ONDERHANDELEN VECHTEN
COLOFON Deze kijkroute is gemaakt voor kinderen vanaf 8 jaar en hun ouders, bij de tentoonstelling In Vredesnaam. De Vrede van Utrecht 1713. Deze tentoonstelling staat van 12 april t/m 22 september 2013 in het Centraal Museum in Utrecht. TEKST Educatie & Interpretatie, Centraal Museum ONTWERP DeVrijerVanDongen
Wat kies jij?
KIJKROUTE IN VREDESNAAM VOOR KINDEREN VANAF 8 JAAR
ANTWOORDEN
PLATTEGROND IN VREDESNAAM
ZAAL WERKPLAATS VOOR DE VREDE
ZAAL OVER ONDERHANDELINGEN
ZAAL DE SPAANSE SUCCESSIEOORLOG ZAAL DE SPAANSE ERFENIS ZAAL WILLEM III EN LODEWIJK XIV ZAAL GODSDIENST OORLOGEN START
INTRODUCTIE 1. Eerste Wereldoorlog (1914 – 1918) en Tweede Wereldoorlog (1940 – 1945). ZAAL GODSDIENSTOORLOGEN 2. In de hoge vitrine zie je de katholieke voorwerpen, deze zijn rijk versierd. In de lage vitrine met de grote bijbel liggen de voor werpen van de protestanten, deze zijn eenvoudig. 3. Het schilderij heet ‘Het beleg van Kasteel Vredenburg te Utrecht in 1577’ en is gemaakt door Joost Cornelisz. Droochsloot. 4. De grootste kanonskogel weegt 28,5 kg! De andere twee wegen 15,5 en 1,5 kg. ZAAL WILLEM III EN LODEWIJK XIV 5. Overeenkomsten: ze hebben beide een hermelijnen mantel aan, een kroon ligt naast ze en ze dragen een krullenpruik en dezelfde soort schoenen. ZAAL DE SPAANSE SUCCESSIEOORLOG 9. Ruiterhelm met schedel, kuras (harnas) en zwaard – nummer 1 Paardenkaak – nummer 12 10. Voorwerp nr. 4 is een tang om wonden te verzorgen. 11. Het schip heeft 68 kanonnen. 12. Trommels werden gebruikt om bevelen door te geven. ZAAL ONDERHANDELINGEN 14. 2 Franse zegels en handtekeningen en 7 zegels en handtekenin gen van de Nederlanders, omdat er 7 provinciën waren. 15. Aan een ronde tafel is iedereen gelijk, omdat er niemand aan het hoofd zit.
INTRODUCTIE ACHTER DE HOGE MUUR IN DEZE ZAAL: VIERING VAN DE VREDE (25 JAAR VREDE VAN UTRECHT) Na 25 jaar was er in 1738 nog steeds vrede. Iedereen in Europa was blij, want voordat de Vrede van Utrecht werd geslo ten was er steeds oorlog. Zoek het ganzenbordspel dat gemaakt werd toen het 25 jaar vrede was. Dit spel kun je zelf spelen in de Werkplaats voor de Vrede in de volgende zaal. WERKPLAATS VOOR DE VREDE In de Werkplaats voor de Vrede kun je zelf aan de slag. Van donderdag t/m zondag kun je het onderhandelspel spelen onder leiding van een spelmaster. Wie weet doe jij het beter dan de onderhandelaars in 1713! Maar pas wel op: alle landen hebben een geheime opdracht! Op alle dagen kun je het ganzenbordspel spelen, je kunt op de Vredeswand laten zien wie jij vindt dat er vrede moeten sluiten en wat vrede voor jou is en je kunt de spannende game ‘Oog in oog’ spelen (voor iedereen vanaf 10 jaar). Lukt het jou om het conflict goed te laten aflopen? Bedankt voor je bezoek aan de tentoonstelling In Vredesnaam! We hopen dat je het leuk en leerzaam vond.
Lees de introductie in de gang op weg naar de tentoonstelling en beantwoord vraag 1. De antwoorden op de vragen staan achterin deze kijkroute. Welkom in het Centraal Museum bij de tentoonstelling In Vredesnaam. De Vrede van Utrecht 1713. Ga met deze kijkroute op weg naar de Vrede van Utrecht! Onderweg kun je opdrachtjes doen bij kanonskogels, schilderijen, botten, een schip en een vredesverdrag met allemaal zegels en handtekeningen. Tenslotte kom je in de Werkplaats voor de Vrede waar je zelf aan de slag kunt. 300 jaar geleden werd in Utrecht de Vrede van Utrecht gesloten. Deze vrede maakte een einde aan 200 jaar van verschillende oorlogen achter elkaar. De laatste oorlog heet te de Spaanse Successieoorlog en ging over wie de koning van Spanje mocht worden. Deze oorlog woedde niet alleen in Europa maar ook in andere werelddelen. Daarom wordt deze oorlog ook wel Wereldoorlog nul genoemd. 1. Welke wereldoorlogen zijn er nog meer geweest? Weet je ook wanneer dat was?
ZAAL GODSDIENSTOORLOGEN Een paar honderd jaar geleden waren de meeste mensen in Europa christelijk, ze geloofden in God en Jezus en gingen naar de kerk. Ze noemden zich katholiek. De kerken werden steeds mooier en groter en er werden allerlei gouden voorwerpen gebruikt bij de kerkdienst. Toen kwamen er ook mensen die dit verspilling vonden. Zij noemden zich protestant. Ze gebruikten alleen een bijbel en hun kerken waren simpel en sober ingericht.
16. Tekenopdracht: Waar zou jij je familie zetten als jullie een ruzie moesten bijleggen? Teken het hieronder aan de ronde en de rechthoekige tafel.
IK
In deze zaal zijn twee grote vitrines: één met de voorwerpen van de katholieken en één met protestantse voorwerpen. 2. Kun je zien in welke vitrine de voorwerpen van de katholieken staan? Waar zie je dat aan?
In de 16de en 17de eeuw voerden katholieke landen in Europa oorlog met landen waar protestanten woonden, omdat de katholieke landen wilden dat iedereen katholiek bleef. Een oorlog waarin mensen hun godsdienst willen opdringen aan anderen, heet een godsdienstoorlog. Ook in Utrecht was er oorlog. De katholieke Spanjaarden hielden de burcht bezet die op de plek stond waar nu het Vredenburg is.
SLAVENKETEN (IN VITRINE TEGEN DE RECHTERMUUR) In 1713 geloofden de mensen in Europa dat mensen met een donkere huid geen ziel hadden. Ze werden beschouwd als ‘dingen’ en niet als mensen. Daarom vonden de Europeanen het heel gewoon om deze mensen uit Afrika te halen en ze te verkopen als slaaf. Bij de Vrede van Utrecht kreeg Engeland als enige land het recht om dit te doen. De slaven werden met z’n drieën aan elkaar vastgemaakt met zo’n keten. De ringen gingen om hun hals. 17. Wat vind je ervan dat de mensen in Europa in 1713 geloofden dat mensen met een donkere huid geen ziel hadden en daarom verkocht mochten worden? Praat erover met degene met wie je hier bent.
ZAAL OVER ONDERHANDELINGEN Zoek het verdrag dat Frankrijk en Nederland sloten om een einde te maken aan de oorlog in 1713. 14. Hoeveel zegels en handtekeningen staan erop? Waarom zouden zoveel mensen het verdrag ondertekend hebben?
Als je met elkaar praat om een ruzie bij te leggen, is het belangrijk dat iedereen gehoord wordt en zich gelijk behandeld voelt. 15. Wat denk je dat het voordeel is van een ronde tafel?
Er werd gevochten met kanonnen. Zie je de kanonskogels liggen in deze zaal? Ze werden door de Utrechters afgeschoten op de burcht om de Spanjaarden eruit te jagen. 3. Zoek het schilderij waarop je ziet dat dit gebeurt. Wat is de titel van dit schilderij?
4. Hoeveel denk je dat de grootste kanonskogel weegt? LET OP: JE MAG DE KOGELS NIET AANRAKEN!
ZAAL WILLEM III EN LODEWIJK XIV Zoek de schilderijen van Lodewijk XIV en Willem III. Lodewijk was de koning van Frankrijk. Hij wilde de baas zijn in heel Europa èn hij wilde dat iedereen weer katholiek werd. Omdat de zon over de hele aarde schijnt, wilde hij zijn zoals de zon. Daarom noemde hij zich de ‘Zonnekoning’.
TROMMELS EN VAANDELS Het leger ging op pad met muziekinstrumenten zoals trommels en trompetten en er werden vaandels gedragen. 12. Waarvoor denk je dat de trommels gebruikt werden?
Willem was stadhouder van Nederland en later ook koning van Engeland. Hij vond dat iedereen zelf mocht weten welke gods dienst hij had. Volgens hem kreeg je daardoor minder gauw oorlog. Kijk eens naar de grote schilderijen van Lodewijk en Willem. Vind je dat ze er heel verschillend uitzien of zie je juist veel overeenkomsten?
Een leger kon je herkennen aan zijn vaandel. Een leger was trots op zijn vaandel, daarom werd hij vaak als oorlogsbuit meegenomen. 13. Teken je eigen vaandel
ZAAL DE SPAANSE SUCCESSIEOORLOG VONDSTEN VAN HET SLAGVELD HÖCHSTÄDT-BLINDHEIM In het zand zie je allemaal voorwerpen liggen die gevonden zijn bij het Duitse plaatsje Blindheim, op de plek waar in 1704 een grote veldslag geleverd werd. Er vochten meer dan 100.000 mannen in deze veldslag. Er waren ook veel soldaten te paard. Soldaten en paarden die sneuvelden bleven op het slagveld liggen, hun botten zakten in de grond en werden daar eeuwen later opgegraven. 9. Zoek de volgende voorwerpen en zet het juiste nummer erachter: Ruiterhelm met schedel, kuras (harnas) en zwaard – nummer Paardenkaak – nummer Soldaten die gewond raakten werden aan de rand van het slagveld geopereerd.
5. Zoek drie overeenkomsten tussen beide mannen. 1 2 3 ROMEINSE CIJFERS Sommige koningen hadden dezelfde naam, daarom zetten ze achter hun naam een cijfer, zodat iedereen wist over welke Willem of Lodewijk je het had. De cijfers die ze daarvoor gebruikten noemen we ‘Romeinse cijfers’. M =1000, D= 500, C= 100, L = 50, X=10 V = 5 en I = 1, dus MDL =1550 maar...als een lager getal vóór een hoger getal staat, moet je het eraf trekken. Dus LX= 60 en XL = 40!
10. Zoek voorwerp nr. 4. Wat denk je dat dit is? 6. Schrijf jouw leeftijd in Romeinse cijfers.
MODEL VAN EEN NEDERLANDS OORLOGSSCHIP 1675 Er werd niet alleen op het land gevochten, maar ook op zee. Met oorlogsschepen zoals dit Nederlandse schip. Zo’n schip heet een ‘fregat’. 11. Hoeveel kanonnen heeft dit oorlogsschip? (In de hoek van de zaal staat zo’n kanon.)
ZAAL DE SPAANSE ERFENIS De koning van Spanje had geen kinderen. Toen hij dood ging was er niemand om hem op te volgen. Daarom had hij zelf gekozen wie na hem koning van Spanje moest worden. Hij koos Filips van Anjou, de kleinzoon van Lodewijk XIV. Dat vond Lodewijk XIV erg leuk. Nu kon hij door met zijn klein zoon samen te werken, zijn eigen rijk uitbreiden. Bovendien had Spanje landen in Zuid Amerika waar veel zilver vandaan kwam. Lodewijk profiteerde mee van die rijkdom. Maar Nederland, Engeland en de Duitse keizer waren bang dat Frankrijk veel te machtig zou worden en ook over hen de baas zou gaan spelen. Daarom besloten ze samen tegen Frankrijk en Spanje te gaan vechten. Zo werd het dus weer oorlog in Europa en ook daarbuiten. KINDERHARNAS Dit is het kinderharnas van Jozef Ferdinand. De Duitse keizer vond dat Jozef Ferdinand er recht op had om de nieuwe koning van Spanje te worden in plaats van de kleinzoon van Lodewijk XIV. Dat kwam hem goed uit, want Jozef Ferdinand was zijn kleinzoon! Maar Jozef stierf al toen hij 6 jaar was. Dit harnas droeg hij toen hij 5 was en op zijn paardje mee moest rijden in een parade. Als je uit je harnas groeide moest de smid eraan te pas komen om het harnas te vergroten! 7. Hoe zou jij het vinden om zo’n harnas te dragen?
8. Teken jezelf met een harnas aan.
