij toch weer een laptop naast de tv. Daarmee kun je alles bekijken. De meeste tv’s hebben tegenwoordig een VGA-ingang, waardoor je ze als computermonitor kunt gebruiken. Nieuwere tv’s hebben ook een HDMI-ingang, die je aan de DVI-uitgang van sommige nieuwere laptops kunt verbinden. Dat is digitaal en levert mooier beeld. Als je dan ook nog het geluid van de pc verbindt met de geluidsinstallatie, kan de bioscoopvoorstelling beginnen. Er zijn ook computers die speciaal ontworpen zijn voor de huiskamer. De Acer Revo, Boxee Box, Apple tv, of de Asus Eee Box zijn mooi voor naast de tv. Software zoals Windows Media Center of Front Row (Apple) maakt de bediening gemakkelijk.

Verspringende cursor Als ik een tekst typ, springt de cursor soms spontaan naar een andere plaats in de tekst, ook als ik geen speciale toetsen of muis aanraak. Hoe kan ik dit voorkomen? Misschien dat u ongemerkt toch iets aanraakt. Dat gebeurt vaak bij laptops die een ingebouwde muis hebben, zoals een touchpad. Zorg ervoor dat uw handpalm of duim niet per ongeluk de touchpad aanraakt als u aan het typen bent. U kunt ook de touchpad uitschakelen tijdens het typen. Dat kan bijvoorbeeld met TouchFreeze (http:// vermeer.net/ck). Een andere mogelijkheid is de gevoeligheid van de touchpad verminderen in het configuratiescherm. Ook computers met een gewone muis hebben soms dit probleem. Probeer het eens zonder muis. Optische muizen hebben soms problemen op een glad oppervlak. Als niets helpt, probeer dan de driver voor muis of touchpad te updaten. Zie daarvoor de site van de fabrikant. Tot slot kan het nooit kwaad om te zorgen dat de virusscanner up-to-date is. Sommige virussen zorgen voor rare cursorbewegingen.

Degeneratie Mijn 8 jaar oude computer deed het tot voor kort zeer goed. Nu heb ik een raster met punten en streepjes over het beeld als ik een filmpje bekijk. Bij foto’s heb ik dit niet. Ook worden letters niet volledig weergegeven. Dit verbetert als ik ze met mijn muis aanraak. Is hier iets aan te doen? Ooit komt het einde in zicht. Omdat het probleem niet bij alle programma’s optreedt, zit het waarschijnlijk niet in de monitor, maar in de hardware van de pc. Als u in de gelegenheid bent om een andere monitor aan te sluiten (bijvoorbeeld de tv), kunt u dat constateren. Vervangen van de grafische hardware van de pc kan helpen, maar dat is een lastige klus.

Wilt u reageren of heeft u een vraag aan Bram Vermeer, mail dan naar [email protected]. Zie ook www.artsenauto.nl/digitaal.

Gadgets Projectiecamera

Sporttelefoon

De Sony Handycam HDR-PJ50 valt op door een ingebouwde projector achter op het uitklapbare lcd-scherm. Hiermee kunnen projecties tot 1,5 meter (60 inches) breed van een afstand van 3 meter op een muur of scherm worden geprojecteerd. Dit is overigens niet de eerste videocamera met projector, maar wel de eerste die zo’n groot beeld in HD 1080p kan produceren. Aanvullende features: 220 GB harde schijf, Sony G 40 mm lens, 12x optische zoom en dolby digital 5.1. Prijs € 999,www.sony.nl

Met de Xperia Active richt producent Sony Ericsson zich op de buitensporter. De Android-smartphone met een 3 inch-scherm (320 x 480 pixels) is stofdicht en kan tot een half uur een meter onder water worden gehouden. Het toestel beschikt over een barometer en wordt geleverd met accessoires, zoals een polsbandje. Het toestel gaat zo’n 300 euro kosten. Nog niet bekend is wanneer de telefoon naar Nederland komt. www.sonyericsson.com

Pixbag

Kort

Genoeg van die saaie cameratassen? Kijk dan eens naar de Pixbag SLR Camera Wraps van Chocmuf. Beschikbaar in 3 verschillende maten voor verschillende camera’s, via webshop DaWanda. Prijzen variëren van € 49,- tot € 55,-. http://de.dawanda.com

•

Internet op tv is in Nederland aan een grote opmars bezig. Van alle op dit moment verkochte tv’s biedt al 27 procent internettoegang voor het bekijken van webfilmpjes of het bezoeken van social media. Ruim 70 procent van de iPhonebezitters in Nederland heeft de chatapp WhatsApp geïnstalleerd. Bij Androidgebruikers is dat 60 procent. Met deze app kunnen, anders dan bij sms, gratis berichten worden uitgewisseld.

•

Solarbook

Handig voor op de camping: een netbook met zonnepanelen aan de bovenzijde, waarmee 2 uur zonlicht wordt omgezet in 1 uur batterijduur. Deze energie kan worden opgeteld bij de standaard 14-urige accuduur van de Samsung NC215S. Overige specificaties: 1024 x 1000 pixels, 1 GB geheugen en 1,66 Intel Atom N570 dual core processor. De netbook kost rond de 350 euro en komt eerst in Rusland en de Verenigde Staten op de markt. Wanneer hij in Nederland verkrijgbaar zal zijn, is nog niet bekend. www.samsung.com

Angry speakers

Voor wie geen genoeg kan krijgen van de boze vogels die hun smartphone en tablet bevolken, zijn vanaf september de Angry Birds Speakers van Gear4 verkrijgbaar. De drie varianten, gebaseerd op de populaire figuren uit het al meer dan een miljard keer gedownloade spel, worden geleverd met dockingstations voor iPod, iPhone en iPad, en een 3,5 mm audio-input en standaard voor gebruik met andere mediaspelers. Red Bird: € 69,99; Black Bird: € 89,99; Green Pig: € 89,99. www.gear4.com

8 - 2011 45

In rijeigenschappen behoort de Focus tot de top van zijn klasse

46 8 - 2011

Auto

Portret

Ford

Focus 1.6 EcoBoost Titanium

De nieuwe generatie van de Ford Focus moet een van de meest verkochte auto’s worden in Europa en ver daarbuiten. Iets wat gezien z’n toprijeigenschappen moet gaan lukken. TEKST bart van den acker FOTOGRAFIE louis blom

F

ord trekt de aandacht naar de Focus met elektronische hulpsystemen die ik eerder alleen in veel duurdere auto’s zag. Denk daarbij aan automatisch stoppen, verkeersbordherkenning, dodehoek-signalering of automatisch fileparkeren. Dat klinkt aardig, maar het zijn niet de zaken die van de Focus een erg goede en fijne auto maken. Wat de Focus tot een topper maakt is de basis, het totale ontwerp, waardoor ook de eenvoudigste versie – zonder al die opties – deze kwalificatie verdient. Kiest u maar! Potentiële kopers kunnen kiezen uit maar liefst 94 verschillende uitvoeringen. Opmerkelijk is dat alle benzineversies en de belangrijkste (1.6) diesels energielabel A hebben en in aanmerking komen voor 20 procent bijtelling bij zakelijke inzet en privégebruik. Ook opmerkelijk: de vijfdeurs hatchback en de vierdeurs sedan zijn even duur; alleen de Wagon kost € 600,- meer. Onze testauto heeft de 1,6 liter ‘EcoBoost’-motor waarvan veel wordt verwacht. Een turbo zorgt op een relatief kleine motor voor veel kracht en souplesse, maar bij geringe belasting blijft het verbruik bescheiden. Dat werkt: met 110 kW/150 pk is deze Focus vlot genoeg, maar

Positief

stille en zuinige motor • sterke, fijne rijeigenschappen • erg goede voorstoelen • unieke items voor deze klasse •

Negatief

onopvallend uiterlijk • vrij interieurruimte gemiddeld • onhandige en onduidelijke navigatie •

in alle gevallen reed ik consequent tussen de 1 op 13 en 1 op 14, wat voor deze klasse heel keurig is. De Focus heeft moderne lijnen, maar is niet bijzonder opvallend. Ook de zitruimte en de bagageruimte (365 liter) zijn gemiddeld. Wat wel het vermelden waard is, is dat de Focus ontzettend comfortabele voorstoelen heeft. Zelfs na een rit van twaalf uur stapte ik fit uit. Naast die stoelen zijn het lage geluidsniveau en de prima afstemming van vering en schokdemping belangrijke factoren in het rijcomfort. De grote maat lichtmetalen wielen onder de testauto verwerken kleine oneffenheden minder goed. Als ik deze auto zelf zou kopen, zou ik voor de standaardwielen kiezen, want die doen dat beslist beter. Ford staat bekend om zijn haarscherpe sturing; en inderdaad behoren de rijeigenschappen van de nieuwe Focus weer tot de top van deze klasse. Simpel Het instrumentarium is bijzonder mooi afgewerkt, met duidelijke meters en een slimme boordcomputer. De bediening van de cruise control is even wennen, maar de resume-functie is ergonomisch slim gemaakt. De Focus laat daarentegen wel wat steekjes vallen bij de andere elektronische hulpmiddelen. Zo is het uitgebreide navigatiesysteem (tegen meerprijs) een drama in de bediening en maakt het flinke fouten. Kies daarom alleen de standaard ingebouwde TomTom-basisnavigatie.

Verder gaat de verkeersbordherkenning in standje paniek als je op de snelweg een vrachtwagen passeert waar achterop een verkeersbord met 80 staat afgebeeld, en reageert het systeem met een stuurcorrectie als je te dicht bij de wegmarkeringslijn komt. Net alsof er iemand anders aan je stuur zit te trekken; knap irritant en dus iets wat je snel uitzet. Conclusie De nieuwe Focus heeft alles in zich om heel popu­ lair te worden. Vergeet al die systemen die het leuk doen in de reclame en kies de Focus die bij uw wensen past. Dan heeft u een relatief zuinige en vooral erg prettig rijdende middenklasser. < (N.B.: de Focus op de foto’s en de video is niet de auto die als testauto fungeerde.)

Vanafprijzen

€ 19.745,- incl. btw € 17.153,- excl. btw Energielabel: A

Geteste versie € 25.995,- incl. btw Energielabel: A

Op www.artsenauto.nl/auto laat Bart van den Acker zien hoe de Focus zich op de weg gedraagt.

vvaa biedt een autoverzekering met een uitstekende dekking. voor meer info, premieberekeningen en afsluiten: www.vvaa.nl/verzekeringen.

8 - 2011 47

Bart van den Acker

Auto

Nieuws

Bart van den Acker is autojournalist.

Mille Miglia

Witkar 2 Go? Op 24 mei 1968 reed de eerste Witkar, een idee van uitvinder en ex-Provo Luud Schimmelpenninck, door Amsterdam. Dit op afroep beschikbare elektrische voertuigje, voor gebruik in de binnenstad, kon door abonnees op tal van laadstations in de stad worden opgepikt en achtergelaten. De Witkar was flexibel, goedkoop en een prima remedie tegen de toenemende parkeerdrukte. Maar het concept sloeg niet aan. Hoe goed het ook was bedacht, Amsterdam was er nog lang niet rijp voor. Nu, ruim 43 jaar later, komt eind van dit jaar de herkansing. Amsterdam wordt een van de eerste steden in Europa waar Car2Go, na succesvolle proeven in Ulm (Duitsland) en Austin (Texas), van start

Car2Go haakt met de smart slim in op de opkomst van de elektrische auto gaat. De basis van Car2Go is de volledig elektrische uitvoering van de smart fortwo. De kleine stadsauto komt tot nu toe alleen in metropolen als Parijs, Berlijn en Rome echt tot z’n recht. De elektrische smart haakt slim in op de opkomst van de elektrische auto. De rol van de moderne interpretatie van de Witkar is hem op het compacte lijf geschreven. Dankzij moderne communicatietechnieken kan iedereen straks over een Car2Go-smart beschikken. Er komt geen vastrecht of abonnement, de gebruiker betaalt per minuut en in dat tarief zijn alle kosten opgenomen. Het is mogelijk een Car2Go te reserveren, maar ter plekke over een exemplaar beschikken kan ook. De Car2Go is niet alleen handig voor wie in het centrum van Amsterdam woont, maar ook ideaal voor wie een afspraak in het centrum heeft en met de trein of eigen auto bij een transferium arriveert. Hoeveel het gaat kosten en hoe het precies werkt, wordt binnenkort bekendgemaakt.

Heeft het nieuwe Witkarexperiment kans van slagen? Discussieer mee op www.artsenauto.nl/auto.

48 8 - 2011

Apotheker Wim Göttgens heeft met de deelname aan de Mille Miglia, samen met zijn zoon Joost, een oude droom verwezenlijkt. Speciaal voor dit doel heeft hij een Triumph TR3 uit 1956 aangeschaft. Het is bijzonder dat deze equipe direct bij de eerste inschrijving is toegelaten. Er zijn meer dan duizend inschrijvingen ontvangen voor dit wereldwijde topevenement, maar er kunnen om praktische redenen niet meer dan 375 equipes deelnemen. Daarbij scheelt het wel dat een ver familielid van Wim, Joseph Göttgens, in 1956 en ’57 heeft deelgenomen aan de échte Mille Miglia, toen dit nog een heuse wegrace over 1600 km dwars door Italië was. Nu wordt gereden op regelmatigheid en behendigheid. Wim: “Dit was een heel bijzondere ervaring en een eerbetoon aan mijn naamgenoot. Volgend jaar doen we het graag nog eens over!” (Zelf de route van de Mille Miglia rijden? Zie pagina 73)

Op waterstof de wereld rond Drie exemplaren van de Mercedes-Benz B-klasse met brandstofcel hebben een reis rond de wereld gereden. De brandstofcel gebruikt waterstof als brandstof en stoot geen schadelijke gassen uit; uit de uitlaat komt alleen waterdamp. In vier maanden tijd reden de Mercedessen vanuit Stuttgart door veertien landen en over vier continenten. De hele reis van 30.000 km werd probleemloos afgelegd. De auto’s werden begeleid door een mobiel tankstation voor waterstof, dat speciaal voor dit doel door Mercedes-Benz en waterstofspecialist Linde is ontwikkeld. Er zijn nog geen concrete plannen bekend om de Bklasse met brandstofcel in productie te nemen.

Prijzen Renault Twizy De elektrische tweepersoons stadsauto van Renault, de Twizy, zal in twee versies leverbaar zijn. De Twizy 45 dankt zijn naam aan de maximumsnelheid van 45 km/u. Deze mag worden gereden met een bromfietscertificaat en gaat € 6990,- kosten. De sterkere versie (rijbewijs vereist!) is er vanaf € 7690,-. Hier komt de huur van de accu (ca. € 45,- p/mnd) bovenop. Met een aantal opties is de Twizy verder aan te kleden. Tot de opties behoort ook een zijdelingse bescherming tegen slechte weersomstandigheden. Reserveren is al mogelijk via www.renault-ze.nl; de levering start begin 2012.

Auto

Trendsetter

Chevrolet Orlando Veelzijdigheid is het toverwoord bij MPV’s. Het gaat niet alleen om ruimte, maar vooral om wat je ermee doet. In de Chevrolet Orlando zitten enkele slimme oplossingen. Niet allemaal even nieuw, maar de combinatie maakt het bijzonder. TEKST bart van den aCker

De Orlando wordt uitsluitend geleverd als zeven­ persoons MPV. De achterste twee zitplaatsen in de Orlando zijn ook voor volwassenen relatief gemakkelijk te bereiken. Eenmaal daar aangekomen, blijk je er ook best redelijk te kunnen zitten: de afstand zitvlak-dak is ruim genoeg. Een lange reis met zeven volwassenen is minder fijn, omdat je hier toch met sterk opgetrokken knieën zit. In de flanken zit aan weerskanten een stevige handgreep en een bekerhouder. Bij de middelste zitrij is er overigens wel voldoende voetruimte. De drie zitrijen hebben een ‘theateropstelling’, dus achterin zit je iets hoger, wat het uitzicht bevordert

De middelste zitrij biedt ruimte voor drie volwas­ senen, maar met z’n tweeën en de middenarmsteun neergeklapt zit uiteraard comfortabeler. In die armsteun zitten twee bekerhouders, in de deuren ook nog eens twee. De bank is in twee ongelijke delen heel gemakkelijk om te klappen. Voor elk deel is er maar één ontgrendeling. Daarmee leg je de rugleuning plat, waarbij zelfs de hoofdsteun kan blijven zitten. Om de instap naar de achterste rij te vergroten, is het deel van de bank direct door te klappen. Met een paar handelingen liggen zowel de tweede als derde zitrij plat en ontstaat een prachtige, vlakke laadvloer. Dus zonder gesleep met losse stoelen of banken

Nog meer slimme toevoegingen: achter een klepje zit een speciale bolle spiegel waarmee bestuurder en voorpassagier alle inzittenden achter hen in de gaten kunnen houden. Handig als er veel kinderen meerijden! En onder het smalle vloerdeel tussen de achterste bank en de dorpel van de achterklep zit een opbergvak. Daar kun je zaken kwijt als gevarendriehoek, verbanddoos, enzovoort. Chevrolet laat geen ruimte onbenut, want ernaast zitten nóg twee kleine opbergvakken. Technisch biedt de Orlando niet veel keuze: één benzinemotor en twee diesels (2,0: 96 kW/130 pk of 120 kW/163 pk). Alleen de sterkste diesel is er met een zestraps automaat.

lxbxh 465 x 183 x 163 cm rijklaar gewicht 1603 kg motor 1,8 liter benzinemotor, 104 kW/141 pk, handgeschakelde vijf versnellingsbak gemiddeld verbruik 1 op 10,4 CO2-uitstoot 172 g/km energielabel C prijs vanaf € 23.395,-

De ‘theateropstelling’ zorgt ervoor dat iedereen een goed uitzicht heeft

De slimste vondst van de Orlando: een los in de auto liggende iPad, mp3-speler of zo kan voor onverlaten een uitdaging zijn de auto open te breken. In de Orlando klapt het middelste deel van het dashboard open. Daarin zitten de usb­ en aux­aansluitingen voor diverse geluidsdragers, die hier ook kunnen worden opgeborgen. Kastje dicht: niks te zien. Sommige van die apparaten zijn ook gewoon via het radiopaneel te bedienen

8 - 2011 49

advertentie

Ferrari Opus Hij is geen Ferrari-fanaat. Toch is autojournalist Bart van den Acker zwaar onder de indruk van The official Ferrari Opus, een 37 kg wegend boek met nooit eerder gepubliceerde foto’s uit de privéarchieven van Ferrari. TEKST BART VAN DEN ACKER

The official Ferrari Opus is het grootste, zwaarste en duurste boek dat ooit over het Italiaanse merk is verschenen. Het is onder auspiciën van Ferrari zelf gerealiseerd, dus kritische kanttekeningen – bijvoorbeeld dat het merk technisch eerder conservatief was dan vooruitstrevend – zijn er niet in te vinden. Oprichter Enzo Ferrari was soms briljant, maar vaker nukkig en onvoorspelbaar. Sommige Ferrari’s reken ik tot de mooiste auto’s aller tijden, maar andere vind ik foeilelijk. Nee, ik reken mezelf bepaald niet tot de ‘tifosi’ van het merk. Dus wat moet ik met zo’n boek? Maar alle scepsis verdwijnt zodra ik The official Ferrari Opus in het echt voor me zie. Om te beginnen overdondert het formaat: 852 pagina’s op heel zwaar papier, met een formaat van 50 x 50 cm, waardoor

Al bladerend komen de ‘aaah’s’ en ‘oooh’s’ vanzelf de vele spreads een meter breed zijn. Het weegt een lieve 37 kg, zonder de bijbehorende kist. Veel foto’s zijn nooit eerder gepubliceerd, omdat ze afkomstig zijn uit privéarchieven, onder meer van Ferrari zelf. Een vluchtige eerste blik kost je al een uur. Al bladerend komen de ‘aaah’s’ en ‘oooh’s’ vanzelf. Het fotowerk is overweldigend. Er zijn prachtige platen van moderne Ferrari’s, maar zelf vind ik de oude zwart-wit foto’s mooier, met veel detail en een haast mystieke sfeer. Alle Ferrari-modellen zijn logisch gerangschikt weergegeven, met technische gegevens, inclusief alle racewagens. Elke coureur die ooit voor de Ferrari-fabriek heeft gereden staat erin vermeld, met biografie en resultaten. Er zijn hoofdstuk-

ken over allerhande achtergronden, de hectiek van een Grand Prix, alle stadia van de productie, diepgaande interviews met kopstukken, Ferrari’s in films, tv-series, kunst, je kunt het zo gek niet bedenken. Dit boek heeft wél zijn prijs. Er zijn vier uitvoeringen; de ‘goedkoopste’ Classic Edition kost 2350 euro. Inhoudelijk zijn de uitvoeringen identiek. Elk exemplaar is met de hand gebonden, wordt geleverd met witte handschoenen en in een kist die bekleed is met rode zijde of gemaakt van koolstofvezel. Per uitvoering verschilt het aantal originele handtekeningen. Die in de Classic Edition zijn van Fernando Alonso en Felipe Massa, de huidige coureurs van Ferrari. www.de-boekenlegger.nl www.ferrari-opus.nl

8 - 2011 51

Eten & drinken

Maandmenu

M

Mascarpone is een Italiaanse smeerkaas die wordt gemaakt door room met een vetpercentage van rond de 25 procent aan te zuren met wijnsteenzuur, waardoor een dikke smeerbare romige ‘kaas’ ontstaat. Mascarpone schijnt al vanaf de 16de eeuw te worden gemaakt: daar zit logica in want wijn, waar het wijnsteenzuur in grote hoeveelheden in zit, stond toen ook al op tafel. De kaas bevat geen zout, en smaakt een beetje zoetig en vooral dik romig. Het is een essentieel onderdeel van tiramisu. Mascarpone kun je op allerlei manieren heerlijk gebruiken. Roer ’m door een risotto of pasta of smeer ’m op pizza of bruschetta. Hij is ook lekker bij een fruitdessert.

3 x mascarpone • Meng mascarpone met fijngesneden rozemarijn en besmeer er bruschetta’s mee: bedruppel ze met wat olijfolie en bestrooi met zeezout.

• Meng mascarpone met fijngesneden zwarte olijven en peterselie en roer door penne of andere pasta met een scheutje olijfolie en wat zout.

• Meng mascarpone met vanille en citroenrasp, maak met een ijstang kleine bolletjes en serveer bij vers of gegrild fruit.

52 8 - 2011

FOTOGRAFIE: SVEN BENJAMINS STYLING: GONNIE CONSTANSIA (ALLES UIT EIGEN COLLECTIE)

Mascarpone

(4 - 6 personen)

Voor 4 kleine pizza’s

Grote pizza met tomaat,

Minipizza met mascarpone,

geitenkaas en sinaasappelolie

chocolade en hazelnootjes

Doe 30 g verse gist (of 1 zakje gedroogde gist) in een kommetje en verkruimel dit. Voeg 100 ml lauwwarm water en 2 tl suiker toe en roer dit tot een glad mengsel. Meng 500 g bloem met 1 tl zout in een grote kom. Maak een kuiltje in het midden en schenk hierin het gistmengsel. Voeg 4 - 6 el olijfolie en ca. 200 ml handwarm water toe en meng het geheel met de hand tot een samenhangende massa. Voel of het deeg te vochtig of te droog is; voeg anders wat bloem of wat lauwwarm water toe. Kneed het deeg daarna ca. 15 minuten (niet korter!) met bebloemde handen op een bebloemd aanrecht tot het elastisch en soepel is. Vorm een bal, leg die in een met wat olie ingevette kom, dek af met plasticfolie en laat hem een paar uur rusten in de koelkast. Laat het deeg 2 uur voordat het de oven ingaat op kamertemperatuur komen. Verdeel het in 2 grote porties (of 4 kleinere) en rol dun uit tot lange ovale pizza’s. Maak er met de duim wat kuiltjes in. Verdeel 2 bakjes kleine trostomaatjes en 200 g zachte geitenkaas over de pizza’s. Ris de takjes van 1 bosje tijm en strooi die op de pizza’s. Besprenkel de pizza’s met sinaasappelolijfolie (kant-en-klaar of verwarm op laag vuur wat olijfolie met (bio)sinaasappelschil) en bestrooi met grof zout. Verwarm de oven voor op de hoogste stand en bak de pizza’s met maximaal 2 tegelijk, het liefst op een pizzasteen en anders rechtstreeks op de ovenbodem in ca. 8 minuten gaar. Besprenkel met nog wat sinaasappelolie. Bereidingstijd: 30 minuten. Deeg: 30 minuten plus rusten.

Doe 15 g verse gist (of 1/2 zakje gedroogde gist) in een kommetje en verkruimel dit. Voeg 50 ml lauwwarm water en 1 tl suiker toe. Los de gist op en roer tot een glad mengsel. Meng 250 g bloem met 1/2 tl zout in een grote beslagkom. Maak een kuiltje in het midden en schenk hierin het gistmengsel. Voeg 2 - 3 el olijfolie en ca. 100 ml handwarm water toe en meng het geheel met de hand tot een samenhangende massa. Voel of het deeg te vochtig of juist te droog is; voeg anders wat bloem of wat lauwwarm water toe. Kneed het deeg daarna ca. 15 minuten (niet korter!) met bebloemde handen op een bebloemd aanrecht tot het elastisch en soepel is. Vorm een bal, leg die in een met wat olie ingevette kom, dek af met plasticfolie en laat hem een paar uur rusten in de koelkast. Laat het deeg 2 uur voordat het de hete oven ingaat op kamertemperatuur komen. Verdeel het in 4 kleine porties en rol dun uit tot kleine cirkels. Maak kuiltjes in het deeg. Smelt 1 reep bittere chocolade van goede kwaliteit en roer er 1 bakje mascarpone doorheen. Besmeer de pizzettes ermee. Hak 50 g hazelnootjes grof en bestrooi de pizzaatjes ermee. Verwarm de oven voor op de hoogste stand en bak de pizza’s met maximaal 2 tegelijk, het liefst op een pizzasteen en anders rechtstreeks op de ovenbodem in ca. 8 minuten gaar. Bereidingstijd: 30 minuten. Deeg: 30 minuten plus rusten.

Af en toe is het heerlijk om zelf pizza te maken. En je mag gewoon creatief zijn. Want er is zoveel meer lekker dan de Margherita of een calzone! Deze pizza’s zijn Merijns versies van zomerpizza’s. Merijn Tol is culin air journalist.

Zomerpizza (8 personen)

Pizzette met mascarpone, rozemarijn en knoflook Doe 30 g verse gist (of 1 zakje gedroogde gist) in een kommetje en verkruimel dit. Voeg 100 ml lauwwarm water en 2 tl suiker toe. Los de gist op en roer tot een glad mengsel. Meng 500 g bloem met 1 tl zout in een grote kom. Maak een kuiltje in het midden en schenk hierin het mengsel. Voeg 4 - 6 el olijfolie en 200 ml handwarm water toe en meng het geheel met de hand tot een samenhangende massa. Voel of het deeg te vochtig of te droog is; voeg in

dat geval wat bloem of lauwwarm water toe. Kneed het deeg 15 minuten (niet korter!) met bebloemde handen op een bebloemd aanrecht tot het elastisch en soepel is. Vorm een bal, doe die in een met olie ingevette kom, dek af met plasticfolie en laat hem een paar uur rusten in de koelkast. Laat het deeg 2 uur voordat het de oven ingaat op kamertemperatuur komen. Verdeel in 8 kleine porties (of 4 grote, dan is meer mascarpone nodig) en rol dun uit tot

kleine cirkels. Maak hierin met de duim kuiltjes. Roer 1 bakje mascarpone los en besmeer de pizzettes ermee. Snij de naaldjes van 1 bosje rozemarijn fijn en strooi die over de pizzettes. Snij 4 teentjes knoflook in dunne plakjes en verdeel ze over de pizzettes. Besprenkel met olijfolie en bestrooi met zeezout. Verwarm de oven voor op de hoogste stand en bak ze met 4 tegelijk, op een pizzasteen en anders rechtstreeks op de ovenbodem in ca. 8 minuten gaar. Bereidingstijd: 30 minuten. Deeg: 30 minuten plus rusten.

Eten & drinken

Wijn

De échte Beaujolais Sinds de Beaujolais nouveau uit de mode is, dreigen de kwaliteitswijnen uit de streek ook in de vergetelheid te raken. Ten onrechte, want échte Beaujolais kan zó lekker zijn.

Han Sjakes is freelance journalist en vinoloog.

Koel rood Beaujolais smaakt het best op ongeveer 13 à 14 graden. Zo accentueer je de strakke kanten (zuur, tannine) van de altijd zachte en ronde wijn. Minder koel geserveerd kan hij een beetje weeïg worden. Rode wijn wordt trouwens vaker te warm dan te koud gedronken. Boven de 20 graden doe je elke wijn tekort en in de buurt van de 25 graden wordt hij ronduit vies. Zet rode wijn op een warme zomerdag net als witte wijn op tafel in een koelemmer of flessenkoeler (ca. 16 graden is lekker).

54 8 - 2011

Ooit was de lancering van de Beaujolais nouveau (of primeur) op de derde donderdag van november een echte happening. De traditie begon in de jaren vijftig in Parijs. Om klokslag middernacht vertrokken de volgeladen vrachtwagens massaal naar Parijs, waar de piepjonge wijn nog dezelfde avond in de bistro’s en taveernes feestelijk werd ontkurkt. Niet lang daarna werd het vieren van de nieuwe oogst ook buiten Frankrijk een hip wijnfeestje. Hoewel nog altijd 30 procent van de oogst (45 miljoen flessen) als nouveau wordt verkocht (onder meer in Japan), trekt de wijn in Europa nauwelijks nog aandacht. Dat is niet zonder reden. Een explosieve stijging van de productie – van 2 miljoen flessen in 1954 tot 60 miljoen in 1992 – gaat altijd ten koste van de kwaliteit. En het valt al niet mee om een fatsoenlijke wijn te maken als je zo veel haast hebt om de ‘deadline’ te halen. Aangezien nouveau of primeur zo’n beetje synoniem was geworden met Beaujolais, leden de andere wijnen uit de streek ook onder het verval. Hoe jammer dat is, heb ik op een recente reis naar Les Pays Beaujolais zelf mogen ervaren. Zo veel lekkers dat ik te drinken kreeg! Ik stel voor dat we de echte Beaujolais niet langer omschrijven als ‘plezierwijn’, zoals geregeld gebeurt. Alsof er wijn bestaat die je níet voor

Beaujolais bluft niet, maar verrast je onverwacht je genoegen drinkt. Gamay mag een druif zijn met een bescheiden ego, dat betekent niet dat de wijn ervan minder serieus of interessant is. Integendeel. Als de zogenaamde ‘lichtvoetigheid’ gepaard gaat met inhoud en persoonlijkheid, dan is Beaujolais een wijn van grote klasse. Beaujolais bluft niet, hij verrast je op een onverwacht moment. Opeens denk je: wat een fantastische wijn is dit, welke fles had ik ook alweer opengemaakt? De mooiste wijnen zijn te vinden bij de tien ‘crus’ (Fleurie, Moulin-à-Vent, Morgon, enzo-

voort), al gaat het gebruik van nieuwe houten vaten soms ten koste van het kwetsbare fruit in de wijn. Beaujolais-Villages, op papier nummer twee op de ranglijst, varieert sterk in kwaliteit, maar kan soms net zo mooi of zelfs mooier zijn dan een cru. Daarnaast is ook meer aandacht gekomen voor andere wijnsoorten: witte Beaujolais (chardonnay), mousserende wijn (gamay) en rosé (ook gamay). Château de Lavernette maakt ze bijna allemaal. Met verve. De van oorsprong Nederlandse Anke en haar Franse echtgenoot Bertrand de Boissieu runnen het bedrijf samen met hun zoon Xavier en zijn kersverse vrouw Kerrie, die beiden als beginnende wijnmakers veel ervaring opdeden in het buitenland. Het bedrijf werkt sinds enkele jaren biodynamisch. Wie wil kennismaken met een breed pakket aan nieuwe Beaujolaiswijn, raad ik een bezoekje aan importeur/webshop Egrappé aan. Stel een doosje samen met Beaujolais-Blanc 2009 of 2010, Granit Brut Nature (mousserende wijn), Beaujolais-Villages 2009, Beaujolais-Leynes 2009 en Beaujolais-Leynes cuvée Jadis (alle vijf van Château de Lavernette) en een Fleurie 2009 van Domaine de la Bouronière, die ook met twee uitroeptekens in mijn proefboekje terechtkwam. < Op een mooie zomer!

Wijntip Ontdek hoe vol en rijk Beaujolais kan zijn. Deze speciale cuvée heeft bijna twee jaar gerijpt op (oude) houten vaten. Kirsch, pruimen, chocolade, toefje vanille, zacht als fluweel, erg mooi. Château de Lavernette, Beaujolais-Leynes, cuvée Jadis 2009, € 15,50, www. egrappe.nl.

Wonen

Gespot

In vintageleder

Hét paradepaardje van de nieuwe collectie van Rolf Benz is de Mio, een bank die in alle mogelijke opstellingen kan worden neergezet en gecombineerd. Speciaal voor de Mio heeft Rolf Benz een zeer zachte, met een waxlaag gefinishte vintageleder in de collectie opgenomen, in de kleuren antraciet, mokka, cognac, nougat en sand. Prijzen in stof vanaf € 2813,-; in leder vanaf € 3975,-. www.rolfbenz.nl

Voor hogere sferen

Je moet er maar op komen: gebruikte vliegtuigtrolleys opkopen, opknappen en doorverkopen als origineel designmeubel. De Duitse ontwerpers Stephan Boltz en Valentin Hartmann kwamen op dit ludieke idee, en hebben nu naast gebruikte ook nieuwe bordbars in hun collectie. De bordbar is er in diverse uitvoeringen en bedrukkingen; ook met eigen afbeelding of logo. Prijzen vanaf € 1298,- (nieuw) en vanaf € 979,- (gebruikt). Prijzen exclusief verzending. www.bordbar.de

FlexVaas

Arjan van Raadshooven en Anieke Branderhorst van ontwerplabel Vij5 wonnen er al een Dutch Design award mee, en onlangs kregen ze er in Duitsland een designprijsnominatie voor: de FlexVaas. Hun witporseleinen vaas kan, door middel van een soort weckflessluiting en verschillende ‘bovenstukken’, worden aangepast aan de grootte en het type boeket. Prijs ca. € 145,-. www.vij5.nl

Giraffelamp

Met een beetje verbeelding zie je inderdaad een giraf in deze strakke lamp van Zeno Products, die is vernoemd naar dit dier. De lamp staat op drie kunststof poten, is van 150 tot 200 cm in verschillende stappen verstelbaar, voorzien van de nieuwste energiezuinige LEDtechnologie, en kan binnen en buiten (want waterproof) worden gebruikt. Prijs vanaf € 1495,-. www.zenoproducts.com

Voor binnen of buiten

Opvallend van vorm: de nieuwe stoeltjes, tafels, fauteuils en bankjes ‘Lily’ van het Italiaanse Myyour. Vanwege het materiaal (polyethyleen) en de vorm (regenwater loopt van de zitting af) ideaal voor buiten, maar ook binnen zullen ze niet misstaan. In diverse kleuren, mat of gespoten in een hoogglanslak. Voor de zitelementen zijn bijpassende kussens leverbaar met een afneembare stof. Prijzen vanaf € 315,-. www.zero-z-design.nl

8 - 2011 55

Wonen

Mijn huis

Wie Hans van de Laar (56, orthopedisch chirurg Diakonessenhuis Utrecht/Zeist), Carina van de Laar-Hoorman (55, medewerker winkel Vogelbescherming Zeist) en labrador Teun (3) Huis voormalig ‘zomer- en winterpension’ in Zeist Bouwjaar 1903 Wonen hier sinds 1994

In de sfeer van Couperus TEKST MONIQUE BOWMAN FOTOGRAFIE ED VAN RIJSWIJK

I

n V&D’s restaurant La Place in Zeist prijkt een oude foto van de villa van Hans en Carina van de Laar. “We wisten zelf niet eens dat die daar hing”, zegt Carina, “een collega van Hans wees ons erop.” Het huis van de Van de Laars ligt op nog geen 5 minuten fietsen van de Zeister winkelstraten, in een statige maar tegelijk knusse laan, het bos letterlijk om de hoek. Een ideale plek voor een stijlvol logement, moeten de eerste eigenaren hebben gedacht die de villa hier rond 1900 bouwden als zomeren winterpension. Door hun lidmaatschap van het Zeister Historisch Genootschap is het paar goed op de hoogte van de geschiedenis van huis en omgeving. Hans vertelt dat de Zeister bossen niet alleen de eerste toeristen van die tijd trokken, maar ook veel stadse ‘nerveuze jongejuffrouwen’. Door Carina’s klassieke inrichting is er weinig fantasie voor nodig om ze hier voor je te zien: meisjes à la Eline Vere, met een borduurwerkje in de serre, uitkijkend op het rustgevende groen. Die ‘Couperus-sfeer’ is ver te zoeken als het echtpaar het monumentale pand in 1993 bezichtigt. Ze zijn op dat moment op zoek naar een grotere woning voor hun drie kinderen tellende gezin, liefst niet te ver van Utrecht. Hans vertelt dat de villa vanaf de jaren vijftig als bedrijfsruimte had gefun-

In de voormalige pensiontuin huist een bijzondere gast geerd. “Van binnen was het echt oerlelijk, één en al tl-balken en hokkerige kantoortjes.” Carina weet nog hoe de makelaar opperde dat het misschien verstandig was een binnenhuisarchitect in de arm te nemen. “Toen hij dat zei, dacht ik meteen: ik doe het zelf wel.” Na de aankoop volgt een eerste renovatie, waarbij ze vooral de ‘basics’ aanpakken. Hans memoreert grinnikend de enorme gietijzeren cv-ketels. “Die hadden zó van de Titanic kunnen komen.” In 2002 volgt een tweede, zeven maanden durende verbouwing. Carina neemt dan ook de tuin verder onder handen. Een flinke uitdaging, want door de vele bomen moet ze het zien te rooien met weinig licht. Maar dankzij al die bomen huist er in de voormalige pensiontuin wel een bijzondere en, getuige het aantal vogelvoedersilo’s, zeer welkome gast. Hans – enthousiast hobbyfotograaf – laat foto’s zien van de bosuil die hier domicilie heeft gekozen. Hans’ en Carina’s eigen kinderen zijn inmiddels uitgevlogen; de ouders heroveren boven langzaam maar zeker weer terrein. “Toen de jongste vertrok hebben we tegen elkaar gezegd: nu wordt dit huis helemaal van ons!” < Meer zien? Kijk op www.artsenauto.nl/huis. Ook meedoen? [email protected]

56 8- 2011

8 - 2011 57

Lezen & kijken

Boeken Miquel Ekkelenkamp (Bloomington (VS), 1976) is arts-microbioloog in het UMC Utrecht. Onder het pseudoniem Miquel Bulnes publiceerde hij de satirische doktersromans Zorg, Lab en Attaque! en begin dit jaar de historische roman Het bloed in onze aderen. Zijn favoriete pil: Anatomie van een moment van de Spaanse schrijver Javier Cercas.

Miquel Ekkelenkamp, arts-microbioloog en schrijver

“Een coup plegen is ontluisterend eenvoudig” TEKST FRANK VAN KOLFSCHOOTEN FOTOGRAFIE DE BEELDREDAKTIE/ERIK VAN ’T WOUD

“I

k spreek vloeiend Spaans, maar door mijn Nederlandse directheid en mijn lengte van 1,93 meter hebben Spanjaarden snel door dat ik toch geen landgenoot ben”, zegt de Utrechtse artsmicrobioloog Miquel Ekkelenkamp. Als kind van een Spaanse moeder is hij zeer geïnteresseerd in de moderne Spaanse geschiedenis, met name in de woelige politieke episodes van chaos en aanslagen. “Het meest imposante boek dat ik daar de afgelopen jaren over heb gelezen, is Anatomie van een moment van Javier Cercas. Dat gaat over een mislukte staatsgreep door Franco-aanhangers op 23 februari 1981. Cercas wilde eigenlijk een roman schrijven, maar vond de gebeurtenissen uiteindelijk op zichzelf al zo bijzonder, dat hij er beter een non-fictie studie van kon

maken. Je kunt het boek lezen als een recept voor het plegen van een coup; het is ontluisterend hoe eenvoudig dat kennelijk is.” Van de coup zijn beroemde beelden bewaard gebleven waarop te zien is hoe gewapende leden van de guardia civil onder leiding van luitenant-kolonel Tejero het congres in Madrid binnendringen en alle parlementsleden opdragen op de grond te gaan liggen. Slechts drie mannen blijven zitten: de leider van de communistische partij, een generaal die minister was geworden, en minister-president Suárez. “Cercas analyseert schitterend waarom juist die drie weigerden te gaan liggen”, zegt Ekkelenkamp. “Ze gingen er alle drie van uit dat ze het niet zouden overleven.” Ekkelenkamps fascinatie voor dit boek is niet toevallig, want zelf verdiepte hij zich

ook in een Spaanse coup voor zijn historische roman Het bloed in onze aderen. Dat was de wél geslaagde coup van 1923 onder aanvoering van generaal Primo de Rivera. “De coup van 1981 blijkt bijna een kopie van die van 1923. Het recept was hetzelfde: geen vertrouwen in parlement en regering, chaos op straat, een generaal die tanks naar buiten rijdt, en een sterke man die roept dat het genoeg is geweest. Hetzelfde recept, maar toch was het resultaat in 1981 anders dan in 1923. Geschiedenis wordt vaak geschreven in termen van grote bewegingen die tegen elkaar komen te staan, met onvermijdelijke uitkomsten. Maar Cercas laat zien dat de gang der dingen helemaal niet onvermijdelijk is. Toevalligheden en individuele beslissingen spelen een grote rol.”

Het eeuwige leven De Amerikaanse wetenschapsjournalist Jonathan Weiner stortte zich voor zijn boek Eindeloos leven in de wondere wereld van gerontologen, moleculair biologen en evolutiebiologen die zich bezighouden met de verlenging van het (menselijk) leven. In de loop van de 20ste eeuw is onze levensverwachting met bijna dertig jaar toegenomen, en per decennium komt daar twee jaar bij. Maar waar ligt de grens? En is er

58 8 - 2011

wel een grens? Zal veroudering niet uiteindelijk zijn op te lossen met (bio) technologische ingrepen? Op die vragen komen verschillende antwoorden vanuit dit sterk verdeelde vakgebied. Rode draad in het boek zijn Weiners ontmoetingen met de excentrieke Britse biomedisch gerontoloog en bio-informaticus Aubrey de Grey, die het ‘probleem’ van de menselijke sterfelijkheid in principe meent te

hebben opgelost. Weiner is van meet af aan sceptisch over de claims van deze hyperintelligente alcoholist, maar geeft aan het slot van zijn boek toe dat hij toch aan het twijfelen is gebracht. Ook is de schrik Weiner om het hart geslagen. Want willen we wel veel ouder worden dan nu mogelijk is, laat staan onsterfelijk zijn? Een intrigerend boek. [Frank van Kolfschooten]

Jonathan Weiner, Eindeloos leven, Nieuw Amsterdam, € 22,95.

Dvd’s

Filmfan Babette Josee (22) is bijna klaar met haar studie forensische psychologie. Hoewel Perfume: The Story of a Murderer (Tom Tykwer, 2006) haar studiekeus niet bepaalde, snapte ze achteraf best waarom de film haar direct aansprak.

Nieuw op dvd

“I

Nic is dokter in zonnig Californië. Al jarenlang vormt ze een paar met haar vriendin Jules, en samen hebben ze twee kinderen: Nics dochter Joni en Jules’ zoon Laser. Dat die allebei dezelfde spermadonor als vader hebben, ontdekt het gezin pas als Joni contact legt met de tot dan toe anonieme Paul. Dit kan, doordat de wet donorkinderen vanaf hun achttiende het recht geeft om te weten wie hun vader is. Wat volgt, is een hoop relationele verwikkelingen die tezamen garant staan voor een vrolijk en heel eigentijds verhaal. Met hier en daar wat onwaarschijnlijke momenten, maar met echt geweldige prestaties van alle vijf de hoofdrolspelers. [Flip Vuijsje]

The Kids Are All Right VS, 2010

Cast Annette Bening, Julianne Moore, Mark Ruffalo, Mia Wasikowska, Jos Hutcherson Regie Lisa Cholodenko Speelduur 102 minuten

Klassieker

Lang, maar bijzonder

Doctor Zhivago VS, 1965

Cast Omar Sharif, Julie Christie, Geraldine Chaplin, Rod Steiger, Tom Courtenay, Alec Guinness Regie David Lean Speelduur 197 minuten

Ook 46 jaar oud blijkt deze ultieme klassieker uit 1965 nog steeds bijzonder. Zeker: van die bijna 200 minuten had best een kwart af gekund. Maar wie zich hierdoor af laat schrikken, mist een prachtige film naar een prachtig verhaal (van Nobelprijswinnaar Boris Pasternak) over een verschrikkelijk stuk geschiedenis. Yuri Zhivago is beginnend huisarts én serieus dichter in Moskou, als in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbreekt en drie jaar later de politieke revolutie start die zou eindigen in een communistische dictatuur. De ellende waarmee dit allemaal gepaard ging, wordt in deze film aangrijpend in beeld gebracht. Met steeds centraal het lot van dokter Zhivago: een zachtmoedig mens zónder uitgesproken politieke agenda, die tussen alle tumult, geweld en collectivisme probeert om toch zichzelf te blijven. Als individu, als arts, als humanist, als echtgenoot en vader – én als minnaar van de blonde Lara... [Flip Vuijsje]

Pe rfu m

e

INTERVIEW: BRAM VAN SCHAIK/FOTO: WILLIAM HOOGTEYLING

Heel eigentijds

k heb de film slechts één keer gezien, in 2006 bij een vriend, maar toen ik kort geleden de aankondiging las dat hij op tv zou komen, kwam alles meteen weer naar boven. Omdat ik liefst romantische films, animatiefilms of feelgoodmovies zie, was ik bij Perfume best sceptisch. Maar het liep anders dan ik dacht. De film bleek niet eng – waar ik beslist niet van hou – maar wel bizar en zeker spannend. Ook de wijze waarop je als kijker mee teruggevoerd wordt naar het 18de-eeuwse Parijs spreekt me erg aan, net als het camerawerk en de kostuums. In Perfume kijk je mee over de schouder van de moordenaar Jean-Baptiste Grenouille, bij zijn wanhopige pogingen de geur van roodharige maagden te bewaren en daarmee het ultieme parfum samen te stellen. Ik bekijk zoiets met een mix van verbijstering en fascinatie, want ik heb altijd wel interesse gehad in mensen die afwijkend gedrag vertonen. In de praktijk, die bij mij een jaar beslaat, ben ik nog niet zoiets tegengekomen. Het is overigens niet zo dat ik, toen ik de film zag, meteen wist dat ik forensische psychologie zou gaan doen. Dat is echt pas later gekomen.” Ook meedoen? [email protected]

8 - 2011 59

Cannes aan de Westerschelde Van 9 t/m 18 september biedt de Zeeuwse havenstad Vlissingen voor het dertiende jaar op rij tien dagen onderdak aan regisseurs, acteurs, schrijvers en natuurlijk filmliefhebbers tijdens het festival Film by the Sea. TEKST BRAM VAN SCHAIK

Het festival Film by the Sea 2011 in Vlissingen heeft met de Nederlandse première van Midnight in Paris, de nieuwe film van regisseur Woody Allen, een geweldige opener. De kans bestaat dat Woody Allen zelf langskomt om tijdens het openingsfeest een mopje op zijn klarinet te spelen of gewoon pootje te baden in de vlakbij gelegen zee. Want die oefent op iedere bezoeker een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit. Midnight in Paris gaat over een schrijver en past daarom helemaal op het festivalaffiche van Film by the Sea 2011, want het thema van het Vlissinger festival is altijd ‘literatuur’. Elke editie heeft, onder vast voorzitterschap van Rinus Ferdinandusse, een

60 8 - 2011

wisselende jury, bestaande uit grote namen uit de Nederlandstalige film- en boekenwereld. De jury kent de Film by the Sea Award toe aan de beste nieuwe boekverfilming, nationaal of internationaal. Film by the Sea trok vorig jaar liefst 45.000 bezoekers, veel uit de regio maar een gestaag groeiend aantal uit de ‘rest’ van het land. Een verheugende ontwikkeling voor mij als oud-Vlissinger. Toen ik er woonde, stroomde er nog water op de plek waar thans bioscoopcomplex CineCity, thuishaven van Film by the Sea, is gevestigd. De inmiddels gedempte spuikom fungeerde ooit als overloop tussen zee en haven. Naar de film ging je in het Alhambra

Theater, onder aan de ‘Oprit’ zoals de volkse betiteling luidt voor de Coosje Buskenstraat. Die straat loopt, vanaf de stad gezien, tamelijk steil omhoog en eindigt op het punt waar Boulevard Bankert overgaat in Boulevard De Ruyter – of andersom. Op de Glooiing, een geasfalteerd stuk zeewering aan de andere kant van de boulevardmuur, heb ik als kind heel wat keren een nat pak gehaald. Dat deel van het Vlissingen uit mijn jeugd bestaat niet meer. Nadat voor de kust tonnen zand zijn opgespoten, is een aantrekkelijk strandje ontstaan en knalt het water niet meer zo bruut op de zeewering. Die boulevard is afgelopen decennia aardig opgewaardeerd met appartementencomplexen, horeca en royale stranden. Het Alhambra verloor zijn functie toen eind 1998 enkele honderden meters verderop CineCity werd geopend. Dat was geen straf voor de Zeeuwen, want vanaf dat moment had Zuidwest-Nederland er liefst zeven filmzalen bij, goed voor in totaal 1200 comfortabele stoelen. Nog geen jaar later was de eerste editie van Film by the Sea een feit. Met dank aan Middelburger Leo Hannewijk, de artistiek directeur die tijdens zijn middelbareschoolperiode begin jaren zeventig (waarin we enkele klassen deelden) zijn ziel verloor aan het medium film. Na vele jaren investeren en proberen, onder meer met het Film Festival Zeeland, kon hij zijn droom eindelijk verwezenlijken en kreeg Zeeland

er een evenement van betekenis bij. In de weken van Film by the Sea is Vlissingen omgetoverd tot het ‘Cannes aan de Westerschelde’. Maar er is meer dan alleen film. Er zijn schrijfworkshops en lezingen en elk jaar heeft de organisatie iets bijzonders in petto. Het feest in 2006 in de net gereedgekomen parkeerkelder staat de festivalganger van toen vast nog helder voor de geest. Een concert misschien? Zo gek als bij Bløf in 2000 zal het niet gauw worden. Liefst 60.000 mensen beleefden vanaf de wal het optreden van de Zeeuwse band, die vanaf een ponton in zee speelde. Vlissingen heeft bovendien als voordeel dat het compact en overzichtelijk is en iedereen komt als vanzelf terecht in dezelfde gelegenheden. Dus waar je ook kijkt, in hotels, kroegen, op het strand of op straat, overal zijn ‘ze’, de Grote Namen van de cinemagrafie. Morgan Freeman, Jonathan Demme, Milos Forman, Jane Birkin, Sir Ben Kingsley, Ettore Scola of, vorig jaar, Anton Corbijn; ze liepen de afgelopen edities ‘vrij’ rond, al dan niet omgeven door schrijvende of filmende pers. Aan BN’ers al helemaal geen gebrek. Tot zover de parallel met Cannes, want Vlissingen heeft één ding waar ze in Zuid-Frankrijk nooit aan zullen tippen: de onovertroffen boulevard waar je de passerende zeeschepen bijna kunt aanraken. Film en zee, alle gasten blijken voor deze geweldige combinatie te vallen.

Naast de mondaine galapremière, inclusief rode loper, is er de even feestelijke ‘spijkerbroekenpremière’, waar óók bubbels worden geschonken en na afloop van de film een groot feest losbarst. Voor beide avonden zijn kaarten te koop. Elke festivaldag worden vanaf 9.30 uur tot laat in de avond films vertoond en is er een uitgebreid randprogramma. Tot op het laatst wordt door de organisatie gepuzzeld; het volledige programma is pas 1 september bekend. Film by the Sea – 9 t/m 18 september, Vlissingen, www. filmbythesea.nl.

8 - 2011 61

Foto: Franck guizion/hemis.Fr/hh

>

Costa Rica

Voor cultuur hoef je er niet naartoe, voor natuur des te meer. Die is overweldigend. En dat is geen wonder, want Costa Rica telt maar liefst twaalf ecologische zones. Een verslag uit het land van de drie v’s. tekst RichaRd hassink

E

en uniek land. Een reisverhaal beginnen met een dergelijke typering is nogal nietszeggend. Toch durf ik te stellen dat er geen land is dat ook maar een beetje in de buurt komt van Costa Rica. Nergens ter wereld vind je op zo’n relatief klein oppervlak zo veel verschillende soorten planten en dieren, waaronder heel bijzondere, zoals de ocelot, de jaguar, de tapir en de drieteenluiaard. Het wemelt er van de amfibieën (160 soorten) en reptielen (220 soorten), en de rijke plantenwereld is te danken aan twaalf verschillende ecologische zones waaronder mangrovebossen, tropische regenwouden, savannes en zelfs alpenweiden. Karakteristiek voor Costa Rica zijn de drie v’s: vogels, vlinders en vulkanen. Een tiende van alle vogelsoorten komt voor in dit kleine land in Midden-Amerika. Verder telt Costa Rica duizend verschillende vlindersoorten, een kwart van alle soorten ter wereld. En er zijn zestien vulkanen, waarvan er enkele actief zijn. Kortom: Costa Rica is een walhalla voor natuurliefhebbers. Het land bestaat voor een groot deel uit regen- en nevelwouden. Dat viel ook Christoffel Columbus op toen hij in 1502 als eerste Europeaan voet aan wal zette in Costa Rica. Hij noemde het gebied daarom La Huerta (De Tuin).

Ook vandaag de dag is Costa Rica groen, alhoewel in 400 jaar tijd 60 procent van het bosgebied door houtkap en grootschalige landbouw is verdwenen. Misschien dat daarom nu ruim een kwart van Costa Rica’s grondgebied is beschermd; het land telt 24 nationale parken, 11 regionale natuurgebieden en 120 anderszins beschermde gebieden. A surfer’s paradise Zo boeiend als Costa Rica is, zo saai is de hoofdstad San José. Toch is het aan te raden er ten minste één nacht door te brengen, al was het maar om bij te komen van de vlucht. Bovendien kun je er als toerist vrij veilig rondlopen, en dat is in veel Midden-Amerikaanse hoofdsteden wel anders. Het echte Costa Rica zie je pas als je de stad verlaat. Afdalend van het 1150 meter hooggelegen San José kijk je je ogen uit. Heuvels die van top tot teen met bomen en planten zijn begroeid, vlinders in de mooiste kleuren, en de zee die al snel in zicht komt. Voor een land dat maar anderhalf keer zo groot is als Nederland, heeft Costa Rica (‘rijke kust’) een enorme kustlijn. In het oosten, aan de Caribische Zee, is die ‘slechts’ 200 km lang, maar in het westen, aan de Stille Oceaan, telt de kustlijn maar liefst 1100 km. >

8 - 2011 63

Vorige pagina’s: mangrovebossen verkennen per kayak of kano. daarnaast: een toekan, de Blue Morho en de vulkaan irazú. Op deze pagina’s: waterval in Rincon de la Vieja national Park, strand in Manuel antonio national Park en een blik op de Volcán arenal. Costa Ricaanse kustplaatsen zijn niet te vergelijken met bijvoorbeeld Mexico’s Acapulco en Cancun. Al neemt het toerisme elk jaar toe, het blijven vissersdorpjes. Maar deze kneuterigheid is ook meteen de charme van deze plaatsen, en de stranden zijn er mooi. Opvallend is wel dat er veel aangespoeld hout ligt. Pootje baden en ravotten in zee gaat prima, maar een flink stuk zwemmen is door de pittige branding lastig. Niet voor niets wordt Costa Rica ‘a surfer’s paradise’ genoemd. Quepos, op nog geen 100 km van San José, is wel wat toeristischer. Dé attractie van deze kustplaats is het relatief kleine Manuel Antonio National Park, waar dagelijks een beperkt aantal mensen wordt toegelaten en waar veel dieren te zien zijn: doodskopaapjes, leguanen, luiaarden en erg veel vogels. Vanuit Quepos trekken we de binnenlanden in naar ons volgende reisdoel: de 1640 meter hoge Volcán Arenal, een van Costa Rica’s actieve vulkanen. Als een puist in een vrij vlak landschap doemt hij al van grote afstand op. Vanuit ons hotel, honderden meters onder de top, is goed zichtbaar dat er roodgloeiende lava uit de kratermond stroomt. Ook horen we gerommel en zien we aswolken. Niet ver van Volcán Arenal liggen de nevelwouden van Monteverde. Dit beschermde natuurgebied is niet makkelijk

Foto: Franck guizion/hemis.Fr/hh

>

Info & tips

© Yde Bouma

Costa Rica kan het hele jaar door goed bezocht worden. Van mei t/m november is het regentijd, met aan het eind van de dag buien. Raadpleeg www.lcr.nl voor gezondheidsadviezen. Het prijspeil ligt er hoger dan in omringende landen; vooral excursies en outdooractiviteiten zijn relatief duur. Schakel in nationale parken (zeker in Manuel Antonio) een gids in; ze zijn getraind in het spotten van wildlife. De Costa Ricaanse keuken is niet veelzijdig, maar wel

64 8 - 2011

smakelijk. Rijst met bonen (gallo pinto) is een veelgegeten gerecht, ook bij het ontbijt. Openbaar vervoer is er nauwelijks. Wel zijn er particuliere bedrijven die snelle en langzamere busverbindingen aanbieden. Een auto huren is een goede optie. Huur, als u van de gebaande paden af gaat, een 4WD want het wegennet is middelmatig. Er wordt rechts gereden. Gek van schildpadden? Vijf verschillende soorten leggen

hun eieren op de stranden van Costa Rica. Wildwatervaren (kanoën en raften) is er helemaal hot. Op de grote rivieren Pacuare, Reventazón en Corobicí kunt u het hele jaar terecht; bij andere bent u afhankelijk van de waterstand. De vele mangrovebossen zijn uitstekend te verkennen per kayak of kano (op veel plaatsen te huur). Wat u zoal kunt spotten: fregatvogels, ijsvogels, krabben, waterslangen en wasbeertjes.

VvAA

Ledenreis

Foto: Franck guizion/hemis.Fr/hh

Autorondreis Pura Vida

te bereiken: na een boottocht over het intensblauwe Laguna de Arenal gaat het verder over een onverharde, hobbelige weg. Maar de beloning is groot, want Monteverde is sprookjesachtig mooi. Door de hoge ligging in de bergen van de Tilarán-keten hangen er vrijwel voortdurend wolkenflarden tussen de hoge bomen, wat voor een mystieke sfeer zorgt. De beste manier om daarvan te genieten is via een canopytour, waarbij je als Tarzan aan kabels en lianen door het nevelwoud zwaait en zwiert. Een onvergetelijke, adrenalineboostende ervaring voor mensen zonder hoogtevrees. Het laatste stuk roetsj je over een dal met een diepte van 100 meter. Magnifiek uitzicht In nationaal park Rincón de la Vieja, 75 km ten noordwesten van Monteverde, draait het weer om een vulkaan. Tijdens de 13 km lange wandeltocht naar de top van Rincón de la Vieja passeer je warmwaterbronnen, kokende modderpoelen en stoomuitstotende geisers. Het uitzicht vanaf de top is magnifiek: op heldere dagen kun je zelfs de Stille Oceaan in het westen en de Caribische Zee in het oosten zien. Voor cultuurliefhebbers is Costa Rica misschien niet de beste bestemming, want in tegenstelling tot Peru, Guatemala en Mexico zijn er nauwelijks sporen te vinden van de indianen die hier ooit leefden. Maar de overweldigende natuur compenseert deze lacune volledig. ‘Pura vida’ is de Costa Ricaanse manier om te zeggen dat het leven om van te genieten is. In een land als Costa Rica is dat makkelijk gezegd. <

Costa Rica is dé bestemming voor natuurliefhebbers. Bij boeking van deze autorondreis, die u langs de belangrijkste hoogtepunten van dit Midden-Amerikaanse land voert, kunt u kiezen uit Comfort of Deluxe accommodaties onderweg. Programma Dag 1: Dag om te acclimatiseren in San José. Dag 2: Per bus en boot naar Tortuguero N.P. (250 km). Dag 3: Dag in Tortuguero N.P. Dag 4: Per boot/bus terug. Hier staat de 4WD klaar waarmee u naar Sarapiqui rijdt (50 km). Dag 5: Langs koffieplantages en vulkanen naar Costa Rica’s bekendste vulkaan: Arenal (170 km). Dag 6: Dag voor verkenning Arenal. Dag 7: U rijdt verder naar Monteverde Cloud Forest (180 km). Dag 8: Dag om te genieten van Monteverde. Dag 9: Verder naar Tamarindo aan de NoordPacifische kust (175 km). Dag 10: Tamarindo. Dag 11: Tamarindo. Dag 12: Lange maar prachtige rit naar Manuel Antonio N.P. (300 km). Dag 13: Manuel Antonio N.P. Dag 14: U rijdt terug naar San José, waar u de huurauto weer inlevert (195 km). Dag 15: San José; einde rondreis/luchthaventransfer. Prijs p.p. (bij 2 pers.) De Comfort varieert, afhankelijk van de periode, van € 1225,- tot € 1425,-. Deluxe varieert van € 1550,tot € 1850,-. Inclusief 14 overnachtingen (12 o.b.v. logies/ontbijt; 2 o.b.v. volpension), luchthaventransfers, bus/bootvervoer van/ naar Tortuguero, excursies Tortuguero, 11 dagen autohuur (dag 4 t/m 14, Toyota RAV-4 of gelijkwaardig incl. onbeperkte kilometers en basisverzekering), wegenkaart en reishandboek. Exclusief O.a. vliegreis (informatie bij VvAA reisbureau), overige maaltijden, aanvullende autoverzekeringskosten (ca. USD 35 per dag) en toeslag evt. extra bestuurder, entreekosten nationale parken, overige excursies/ entreegelden, bemiddelingskosten (€ 25,- per boeking) en bijdrage Calamiteitenfonds Reizen (€ 2,50 per boeking).

Foto: Figaro photo/hh

Bijzonderheden Prijzen zijn geldig van 1 september t/m 30 april 2012. Prijzen buiten deze perioden op aanvraag. Reserveringen Voor uitgebreid programma, meer info en boekingen zie www.vvaareisbureau.nl of bel 030 247 48 97.

8 - 2011 65

FoTo: opT/j.p.remy

Brussel Brussel is niet de makkelijkste plek om te leren kennen. Je moet er beslist enige moeite voor doen, want de hoofdstad van België en Europa geeft zich niet zomaar bloot. Doorzetten loont en na vier bezoekjes in het afgelopen jaar denkt Bram van Schaik het een beetje, maar ook niet meer dan dat, te weten.

T

TeksT Bram van Schaik

erwijl we ontbijten in ons trendy hotel aan de Koningslaan, wijst mijn vrouw naar buiten. Op de vensterbank zit zanger David Thomas van de band Pere Ubu. Ik had dit hotel gekozen omdat het pal naast Le Botanique ligt, een bijzondere combinatie van monumentale botanische tuin, concertpodium, expositieruimte en restaurant. We zagen Pere Ubu optreden tijdens het jaarlijkse festival Les Nuits Botanique (veertig concerten in tien dagen in de maand mei) en ik gokte – met succes – dat de band zo’n hotel naast de deur wel kon waarderen. Thomas wil best praten en na een bijzondere ontmoeting beschouwt de fan in mij deze trip al als volkomen geslaagd. Tijd om na te genieten heb ik niet, we moeten snel naar het Belgisch Centrum van het Beeldverhaal (Stripmuseum), terwijl later op de dag het Hortamuseum

66 8 - 2011

(huis en atelier van architect Victor Horta) op het programma staat. De dag erna hebben we ingeruimd voor Autoworld en het Museum voor het Kostuum en de Kant, met tussendoor een verkorte wandeling langs een aantal van de beroemde stripmuren (de complete wandeltour duurt 2,5 uur). En dan op de terugreis nog even naar de Nationale Plantentuin. De vorige keren waren we aan dit alles niet toegekomen, maar het is echt verplichte kost. Niemand minder dan Prince Citytrips vormen een aangenaam tijdverdrijf maar hebben één nadeel: ze duren altijd te kort om een stad, zeker een metropool, écht te doorgronden. En hoe aantrekkelijk ook, het komt er lang niet altijd van dezelfde plek een tweede keer, laat staan vaker, te bezoeken. Brussel heeft in dat opzicht een kolossaal voordeel, want de enige metropool der Nederlanden ligt <

Le Botanique

Info & tips

Detail Grote markt

© yde Bouma FoTo: opT/ricardo de la riva

FoTo: opT/ricardo de la riva

Winterpret Vergeet de kerstmarkten bij de oosterburen. Met een reuzenrad op het St. Kathelijneplein, een

Brusselicious 2012, het fijnproeversjaar Van frietkotten tot sterrenrestaurants, iedereen die zich in Brussel ook maar enigszins met voedsel bezighoudt, doet in 2012 op een of andere wijze mee met Brusselicious. Themamaaltijden, eten als kunstobject en de terugkeer van wijnbeurs Mondial du Vin naar Brussel zijn slechts enkele blikvangers van het fijnproeversjaar. www.brusselicious.be

FoTo: opT/wBT/eike duBois

Brussel getekend Brussel Routes (Lonely Planet/Casterman) is een getekende stadsgids waarin tekenaar François Schuiten en auteur Christine Coste acht mooie wandelingen beschrijven. Laat u aan de hand van prachtige prenten meeslepen in de geschiedenis van onder meer het Justitiepaleis, de loop van de verdwenen rivier de Zenne en de Noord-Zuidverbinding.

ijsbaan op de Vismarkt en een grote kerstmarkt rond de Grote Markt en de Beurs, baadt Brussel van 25 november tot 1 januari in een magische, feeërieke sfeer.

FoTo: opT/j.l. FlÉmal

150 Jaar Victor Horta In 2011 wordt uitgebreid stilgestaan bij de 150ste geboortedag van Victor Horta, grondlegger van de art nouveau. Hij stamt weliswaar uit Gent, maar zijn nalatenschap is door

heel Brussel te zien. www.horta2011.be

FoTo: opT/ricardo de la riva

Brussel is het hele jaar door de moeite waard. Met de auto vanuit Utrecht duurt de reis twee uur. De snelste treinreis van Utrecht Centraal naar Brussel Centraal is met de Thalys en duurt 2 uur en 19 minuten. Handig: de Brussels Card (24, 48 of 72 uur), die gratis toegang biedt tot veel musea en waarmee u onbeperkt kunt reizen met metro, tram en bus. www.belgie-toerisme.nl

8 - 2011 67

VvAA

ledenreis

Bruisend Brussel (3-daags arrangement) In samenwerking met Holland International stelde VvAA reisbureau een stedentrip samen met verblijf in het prachtige vijfsterren Sofitel Brussels Le Louise nabij de prestigieuze Avenue Louise (Louizalaan).

Eerlijk gezegd zijn we er nog maar kort achter hoe leuk Brussel is <

‘om de hoek’. Je reist er makkelijk heen en krijgt zo spelenderwijs de stad steeds beter in de vingers. Brussel verrast, elke keer gebeurt er wel iets onverwachts. Afgelopen mei vielen we midden in Gay Pride, een uitbundige parade die bij gebrek aan water (de Brusselaren zijn ooit zo onverstandig geweest het riviertje de Zenne te overkappen) door de belangrijkste straten in het centrum voert. Eerder liepen we volkomen onverwacht tegen onze lang gezochte eethoek aan, en afgelopen november nog konden we, na een concert in poptempel Ancienne Belgique, even verderop bij het Viage Casino zomaar aanschuiven voor een onaangekondigde ‘preparty’ van niemand minder dan Prince. Eerlijk gezegd zijn we er nog maar kort achter hoe leuk Brussel is. Vroeger, als jong gezin, reden we er altijd met een boog omheen, op weg naar het zonnige zuiden. ‘Oh, wat groot’ en ‘kijk, het Atomium’, riepen de kinderen, maar voor ons was dat geen aanleiding om op een geschikt moment en zonder die kinderen eens wat veldwerk te verrichten in die voor laaglandse begrippen inderdaad erg grote stad (19 deelgemeenten vormen samen het Hoofdstedelijk Gewest Brussel met ruim 1,1 miljoen inwoners). Hooguit eendaagse trips, waarbij we ons enkel focusten op het doel van ons bezoek, zonder oog te hebben voor de context. We stoorden ons zelfs aan het chaotische stratenplan en die vaak onbegrijpelijke tweetaligheid met Franse en Nederlandse namen die op de ene kaart wel en de andere weer niet waren te vinden. We zijn niet de enigen die zo’n eerste keer moeite hadden met de stad.

68 8 - 2011

Een bevriend Nederlands stel overnachtte onlangs, in afwachting van een vlucht naar Amerika, in de Brusselse Marollenwijk. Een prachtplek boordevol historie, maar ze hadden geen idee waar ze zich bevonden en beperkten zich tot wat rondstruinen langs de vele vintagewinkeltjes en brasseriën. Hadden ze zich enigszins verdiept, zoals wij na één matig voorbereid tripje uiteindelijk ook zijn gaan doen, dan waren ze beslist bij én in het laat 19de-eeuwse Justitiepaleis gaan kijken, een toch niet te missen kolos waarvoor ooit een deel van de Marollen met de grond is gelijkgemaakt. En wilden ze echt iets geks doen, dan waren ze naar het art-decozwembad aan het Vossenplein gegaan. Geen frivool spetterparadijs, maar een op driehoog gelegen 25-meterbad waar je wordt geacht braaf baantjes te trekken. De beloning: een weergaloos uitzicht via een zwembadbrede glazen pui. Altijd prijs Een plausibele reden om voor enkele dagen naar het zuiden af te zakken en je onder te dompelen in een compleet andere wereld is zo gevonden. Architectuur en musea; exposities; evenementen; concerten in alle genres, van grote zalen tot kleine kroegen; een overvloed aan horeca, en eindeloos winkelplezier, niet alleen in Brussel stad, maar ook op verrassende locaties in deelgemeentes als St. Gilles of het door de Louizalaan – als ‘de PC’ van Brussel al een attractie op zich – in tweeën gehakte Elsene. Maar gewoon dwalen kan ook, natuurlijk via die beroemde Grote Markt, en maar zien waar je daarna terechtkomt. In Brussel is het altijd prijs. <

Hotel Het in 2008 volledig gerenoveerde vijfsterren Sofitel Brussels Le Louise bevindt zich aan de exclusieve Avenue de la Toison d'Or (Guldenvlieslaan). Een prima plek voor een kennismaking met de vele bezienswaardigheden van Brussel, en ideaal gelegen voor het betere shoppen, want u vindt er tal van luxeboetieks. Metrostation Louise bevindt zich op ca. 100 meter afstand.

Het hotel beschikt over o.a. een gloednieuw fitnesscenter, tuinterras (het grootste van Brussel met een oppervlakte van maar liefst 270 m², waar u in de zomer heerlijk kunt ontbijten), ontbijtrestaurant en trendy bar/ restaurant Crystal Lounge, waar chef Tjaco van Eijken de scepter zwaait. De kamers zijn stijlvol ingericht en voorzien van flatscreen-tv, koffie-/theezetfaciliteiten, laptopkluis, minibar en gratis internet. Prijs € 169,- p.p. o.b.v. eigen vervoer; € 229,- p.p. inclusief 2de klasse treinretour. Inclusief Twee overnachtingen met uitgebreid ontbijtbuffet, 1 x 3-gangendiner (exclusief drankjes), welkomstdrankje in de Crystal Lounge. Gratis gegarandeerde upgrade naar een superior kamer. Exclusief Reserveringskosten € 15,- per boeking; Calamiteitenfonds € 2,50 per boeking. Openbare parkeergarage in de buurt van het hotel (ca. € 25,- per dag). Bijzonderheden Aankomst: vrijdag en zaterdag. Dit arrangement is geldig t/m 31 maart 2012. Reserveringen Zie www.vvaareisbureau.nl of bel 030 247 45 60.

Reizen

Joris van Drooge

Vrije tijd

Joris van Drooge is reisjournalist.

Boek vol charmeadressen Vorige maand verscheen de nieuwste gids van Michelin: De mooiste chambres d’hôtes in Frankrijk Frankrijk. Op 14 regiokaarten staan alle adressen afgebeeld, zodat je in één oogopslag ziet waar de door Michelininspecteurs goedgekeurde adressen zich bevinden. Paperback, € 19,99, Terra Lannoo.

Antitekensokken Kinderen lopen vaak meer risico op tekenbeten dan volwassenen. Care Plus heeft daarom Bugsox For Kids; geïmpregneerde, naadloze kinderkousen die teken (en muggen) op afstand houden. In de maten 27 t/m 35. Twee paar € 17,95. Te koop bij buitensportzaken. www.careplusshop.eu

One Night Stand Geen gezeul meer met losse slaapzakken en -matjes voor een korte logeerpartij: Vaude introduceert de alles-in-één One Night Stand, die je alleen maar hoeft uit te rollen waarna de mat zich met lucht vult. Verkrijgbaar in drie varianten, met verschillende matdiktes en slaapzakvullingen. In alle gevallen is het opgerolde pakket niet groter dan 75 x 25 cm; de ‘uitgerolde’ afmetingen zijn 67 x 200 cm. Prijzen lopen uiteen van € 100,- voor de basic, tot € 300,voor een deluxe donsuitvoering. www.vaude.nl

Kort • KLM gaat vanaf 1 november, na een periode van twaalf jaar, weer vliegen (3 x p/w) tussen Amsterdam en Rio de Janeiro. • Nog t/m 24 augustus vaart de Eilandhopper, een lijndienst die wordt uitgevoerd door twee meer dan honderd jaar

oude zeilschepen, tussen Amsterdam, Enkhuizen, Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland, Schiermonnikoog en Lauwersoog. www. eilandhopper.nl. • Er is een nieuwe, herziene druk uit van de fietsgids Ronde van Nederland, waarin Landelijke Fietsroutes (LF-routes) aaneen wor-

den geregen. De 1300 km lange route voert zo veel mogelijk langs de grenzen, € 16,95. www. nederlandfietsland.nl.

Soloreizen Het ergst van alleen reizen zijn de diners. Een vol restaurant betreden, begeleid worden naar het allerslechtste tafeltje en ondertussen je beste ik-ben-heus-niet-zielig-gezicht opzetten. Tijdens het bestuderen van de menukaart voel je die priemende blikken: ‘Gezellig hoor, uit eten in je eentje’. De avond tracht je door te komen met tijdschriften en praatjes met empathische obers. En gelukkig is er tegenwoordig de internettende smartphone, het godsgeschenk voor de eenzame reiziger. Zelf reis ik beroepshalve regelmatig alleen en ken dus het klappen van de zweep. Klopt het dat eenpersoonskamers vaak tegenvallen? Vrijwel per definitie. Zo verbleef ik in het chique skioord Lech (of all places!) ooit in een letterlijk tot hotelkamer getransformeerde bezemkast. Het eenpersoonsbed – modelletje tienerkamer – lag half onder een trap, zodat ik elke ochtend werd gewekt door het

Gelukkig is er de internettende smartphone gestommel van vroege ontbijtgasten. Het toilet zat op de gang en ik mocht douchen in – jawel – de saunakelder. Dan begin je te snappen waarom een groeiend aantal reisorganisaties alleengaande reizigers lokt met verblijf in ‘normale’ kamers. Toch zijn er ook voordelen. Zo heeft de solist een veel grotere kans op een goede stoel in het vliegtuig, om maar iets te noemen. Sowieso beweeg je je veel sneller en kun je natuurlijk precies doen waar je zelf zin in hebt. Niet voor niets struikel je in bijvoorbeeld Zuid-Oost Azië over de rondtrekkende eenmansgezelschappen, die het vaak maandenlang uithouden met zichzelf. Wegen die plussen op tegen de minnen? Ik vind van niet. Uiteindelijk draait reizen toch om het delen van beleving. Juist dat aspect ontbreekt vrijwel geheel voor de soloreiziger.

Nu op www.artsenauto.nl/reizen Tien tips voor soloreizigers.

8 - 2011 69

Onderweg weg naar Zuidelijk Afrika

VvAA

Reizen

Savannes, woestijn, natuurparken, hoge bergketens en een adembenemende kustlijn kenmerken Zuidelijk Afrika. Opvallend is dat dit deel van het Afrikaanse continent, waar de seizoenen omgekeerd zijn aan die van ons, veel herhalingsbezoekers kent. In deze reisaflevering daarom reisaanbiedingen naar Zuid-Afrika en Namibië. Maar er is ook aandacht voor andere mooie reizen, zoals een rondreis door Brazilië en een cruise door het Panamakanaal.

70 8 - 2011

Toeren door Zuid-Afrika Na een halve dag vliegen in een totaal andere – maar toch westerse – wereld terechtkomen. Dat gebeurt bij een reis naar Zuid-Afrika. In een overwegend moderne setting tref je tegelijkertijd die typische, unieke sfeer van Afrika. Dit gaat vooral op voor het noordoostelijke deel van het land, dat als belangrijkste attracties tal van wildparken heeft waar vanuit de fraaiste lodges safari’s worden gemaakt. Maar ook de zuidelijke Kaapprovincie biedt – naast het bruisende Kaapstad aan de voet van de Tafelberg, de wijngebieden en ruige kustlandschappen – mogelijkheden voor het spotten van dieren en vogels in het (malariavrije) Addo Elephant Park. Een 1500 km2 groot park dat, de naam zegt het al, voornamelijk om olifanten draait maar dat ook een zeereservaat omvat. VvAA reisbureau biedt twee autorondreizen in bovengenoemde delen van het land. De reis Diamant van het zuiden is een 12-daagse autorondreis die begint in Kaapstad en eindigt in Port Elizabeth. Het hierboven genoemde Addo Park,

maar ook de beroemde kustlandschappen van de Tuinroute en het wijngebied rondom Stellenbosch zijn in de route opgenomen. Magic North is een 14-daagse autorondreis vanuit Johannesburg. Kiest u voor dit arrangement, dan maakt u onder meer kennis met de Soutpansbergen, diverse wildparken (waaronder een reservaat in het koninkrijkje Swaziland) en de uitgestrekte witte stranden langs de oostkust. Deze reis heeft Richards Bay als eindpunt. Prijs vanaf € 1650,- p.p. (Diamant van het zuiden) en vanaf € 1795,- p.p. (Magic North). Inclusief o.a. overnachtingen met ontbijt en diverse overige maaltijden, safari’s, wegenatlas en reishandboek. Exclusief vliegreis en autohuur. Bijzonderheden beide rondreizen kunnen desgewenst ingekort of uitgebreid worden. Verder is het mogelijk de reizen te combineren tot één grote reis. VvAA reisbureau adviseert u graag, ook over de (niet inbegrepen) vliegreis en autohuur. Op www.vvaareisbureau.nl vindt u een gedetailleerde specificatie per reis.

Mijn favoriet Op ontdekking door Namibië Wie enthousiast is over Zuid-Afrika, heeft vaak als volgende bestemming op het ‘reisverlanglijstje’ Namibië staan. Ook voor veel Zuid-Afrikanen is Namibië een geliefde vakantiebestemming: dit land is immers nóg ‘leger’, weidser en ruiger dan Zuid-Afrika. VvAA reisbureau selecteerde, voor iedereen die deze bijzondere bestemming een keer gezien wil hebben én er niet tegenop ziet flink wat kilometers te maken, een 17-daagse reis die u laat kennismaken met de belangrijkste highlights: o.a. de Kalahari-woestijn, Fish River Canyon, de beroemde rode zandduinen van Sossusvlei, het aan de kust gelegen Swakopmund, Damaraland en het enorme wildpark Etosha. Via het Waterberg Plateau Park rijdt u weer terug naar de hoofdstad Windhoek, het beginen eindpunt van deze reis. Prijs p.p. (bij 2 pers.) vanaf € 1580,(Comfort accommodaties) en vanaf € 2375,- (Deluxe accommodaties). Inclusief o.a. 16 overnachtingen, diverse maaltijden, wegenkaart en reishandboek. Exclusief o.a. vliegreis en autohuur.

VvAA Top-5

Favoriete bestemmingen 1. Zuid-Afrika 2. Namibië 3. Botswana 4. Zambia 5. Malawi

Ik heb diverse Afrikaanse landen bezocht, maar geen land heeft zo’n diepe indruk op me gemaakt als Namibië. Het is het land van de desolate landschappen, eindeloze vergezichten en onwaarschijnlijk natuurschoon. Woestijnlandschappen worden er afgewisseld door savannes, berggebieden en kustlandschappen. Ik voelde me echt een avonturier toen ik met een huurauto door Etosha National Park reed. Gegarandeerd dat je hier oog in oog komt te staan met leeuwen, olifanten, giraffen en neushoorns. Tegen de schemering zoekt het Afrikaanse wild de ‘waterholes’ op en is het Afrikaanse plaatje compleet. In mei dit jaar bezocht ik Namibië met een 4WD met daktent. Reizen op deze manier maakt dat je nog meer één bent met de natuur. ’s Avonds zit je rond het kampvuur te luisteren naar alle bush-geluiden en hoop je maar dat de olifanten en nijlpaarden op afstand blijven… Corine Merkus VvAA reisbureau

Hotelovernachting via Booking.com Wist u dat u via VvAA reisbureau ook uw hotelovernachting kunt boeken bij het bekende Booking.com? Op www.vvaareisbureau.nl kunt u online onder ‘hotels’ zoeken in het uitgebreide aanbod van maar liefst 135 duizend (!) hotels, waar ook ter wereld. Om de reservering definitief te plaatsen, gebruikt u uw creditcard ter garantie, maar u betaalt pas ter plaatse. Er gelden geen reserveringskosten en vaak zelfs ook geen annuleringskosten (zie de voorwaarden van het hotel). Kortom: ideaal voor zowel uw vakantie als voor zakelijke doeleinden.

Voor meer informatie en boekingen, zie www.vvaareisbureau.nl of bel

8 - 2011 71

Onderweg weg

VvAA

Reizen

Voor alle reizen op deze pagina’s gelden bemiddelingskosten en boekingsvoorwaarden. Zie voor meer informatie www.vvaareisbureau.nl of bel 030 247 48 97.

[Gids uitgelicht]

Club Med

Brazilië begeleid Brazilië, het grootste land van Zuid-Amerika (240 x Nederland), is een bestemming waar de meeste toeristen niet zo snel op eigen houtje naartoe durven te gaan, maar waar velen – vooral natuurliefhebbers – waarschijnlijk graag eens een kijkje willen nemen. Voor diegenen brengt VvAA reisbureau de 15-daagse rondreis Highlights of Brazil onder de aandacht. Bij deze reis kunt u kiezen tussen reizen in (internationaal) groepsverband of op privébasis, dat wil zeggen dat u tijdens transfers en excursies reist in een auto of minibusje (al naar gelang de grootte van het gezelschap) met privéchauffeur en -gids. De route voert langs dé hoogtepunten, die iedere Braziliëganger gezien moet hebben, zoals Rio de Janeiro, de Iguaçuwatervallen (die u trouwens ook vanaf de Argentijnse kant bezichtigt), de moderne hoofdstad Brasília, de oude koloniale stad Salvador de Bahia en natuurlijk het Amazonegebied. De kennismaking sluit u af met een paar dagen strand. Prijs vanaf € 1938,- p.p. (bij 4 pers.). Inclusief o.a. rondreis en transfers, excursies plus entrees, 14 hotelovernachtingen met ontbijt en diverse andere maaltijden. Exclusief de vluchten (intercontinentaal en binnenlands). Vertrek is dagelijks mogelijk (m.u.v. do en vrij).

72 8 - 2011

winterzon & -sport Vaste Club Med-klanten valt het misschien meteen op: de nieuwe winter 2011 - 2012 brochure is vernieuwd, waardoor het nog makkelijker zoeken is naar een Clubdorp dat het beste aansluit bij uw individuele wensen. Ideaal van een wintersportvakantie bij Club Med is dat deze op zondag begint, dus minder of geen files en nog even een zaterdag om rustig te pakken en de reis voor te bereiden. Ook voor wie zon prefereert boven sneeuw, biedt Club Med voldoende mogelijkheden, zoals het gloednieuwe Club Med Sinai Bay in Egypte, met kinderclubs voor baby’s, kleuters én tieners. Op verzoek stuurt VvAA reisbureau u de brochure gratis toe: 030 247 48 97 of www.vvaareisbureau.nl.

Mille Miglia-route Het is helaas maar voor weinigen weggelegd, het rijden van de Mille Miglia, de legendarische ‘straatrace’ van Brescia naar Rome en terug. Goed nieuws voor wie niet tot de happy few behoort: met deze VvAA fly drive kunt u, aan de hand van de verschillende overnachtingen op de route, zelf (een deel van) de Mille Miglia rijden. De eerste nacht verblijft u in Rome. Daarna overnacht u in Florence, Reggio Emilia, Brescia, Bologna en Spoleto, waarna u op dag 7 terugkeert in Rome. Vanzelfsprekend rijdt u de route geheel in Italiaanse stijl: de huurauto die is inbegrepen bij het arrangement is namelijk een Fiat 500. Prijs van € 624,- tot € 655,- p.p. (afhankelijk van vertrekdatum, exclusief klassentoeslagen). Inclusief o.a. vliegreis A’dam - Rome v.v. per KLM, luchthavenbelastingen, 7 etmalen autohuur (voor een Fiat 500 cabrio betaalt u € 270,- p.p. extra), 7 overnachtingen in 3- en 4-sterrenhotels met ontbijt en een Umbrisch 3-gangendiner in Spoleto. Natuurlijk kunt u uw Mille-rondreis verlengen in Rome (prijzen op aanvraag). Het uitgebreide programma en aanvullende informatie vindt u op www. vvaareisbureau.nl. In samenwerking met Holland International.

Toscane & Côte d'Azur Geniet van glooiende heuvellandschappen met cipressen, wijngaarden en olijfbomen en ontdek Toscane, één van de mooiste regio’s van Italië. Tijdens deze reis verblijft u een week in een hotel in het plaatsje San Baronto in het hart van Toscane; een ideale uitvalsbasis voor bezoeken aan Florence, San Gimignano, Lucca en Pisa. Hierna rijdt u naar de Côte d’Azur, waar in Cannes een volgend hotel voor u is gereserveerd. Hiervandaan kunt u de Zuid-Franse kust en het fraaie achterland verkennen. Beide hotels hebben drie sterren. De aanbieding is o.b.v. eigen vervoer. Prijs vanaf € 449,- p.p. Aankomst dagelijks t/m 31 oktober. Inclusief 7 nachten in Hotel Bella Vista in San Baronto (logies en ontbijt) en 6 nachten in Hotel des Orangers in Cannes (logies en ontbijt). Exclusief Calamiteitenfonds (€ 2,50), bemiddelingskosten en toeristenbelasting. In samenwerking met Oad Reizen.

Met de HAL door het Panamakanaal Sommige cruisetrajecten spreken meer tot de verbeelding dan andere. Zoals die door het ruim 80 km lange en 70 tot 300 meter brede Panamakanaal, een route die hoogtepunten van zowel de Midden-Amerikaanse westkust (Mexico, Guatemala, Nicaragua en Costa Rica) als het Caribisch gebied aaneenrijgt. De Holland America Line (HAL) vertrekt op 5 december met het ms. Amsterdam vanuit Los Angeles voor een tweeweekse Panamacruise die op 20 december eindigt in Fort Lauderdale (Florida). Via VvAA reisbureau kunt u al vanaf € 1114,- p.p. een hut reserveren. Verzorging aan boord is op basis van volpension; de vliegreis en excursies zijn niet inbegrepen.

Voor meer informatie en boekingen, zie www.vvaareisbureau.nl of bel (030) 247 48 97

8 - 2011 73

Welkom bij VvAA Samen met meer dan 100.000 collega’s bent u lid van de Vereniging VvAA. Op haar beurt is de Vereniging enig aandeelhouder van VvAA groep bv. Samen vormen wij ‘VvAA’: een ledenorganisatie die kennis, zekerheid en service biedt aan (para)medici, studenten en zorginstellingen. Elke maand belichten wij een belangrijk aspect van onze dienstverlening. Deze keer vertelt Arie Kreule, hoofd juridische dienstverlening bij VvAA, over het Juridisch abonnement.

Over… het Juridisch abonnement

Alle relevante wet- en regelgeving Om welke vragen gaat het zoal? Kreule licht toe: “Over contracten leven veel vragen. Zoals: wat is voor onze assistent een logische en verstandige contractvorm na bijvoorbeeld een halfjaarcontract?” Vrije prijsvorming en mededinging is ook een actueel voorbeeld. “Ik kan me heel goed voorstellen dat een aantal tandartsen de koppen bij elkaar steekt en de prijzen op elkaar wil afstemmen. Met zo’n vraag kun je ons bellen. Ons antwoord zou dan zijn dat de Mededingingswet zegt dat het mag wanneer het aantal partijen en hun gezamenlijke omzet beperkt is.” Over de meest geschikte rechtsvorm worden ook altijd veel vragen gesteld. Kreule: “Zeker nu de nieuwe financieringsregels de vrijgevestigde specialisten dwingen zich binnen het ziekenhuis te

74 8 - 2011

Foto: nout steenkamp/Fmax

“Voor veel juridische vragen is een compleet adviestraject niet nodig, die beantwoorden we gewoon aan de telefoon. Wie bij VvAA het Juridisch abonnement afsluit, kan onbeperkt bellen over zaken die de beroepsuitoefening betreffen en krijgt direct een jurist aan de lijn.” Als voorman van VvAA juridische dienstverlening weet Arie Kreule welke vragen leden stellen. En hij weet als geen ander over welke juridische kennis de medewerkers van VvAA beschikken. Het abonnement is een laagdrempelige manier om vraag en aanbod te verbinden en leden snel verder te helpen.

organiseren.” Kreule vertelt dat bij elk antwoord altijd eerst naar de aard van de samenwerking en de doelen wordt gekeken en dan pas naar de vorm. Aansprakelijkheid is nog zo’n onderwerp. Kreule: “Stel dat je een vennootschap onder firma bent aangegaan, hoe zit het dan met de aansprakelijkheid? Onze juristen vertellen dan dat de vennoten hoofdelijk aansprakelijk zijn maar dat je daar wel wat tegen kunt doen. Kortom: met een abonnement kunnen leden, maar ook instellingen op alle juridische terreinen een beroep doen op onze kennis. Wij kennen alle wet- en regelgeving die voor zorgprofessionals relevant is en volgen nauwlettend de jurisprudentie. Dat levert antwoorden op die de beller direct verder helpen.”

Kosten Het Juridisch abonnement kost per jaar € 95,- voor individuele leden en € 295,- voor kleine instellingen zoals zbc’s of samenwerkingsverbanden en groepspraktijken. Abonnees kunnen zo vaak gebruikmaken van de (beroepsgerelateerde) kennis van de juridische specialisten van VvAA als zij willen. Gaat het om een kwestie die niet met een telefonisch antwoord is af te handelen, dan gaan Arie Kreule en zijn collega’s aan de slag tegen een gereduceerd uurtarief. Houders van het abonnement betalen een uurtarief van € 145,(voor individuele leden, het normale tarief varieert van € 170,- tot € 195,-) of € 165,(voor kleine instellingen en samenwerkingsverbanden). Sluit u nu een abonnement af, dan is het dit jaar gratis. Meer informatie vindt u op www.vvaa.nl/juridischabonnement. (Alle genoemde bedragen zijn exclusief btw.)

Wat heeft u met VvAA? Met meer dan 100.000 leden is VvAA met recht een ledenorganisatie in het hart van de gezondheidszorg. Maar wie zijn onze leden? En wat is hun relatie met VvAA? Elke maand spreken we daarover met een van hen.

nog een coöperatieve vereniging met losse maatschappen en het lumpsumsysteem was net ingevoerd. Hij heeft ons toen geadviseerd in een kwestie over een onderlinge verrekening. Ik vind zo’n lange relatie erg prettig. In de medische wereld heb je natuurlijk niet alleen specifieke regels, maar ook bepaalde normen

“Precies weten wat er speelt” en waarden. Ik heb er een hekel aan als je om de zoveel tijd een andere medewerker aan de lijn krijgt die je dossier van een scherm opleest. Dat is het mooie van de juridische afdeling van VvAA, daar kennen ze mijn historie. Momenteel hebben we een bezwaar lopen bij de NZa tegen de tariefkortingen. Arie heeft hiervoor het bezwaarschrift geschreven en hij vertegenwoordigt ons. Toen we naar de hoorzitting gingen, heeft hij ons gereden. Hoe betrokken wil je een juridisch adviseur hebben? Haha!”

Als u wilt reageren het is voor ons belangrijk om te weten wat u van onze dienstverlening vindt. Wij zijn dan ook geïnteresseerd in uw reactie, positief en negatief. uw contactpersoon is het eerste aanspreekpunt voor uw reactie of uw klacht. mocht dat contact in uw beleving niet leiden tot een afdoende antwoord of een oplossing, dan kunt u schriftelijk een klacht indienen bij de hoofddirectie van Vvaa groep. dat kan per post – het adres vindt u hiernaast – of via een mail naar

Foto: de beeldredaktie: medea huisman

“Per 1 januari 2012 wordt onze maatschap een vennootschap. Nederland is het enige land met maatschappen, en door Europese regelgeving zullen deze verdwijnen. Als bestuurslid van de stafmaatschap van het Deventer Ziekenhuis ben ik direct betrokken bij het vernieuwen van het maatschapscontract. Dat is meer dan een paar regeltjes uitzoeken, want er komt veel specifieke kennis bij kijken. Ik hecht dan ook grote waarde aan een adviseur die volledig op de hoogte en bekend is met wat er in onze maatschap speelt. Wat dat betreft verloopt de samenwerking met Arie Kreule, onze adviseur van VvAA, heel soepel. Als ik hem bel of mail krijg ik in no time advies, vaak al binnen één dag. Hij heeft ook een presentatie in de maatschapvergadering gegeven. Daarin werd ons duidelijk welke gevolgen de wijzigingen voor ons hebben, wat we nog moeten regelen en hoe het zit met hoofdelijke aansprakelijkheid. Ik werk al sinds 1994 samen met Arie en zijn team. We waren toen

Naam André Geurts Beroep anesthesioloog in het Deventer Ziekenhuis Woonplaats Olst Klant bij VvAA sinds 1994

Zo bereikt u ons [email protected]. onze klachtenfunctionaris zorgt voor een zorgvuldige en tijdige behandeling van uw klacht. als lid kunt u ook een klacht of een vraag voorleggen aan het bestuur van de Vereniging Vvaa. het mailadres is [email protected]. ook kunt u zich wenden tot reguliere klachteninstituten of, als u er in overleg met ons niet uitkomt, de gang naar de rechter maken.

per telefoon per e-mail per post bezoekadres route

030 247 47 89 [email protected] Postbus 8153, 3503 RD Utrecht Orteliuslaan 750, 3528 BB Utrecht bus 29 brengt u vanaf Utrecht CS in tien minuten naar ons kantoor; de route per auto vindt u op www.vvaa.nl/contact. meer informatie www.vvaa.nl

8 - 2011 75

VvAA

Nieuws

Samenstelling: VvAA groep

Basiszorg hoeft niet dichter bij huis Patiënten, consumenten en zorgprofessionals zijn tevreden over de toegankelijkheid van de basiszorg in Nederland. De zorg dichter bij huis aanbieden, zoals minister Edith Schippers van VWS wil, maakt die juist duurder, zo verwacht men. Dat blijkt uit de tweede reeks uitkomsten van het VvAA trendonderzoek, waaraan deze keer naast zorgverleners ook patiënten en consumenten deelnamen. Zowel bij zorgprofessionals, patiënten als consumenten is er geen behoefte aan een stevige comeback van de basis­ zorg in de buurt. Zorgverleners uit de eerste en tweede lijn beoordelen de kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg met respectievelijk een 7,4 en een 7,2 als rapportcijfer. Patiënten en con­ sumenten komen met lagere rapport­ cijfers, maar beoordelen de kwaliteit en toegankelijkheid nog altijd als ruim voldoende (respectievelijk: 6,5 en 6,3). Tegen de achtergrond van de plan­ nen van de minister, is het opmerke­ lijk dat alle ondervraagde groepen pes­ simistisch zijn over de ontwikkeling van toegankelijkheid van basiszorg in de komende periode. De helft van de eerstelijns­ en bijna tweederde van de tweedelijnszorgverleners, verwacht een verslechtering van die toeganke­ lijkheid. Ook patiënten (48 procent) en consumenten (40 procent) zijn daar somber over. Aan de respondenten is niet gevraagd waarom men deze

verwachting heeft, maar de onderzoe­ kers vermoeden dat aangekondigde bezuinigingen aan het pessimistische toekomstbeeld ten grondslag liggen. Hoewel minister Schippers haar zorg­om­de­hoek­plannen ook en vooral inzet om de bekostiging van de gezondheidszorg te borgen, verwach­ ten de respondenten juist hogere kos­ ten als de plannen doorgang vinden. Patiënten (67 procent) en consumen­ ten (74 procent) zijn er banger voor dan zorgprofessionals, maar opval­ lend genoeg is van laatstgenoemde groep toch de helft dezelfde mening toegedaan. Onder zorgprofessionals bestaat daarnaast ook inhoudelijk weerstand tegen de plannen van de minister. Vooral taakdelegatie ligt gevoelig. Bijna de helft van de ondervraagden uit het veld staat ronduit negatief tegenover verdergaande taakdifferentiatie en een meerderheid verwacht een negatieve impact ervan op de kwaliteit van zorg.

Sollicitatietraining VvAA organiseert een sollicitatietraining voor leden. Op 22 september kunnen kandidaat-sollicitanten terecht bij VvAA voor een levendige sollicitatietraining met veel tips en praktische adviezen. Van de voorbereiding en de brief tot het voeren van een gesprek: het komt allemaal aan bod. Samen met een acteur wordt er ruimschoots geoefend aan de hand van echte gesprekken en situaties. “Er is maar één kans om u te kwalificeren voor die droombaan”, aldus de trainers. “Het voeren van een sollicitatiegesprek is een vaardigheid op zichzelf. Een goede voorbereiding is dan ook essentieel. Gelukkig is solliciteren te leren.” Deelnemers aan de training krijgen het boekje Solliciteren, uitgegeven door VvAA. Inschrijven en meer informatie: www.vvaa.nl/opleidingen.

FOTO: MARIEKE VAN DER VELDEN

The African Experience: meisjes voor meisjes

76 8 - 2011

Meisjes voor meisjes. Daar draaide het om tijdens The African Experience, een groot evenement in Amsterdam RAI op 25 juni. Meisjes vormen in Afrika een kwetsbare groep. Ze worden vaak blootgesteld aan ongezonde of zelfs gevaarlijke omstandigheden en tradities. Tegelijkertijd zijn ze niet in staat om hun stem te laten horen en hun situatie te verbeteren. AMREF Flying Doctors helpt deze meisjes het heft in eigen hand te nemen, zodat ze

de zorg krijgen die ze nodig hebben en hun gezondheid kunnen verbeteren. VvAA nam deel aan het benefietdiner tijdens deze avond. Jacqueline Lampe, directeur van AMREF Flying Doctors Nederland, nam een cheque van € 160.450,- in ontvangst. De avond werd opgeluisterd met optredens van onder andere Leonie Jansen, Masai-zangeressen Neema Ntalel en Manou Gallo, en AMREFambassadeur Giovanca Ostiana.

Grensverleggend leiderschapsprogramma in India

Ontdek de leider in uzelf Vakmanschap en leiderschap hebben alles met elkaar te maken. De vraag is hoe leiderschap te ontwikkelen. VvAA en Better Future, een trainings- en coachingsbureau gericht op duurzame leiderschaps- en organisatieontwikkeling, maakten hierover een grensverleggend programma. Deelnemers reizen naar India om daar op zoek te gaan naar eigen kwaliteiten. Leiderschapslessen in India: een levensechte ervaring VvAA heeft samen met Better Future een uniek leiderschapsprogramma ontwik­ keld, specifiek voor ondernemende huisartsen, medisch specialisten en para­ medici. Een levensechte ervaring waarin de deelnemers letterlijk en figuurlijk hun eigen grenzen verleggen. In India loopt medische zorg uiteen van topklinische zorg in ziekenhuizen tot zorg in sloppenwijken met minimale

middelen. De instellingen met en voor wie in dit programma wordt gewerkt, zijn aan beide uiteinden van dit spectrum actief. Deze confrontatie met uitersten zet bestaande referentiekaders op losse schroeven en biedt nieuwe perspectieven. Wat voor de deelnemers in Nederland vanzelfsprekend lijkt, is dat ineens niet meer. Dat vraagt om het vermogen te schakelen, zowel wat betreft (werk)om­ geving, als het soort medische vraagstuk­ ken én de voorhanden zijnde middelen.

Een innerlijke confrontatie is onontkoom­ baar. Daarbij komen vragen naar boven als: hoe werk ik samen in een context waarin alles onbekend is? Wat er gaat gebeuren Met een groep Indiase vakgenoten die zijn verbonden aan medische instellingen in de omgeving van Bangalore, werken de deelnemers een week intensief samen aan leiderschapsvraagstukken. Vraagstuk­ ken die voor hen actueel zijn en waarvan verbetering hen helpt om hun medische werk beter uit te kunnen voeren. Deze andere cultuur maakt versneld duidelijk wat de leiderschapskwaliteiten van de deelnemers zijn en wat daarin effectiever kan. De opzet van het program­ ma biedt de gelegenheid om direct iets te doen met die inzichten.

Inschrijven • Na aanmelding volgt een kennismakingsgesprek met de professionals van Better Future. • Het programma start met een tweedaagse sessie: u maakt kennis met uw collegadeelnemers en werkt aan uw leiderschapsontwikkeling. • Tijdens de zeven dagen in India werkt u samen met

Indiase artsen, bezoekt u projecten en zorginstellingen, en werkt u aan praktijkvragen. • Terug in Nederland vindt opnieuw een eendaagse sessie plaats. Hierin vertaalt u de opgedane inzichten door naar uw dagelijkse praktijk. • Met uw investering betaalt u niet alleen uw reis naar India,

accommodatie en maaltijden, u maakt ook mogelijk dat een Indiase zorgprofessional tegelijk met u dit programma volgt.

Aanmelden en informatie: www.vvaareisbureau.nl/ studiereizen. Mailen kan ook: [email protected].

Kijk voor de kosten op www. vvaareisbureau.nl/studiereizen. Voor zelfstandig werkende (para)medici is belastingaftrek mogelijk.

Het programma loopt van 20 t/m 27 november 2011. Bij veel interesse is een tweede reis gepland van 15 t/m 22 april 2012.

8 - 2011 77

VvAA

Nieuws

Samenstelling: VvAA groep

Alles-in-ééndiensten voor collectieven VvAA heeft een gecombineerde rechtsbijstand- en aansprakelijkheidsverzekering voor huisartsenmaatschappen en -coöperaties. De verzekering is ontwikkeld vanuit de – vaak ingewikkelde – organisatorische praktijkvoering. Door de combinatie van de twee verzekeringen sluiten de dekkingen goed op elkaar aan en wordt een complete dekking geboden voor de hele coöperatie of maatschap. Omdat alles in één keer geregeld wordt, ongeacht welke huisarts de zorg heeft verleend, valt veel organisatie binnen samenwerkingsverbanden weg. Alles – van de bedrijfsvoe-

ring tot ondersteuning bij onderlinge geschillen, arbeidsgeschillen en tuchtrechtelijke zaken – valt onder de verzekering. Omdat de verzekering collectief wordt afgesloten, is de premie aanzienlijk goedkoper dan wanneer deze verzekeringen individueel worden afgesloten. De verzekering geldt vanaf 10 huisartsen. Voor meer informatie of advies over de VvAA ketenzorgpolis en de collectiviteitsverzekering kunt u bellen met 030 247 48 74 of mailen naar [email protected].

Onroerend goed: verlaagd tarief niet voor praktijkruimte De overdrachtsbelasting is van 15 juni 2011 tot 1 juli 2012 verlaagd van 6 naar 2 procent. De transportdatum, het moment van de juridische overdracht van de woning bij de notaris, is hierbij bepalend. Het kabinet wil met deze verlaging het vertrouwen in de woningmarkt en de aankoop van woningen stimuleren. In sommige gevallen moet toch het hoge tarief van 6 procent worden betaald. Bij onroerende zaken als bijvoorbeeld een woon- en praktijkruimte, geldt het verlaagde tarief alleen voor dat deel dat voor particuliere bewoning bestemd is. Voor het deel bestemd voor zakelijke doeleinden, geldt het normale tarief van 6 procent. De tariefverlaging past in een aantal beleidsmaatregelen voor de doorstroming op de woningmarkt. Bouwprocedures en regelgeving worden vereenvoudigd, zodat het verkrijgen van een (omgevings)vergunning via de gemeente soepeler verloopt. In

78 8 - 2011

combinatie met het handhaven van de hypotheekrenteaftrek moeten dergelijke maatregelen leiden tot een impuls voor de woningmarkt. Vragen over uw mogelijkheden op de woningmarkt? We helpen u graag verder. Bel VvAA ledenservice op 030 247 47 89 of mail naar [email protected].

Ledeninformatie Totaal aantal leden: 104.821 waarvan 18.669 studentleden Overleden J.L. Arkenbout, Dordrecht, oefentherapeut mensendieck L.M. Beekman, Leersum, internist W. Chr. Berg, Haren, longarts G.A. de Bruyn, Rhenen, tandarts H.P. Deurenberg, Brunssum, huisarts H.J. Fijneman, Drunen, verzekeringsarts A. Hillebrand, Amsterdam, cardioloog H. Hoek, Vogelenzang, tandarts A.J. Holzenspies, Utrecht, anesthesioloog P. de Jong, Noordwijkerhout, arts H.A. Keilson, Bussum, neuroloog K.D. Ko, Terborg, arts-acupuncturist W. Kok, Heemstede, huisarts J. Kroneman, Zeist, dierenarts J.F. Lange, Rotterdam, huisarts M.G.L. Lauw, Epe, anesthesioloog T.N. Liem-Han, Amsterdam, tandarts C.H. Magendans, Driel, arts Th.M.A. Meijer, Rotterdam, oogarts B.A.J. Molenaar, Megen, dierenarts Z. Nauta, Doetinchem, arts A.W. Nelemans, Uithoorn, anesthesioloog P.L. Oe, Amstelveen, internist D.L.P. van Overvest, Oegstgeest, huisarts D.N. van Paassen, Breda, cardioloog M.F. Peeters, Goirle, bacterioloog G. Peterse, Apeldoorn, huisarts L. Reijnders, Blaricum H.G.P.M. van Rooij, Heusden, arts A.C.M.M. Roseboom-Steur, Wognum, podotherapeut V.T.M. Scharp-van der Linden, Hoofddorp, huisarts B.W. Schuurmans Stekhoven, Blaricum, fysiotherapeut B.W. Smeets, Tilburg, huisarts H.G.S. Snyder, Oegstgeest, zenuwarts M. van Thiel, De Bilt G.C. Veenendaal, Huizen, fysiotherapeut T.C. Verhey, Arnhem, huisarts C.J. de Vries, Den Burg, neuroloog Dr. P.J.H. van Vugt, Udenhout, gynaecoloog O.L. Wendelaar, Epe, huisarts J.S. Witteveen, Delft, dierenarts

advertentie

VvAA

Opleidingen & teamcoaching

Agenda 8 september

Eerste hulp bij een (dreigende) klacht Deze praktische workshop bevat een juridische inleiding met veel concrete praktijksituaties, gecombineerd met praktische tips voor een betere communicatie tussen zorgverlener en patiënt. Er wordt geoefend aan de hand van zelf ingebrachte casuïstiek. Plaats Utrecht. Prijs € 275,- (niet-leden: € 325,-). Duur 1 middag. Geaccrediteerd. 28 september, 22 november

Uw jaarrekening leren lezen De jaarrekening stelt u in staat om conclusies te trekken omtrent rendement en omvang van uw praktijk en vermogen. Bij een goede analyse kunt u tijdig de juiste maatregelen treffen om het rendement van uw praktijk te continueren of te verbeteren. Plaats Utrecht. Prijs € 225,- (niet-leden: € 275,-). Duur 1 middag. Geaccrediteerd.

VvAA wil een belangrijke bijdrage leveren aan de niet-medisch-inhoudelijke bij- en nascholing van zorgprofessionals en doet dit door praktisch ingestoken opleidingen en cursussen aan te bieden, speciaal toegesneden op (para)medici en aansluitend op ontwikkelingen in de gezondheidszorg. Ook biedt VvAA begeleiding bij fusietrajecten, beleidsvorming en het verbeteren van de praktijkorganisatie, maar ook bij het onderhouden en bespreken van samenwerkingen. Inschrijven: www.vvaa.nl/ opleidingen. Voor vragen kunt u bellen met 030 247 43 28 of mailen naar [email protected].

Professioneel presenteren Marjolein van Stiphout is tandarts en doet de opleiding tandarts-gehandicaptenzorg.

“We kregen ook veel persoonlijke tips” “Ik volg een opleiding waarin je gespecialiseerd wordt om als tandarts mensen met een lichamelijke of geestelijke beperking te behandelen. We doen ook onderzoek en moeten regelmatig presentaties houden, vooral casusbesprekingen voor grotere groepen. Soms spreken we tijdens een masterclass of congres. De opleiding stimuleert ons dan ook om de cursus Professioneel presenteren te volgen. De tweedaagse training vond ik echt super interessant. We waren met een vrij kleine groep, dus we konden heel interactief bezig zijn. Iedereen moest bijvoorbeeld twee keer een presentatie houden, waarna we elkaar feedback gaven. Je werd ook op video gezet, zodat je jezelf terug kon zien. Naast algemene aanwijzingen, zoals hoe je contact maak met je publiek, kregen we veel persoonlijke tips. De een mag meer vaart brengen in zijn presentatie, de ander moet het juist wat kalmer aan doen. Ikzelf ben soms net een wervelwind en moet wat meer rust of stiltes in de presentatie brengen, zodat de boodschap beter overkomt. Eerlijk gezegd klopt dat wel.”

14 oktober & 4 november

Professioneel presenteren Presenteren voor publiek is een vak apart, maar u kunt het leren! Op tal van vragen (ook uw persoonlijke) krijgt u antwoord. Plaats Utrecht. Prijs € 795,- (niet-leden: € 895,-). Duur 2 dagen. Geaccrediteerd.

Time- en stressmanagement Tijd is een belangrijke factor binnen de praktijk van de hedendaagse zorgprofessional. Gebrek aan tijd bepaalt mede de kwaliteit van het werk en is vaak de oorzaak van stress.

nagement leert u te sturen met de tijd, in plaats van dat de tijd ú stuurt.

31 oktober, 1 december

Tijdbesparend vergaderen

Inhoud De cursus wordt opgebouwd rond timemanagement en stressveroorzakende vraagstukken die u zelf inbrengt. Tips en adviezen met betrekking tot ‘het sturen van uw tijd’ worden op zo’n manier gegeven dat u er direct mee aan de slag kunt. Aan bod komen onder meer: • Wat zijn de tijdverspillers in uw werk? • Stellen van prioriteiten. • Vrijmaken van tijd is keuzes maken. • Hoe voert u uw werk uit, van telefoongesprek tot vergadering? Er wordt ruim geoefend en in de middag wordt een professionele trainingsacteur ingezet.

Er zijn andere manieren om tot heldere besluiten te komen dan de geijkte vergadering. Of om deze efficiënter te laten verlopen. Sterker nog: om er met plezier naartoe te gaan. Plaats Utrecht. Prijs € 395,- (niet-leden: € 450,-). Duur 1 dag. Geaccrediteerd. 10 & 11 november / 16 december

Overtuigend overkomen De training richt zich op het optimaal afstemmen van uw gedrag op de ander(en). Het gaat om concreet, veranderbaar en bovenal authentiek gedrag. U weet na afloop hoe u beter invloed kunt uitoefenen in uw gesprekken, vergaderingen en onderhandelingen, zonder te ver van uzelf te raken. Plaats Utrecht. Prijs € 1195,- (niet-leden: € 1350,-). Duur 3 dagen. Geaccrediteerd.

80 8 - 2011

Het is alsof u nooit voldoende tijd of ruimte heeft. De redenen hiervoor zijn talrijk, waarbij het allereerst belangrijk is om eens kritisch naar uw eigen tijdsbesteding te kijken. Waaraan gaat uw

tijd op? Waaraan besteedt u de 168 uur die elke week tot uw beschikking staan? Wat zijn de oorzaken van stress en hoe kunt u daar verandering in brengen? In de cursus Time- en stressma-

27 september, 14 oktober, 25 november

Time- en stressmanagement Plaats Utrecht. Prijs € 450,(niet-leden: € 525,-). Duur 1 dag. Geaccrediteerd.

Academie voor Medisch Specialisten Vernieuwde uitgebreide cursus Ziekenhuisfinanciën De Orde van Medisch Specialisten heeft 16 juni Het Witte Boek deel IV gepresenteerd. Dit bevat een overzicht van de veranderingen in de financiering van de medisch-specialistische zorg, die vanaf 1 januari 2012 van kracht worden.

Het Witte Boek bevat allerlei handvatten, waarmee medische staven hun eigen invulling kunnen geven aan de afspraken rondom de financiering van de zorg. Ook na het verschijnen van deel IV zullen er nog veel vragen open blijven. Grondige kennis van de ziekenhuisfinanciën is onontbeerlijk. Scholing kan daarbij behulpzaam zijn. In september start de Academie voor Medisch Specialisten weer een nieuwe uitgebreide cursus Ziekenhuisfinanciën. Hierin worden de nieuwste ontwikkelingen uitgebreid besproken, evenals de wijze waarop ziekenhuizen en medische staven er het beste mee om kunnen gaan. U hoort ook van collegae hoe andere medische staven hiermee omgaan. Deze cursus, die al vele jaren door

de Academie en haar voorganger, de Stichting Managementscholing Medisch Specialisten, wordt aangeboden, is geheel vernieuwd. De nieuwe hoofddocent is Jaap Doets, senior-adviseur van VvAA. Daarnaast treedt een aantal gastdocenten op van onder meer VvAA, de OMS en een zorgverzekeraar. De volgende onderwerpen worden behandeld: inrichting van het zorg-

stelsel, financiering van de ziekenhuiszorg, balans en jaarrekening, exploitatierekening, investeringen, planning en control, intern toezicht, kostprijsberekening en onderhandelen met verzekeraars, beheer van het honorariumbudget, organisatievormen, juridische aspecten en fiscaliteit. De cursus is bedoeld voor elke medisch specialist die zich grondig wil verdiepen in de ziekenhuisfinanciën. Maar het is een must voor besturen van coöperaties, koepelmaatschappen, penningmeesters van maatschappen, RVE-voorzitters en afdelingshoofden. De cursus omvat 6 hele dagen (een middag en een avond), verspreid over een half jaar. Cursusdata 22 september, 13 oktober, 3 november, 1 december 2011, 12 januari en 9 februari 2012. Plaats Domus Medica, Utrecht. Prijs leden VvAA én OMS/NVZA € 2995,- (niet-leden: € 3695,-). Accreditatie 36 punten.

Agenda 15 & 16 september

Management van vakgroep en afdeling Medisch managers moeten in een beperkte tijd hun rol vervullen tegenover enerzijds de afdeling en anderzijds de eigen vakgroep c.q. maatschap. Dat vereist een heldere visie op de eigen rol en duidelijke prioritering. Plaats Utrecht. Prijs leden VvAA én OMS/ NVZA € 1595,- (niet-leden € 1995,-). Duur 2 dagen (met overnachting). 17 & 18 oktober

Duaal leiderschap voor duo’s Om de resultaten van een afdeling te maximaliseren is het noodzakelijk om als specialistmanager en manager bedrijfsvoering te opereren als topteam. Samen met uw duale partner werkt u in deze cursus met andere duo’s aan het optimaliseren van de ‘duale synergie’. Prijs leden VvAA én OMS/NVZA € 2195,(niet-leden € 1395,-). Duur 7 dagdelen (2 dagen met overnachting en terugkomdag). 1 & 2 november

Incompany Management development Helma Bongers is revalidatiearts en voorzitter van de medische staf Adelante in Hoensbroek.

“De training vormde een uitstekende kick-off” “Als medische staf hebben we het MDtraject gevolgd en ik moet zeggen dat de tweedaagse cursus bijzonder goed is ontvangen. Begonnen werd met een uitleg over het zorgstelsel met inbegrip van het achterliggende betalingstelsel. Welke consequenties hebben de huidige ontwikkelingen op de revalidatiezorg in ziekenhuizen en revalidatiecentra? De tweede dag is de vertaalslag gemaakt naar de dagelijkse praktijk. We hebben gekeken naar ons eigen functioneren binnen de organisatie. Hoe moet je je als medische staf opstellen en wat wordt er van je verwacht? Wat mij aansprak was dat degenen die het hadden voorbereid, goed geïnformeerd waren over onze situatie. Zo kwam onder meer ons medisch beleidsplan aan de orde. Er werd benadrukt hoe belangrijk het is dat we allemaal aan de gestelde doelen werken. Dit heeft ertoe geleid dat we naderhand met de medische staf nog wat dieper op de materie zijn ingegaan. De training vormde een uitstekende kick-off!”

Medische staf en ziekenhuismanagement De Academie voor Medisch Specialisten biedt disciplineoverstijgende scholing aan medisch specialisten, overige leden van medische staven en aios.

In deze cursus staat de rol van de medische staf in beleid en management van ziekenhuizen centraal, evenals het functioneren van de staf zelf. Prijs leden VvAA én OMS/NVZA € 1595,(niet-leden € 1995,-). Duur 2 dagen (met overnachting).

Naast cursussen waarop individueel ingeschreven kan worden, verzorgt de Academie ook scholing in opdracht. Daarnaast biedt de Academie coaching en intervisie. Alle cursussen, ook incompany, worden geaccrediteerd door ABAN. Inschrijven: www.academiemedischspecialisten.nl. Daar vindt u ook het volledige aanbod. Voor vragen kunt u bellen met 030 247 41 97 of mailen naar [email protected].

17 november (startdatum)

Medisch management in het ziekenhuis Ook medisch specialisten worden steeds meer belast met managementtaken. Taken waar u niet voor bent opgeleid, maar die wel gevolgen hebben voor de uitoefening van uw vak. Alle belangrijke onderwerpen worden behandeld: strategie & beleid, samenwerken & leidinggeven, ziekenhuisorganisatie, personeelsbeleid/ IFMS, financieel management, timeen stressmanagement, marketing en communicatie, en onderhandelen. Prijs leden VvAA én OMS/NVZA € 3500,(niet-leden € 3995,-). Duur 9 dagen.

8 - 2011 81

Opleidingen

OSG

18 en 19 augustus, 8 en 9 september, 29 en 30 september, 11 en 12 oktober, 27 en 28 oktober, 17 en 18 november, 1 en 2 december

Advanced Life Support (ALS)

Tijdens deze tweedaagse cursus staat de specialistische reanimatie in teamverband centraal. De cursus bevat enkele lezingen en workshops en de praktijk wordt gegeven aan de hand van skill-stations en scenario-onderwijs. De cursus is bestemd voor artsen en (specialistisch) verpleegkundigen die vanuit hun beroepsuitoefening specialistische reanimatietechnieken toepassen, die participeren in reanimatieteams of die als leidinggevende bij een reanimatie moeten optreden. Deze internationaal gestandaardiseerde en gecertificeerde cursus is de officiële cursus van de European Resuscitation Council. Plaats OSG-VvAA Houten. Prijs € 995,-. Duur 2 dagen. Geaccrediteerd NIV, NVA, NVSHA, KNMG, V&VN. 8 en 9 september, 11 en 12 oktober

Instructeur Basic Life Support en AED Het beleid op het gebied van reanimatie wordt bepaald door de Nederlandse Reanimatie Raad (NRR). Om lessen te verzorgen in Reanimatie en AED dient u officieel geregistreerd te staan als instructeur bij deze organisatie. Het OSG is door de NRR gecertificeerd en verzorgt een aantal malen per jaar een instructeurcursus. Gecertificeerde docentinstructeurs leren u alle details van het reanimeren met en zonder gebruik van een AED. Ook wordt er uitgebreid aandacht besteed aan de didactiek. De inhoud van onze cursus is afgestemd op het niveau van de medisch professional. Plaats OSG-VvAA Houten. Prijs € 825,-. Duur 2 dagen. Geaccrediteerd KNMG, V&VN.

Herhalingscursus voor instructeurs Jan Hoefnagel, ic-verpleegkundige Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis, Nijmegen en instructeur BLS/ AED en PBLS

“Ik kan nu nog beter en bewuster leren reanimeren” “De herhalingscursus ‘instructeur BLS/AED en PBLS’ is een cursus waarbij je alle mogelijkheden krijgt om te groeien in je vaardigheden rondom de basale reanimatie. Tijdens de basiscursus die ik in 2010 heb gevolgd, leer je in korte tijd wat de achtergronden van reanimatie zijn. De lesomgeving is prettig en je wordt ondersteund in de wijze waarop je zelf les kunt geven. Nu met de nieuwe richtlijnen is nog meer de nadruk gelegd op het eenvoudig en snel handelen. Wat opviel in de opfriscursus is dat er meer overeenkomsten zijn tussen PBLS en BLS/AED. Zo geldt nu ook dat de AED voor alle leeftijden wordt gebruikt (ook voor baby’s). OSG-VvAA leert de instructeurs hoe zij dit goed en vakkundig kunnen overbrengen. Als instructeur kan ik de cursisten, die vaak geen medische achtergrond hebben, nu nog beter en bewuster leren reanimeren.”

15 en 16 september, 11 en 12 november (vol)

Polytrauma Rapid-echo Evaluation Program (PREP) Tijdens deze cursus leert u de basishandelingen om echoapparatuur te bedienen. Daarbij wordt nader ingegaan op de mogelijkheden en onmogelijkheden (artefacten) van dergelijke apparatuur. Vervolgens leert u ongevalslachtoffers systematisch te onderzoeken met behulp van echo. Hierbij wordt specifiek gekeken naar (potentieel) levensbedreigende aandoeningen zoals vochtspiegels en luchtophopingen in borstkas en buikholte. Door de methodische werkwijze bent u in staat om ernstige afwijkingen snel en in een vroeg stadium te diagnosticeren. Bij het goed doorlopen van de cursus ontvangt u het internationaal erkende PREP-certificaat vanuit de universiteit van Nîmes (F). Plaats OSG-VvAA Houten. Prijs € 840,-. Duur 2 dagen. Geaccrediteerd NVA, NIV, NVSHA, NVvH. 14 november en incompany

Spoedeisende Geneeskunde voor Bedrijfs- en Verzekeringsartsen Deze cursus is speciaal gericht op bedrijfs- en verzekeringsartsen die in hun werk te maken kunnen krijgen met spoedeisende patiënten. Tijdens de cursus leert u de spoedeisende patiënt op een systematische wijze benaderen, een gerichte probleemanalyse op te stellen en therapeutisch in te grijpen, in afwachting van verdere professionele hulp. Tijdens de cursus zijn er enkele korte lectures, maar de nadruk ligt op het oefenen van vaardigheden en het doorlopen van scenario’s. Plaats OSG-VvAA Houten. Prijs € 350,-. Incompany op aanvraag. Duur 1 dag. Geaccrediteerd AbSg 6 uur.

82 8 - 2011

Agenda Advanced Life Support Herhaling 13 september, 12 december Advanced HazMat Life Support 22/23 september Immediate Life Support 21 september, 22 november Instructeur BLS kinderen 4 oktober, 30 november Spoedeisende geneeskunde voor huisartsen Fase II: Vaardigheden 14 september Fase III: Scenario’s 7 oktober Fase IV: Kinderen 25 november Reanimatie en AED voor fysiotherapeuten, tandartsen en assistenten, verpleegkundigen en andere zorgprofessionals 19 september, 5 oktober, 7 november, 14 december

Kijk voor het uitgebreide cursusaanbod op www.osg-vvaa.nl. Hier kunt u zich ook inschrijven voor de cursussen. Voor vragen kunt u mailen naar [email protected] of bellen met 030 634 65 80.

Puzzel

Kruiswoordraadsel

De nummers in het balkje onder het diagram verwijzen naar de gelijkgenummerde vakjes in het diagram. Breng na het oplossen van de puzzel deze letters over naar het balkje en u leest de in te sturen oplossing. Horizontaal: 1 zich zeer snel uitbreidende ziekte 11 steen 12 insect 13 aardewerk 14 aanw. vnw. 16 contour 19 toekomstig 21 feestdag 22 zonder moed 24 stof 25 familielid 26 voordelig 28 oude lengtemaat 29 ieder 31 meertje 32 onderricht 34 zeer 35 wind 39 rituele magie 40 sport 41 bokkig 44 reeks 46 binnenkort 47 vaartuig 48 gesloten 50 kilometer 52 zeer 55 speciale eenheid bij de politie 56 keuzemogelijkheid 59 hartstochtelijk 60 fijnmaken 62 sierraad 64 gesteente 65 pluspunt 66 vadsig 68 vleesnat 69 boerderijdieren 70 uitslag van een proef Verticaal: 1 echtgenoot 2 sluiting 3 voedsel 4 symptoom van een ziekte 5 ziekenhuisserie op tv 6 ego 7 scheepsherstelplaats 8 heldendicht 9 inval 10 horizon 11 soort handelsovereenkomst 15 diamant bijvoorbeeld 17 elasticiteit 18 ton 20 pulverig 22 staat 23 rij auto’s 26 ellendig 27 geleidelijk 30 maf 31 zorgt voor en vertegenwoordigt een minderjarige 33 stuk bereid rundvlees 34 serieusheid 36 lofdicht 37 ruim 38 slot 42 deel van een wiel 43 spoor 45 invoer 49 eiergerecht 51 deel van het skelet 53 landtong 54 onlangs 57 deel van een trap 58 verharde huid 60 deel van een schip 61 vulkanisch gesteente 63 vod 64 diploma 67 ouderwets ‘u’ 68 uitroep ter aansporing van een paard

Meedoen? Los de puzzel op en mail die vóór 1 september naar [email protected]. Per briefkaart kan ook: Redactie Arts & Auto, Postbus 8153, 3503 RD Utrecht. Alleen leden of huisgenoten van leden kunnen meedingen naar een prijs. Onder de goede inzenders worden drie VVV Cadeaubonnen t.w.v. € 25,- verloot. De bon is te besteden bij ruim 37.000 acceptatiepunten in heel Nederland, bijvoorbeeld bij winkels, attractieparken en restaurants. De goede oplossing en de namen van de prijswinnaars worden twee nummers na het verschijnen van de puzzel bekendgemaakt.

Oplossing Arts & Auto 6 9 scheePsdelen 5 1 1 3 2 1 1 4 2 0

Deze prijswinnaars krijgen de VVV Cadeaubon zo spoedig mogelijk thuisgestuurd: Mevrouw J.G.M. van Wijgerden, Amsterdam De heer W.J. Jongejan, Woerden Mevrouw A.F. Scheerder, Utrecht

• • •

0 2 3 1 3 1 1 2 2 5

De volgende vijf prijswinnaars krijgen de reisuitvoering van Rummikub (Voyager) zo spoedig mogelijk thuisgestuurd: Mevrouw K . Janssen, Zwolle De heer S.L. Verweij, Haarlem Mevrouw J. Reedijk, Elst De heer R. Jansen, Oegstgeest Mevrouw M. van Dinther-Kemperman, Vught

• • • • •

8 - 2011 83

VvAA

Ledenvoordeel

Gratis Managementclub: lezing Vitaliteit Vitaliteit wordt steeds meer gezien als succesfactor voor effectief, zinvol en plezierig werken. Daarom vindt dinsdagavond 20 september op het VvAA hoofdkantoor in Utrecht een managementlezing plaats met als thema ‘Vitaliteit’. Deelname is gratis, dus meld u snel aan!

[Gratis]

Informatiedag Witte jas aan de wilgen

Datum 20 september van 18.00 - 21.30 uur. Plaats VvAA hoofdkantoor in Utrecht Meer informatie en aanmelden www.vvaa.nl/ledenvoordeel

Op zaterdag 24 september organiseert VvAA op het hoofdkantoor in Utrecht de informatiedag Witte jas aan de wilgen. Voor wie (bijna) gaat stoppen met werken. Denkt u al na over wanneer u wilt stoppen met werken, maar weet u nog niet wanneer en hoe? Twijfelt u of het financieel wel kan? En wat wilt u dan, afbouwen en gedeeltelijk stoppen met werken of in één keer geheel stoppen? Wilt u daarover van gedachten wisselen met collega’s en deskundigen? Noteer dan 24 september in uw agenda voor een inspirerende bijeenkomst op het VvAA hoofdkantoor in Utrecht. Het programma omvat diverse workshops. Deelname is gratis! En verder kunt u natuurlijk terecht bij VvAA reisbureau voor meer informatie over droomreizen,

familiereizen en cruises. Heeft u een persoonlijke vraag, dan kunt u die op deze dag in een vertrouwelijke omgeving stellen aan een deskundige van VvAA. Wilt u al eerder contact met een adviseur over het stoppen met werken? Bel dan VvAA ledenservice, 030 247 47 89.

Datum 24 september. Plaats VvAA hoofdkantoor in Utrecht. Meer informatie en aanmelden www.vvaa.nl/ledenvoordeel

Agenda Vaartocht door De Weerribben Lezing Jurjen Drenth over landschapsfotografie Kunstgeschiedenis Postmodernisme Vernieuwde VvAA winter Slip- en Griptraining Informatiebijeenkomst Zuidelijk Afrika Informatiebijeenkomst USA/Canada Cultuurevenement VvAA reisbureau Meer informatie www.vvaa.nl/ledenvoordeel

84 8 - 2011

Zaterdag 8 oktober Woensdagavond 19 oktober Donderdagmiddag 20 oktober Vrijdag 28 oktober (hele dag) Woensdag 12 oktober Woensdag 16 november Zaterdag 7 januari 2012

Korting Tweedaagse cursus Pensioen, nou en…? De tweedaagse cursus ‘Pensioen, nou en…?’ van het Carrièrecentrum voor Artsen is een nuttig en inspirerend onderdeel van de voorbereiding op uw pensioen. Samen met uw partner neemt u deel aan deze cursus, want ook uw relatie gaat een nieuwe fase in! In de bijzondere ambiance van Kasteel De Essenburgh leert u hoe een nieuwe balans eruit kan zien. Deze cursus op donderdag 24 en vrijdag 25 november is exclusief voor VvAA leden. Alle zorgprofessionals zijn welkom. Datum 24 en 25 november. Locatie Kasteel De Essenburgh (Veluwe). Prijs p.p. € 550,- (excl. btw) i.p.v. € 585,(excl. btw). Inclusief overnachting, twee lunches en een diner. Aanmelden [email protected] Meer informatie www.vvaa.nl/ledenvoordeel

[Exclusief]

Wijn proeven in Zeeland Op vrijdag 16 september kunt u bijzondere wijnen ontdekken van Zeeuwse bodem. Op het programma staat een bezoek aan twee wijngaarden. De dag begint met koffie en een Zeeuwse bolus in Wijnhoeve De Kleine Schorre. Met 10 ha is dit de grootste wijngaard van Nederland. Na een introductie over de ontstaansgeschiedenis bezoekt u de wijngaard en -kelder. Aansluitend proeft u witte wijnen met streekkaas en stokbrood. Daarna rijdt u per touringcar naar Landgoed Rijckholt, waar u geniet van een eenvoudige lunch. Ook krijgt u hier informatie over de particuliere zorg die het landgoed biedt, met aan-

dacht voor dementie en alzheimer. Ten slotte bezoekt u Wijngaard De Druivengaerde. Na een welkomstwoord over het ontstaan en de werkwijze van de wijngaard maakt u een wandeling onder de langste druivenpergola van de wereld. Tijdens een rondleiding door de wijngaard kunt u hier en daar een druifje proeven. Er wordt afgesloten met een proeverij met rode wijnen, waarna de touringcar u terugbrengt naar het beginpunt.

Datum 16 september. Tijd 10.00 - 17.45 uur. Prijs € 95,- p.p. Meer informatie en aanmelden www.artifex.nu

Meer ledenvoordeel ledenvoordeel vindt vindt uu op op www.vvaa.nl/ledenvoordeel. www.vvaa.nl/ledenvoordeel Meer

8 - 2011 85

advertentie

De spiegel

Joyce Roodnat Joyce Roodnat (Amsterdam, 1955) schrijft sinds 1981 voor NRC Handelsblad. Bij die krant is zij nu in dienst als commentator. Zij publiceerde onder meer twee romans. Haar nieuwste boek is de essaybundel Vrouwen zijn leuker.

Naar de dokter? Waarom?

I

In de Amsterdams-Rotterdamse familie waar ik werd geboren, was ‘de dokter’ de huisarts en hij werd zelden bezocht. “Wij hebben geen zenuwen, wij hebben staaldraadjes”, zei mijn opa, en mijn moeder en haar zussen zeiden dat na. Oftewel: op aanstellerij zit niemand te wachten. De dokter zag je als iemand een baby kreeg. Doen huisartsen nog bevallingen? De onze liep dan, mij over mijn hoofd aaiend, door het trappenhuis naar de deur van een buurvrouw, waar de buurman hem snel binnen liet. Eén keer liep hij naar de slaapkamer van mijn ouders, waar ik mijn moeder hoorde janken als een klein hondje. Toen ik tussen de middag van school naar huis kwam, was hij weg. Hij had in de wieg een zusje achtergelaten. Voor het overige was de huisarts een stadium dat wij oversloegen. Óf je had niks. Óf je had iets heel ergs – en dan was het tijd voor de Eerste Hulp in de Linnaeusstraat. Zoals toen mijn broer met zijn voorhoofd op een uitstekende punt viel. Hij kreeg een katoenen luier om dat hoofd gebonden waarna mijn moeder hem achter op de fiets zette en weg peddelde. Hij kwam terug met een, veel minder indrukwekkende, pleister. “Gehecht”, zei hij. Verder niks. Soms was een verblijf in dat Burgerziekenhuis nodig, bijvoorbeeld toen mijn moeder van haar amandelen afgeholpen werd. Ze bleef een week weg. Heet dat nog zo, ‘amandelen’? Wij hadden die castratie al als kleuters doorstaan. Ik was ziek, mijn keel deed pijn en AgréGola was lekker maar de tabletjes hielpen niet. Mijn moeder rook aan mijn mond, keek in mijn keel en zei: “Dat dacht ik al. Stippen. Angina.” Ik moest onder het mes en mijn broertje moest er ook meteen aan geloven. In een kamertje kreeg je een kapje op je gezicht en een mevrouw in een witte jas zei: “Nu ga je even slapen”, waarna de draaierigheid begon. Thuis weer bijkomen. Bloed in mijn spuug en mijn keel deed zó zeer en ik was zó misselijk. Maar

ik kreeg ijs – en de dokter kwam kijken: een grote meneer aan mijn bed die aan mij (een meneer! aan mij! een kind!) vroeg hoe het met me ging. Mijn broer en ik waren de enigen niet. In de jaren vijftig en zestig was het knippen van amandelen een soort rite de passage. De meeste kinderen moesten er doorheen. Als voorzorg. Vreemde gedachte, snijden in gezond vlees. Hoe lang duurde zo’n ingreep en hoeveel kinderkelen deden ze per dag? Tien? Dertig? Soms was onze ziekte opzet. Toen ik voor het eerst hoorde dat er tegen kinderziektes werd gevaccineerd, stond ik versteld. Ik wist niet beter of die moest je koste wat kost krijgen. Daarbij was de bof verplicht voor de jongens (Waarom? Niemand die het wilde zeggen.) en rode hond voor de meisjes (Prinses Marijke!). Er werd door de moeders serieus werk van gemaakt. Was ik ineens op bezoek bij een ziek jongetje dat ik helemaal niet kende, omdat ik zijn rode hond moest oplopen.

Als ik ga, dan bagatelliseer ik routineus mijn kwaal Ik had geen idee wat ik met dat kind aan moest (anders dan vaak wordt gedacht, zijn kinderen niet vanzelfsprekend elkaars vrienden, ze koesteren een natuurlijke achterdocht tegen elkaar; en dat iemand bulten heeft en zijn pyjama aan heeft, doet de zaak geen goed). Soms slaagde de opzet. Het ziekst was ik van de waterpokken. Mijn moeder verkoelde de bulten met mentholpoeder. De dokter herinner ik me niet. Iedereen is een product van zijn achtergrond en opvoeding. Ik ook. Geen koorts? Dan ben ik niet ziek en kan ik gewoon naar school… eh… ik bedoel: aan de slag. Ik ga niet snel naar de huisarts en als ik ga, dan bagatelliseer ik routineus mijn kwaal. Waar zij niet intrapt. Haar aandacht onderga ik als een geschenk, als pure luxe. <

In deze rubriek verhalen schrijvers, journalisten en publicisten over een persoonlijke ervaring met de gezondheidszorg en houden (para)medici hiermee een spiegel voor.

8 - 2011 97

Afscheid Arts-microbioloog Marcel Peeters werkte 30 jaar in het St. Elisabeth Ziekenhuis in Tilburg. Daarnaast was hij onder meer als universitair docent verbonden aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. TEKST els van thiel

Marcel Peeters 1949 - 2011

“H

et kwam op mijn weg en ik heb het aangepakt.” Dat zei Marcel Peeters toen hij eind 2010 op verzoek van het personeelsblad terugkeek op zijn carrière in het St. Elisabeth Ziekenhuis in Tilburg. Hij deed alles – en dat was ongekend veel – met grote natuurlijkheid. In 1980 begon Marcel als arts-microbioloog, zijn aandachtsgebied was virologie. Een dynamische tijd: in 1982 dook aids op, later onder meer legionella, SARS en Q-koorts. In 1980 startte de A-opleiding Medische Microbiologie in het St. Elisabeth Ziekenhuis. Tot op de dag van vandaag de enige A-opleiding in een perifeer ziekenhuis. Marcel was een van de initiatiefnemers en in 1990 nam hij de eindverantwoordelijkheid op zich. Daarnaast was hij ook universitair docent Medische Microbiologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Artsassistenten liepen weg met hem, zegt kinderarts en buurman Harry Klinkers. “Als een assistent iets niet wist, zei Marcel: ‘Dat komt goed uit, want ik ga het je nú leren.’ Hij paarde wijsheid en wetenschappelijkheid aan vriendelijkheid en laagdrempeligheid. Een zeldzame combinatie.” Inspirator Met zijn specifieke kennis van cel- en weefselkweek speelde Marcel een belangrijke rol in de ontwikkeling van de afdeling in-vitrofertilisatie (ivf) in het St. Elisabeth Ziekenhuis. In 1985 werden de eerste kinderen geboren. “In het begin deed hij alles zelf, ook al moest hij op zondagmorgen vroeg naar het laboratorium om het embryo te bekijken en op exact het juiste moment het zaad in het eitje te plaatsen”, zegt Klinkers. Intussen zijn er meer dan zesduizend baby’s geboren van wie de bevruchting en vroege embryonale ontwikkeling in het Tilburgse laboratorium voor IVF en Fertiliteit hebben plaatsgevonden. Toch liep Marcel nog altijd te glunderen als hij geboortekaartjes kreeg van dankbare ouders. Hij initieerde met tomeloze inzet nieuwe ontwikkelingen, vervulde talloze bestuurstaken, bijvoorbeeld het voorzitterschap van de medische staf van het St. Elisabeth Ziekenhuis, en produceerde honderden wetenschappelijke publicaties. Hij hoorde bij de gelukkigen die met weinig slaap toe kunnen. In de erker van zijn woonkamer was een werkkamer voor hem gecreëerd, zo kon hij communiceren met zijn gezin én werken.

98 8 - 2011

“Marcel was van onschatbare waarde als inspirator en leraar”, zegt Rob Wintermans, lid van de Maatschap Artsen-Microbiologie Brabant. “Hij was de primus inter pares die alles regelde. En wie hem belde met een probleem, kreeg een privéhoorcollege.” Of het nu ging om de maatschap, de Werkgroep Klinische Virologie, de Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie of de Vereniging voor Klinische Embryologie – Marcel regelde alles tot in de puntjes. “Daarnaast was het een spirituele man met een grote interesse voor religie en historie.” Marcel, geboren in Hamont, was lid van de Orde van den Prince, een Vlaams-Nederlands cultuurhistorisch genootschap. Wetenschappelijk oog “De kern van ons vak is natuurlijk de laboratoriumdiagnostiek. Maar het leukste aspect, de lol in het vak, zit in de betrokkenheid bij patiënten en het contact met collega-artsen”, verklaarde hij in april 2000 in een interview met Diagned Magazine, het tijdschrift van de Diagnostica Associatie Nederland. Dat plezier bleef, want in de loop van zijn 30-jarige carrière werd hij meermaals vanuit verschillende universitaire centra gevraagd voor een hoogleraarschap. Hij bedankte voor de eer omdat hij het in Tilburg zo naar z’n zin had. Marcel was sinds 2004 lid van het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen. “Een warme man met bourgondische pretoogjes”, zegt voorzitter Bert Leufkens. “Hij keek met een wetenschappelijke blik, maar bleef als het ware naast de patiënt staan.” Marcel vertegenwoordigde het CBG onder meer in de European Medicines Agency. Leufkens herinnert zich hoe Marcel de Nederlandse visie op het terughoudend voorschrijven van antibiotica met verve voor het voetlicht bracht. Aanvankelijk werd het als een dissonant gezien, later kwam er steeds meer erkenning uit andere landen. Het enthousiasme van Marcel inspireerde zijn zoons Stijn en Sander. Beiden kozen voor de geneeskunde. Marcel Peeters overleed op 6 juni 2011 op 62-jarige leeftijd in het St. Elisabeth Ziekenhuis aan de gevolgen van een pancreascarcinoom. <

“Hij was van onschatbare waarde als inspirator en leraar”