Onderzoek & Praktijk
Trefwoorden • Hbo-v • Verpleeghuiszorg • Beroepsuitoefening • Opleiding
Beelden van hbostudenten over werken in het verpleeghuis De vraag naar zorg en de complexiteit van de zorgvraag zal de komende jaren stijgen. Bovendien wordt de opnameduur in het ziekenhuis verkort, waardoor patiënten die na opname zorg nodig hebben aanspraak doen op andere zorgvoorzieningen. Patiënten met complexe problematiek die nog niet naar de thuissituatie terug kunnen, vormen een doelgroep voor zorgtrajecten in het verpleeghuis. Om zorg aan deze patiënten te leveren is hogeropgeleid personeel nodig. Echter, slechts een klein percentage van de hbo-studenten kiest voor de verpleeghuiszorg. Het lijkt erop dat bestaande beelden van studenten ten aanzien van het verpleeghuis ze weerhoudt daar te gaan werken. In deze studie onderzoeken we welke factoren een rol spelen bij studenten bij de keuze van een werkplek, en welke beelden er leven over werken in een verpleeghuis.
Door de hogere levensverwachting zal
uitbehandeld. Verpleeghuizen zouden
de vraag naar zorg de komende jaren
het gat tussen het ziekenhuis en de
sterk groeien. Een sterke toename van
thuissituatie kunnen opvullen, zodat
het aantal patiënten met chronische
patiënten hier kunnen revalideren.
ziekten is te zien, met name van ‘ziek-
In de toekomst zijn meer hbo-opgeleide
ten van de oude dag’ (Hollander e.a.,
werknemers in de verpleeghuiszorg
2006). De nodige zorg wordt complexer
nodig om de complexe zorg te kunnen
door het toenemend aantal patiënten
leveren. Aveant, de grootste zorgaanbie-
met meerdere aandoeningen tegelijker-
der in en om de stad Utrecht, ervaart
Auteurs
tijd (comorbiditeit). Daarnaast doen
dat slechts een klein aantal hbo-afgestu-
Annick Bakker, student
zich in het verpleeghuis vele ethische
deerden kiest voor werken in het ver-
Hogeschool Utrecht
dilemma’s voor.
pleeghuis. Onderzoek van kenniscen-
drs. Remco Coppoolse,
Een ontwikkeling die parallel loopt aan
trum Vilans bevestigt deze ervaring van
Hogeschool Utrecht
de toename van complexiteit van zorg,
Aveant (Kraakman e.a., 2009).
Astrid ten Have, directeur
is de steeds kortere opnameduur van
De invulling van de complexe zorgvraag
Aveant
patiënten in het ziekenhuis. Was de ge-
betreft zowel het primaire zorgproces
middelde ligduur in 2008 5,7 dagen, in
als de organisatie en innovatie van de
Correspondentie
2009 daalde dit gemiddelde tot 5,5
zorg. In deze studie is onderzocht wat
Annick Bakker:
dagen (NVZ, 2010). Een deel van deze
de beelden zijn van de studenten van de
[email protected]
groep mensen is vanwege de complexi-
opleiding hbo-verpleegkunde (hbo-v) en
teit van de zorgvraag na opname niet
Leefstijl arbeid en gezondheid (LAG)
tvz | Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2012 nr. 1
TvZ_12_01.indd Sec1:35
| 35
2/8/2012 11:15:25 AM
Onderzoek & Praktijk
ten aanzien van het werken in het ver-
Motivaction heeft in samenwerking met
bij nader worden verkend zijn: ‘werk-
pleeghuis. De resultaten kunnen voor
Prismant een onderzoek uitgevoerd
sfeer, uitdaging van het werk, salaris, in-
Aveant richtinggevend zijn en bieden
naar de aantrekkelijkheid van werken
houd van het werk en bedrijfscultuur’.
aangrijpingspunten voor verder beleid.
in de zorg specifiek onder medewerkers
De enquête is uitgezet onder 80 studen-
in de zorg. Voor zorgmedewerkers is
ten van de LAG en 320 studenten van
Factoren die van invloed zijn op keuze werkplek
het in vergelijking met de overige be-
de hbo-v van de Hogeschool Utrecht.
roepsbevolking van groter belang dat
De enquête bestond uit 25 vragen,
Latham en Ernst (2006) deden onder-
het werk inhoudelijk leuk is (respectie-
waarvan 9 open vragen en 16 gesloten
zoek naar factoren die motiveren om
velijk 90% en 57%) (ZIP, 2009).
vragen. De eerste vragen gaan over de
voor een werkgever te kiezen. Uit dit
Tevens komt uit dit onderzoek naar
kenmerken van de student. Tevens wer-
onderzoek kwam naar voren dat voor
voren welke motivaties de twee groepen
den een aantal gebieden van de gezond-
hogeropgeleiden vooral ‘uitdaging in de
hebben bij de ideale werksituatie. De
heidszorg genoemd, waar de student
functie’ zeer belangrijk is. Onderzoek
vijf factoren die worden genoemd zijn
door middel van een vijfpuntsschaal
van het TNO (2009) wijst uit dat hoger-
‘inhoudelijk leuk werk, de werksfeer, de
kon aangeven in welke mate hij/zij in-
opgeleiden veel waarde hechten aan het
goede arbeidsvoorwaarden, de moge-
teresse heeft in deze sector. Ook kreeg
‘sociale aspect’ van een baan. De Intel-
lijkheid tot uiting van de werknemers
de student een lijst met factoren die de
ligence Group doet maandelijks onder-
zelf en de tevredenheid over de leiding-
student mogelijk belangrijk vindt in het
zoek naar arbeidsmotieven, waar in
gevende’ (ZIP, 2009).
toekomstige werk. Op deze lijst kon de
2009 ‘salaris, werksfeer en inhoud van
student vijf belangrijke punten aanvin-
het werk’ hoog scoorden (Waasdorp,
Methode
ken. Daarnaast werd geïnformeerd naar
2009). Uit alle onderzoeken zijn voor
Op basis van de gevonden factoren die
de ervaring van de student in de ver-
de functie de volgende factoren belang-
van invloed zijn op de keuze van een
pleeghuiszorg. Vervolgens werd ge-
rijk: ‘uitdaging, inhoud en salaris’. Voor
werkplek is een enquête opgesteld,
vraagd in welke mate de student geïnte-
de keuze van de werkgever is de ‘be-
waarmee is onderzocht wat de beelden
resseerd is in de verschillende sectoren
drijfscultuur en de werksfeer’ belang-
zijn van studenten over werken in een
van de gezondheidszorg, middels een
rijk.
verpleeghuis. De vijf factoren die daar-
vijfpuntsschaal. Een volgend gedeelte van de enquête gaat over de factoren
5
die bepalend zijn voor de keuze van een
Interesse in werkveld
4,5
werkgever. Voor elke factor kon de stu-
4
dent aangeven welk beeld ze hiervan
3,5
hebben, door middel van een zeven-
3
puntsschaal. Per punt werd de student
2,5
gevraagd wat er zou moeten veranderen
2 1,5
om de verpleeghuiszorg wel aantrekke-
1
lijk te maken, als de student een nega-
0,5
tieve score had ingevuld.
0 is
e
Zi
is
s
ui
hu
n ke
i rg
p
r Ve
s ng
o rz
te
rk
sz
i hu
e ep
T
Ve
k lij
Z
n
g or
hu
gh
e le
b
&G
zo
G
G
r Ve
ijv
r ed
m aa
Kr
e
l ie
b
c er
e
nd
a st
en
rg
D
G
G
m
m
Co
Resultaten Kenmerken studenten De algehele respons was 46%. De enquête is ingevuld door 140 hbo-v-studenten
Figuur 1: De interesse van studenten in de verschillende werkvelden. De score is uitgedrukt in
en 47 LAG-studenten (90,9% vrouwen)
gemiddelde scores (SD). De mate van interesse kon middels een vijfpuntsschaal beoordeeld worden,
van de Hogeschool Utrecht. De verdeling
waarbij een score van 1 stond voor geen interesse, en een score van 5 voor veel interesse.
over studiejaren was 25,7% eerstejaars-,
36 |
TvZ_12_01.indd Sec1:36
tvz | Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2012 nr. 1
2/8/2012 11:15:26 AM
35,3% tweedejaars-, 25,1% derdejaars- en
hoog scoort (61,5% van de studenten), en
scoren hierbij wat hoger (respectievelijk
13,9% vierdejaarsstudenten. De gemid-
dat de factoren ‘uitdaging’ en ‘uitdagende
4,0 (± 0,5); 3,7 (± 0,5) en 3,7 (± 0,6)) dan
delde leeftijd van de studenten was 21
functie’ en ‘doorgroeimogelijkheden’
salaris en uitdaging van het werk (res-
jaar. 74% van de studenten heeft (stage)
dicht bij elkaar liggen qua score. ‘Verant-
pectievelijk 3,4 (± 0,4) en 3,2 (± 0,3)).
ervaring in de verpleeghuiszorg. Van de
woordelijkheid, salaris en inhoud van het
187 studenten benoemden 9 studenten
werk’ scoren alle drie hoger dan 40%.
Werksfeer
(4,8%) interesse te hebben in een baan in
Daarna is er een groot verschil met de
Om de werksfeer te veranderen benoe-
het verpleeghuis.
score op het volgende item, waaruit we
men 13 studenten dat er meer financiële
afleiden dat de studenten de volgende
hulpmiddelen beschikbaar zouden moe-
Keuze van de werkplek en de
factoren – ‘inspirerende collega’s, balans
ten komen. Bovendien zouden 10 stu-
factoren die de keuze bepalen
tussen werk en vrije tijd en opleidingsmo-
denten graag zien dat er meer personeel
De studenten konden aangeven in welk
gelijkheden’ – minder belangrijk vinden
werkt, zodat er tijd is voor contact met
domein zij het liefst zouden willen wer-
bij de keuze voor een werkplek.
de patiënten. Een verlaging van de werk-
ken. Het werkgebied dat de meeste inte-
druk is een aanbeveling die 9 studenten
resse opwekt, is het ziekenhuis (zie fi-
De beeldvorming van het
guur 1), de gemiddelde score is 4,2 (±
verpleeghuis
1,1). De minste interesse hebben de stu-
De studenten is gevraagd welk beeld ze
Uitdaging van het werk
denten in werken in het verzorgingshuis
hebben over de werksfeer, de uitdaging,
De uitdaging in het werk wordt groter
(2.0 ± 0,2) en verpleeghuis (2.3 ± 0,3).
het salaris, de inhoud van het werk en
als het verpleeghuis meer verantwoor-
noemen.
de bedrijfscultuur in een verpleeghuis.
delijkheid bij de werknemers legt, laten
De studenten werd gevraagd naar de fac-
Figuur 3 geeft weer welke score de stu-
11 studenten weten. Verder benoemen
toren die zij belangrijk vinden bij de
denten geven aan de verschillende facto-
10 studenten dat er onduidelijkheid is
keuze voor een werkgever. Figuur 2 geeft
ren, waarbij score 1 staat voor zeer nega-
over de functie van een hbo-afgestu-
de resultaten weer van de tien belangrijk-
tief, en score 7 voor zeer positief.
deerde binnen het verpleeghuis. Zes
ste factoren die de studenten hebben aan-
Opvallend is dat geen van de factoren
studenten benoemen dat er meer verdie-
gegeven bij de keuze van een werkgever.
hoog scoort. De factoren ‘werksfeer, in-
ping zou moeten komen op hbo-niveau.
Opvallend is dat ‘afwisseling in het werk’
houd van het werk en bedrijfscultuur’ Salaris
Keuze studenten (%)
70
Salarisverhoging kan het werk in het
60
verpleeghuis aantrekkelijker maken,
50
vinden 38 studenten. Verder moeten de
40
bezuinigingen op macroniveau worden
30
aangepakt, zoals 11 studenten lieten
20
weten. en Daarnaast zou het verpleeghuis zijn werknemers naar niveau moe-
10
ten uitbetalen, vinden 9 studenten. ris la Sa
sp fu nc ire tie re nd e Ba co la ns lle ga w e ’s O r k/ pl ei vr di i j e ng tij sm d og el ijk he id
oo
ho ud
In
Ve r
an
tw
im rg ro e
In
en rd el ijk he id
he d
tie
ijk
og el
de
fu nc
ag in g eb ag D oo
Ui td
er w en d se l is w Af
Ui td
k
0
Inhoud van het werk Bij dit punt benoemen 9 studenten nogmaals de onduidelijkheid over een hbofunctie. Verder noemen 8 studenten dat het
Figuur 2: Belangrijke factoren bij keuze werkgever. De top 10 van belangrijke factoren voor de keuze
werk inhoudelijk uitdagender zou moeten
van een werkgever weergegeven in percentages. Het percentage is het aantal studenten van het
zijn. Zeven studenten opperen meer geld
totaal dat die factor als belangrijk acht bij de keuze voor een werkgever.
vrij te maken voor verbeteringen.
tvz | Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2012 nr. 1
TvZ_12_01.indd Sec1:37
| 37
2/8/2012 11:15:26 AM
Onderzoek & Praktijk
Belangrijke redenen die worden gegeven
Score beeldvorming factoren
om wel in het verpleeghuis te willen
7
werken zijn: ‘voldoening van het werk,
6,5
Beelden van studenten
6
kwaliteitsverbetering wordt als uitdaging
5,5 5
gezien, studenten willen graag bijdragen
4,5
aan ontwikkeling en innovatie’. Met be-
4 3,5
trekking tot werkgelegenheid is het beeld
3
onder de studenten dat er veel mogelijk-
2,5 2
heden zijn tot het krijgen van coördine-
1,5
rende functies en door de studenten en
1
dat er altijd werk in het verpleeghuis is.
0,5 0 Werksfeer
Uitdaging
Salaris
Inhoud werk
Bedrijfscultuur
Belangrijke redenen van studenten om Figuur 3: De beeldvorming weergegeven in gemiddelde scores met bijbehorende standaarddeviaties
niet in een verpleeghuis te willen werken:
voor de factoren werksfeer, uitdaging, salaris, inhoud werk en bedrijfscultuur. De beeldvorming kon
• studenten denken dat verpleeghuizen
middels een zevenpuntsschaal weergegeven worden, waarbij een score van 1 stond voor een zeer
genoegen nemen met helpenden en
negatief beeld, en een score van 7 voor een zeer positief beeld.
verzorgenden (en dat hbo-afgestudeerden hetzelfde werk zouden doen);
Bedrijfscultuur
onder studenten niet als aantrekkelijk
• werk niet voldoende complex en divers;
Van de studenten die negatief zijn over
perspectief wordt gezien.
• weinig uitdaging in het werk;
deze factor benoemen 7 studenten dat
Het beeld dat studenten hebben van het
• laag salaris;
managers beter zouden moeten weten
werk in een verpleeghuis is overwegend
• weinig dynamiek;
wat er zich op de werkvloer afspeelt. Het
negatief. Een student benoemt dat ver-
• geen interesse in de doelgroep;
meer betrekken van de werknemers bij
pleeghuizen vaak genoegen nemen met
• geen goede financiële situatie;
de bedrijfscultuur vinden 7 studenten be-
helpenden en verzorgenden, en dat hbo-af-
• geen duidelijkheid over de mogelijk-
langrijk. Daarnaast zijn 4 studenten van
gestudeerden hetzelfde werk zouden doen.
mening dat de bedrijfscultuur verbetert
Daarnaast wordt benoemd dat het werk
door meer personeel in te zetten.
aantrekkelijker wordt als de patiëntencate-
Belangrijke redenen van studenten om
gorie complexer en meer divers wordt. Re-
wel in het verpleeghuis te willen werken:
Discussie
denen die verder worden genoemd om niet
• voldoening van het werk;
Het doel van deze studie was om te on-
voor de verpleeghuiszorg te kiezen zijn
• kwaliteitsverbetering is een uitdaging;
derzoeken welke factoren een rol spelen
‘weinig uitdaging in het werk, lage com-
• bijdrage leveren aan ontwikkeling en
bij hogeropgeleiden voor de keuze van
plexiteit, laag salaris, weinig dynamiek en
een werkgever in de zorg, en specifiek
geen interesse in de doelgroep’. Opvallend
• Mogelijkheid tot coördinerende functie;
wat de beelden zijn van hogeropgeleiden
is ook het aantal gemaakte opmerkingen
• Grote werkgelegenheid in een ver-
bij het werken in een verpleeghuis.
over de ‘financiële situatie’ in het verpleeg-
Slechts 4,8% van de studenten heeft in-
huis. Kennelijk is dat een factor die bij de
Deze studie werd uitgevoerd onder stu-
teresse in een baan in het verpleeghuis.
beeldvorming onder studenten een belang-
denten van één Hogeschool. Om de data
Deze lage percentages onder de studen-
rijke rol speelt. Een student merkt op dat
te kunnen extrapoleren, zou breder onder-
ten komen overeen met het onderzoek
het in het verpleeghuis warm is en het zou
zoek onder een grotere populatie, in
naar werkenden in de zorg. Deze lage
er stinken. Het grootste deel van de stu-
meerdere regio’s uitgevoerd moeten wor-
score bevestigt het vermoeden van Ave-
denten benoemt geen duidelijkheid te heb-
den. Verder bevelen we vervolgonderzoek
ant en de aanleiding voor deze studie,
ben over de mogelijkheden als hogeropge-
aan in de verpleeghuissector, waarin
dat het werken in het verpleeghuis
leide in het verpleeghuis.
wordt onderzocht in hoeverre de beeld-
38 |
TvZ_12_01.indd Sec1:38
heden als hoger opgeleide in een verpleeghuis.
innovatie;
pleeghuis.
tvz | Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2012 nr. 1
2/8/2012 11:15:26 AM
vorming over het verpleeghuis klopt met
2. Er wordt geadviseerd te onderzoeken
ouderenzorg. Inspirerende voorbeelden uit de
de werkelijkheid. In de terugkoppeling
in hoeverre de beeldvorming van de
praktijk.
met de opdrachtgever voor dit onderzoek
studenten klopt met de werkelijke situ-
Geraadpleegd 8 november 2010 via
vanuit Aveant, blijkt bijvoorbeeld dat de
atie in het verpleeghuis. Wanneer deze
www.hbo-vgg.net/.../ile:hboverpleegkundigen-
CAO ‘Verpleeg- en verzorgingshuizen’ ge-
beelden onnodig negatief blijken te
in-de-ouderenzorg.htm
lijk is aan de CAO ‘Ziekenhuizen’ in de
zijn, is het advies om een communica-
regio Utrecht. Wanneer de beelden van de
tiestrategie te hanteren waarin de beel-
motivating tomorrow’s workforce. Human
studenten dus niet blijken te kloppen,
den van de studenten worden herzien.
Resource Management Review 16 (2), 181-198.
moet de beeldvorming worden verbeterd
3. Tot slot kan onderzocht worden hoe
Latham, G.P. & Ernst, C.T. (2006). Keys to
Roozeboom, M.B., Vroome, E. de, Smulders, P. &
en zijn aanpassingen in het verpleeghuis
het imago van zorg voor ouderen kan
geen eerste vereiste. Verdiepend onder-
worden verbeterd. Concrete aangrij-
arbeid in Nederland tussen 2000 en 2004.
zoek bij verpleeghuizen die wel een toe-
pingspunten voor ‘quick wins’ zijn ge-
Geraadpleegd op 8 november 2010 via
stroom van hbo-afgestudeerden ervaren
bruikmaken van bestaande of nieuw op
www.tno.nl/downloads/kvl_arb_brochure_tas_
maakt duidelijk welke factoren het werk
te zetten proeftuinen, waar snel op de
in een verpleeghuis aantrekkelijker kan
beeldvorming van studenten kan wor-
Vereniging van Ziekenhuizen NVZ (2010). Meer dan
maken. Verpleeghuizen die werken met
den ingespeeld. Voorbeelden daarvan
de helft ziekenhuisopnames in dagbehandeling.
transmurale afdelingen of kortdurende op-
zijn een leerafdeling binnen een ver-
Geraadpleegd 22 oktober 2010 via www.nvz-
nameafdelingen zijn hier voorbeelden van.
pleeghuis, of door middel van het ver-
ziekehuizen.nl/Nieuws/Nieuwsberichten/Archief
Zoals weergegeven in figuur 1, zijn er
hogen van de complexiteit van de stage
meer werkvelden die relatief laag scoren
van de hbo-v en LAG-studenten. ■
(ten opzichte van het ziekenhuis), zoals
Bossche, S. van den (2007). Trends in de
v04.pdf
Waasdorp, G.J. (2009). Salaris, werksfeer en inhoud van het werk winnen sterk aan belang. Geraadpleegd 22 oktober 2010 via
de thuiszorg en de zorg voor verstandelijk
Referenties
http://www.intelligence-group.nl/nieuws/
beperkten. Vergelijkend onderzoek in
Hollander, A.E.M., Hoeymans, N., Melse, J.M.,
salaris-werksfeer-en-inhoud-van-het-werk-win-
deze sectoren zou interessant kunnen zijn.
Oers, J.A.M. van & Polder, J.J. (2006). Zorg voor gezondheid. Volksgezondheid Toekomst Verk-
nen-sterk-aan-belang Zorginnovatieplatform ZIP (2009). Zorg voor
Adviezen
enning 2006.
Op basis van de resultaten van deze stu-
Geraadpleegd 15 oktober 2010 via www.rivm.
beleid voor de zorgsector richting 2025.
die is voor Aveant een aantal concrete
nl/bibliotheek/rapporten/270061003.pdf
Geraadpleegd 26 oktober 2010, via zorginno-
adviezen opgesteld: 1. Het blijkt dat studenten diversiteit en
Kraakman, T.C.J., Kienhuis, M.J. & Schumacher, J.N.M. (2009). HBO-verpleegkundigen in de
mensen, mensen voor de zorg. Arbeidsmarkt-
vatieplatform.nl/upload/file/ZIP_Zorg_voor_ mensen-mensen_voor_de_zorg.pdf.
uitdaging als belangrijke factoren ervaren. De toenemende complexiteit
SAMENVATTING
leidt tot meer uitdaging in de functie, een belangrijk criterium voor het kiezen van een werkgever, maar de
• De vraag naar zorg en de complexiteit van de zorgvraag stijgt en de ziekenhuisopnameduur verkort de komende jaren. Hogeropgeleid personeel is nodig in de verpleeghuiszorg.
vraag is in welke mate studenten de
• Weinig hbo-studenten kiezen voor de verpleeghuiszorg.
veranderende zorgvraag kennen en
• In deze studie is onderzocht wat de beelden zijn van de studenten van de opleiding hbo-ver-
weten welke consequenties dit heeft voor het werk in het verpleeghuis.
pleegkunde en Leefstijl arbeid en gezondheid ten aanzien van het werken in het verpleeghuis. • Het doel van de studie is om te onderzoeken welke factoren een rol spelen bij hogerop-
Meer informatie aan de doelgroep
geleiden voor de keuze van een werkgever in de zorg, en specifieker wat de beelden zijn
over deze verandering van de aard
van hogeropgeleiden bij het werken in een verpleeghuis.
van de werkzaamheden kan leiden tot het werken in een verpleeghuis
• Bijna tweehonderd studenten hebben een enquête ingevuld die is opgesteld op basis van gevonden factoren die van invloed zijn op de keuze van een werkplek.
aantrekkelijker maken.
tvz | Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2012 nr. 1
TvZ_12_01.indd Sec1:39
| 39
2/8/2012 11:15:26 AM
