Een korte introductie… • Bureau voor beleidsonderzoek, advies en detachering • Alle relevante beleidsthema’s, van arbeid, onderwijs en zorg tot criminaliteit & veiligheid
Kinderen, ouderen en het huisverbod
• Sinds pilotfase betrokken bij Wet tijdelijk huisverbod • Actueel: effectevaluatie Wet tijdelijk huisverbod • Voorbeelden van relevant onderzoek/advies: http://www.regioplan.nl/zoek/term/huiselijk+geweld/
Presentatie onderzoek op Landelijke Conferentie Huisverbod Katrien de Vaan en Margaux Vanoni – 15 december 2011 2
Wat is ouderenmishandeling?
Deel I: het huisverbod bij ouderenmishandeling
Het handelen of het nalaten van handelen van al degenen die in een terugkerende persoonlijke of professionele relatie met de oudere (iemand van 65 jaar of ouder) staan, waardoor de oudere persoon lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid.
•lichamelijk geweld •psychisch geweld •verwaarlozing •financiële uitbuiting •seksueel misbruik. 4
In de actualiteit…
Huisverbod wenselijk en mogelijk?
‘Europese ouderen massaal mishandeld’
• Relevante criteria ouderenmishandeling: • 65+ • Afhankelijkheidsrelatie
‘Bijna helft verpleeghuisartsen ziet ouderenmishandeling’
'Mishandeling ouderen vooral door kinderen' ‘Jaarlijks sterven [in Europa] duizenden bejaarden na mishandeling door familieleden en verzorgers’
• Relevante criteria huisverbod • (Dreigend) ernstig en onmiddellijk gevaar • Meerderjarige pleger • Woonachtig/meer dan incidenteel verblijvend op hetzelfde adres • Slachtoffer moet in woning kunnen blijven
‘Zoon mishandelt bejaarde moeder’ ‘Ouderenmishandeling moet uit taboesfeer‘ taboesfeer‘
MAART 2011: ACTIEPLAN OUDEREN IN VEILIGE HANDEN 5
Situaties waarin (dreigend) fysiek, psychisch of seksueel geweld leidt tot: •ernstig en onmiddellijk gevaar •voor het 65+ slachtoffer, •er sprake is van afhankelijkheid van het slachtoffer van de •(meerderjarige) pleger die op hetzelfde adres woont of meer dan incidenteel verblijft (partner, inwonend (klein)kind of mantelzorger •en indien nodig vervangende zorg geregeld kan worden.
6
Geweldsvormen
Relaties pleger/slachtoffer
• Fysiek, psychisch en seksueel geweld
• Geweld van inwonend (klein)kind of inwonende partner
• Kan leiden tot ernstig en onmiddellijk gevaar
• Loyaliteit/psychische/financiële afhankelijkheid • Zorgafhankelijkheid
• Verwaarlozing • Kan ook leiden tot ernstig en onmiddellijk gevaar, maar • Uithuisplaatsing slachtoffer niet geëigende middel
• Geweld door (overige) mantelzorgers
• Financiële uitbuiting
• Overbelasting/andere problematiek
• Leidt op zichzelf niet tot ernstig en onmiddellijk gevaar, maar: • kan wel leiden tot noodzaak voor maatschappelijke opvang • komt vaak in combinatie met andere geweldsvormen voor, en kan dan wel leiden tot ernstig en onmiddellijk gevaar
In de praktijk worden de meeste huisverboden bij ouderenmishandeling opgelegd aan partners en inwonende (klein)kinderen, en veelal niet aan mantelzorgers
In de praktijk worden de meeste huisverboden bij ouderenmishandeling opgelegd bij lichamelijk geweld
7
8
Discussiepunten
Risico’s en randvoorwaarden
Er bestaat een aantal discussiepunten met betrekking tot het opleggen van huisverboden bij ouderenmishandeling:
• Randvoorwaarden: • Problematiek moet (h)erkend worden • Eventueel preventief opleggen huisverboden
•Hoe om te gaan met het zelfbeschikkingsrecht/ de
• RiHG vereist dat situatie tot op zekere hoogte duidelijk is • Kennis bij hulpverleners van problematiek ouderenmishandeling • Indien nodig: vervangende verzorging
wilsbekwaamheid van de slachtoffers (in hoeverre rekening houden met hun wensen?)
•Huisverbod wel of niet opleggen aan mantelzorgers? • En in het verlengde daarvan: de relatie tussen het slachtoffer en de pleger
• Risico’s • verergeren van de situatie (paniek, zorgafhankelijkheid) • onvoldoende kunnen borgen veiligheid slachtoffer
•Is een onderscheid tussen intentioneel en niet-intentioneel geweld relevant?
9
10
Begin 2012…
… staan de resultaten van het gehele onderzoek (ook m.b.t. crisisopvang) op
Deel II: aandacht voor kinderen bij huisverboden
www.huiselijkgeweld.nl
11
In de actualiteit…
Wanneer zijn kinderen slachtoffer?
Aanpak kindermishandeling in het nieuws:
• De definitie van kindermishandeling die is opgenomen in de Wet op de jeugdzorg stelt dat er sprake is van kindermishandeling
• Kinderombudsman • Prevalentie onderzoek • Actieplan ‘Kinderen veilig’
• Als kinderen slachtoffer zijn van mishandeling
• Toepassen huisverbod bij kindermishandeling
EN
• Als kinderen getuige zijn van huiselijk geweld
13
14
Onderzoeksvragen
Stappenplan in theorie 1: De melding van huiselijk geweld en de intake
• Welke hulp krijgen kinderen bij huisverbod en reguliere casussen?
•
Het signaal
•
De melding
•
Beoordeling van de melding
•
Melding bij het AMK
•
Handelen afhankelijk van mate dreiging
2: De diagnose en het onderzoek naar de situatie
• Op welke wijze vindt dossiervorming plaats? • Hoe worden de kinderen gevolgd door de betrokken
•
Diagnostiek
•
Overdracht van de casus
•
Onderzoek/indicatiestelling mbt kinderen
3: De aanpak
instanties?
15
•
Aanbieden van hulp
•
Acceptatie van hulp
•
Start hulp
•
Verloop hulp
•
Afronding hulp
•
nazorg
16
1. De melding / intake in de praktijk
2. De diagnose /onderzoek in de praktijk • Steunpunten verrichten eerste inschatting situatie en
• Het geweld wordt gesignaleerd door een volwassen
hulpvraag van het systeem
slachtoffer of familieleden en vrienden
• Diagnostiek gericht op de kinderen (in onderzoek: 72 kinderen): • BJZ • Kinderhulpverleners van het SHG • AMK • Maatschappelijk werk
• 1 keer melding door een kind • Eerste beoordeling situatie: door BPZ of hovj
• Vervolg
• Er wordt wel gekeken naar situatie van de kinderen, maar niet altijd met de kinderen zelf gesproken
17
• • • •
25 kinderen geen hulp nodig geacht 4 kinderen al hulp 2 onbekend 41 hulp nodig 18
3. De aanpak
Acceptatie en verloop
Casussen worden opgepakt
Acceptatie
Van de 41 kinderen krijgen 32 kinderen een hulpverleningsaanbod, onder andere: • gezinsbegeleiding of opvoedingsondersteuning door maatschappelijk werk (15 keer) • psychiatrische onderzoek en psychologische begeleiding kind (9 keer) • Hulp i.v.m. verstandelijke beperking (4 keer) • ambulante hulp (3 keer) • aanbod groepcursus kinderen omgaan met huiselijk geweld (6 keer) Andere 9 kinderen: toch te weinig kindsignalen of hulp aan ouders voldoende geacht.
• 27 keer geaccepteerd • Helft start direct • Andere helft duurt langer Verloop
• 10 kinderen verloopt volgens plan • 4 moet nog worden opgestart • 4 niet bekend • 9 verloopt niet volgens plan 19
20
Discussiepunten en vragen
Voor meer informatie…
• Wordt het probleem voldoende erkend in de beginfase / Rapport te vinden op:
melding en intake?
http://www.regioplan.nl/publicaties/rapporten/aandacht_voor_ki nderen_onderzoek_naar_de_hulpverlening_aan_kinderen_di e_betrokken_zijn_bij_huiselijk_geweld
• Wordt de systeemaanpak goed vormgegeven en vindt er voldoende afstemming plaats tussen de verschillende trajecten en hulpverleners?
• Gebruiken de hulpverleners alle mogelijke middelen om Regioplan Nieuwezijds Voorburgwal 35 1012 RD Amsterdam 020-5315315
ouders te motiveren voor hulp?
• Wordt de meest effectieve hulpverlening ingezet? • Zijn er verschillen tussen de hulpverlening aan kinderen betrokken bij het huisverbod en kinderen in reguliere casussen huiselijk geweld?
[email protected] [email protected] 21
22
