Manon Huygens
6de WeWiA
nr. 14
Godsdienst 24 mei 2013
Kerk en geloof waarom vandaag nog?
Eindwerk Godsdienst
Inhoudstafel 1.Inleiding
2-‐‑‒3
4-‐‑‒5
3. Visie van de Parochianen van Vlassenbroek
6-‐‑‒9
2.Eigen visie
4.Besluit
10-‐‑‒11
12-‐‑‒14
5.1 Wikipedia: geloven
5.2 Enquête
13-‐‑‒14
5. Bijlagen
12
1/14
1 Inleiding
ʻ‘Kerk en geloof, waarom vandaag nog?ʼ’, dat is de vraag die ik mij als jonge Christen stel en waar ik graag, aan de hand van dit eindwerk, een antwoord op tracht te vinden. Het afgelopen schooljaar hebben we binnen het vakgebied Godsdienst gewerkt rond het thema ʻ‘mens als Zinzoekerʼ’. We begonnen met een onderscheid te maken tussen de begrippen ʻ‘zinʼ’ en ʻ‘Zinʼ’ en linkten deze twee door een noodzakelijk groeiproces. Vervolgens bewandelden we de weg van de filosofie, de politiek (met Marx in de hoofdrol) en de wetenschap (met het Godsbewijs van Descartes). We onderzochten de herkomst en betekenis van het woord religie, gaven een antwoord op de vraag ʻ‘Wie of wat is Godʼ’, bespraken het ontstaan en de groei van de eerste kerkgemeenschap, zochten het element ʻ‘Zinʼ’ binnen een gemeenschap, bekritiseerden de bevrijdingstheorie en zochten tot slot een link tussen God, politiek en ecologie. Heel onze cursus-‐‑‒zoektocht leidde naar het ultieme doel: een ruime, algemene definitie van het complexe begrip ʻ‘Zinʼ’ formuleren, bekeken vanuit verschillende invalshoeken. Eén van die invalshoeken ga ik hier en nu in dit eindwerk nog wat verder toelichten. Ik ga namelijk op zoek naar de Zin van een kerkgemeenschap en het Christelijke geloof vandaag de dag. Ik stel mij de vraag waarom mensen nu nog naar de Kerk gaan en geloven? En of er in de loop van de jaren iets veranderd is in de manier waarop mensen naar de kerkgemeenschap en het geloof kijken. En als deze visie veranderd is, is het christendom dan mee geëvolueerd of is het statisch blijven toekijken?
2/14
In het eerste deel van dit eindwerk geef ik mijn eigen kritische mening over dit onderwerp. De leidende vraag hierbij is hoe ik dit vandaag zelf als jonge christene ervaar. In het tweede deel verwerk en bespreek ik de gegevens die ik verzameld heb uit een eigen opgestelde enquête binnen mijn parochie Vlassenbroek. Vervolgens ga ik deze twee visies vergelijken om zo tot een algemeen en grondig besluit te komen.
Het werkstuk dat op dit moment voor u ligt, zou echter nooit tot stand zijn gekomen zonder de bereidwillige hulp en enthousiaste steun van vele mensen. Daarom bij deze mijn oprechte dank aan Pastoor Roger Van den Berghe en de vele parochianen van Vlassenbroek. Alleen door hun inspirerende steun en warme toewijding ben ik er in geslaagd dit werk neer te zetten. Tot slot wil ik ook mijn ouders bedanken voor hun eeuwige steun en hulp om dit werkstuk taalzuiver te maken.
3/14
2 Eigen visie
“Jonge Christenen zijn”, wat roept dat bij mij vandaag de dag nog op? Ik kan natuurlijk alleen maar voor mezelf spreken, maar als ik mij die vraag stel, blijft het angstwekkend stil en verdacht leeg in mijn hoofd. Wat is dat ʻ‘jonge Christeneʼ’ zijn? Van één ding ben ik alvast wel overtuigd. Vandaag Christene zijn, is iets compleet anders dan het ooit is geweest. Vroeger viel je uit de boot als je niet katholiek werd opgevoed, naar de kerk ging, je vormsel niet deed. Het Christelijke denken en doen zat als het ware ingebakken in het dagelijkse leven. Je werd met christelijke waarden en gewoontes grootgebracht. Vandaag is dit absoluut niet meer het geval. Naar de kerk gaan en kiezen voor God is vandaag immers helemaal uit de mode en is absoluut niet meer populair, ook en in het bijzonder misschien bij de hedendaagse jeugd. Meer zelfs, het Christelijke geloof is een zéér bewuste (misschien zelfs tegendraadse) keuze! Dus dan volgt hieruit de logische vraag: ʻ‘Waarom doen we het wel nog?”. Geloven is volgens Wikipedia (zie bijlage 1) een bepaalde bewering voor waar aan nemen. Maar is het zo gemakkelijk? Hoe kan je nu als moderne mens met een sterke wetenschappelijke achtergrond, geloven in verhalen waarin een vrouw gemaakt wordt uit een rib van een man, twee vissen en vijf broden worden omgetoverd tot een feestmaal, een lamme opeens terug kan lopen omdat hij gelooft of nog beter een zee die opengaat door de staf van Mozes. Kan het nog onrealistischer? Kunnen we met ons gezond verstand deze fantastische verhalen zomaar geloven? Of zit er meer achter die simpele verhaaltjes? En moeten we iets dieper zoeken dan de oppervlakkige toplaag? Ja, daar ben ik van overtuigd. Na zeven jaar lang bijna wekelijks verhalen te horen die allemaal draaien rond een wel heel uitdagend en bijzonder figuur geloof ik dat deze verhalen ons absoluut meer willen vertellen. Doorheen mijn ontdekkingstocht leerde ik vast en zeker dat de boodschap absoluut een bepaald doel heeft: een houvast creëren, een maatstaf, om zo op een goede en juiste manier te leren leven. 4/14
De verhalen rond de figuur Jezus scheppen een referentiekader waarin we vandaag nog steeds ons jonge leven in kunnen ʻ‘spiegelenʼ’. Als je goed luistert, beantwoorden de verhalen rond ons christelijk geloof heel wat vragen uit onze hedendaagse leefwereld. Misschien niet meteen de meest voor de hand liggende antwoorden voor onze moderne problemen, maar wel degelijk betrouwbare en solide oplossingen. Is dat dan jonge Christene zijn? De verhalen ten volle kunnen begrijpen en ze projecteren naar onze moderne wereld. Zijn ze bedoeld om persoonlijk, onbewust te leren wat goed en kwaad is binnen onze maatschappij? Ik ben er alvast van overtuigd dat deze eeuwenoude verhalen nu nog steeds nuttig zijn en ons veel en ingrijpend iets kunnen leren. Ik zeg dan ook volmondig: “Ja, ik ben een jonge Christene!”. Het enige wat hiertoe écht nodig is, is een goed luisterend oor en een Kerk-‐‑‒instelling die zich aan past aan de jeugd en de nieuwe (of beter vernieuwde) christelijke visies. Wij zijn tenslotte de toekomst. En wij zullen dan ook de toekomst van de kerk bepalen. De katholieke kerk is veel te lang relatief statisch blijven toekijken op de ontwikkeling van het moderne wereldbeeld. Ze houden nog steeds vast aan hun ongelooflijke conservatieve waarden en normen. De regels die bepalen dat bijvoorbeeld een pastoor niet mag trouwen of dat een vrouw geen belangrijke functie mag hebben binnen een kerkgemeenschap passen niet meer in het moderne wereldbeeld, sterker nog er staat nergens neer geschreven in de Bijbel dat dit verboden zou zijn volgens God. Dus waarom zijn ze er dan? Het wordt echt tijd dat we als jonge Christene het heft mee in handen nemen: wij schrijven vandaag mee aan de toekomst van het katholieke geloof van morgen. En daar wil ik graag mijn jonge, enthousiaste steentje toe bijdragen. Want ja, ik ben een jonge Christene!
5/14
3 Visie van de Parochianen van Vlassenbroek Aansluitend en ook wel aanvullend op mijn persoonlijke visie van hierboven, wil ik hieronder de gegevens en resultaten die ik bekomen heb na het verwerken van de door mij opgestelde enquête (zie bijlage 2) kort bespreken en toelichten. Deze ondervraging werd gehouden bij ongeveer vijftig parochianen van Vlassenbroek, waarvan de meeste personen (=62 %) van het vrouwelijk geslacht zijn. Hun enthousiaste reactie vormde een leuke verrassing op zich, maar vormde vooral een essentiële schakel in de verhaallijn. Zij vormen een wekelijkse inspiratiebron en bemoedigende steun in de zoektocht naar mijn jonge Christen zijn.
In de eerste grafiek hierboven heb ik de parochianen ingedeeld in leeftijdscategorieën. Wat meteen opvalt, is dat de categorieën 45-‐‑‒65 jaar en 65-‐‑‒85 jaar talrijk aanwezig zijn. Ook is er een groot aantal binnen de 12-‐‑‒18 jarigen. Hieruit kunnen we besluiten dat de parochie Vlassenbroek, in tegenstelling tot de meeste katholieke kerken vandaag de dag, niet alleen grijs gekleurd is, maar toch ook sterk vertegenwoordigd wordt door een jonge brigade gelovigen. De meeste van deze jonge Christenen zijn daarenboven ook nog actief binnen de parochie als misdienaar, actieve vormeling of in minder mate als lid van het kerkkoor. Natuurlijk moeten we er wel rekening mee houden dat deze enquête werd gehouden kort na de Heilig Vormsel viering.
6/14
In bovenstaand schijfdiagram bespreek ik de voornaamste redenen waarom de parochianen de eucharistie in Vlassenbroek bijwonen. Wat natuurlijk meteen opvalt, is dat de voornaamste reden niet meer het katholieke geloof (34%) is, maar eerder de vriendschap en het gezelschap (38%). Bij ouderen is dit vaak een combinatie van deze twee redenen, terwijl de jongeren eerder radicaal voor de vriendschap kiezen en amper nog expliciet voor het geloof. Een kleinere minderheid van de jeugd doet het alleen omdat het moet van mama en papa of als directe voorbereiding op het Heilig Vormsel. Het gevoel van eenheid speelt ook nog een belangrijke rol binnen de parochie. Maar liefst 19% kiest hiervoor, weliswaar vaak in combinatie met een andere reden.
7/14
Ook is er ook nog een klein groepje dat om een wel heel bijzondere reden de eucharistie bijwoont. Ik citeer er een aantal die mij als jonge christenen echt aanspraken. De eerste komt van een vrouw van de leeftijdscategorie 46-‐‑‒65 jaar: “Vorig jaar bij de voorbereiding voor de Plechtige communie van ons kleinkind zijn we opnieuw herbegonnen met naar de mis te gaan en we voelen er ons goed bij. Daarom blijven wij de mis volgen, zoveel we kunnen”. Een tweede aanhaling komt van een vrouw tussen de 66-‐‑‒85 jaar: “Het wekelijks samen zijn en het gevoel van eenheid tijdens de misviering door toedoen en inspraak van de Heer Pastoor Van den Berghe”. En tot slot een diepzinnig citaat dat mij het meest raakte afkomstig van een vrouw binnen de categorie 35-‐‑‒45 jaar: “Omdat ik zondag alles in Gods handen kan leggen van de voorbije week: de zorgen, de twijfels, maar ook de mooie, boeiende belevenissen en ontmoetingen”. Als dit geen uitdagende en tegelijk zéér bemoedigende reden vormt.
Ten slotte werd in mijn enquête de vraag gesteld waar de gemiddelde gelovige de laatste tijd het meest zijn twijfels rond heeft in verband met het katholieke geloof en de kerk gemeenschap. Deze resultaten vindt u in dit laatste staafdiagram hierboven. 8/14
In het algemeen hebben de parochianen veel twijfels over de verschillende voorgestelde actuele ʻ‘problemenʼ’. De recente schandalen rond het kindermisbruik in de kerk scoren het hoogst. Dit komt waarschijnlijk omdat deze bijzonder pijnlijke feiten ethisch het moeilijkst te aanvaarden zijn voor een diepgelovige. Het Vlaamse priestertekort en de kerk als instituut werden ook massaal aangekruist. Dit bewijst dat er de laatste tijd toch wel enorm veel onrust binnen de gelovigen van deze kerkgemeenschap heerst. De organisatie en de operationele werking van de katholieke kerk wordt hier toch wel even in vraag gesteld. Ondanks de momenteel toch meer begripvolle nieuwe paus Franciscus, blijft er toch nog een grote onzekerheid rond de rol van de paus binnen de Kerk als instelling. Maar er is wel hoop! Ook stellen een aantal personen zich vragen bij de toch wel bijzonder conservatieve visies en standpunten van de katholieke Kerk. Ik citeer een aantal invullers van de enquête: “ De geloofstaal en het Godsbeeld zijn nog te ʻ‘mythischʼ’ en dateren uit het pre-‐‑‒wetenschappelijk tijdperk van het menselijk denken.” Iemand anders beschreef het dan weer als volgt: “Vele visies op moraal en seksualiteit zijn niet voldoende aangepast aan deze tijd”. Een aantal gelovigen durfden het aan om hun twijfels en verzuchtingen rond de positie van de vrouw binnen de kerk expliciet te formuleren. “Waarom geen vrouwen als voorgangers binnen een parochie?”, “Waarom is het beeld van de vrouw nog zo conservatief?”.
9/14
4 Besluit De Zin van een kerkgemeenschap is niet langer meer het strikte katholieke geloof. Een parochie wordt vandaag meer en meer gedragen door een netwerk van mensen, elk met hun ideeën en interpretaties van het christelijke verhaal, die het gevoel van eenheid en eenzelfde visie rond waarden en normen bij elkaar vinden en versterken. De vele twijfels en vragen waarmee een christelijke gelovige vandaag te kampen heeft, zorgen voor een negatieve kijk op de kerkgemeenschap. Terwijl ik er wel van overtuigd ben dat ze ook veel goede dingen gedaan hebben en nog steeds aan het doen zijn. Maar deze worden steeds minder en minder gezien. En toch blijft de basis van het geloof op zich inspirerend werken. Dus ik denk dat ik kan besluiten met te zeggen dat de kerkgemeenschap nu twee grote
opdrachten,
zeg
maar
uitdagingen
heeft.
Ten
eerste
hun
verouderingsprobleem aanpakken. De kerk en het geloof opnieuw aantrekkelijk maken voor de jeugd. Dit kunnen ze heel makkelijk doen door simpelweg hun conservatieve kleppen af te zetten en hun gewoon en snel aan te passen aan onze moderne samenleving. En ten tweede moeten ze opnieuw een positief imago naar buiten trachten te brengen. De kerk is de laatste tijd enkel nog maar in beeld geweest om louter negatieve aspecten. Ik vertrouw erop dat de organisatie en hun verantwoordelijken in de toekomst gaan zorgen voor een positief beeld van de katholieke kerk. Hier bij kan en zal de basis van het geloof een bron van inspiratie en blijvende motivatie zijn!
10/14
Ik ben er zeker van dat als ze deze twee aspecten grondig aanpakken de toekomst van het geloof en zijn uitvoerende organisatie (de kerk) opnieuw verzekerd zal zijn. Hierbij moet de kerk als instituut zich vooral terughoudend en bescheiden opstellen, opdat de kern van het verhaal – ons eigen christelijk geloof – terug volop op de voorgrond kan treden binnen de gelovige gemeenschap/parochie. Zo niet zal onze katholieke kerkgemeenschap onomkeerbaar ten onder gaan. En zullen we als jonge christene niks anders kunnen doen dan aan de kant staan en toekijken. Of er dan al dan niet gejuicht zal worden is natuurlijk de vraag.
11/14
5 Bijlagen 5.1 Wikipedia: geloven Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Geloven_̲(gedrag)
Geloven is de psychische toestand waarin iemand verkeert die bereid is om onder bepaalde voorwaarden een bepaalde bewering (propositie) voor waar aan te nemen. Geloof en geloven zijn termen die drager zijn van enkele enigszins verwante betekenissen en daar wordt in dit artikel verder op ingegaan. De eerste betekenis van geloven is de veronderstelling dat iets waar of niet waar is. Geloven in dit verband is als een inschatting die iemand maakt dat een bewering met een zekere waarschijnlijkheid waar of onwaar zou kunnen zijn. Deze waarschijnlijkheid is in het geval van 'geloven' groter dan wanneer men 'geen idee' heeft, en kleiner dan wanneer men iets 'zeker weet'. Deze waarschijnlijkheden worden door individuen persoonlijk toegekend. In deze betekenis van geloven geldt dus dat er geen zekerheid is over de kwestie. Een tweede betekenis van geloven is het hebben van vertrouwen of overtuiging in een verwachting in iets of iemand, wat bijvoorbeeld tot uiting komt in de uitspraak "ze gelooft in mij". In deze betekenis gaat het dus om de persoonlijke overtuiging dat iets zo is, gaat gebeuren of vaststaat. Geloven is dan vertrouwen en vervolgens stellen dat iets zo is. Geloven is een algemeen begrip, dat vaak in verband gebracht wordt met religie. Maar men kan naast het geloven in God, ook geloven in bijvoorbeeld paranormale verschijnselen, zolang zulk soort zaken niet vaststaan. Weten en geloven (in de betekenis van overtuiging en vertrouwen) gaan vaak samen, en staan niet in tegenstelling tot elkaar. Geloven en weten in de betekenis van een wetenschappelijk bewezen waarheid of onwaarheid staan echter vaker tegenover elkaar. Als een feit bewezen is ('de aarde is rond'), is het moeilijk te geloven in het tegendeel ervan. Wanneer men denkt dat men iets weet is er vaak ook een element van overtuiging of geloven aanwezig, dat men echter soms niet graag wil erkennen. Men is soms geneigd de eigen meningen zo objectief mogelijk te willen zien, waarbij het aanwezig zijn van geloof of vertrouwen in de eigen mening het objectieve karakter ervan vermindert, en daarom voor de buitenwereld onwenselijk is. Het spreekt voor zich dat iemand ergens in kan geloven zonder dat er voor dit geloof (wetenschappelijk) bewijs bestaat, net als dat men kan denken iets te weten, maar het desondanks toch fout heeft. Geloven (in de betekenis van overtuiging) kan een zekere exclusiviteit inhouden. Geloven in het één sluit immers het geloof in iets wat daarmee in tegenspraak is, van nature uit.
12/14
5.2 Enquête Beste Invuller van deze enquête; Beste Parochiaan van Vlassenbroek; Om te beginnen zal ik mij kort even voorstellen. Ik ben een leerling uit de zesde wetenschappen wiskunde A van het Heilige Maagd College uit Dendermonde. Voor het vak godsdienst kreeg ik de opdracht om een eindwerk te maken. Omdat ik mij als jonge christenen vragen stel bij de toekomst van het Christendom heb ik ervoor gekozen om te werken rond het thema ‘ Kerk en geloof, waarom vandaag nog?’. Om mij mee te inspireren bij het beantwoorden van deze vraag, reken ik bij deze op vijf minuutjes assistentie van u om onderstaande vragenlijst te beantwoorden. Ik wil dit onderwerp immers benaderen door een statistisch onderzoek binnen mijn eigen parochie. Uiteraard is deze bevraging strikt persoonlijk en zal zij ook als dusdanig uiterst discreet worden behandeld in mijn eindwerk. Ik dank u alvast voor u gewaardeerde medewerking Manon Huygens
Bij de antwoorden zijn meerdere mogelijkheden toegelaten
1. Leeftijdscategorie < 12 jaar 12 – 18 jaar 19 – 30 jaar
35 – 45 jaar 46 – 65 jaar 65 – 85 jaar > 85 jaar
2. Geslacht Man Vrouw
3. Burgerlijke stand Alleenstaand Getrouwd o Voor de kerk o Voor de wet è Indien voor de kerk getrouwd, waarom voor de kerk getrouwd ? ______________________________________________ ______________________________________________ 13/14
4. Hoe vaak gaat u gemiddeld per maand naar de kerk? < 1 keer 1 keer 2 keer 3 keer 4 keer > 4 keer
5. Wat is de voornaamste reden dat u de eucharistie bijwoont? Het katholieke geloof De vriendschap/ het gezelschap/het wekelijkse samen zijn Het gevoel van eenheid _________________________________
6. Bent u actief binnen de parochie? Neen Ja è Binnen welke functie actief? ____________________________
7. Bent u reeds altijd gelovig geweest? Ja Neen
8. Rijzen er soms twijfels bij u rond de volgende zaken? (aankruisen wat van toepassing is)
De recente schandalen rond kindermisbruik De kerk als instituut (organisatie) De rol van de paus binnen de kerk Het Vlaamse priestertekort __________________________________ Nogmaals bedankt voor uw deelname!
14/14