Kennisaudit. Demonstratie Pilot. drie Waterdienst projecten binnen het thema rivieren. november Kennisaudit rivieren

Kennisaudit Demonstratie Pilot

drie Waterdienst projecten binnen het thema rivieren

november 2008

Kennisaudit rivieren

1

Resultaten van en reflectie op de

Kennisaudit Toegepast op drie Waterdienst projecten binnen het thema

Rivieren

November 2008

Kennismanagement RWS Waterdienst Auteurs: Janneke Ottens Marca Schrap Chris Büscher


2

Colofon

Uitgegeven door: Rijkswaterstaat Waterdienst

RWS WD rapport 2008 059 December 2008 Informatie:

Helpdesk Water

telefoon:

0800-NLWATER (0800-6592837)

Redactie:

Tom Bennink

Uitgevoerd door:

Kennismanagement team op verzoek van het directieteam Rijkswaterstaat Waterdienst


3

Inhoudsopgave ........................................................................................

Management samenvatting 6 Kennisaudit als instrument: 6 Kennisbehoefte projecten Rivieren 6 1 1.1 1.2

Inleiding: Kennismanagement en kennisaudit 8 Inleiding 8 Kennismanagement : overzicht en borging 9

2 2.1 2.2 2.3 2.4 2.4.1 2.4.2 2.4.3 2.4.4

Kennisaudit 11 Inleiding 11 Denkmodel kennisaudit 11 Methodiek kennisaudit 13 Reflectie op de kennisaudits 14 Algemene impressie deelnemers 14 De RWS kennisvelden 15 De RWS kenniskleuren 16 De RWS competenties 16

3 3.1 3.2 3.2.1 3.2.2 3.3 3.3.1 3.3.2 3.4 3.4.1 3.4.2

Resultaten van de afzonderlijke projecten 17 Inleiding 17 Stroomlijn (Beheer en Onderhoud) 17 Kennisvelden benodigd en beschikbaar 17 Kenniskleuren 18 Ruimte voor de Rivier (Aanleg) 18 Kennisvelden benodigd en beschikbaar 18 Kenniskleuren 19 Waterverdeling (Watermanagement) 20 Kennisvelden benodigd en beschikbaar 20 Kenniskleuren 21

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

Resultaten op thema rivieren 22 Inleiding 22 Kennisvelden benodigd 22 Kennisvelden beschikbaar 23 Kenniskleuren gekoppeld aan kennisvelden 24 Competenties nodig 25

5 5.1 5.1.1 5.1.2 5.1.3 5.1.4 5.1.5 5.1.6 5.2

Conclusies en aanbevelingen 27 Conclusies 27 Inleiding 27 Kennisaudit als instrument 27 Kennisvelden 27 Kenniskleuren 28 Competenties 28 Anders 28 Aanbevelingen 29


4

5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4

Inleiding 29 Share 30 Buy 30 Anders 31

Dankwoord 32 Referenties 33 Bijlage A

Vragen voor procesobservatie 34

Bijlage B

Invul-tabellen 35

Bijlage C

RWS Kennisvelden, kenniskleuren en competenties 37

Bijlage D

RWS Kenniskleuren 38

Bijlage E

RWS competenties 39

Bijlage F STROOMLIJN 40 F.1 Deelnemers 40 F.2 Resultaten Stroomlijn 41 Bijlage G RUIMTE VOOR DE RIVIER 42 G.1 Deelnemers 42 G.2 Resultaten Ruimte voor de Rivier 43 Bijlage H WATERVERDELING 45 H.1 Deelnemers 45 H.2 Resultaten Waterverdeling 46


5

Management samenvatting

............................................................................... Voor u ligt een rapportage over de resultaten van een demonstratiepilot “kennisaudit” op een drietal RWS Waterdienst projecten binnen het thema rivieren. Het rapport biedt overzicht van de kennisbehoefte en eventuele kennisknelpunten in de breedste zin voor de projecten Stroomlijn, Ruimte voor de Rivier en Waterverdeling en maakt gebruik van bestaande “maatlatten” om kennis te categoriseren. Daarnaast geeft het rapport een beschrijving van de gevolgde methodiek en aanbevelingen voor eventuele implementatie van het instrument kennisaudit. De bevindingen, die voortkomen uit deze kennisaudit liggen enerzijds op het vlak van de gevolgde methode en anderzijds op de expliciet gemaakte kennisbehoefte. Deze laatste bevindingen kunnen worden gebruikt bij het opstellen van zogenaamde kennisplannen, waarmee de kwaliteit kan worden geborgd. Kennisaudit als instrument: -

Door middel van de kennisaudit wordt zichtbaar gemaakt welke kennis nodig is en welke kennis beschikbaar is en het helpt het structureren van de kennisdiscussie in afdelingen/projecten.

-

De kennisaudit geeft ook aan andere organisatie onderdelen, zoals inkoop en HRM, om adequaat in te kunnen spelen op de behoefte, wanneer maatregelen worden genomen.

Kennisbehoefte projecten Rivieren -

Belangrijke en gedeelde kennisvelden zijn: watermodellering, rivierdynamica, ecologie, morfologie, basisinformatie. Direct gevolgd door hoogwaterbescherming, bestuurlijk/ juridische kennis, kennis gebruikers/stakeholders.

-

Watermodellering en morfologie zijn bij Waterdienst beschikbaar, maar dun en kwetsbaar; ook bij Deltares worden deze nog in onvoldoende mate beschikbaar geacht.

-

Ecologie is voldoende aanwezig bij Waterdienst, maar slecht inzetbaar bij deze afdelingen. Bij Deltares is er te weinig buffer.

-

Juridische kennis is inzetbaar binnen RWS, maar is nog onvoldoende geïntegreerd in het proces in de Waterdienst.


6

-

Bij soort kennis (kenniskleuren) is een grote variatie in interpretatie, maar het gesprek hierover is noodzakelijk en verhelderend aan de hand van kenniskleuren.

-

Verschillende kennisvelden geven andere kenniskleuren profielen. Per functie kunnen dus meerdere soorten kennis gewenst zijn en daarmee meerder kleurenprofielen aan de orde.

-

De competenties overtuigingskracht, samenwerken, helikopterview, organisatiesensitiviteit, informatieanalyse en omgevingsbewustzijn zijn de belangrijkste competenties voor de drie projecten.

-

Enige overlap in kennis is nodig tussen Waterdienst en partners/opdrachtgevers

-

Door de resultaten te toetsen is er ruimte voor het verbinden met ervaringen.

-

Voor het stellen van kaders is senioriteit op inhoud en het kunnen verbinden (organisatie/voortbrengingsprocessen) nodig.

-

Operationele kennis bij afdelingen is nodig om i) te kunnen beoordelen wat er speelt en dat mee te kunnen nemen in directe advisering en ii) als opleiding naar kennis op metaniveau.

Het uitvoeren van een kennisaudit heeft zeker meerwaarde, wanneer er ook een duidelijke behoefte is om de productiefactor kennis in kaart brengen. In dit stadium is het nog een vrij arbeidsintensieve methode, die valide resultaten lijkt te geven. De kracht van de methode is dat het goed aansluit bij de uitvoering/productie. Daarnaast blijft het van belang in een vroeg stadium degenen op dienst niveau te betrekken, die bepalen welke strategie er wordt gevolgd op het gebied van HRM, inkoop en het onderhouden van de kennis infrastructuur.


7

1 Inleiding: Kennismanagement en kennisaudit ...............................................................................

1.1 Inleiding Kennismanagement richt zich primair op het borgen van de kennis en kwaliteit voor het primaire proces van RWS. o Daartoe wordt intern RWS de rol van kennis in het primaire proces concreet gemaakt en wordt geadviseerd over mogelijke verbeteringen op gebied van kennisvelden, processen en mensen o Extern worden ontwikkelingen, die van invloed zijn op de kwaliteit van ons proces, vertaald naar maatregelen, acties, ideeën om hier als organisatie zo goed mogelijk op in te kunnen spelen.

1.2

Kennismanagement en kennisaudit

Om de rol van kennis bij onze producten en diensten concreet te maken, is een denkmodel ontwikkeld, de zogenaamde kennisaudit. Dit denkmodel past in de kenniswaardeketen van Weggeman (1997) en vormt daarmee één van de eerste stappen om kennis en daarmee kwaliteit in de dienst te kunnen borgen. Hiermee wordt inzichtelijk welke kennis noodzakelijk is om onze producten te maken en welke maatregelen er genomen kunnen worden om de benodigde kennis te borgen. Dit denkmodel is afgestemd met Kennismanagement van Dienst Verkeer en Scheepvaart (DVS) en staf DG.

Strategisch kennismanagement M V D S

Kennis ontwikkelen Vaststellen benodigde kennis

Inventariseren beschikbare kennis

Kennisaudit


8

Kennis delen

Kennis Kennis toepassen evalueren

Nodig

Missie Visie

Producten

Make

Doelen Strategie

Buy

Aanwezig

Share

Uit dit denkmodel blijkt dat er een cruciale stap ligt voordat er overgegaan wordt tot maatregelen om het verschil in aanwezige en benodigde kennis te minimaliseren. De vraag of je zaken in de eigen organisatie oppakt of dat dit gedaan wordt middels een strategische alliantie dan wel tot volledige uitbesteding buiten RWS ligt primair bij het DT (make/share/buy), aangezien dit gaat over je identiteit als organisatie en de daarbij behorende taakopvatting. De maatregelen zijn vervolgens onder te verdelen in maatregelen richting binnenwereld (HRM-zaken, zoals opleidingen, mobiliteit, loopbaanplanning, werving & selectie, maar ook organisatieadvies), of richting buitenwereld (inkoop, inhuur, strategische allianties, beleid hoger onderwijs). Deze maatregelen zijn ook gekoppeld aan verschillende termijnen; inhuur is een korte termijn oplossing; opleiding een middellange termijn oplossing en beleid hoger onderwijs een voorbeeld van een lange termijn oplossing. Verder gaat het bij kennismanagement niet alleen over de expliciete kennisvelden, zoals morfologie of rivierkunde, maar ook over ervaring (impliciete kennis), houding en gedrag. Uiteindelijk kan kennismanagement zowel “kennisplannen” voor de korte als langere termijn aan en op verschillende niveaus aandragen; nl projectniveau, afdelingsniveau, waterdienst niveau tot op het niveau van RWS-nat.

1.3 Kennismanagement : overzicht en borging Kennismanagement bij de Waterdienst pakt naast de kennisaudit meer zaken op, aangezien bij alle stappen van de kenniswaardeketen ondersteuning of facilitering aan de orde is. Ook kan kennismanagement een rol spelen bij de uitwerking van de maatregelen, die op basis van de kennisaudit worden genomen. Deze activiteiten zijn onder te verdelen volgens de twee pijlers waarop kennismanagement zich bij de Waterdienst heeft georganiseerd, borging en overzicht. Voor overzicht werkt kennismanagement niet alleen maar leunt daarbij sterk op andere Waterdienst afdelingen (Kennis Infrastructuur en Verkenningen en Innovatie). Ook wordt deelgenomen aan overleggen (kennisarena’s, kenniskringen, landelijk KM-overleg, overleg KM-Deltares) of worden inventarisaties (kennisaudit, Strategische kennisbehoefte RWS) ingericht.


9

Kennisborging wordt ook in samenwerking opgepakt, waarbij hier de directie Bedrijfsvoering een belangrijke partner is. Daarnaast wordt borging gekoppeld aan degene of datgene waar de verantwoordelijkheid voor de uitvoering ligt. Dit betekent dat we hiervoor op verschillende niveaus ondersteuning en kaders proberen te leveren. Concreet zijn de volgende zaken opgepakt: • kenniskaarten • kader voor opleidingsplannen • kennismijlpalen in project– en realisatieplannen • documentmanagement/workflow systemen • regelmatige kennis audits; door systematisch in kaart te brengen welke kennis waarvoor nodig is, worden werkprocessen inzichtelijker en daardoor beter beheersbaar. • kennismanagement als risicomanagement voor grote projecten; hoewel de verantwoordelijkheid voor het uitvoeren van risicomanagement bij projectverantwoordelijke blijft, reikt KM ook hier kaders/systemen aan of indien nodig ondersteuning bij de invoering hiervan • Strategische Personeels Analyse • kennismanagement advies Voor Kennismanagement ligt een breed spectrum aan activiteiten, die vanzelfsprekend niet allemaal per direct kunnen worden opgepakt. Afweging hierbij zijn de prioriteiten van de RWS-organisatie, van de Waterdienst in het bijzonder en de mogelijke knelpunten, die naar voren komen uit de kennisaudit.


10

2 Kennisaudit ...............................................................................

2.1 Inleiding De kennisaudit geeft handvaten om inzichtelijk te maken i) welke kennis men denkt nodig te hebben om werk goed te kunnen uitvoeren met een span van 2 jaar, ii) welke kennis men denkt dat aanwezig is binnen de afdeling, de WD en RWS, bij Deltares of bij andere relevante externe partijen, iii) welke competenties en iv) welke kenniskleuren men belangrijk acht om het werk goed te kunnen uitvoeren of als toonaangevend opdrachtgever te kunnen begeleiden. Deze kenniskleuren methodiek is gekoppeld aan een RWS-brede inventarisatie van soorten kennis, die belangrijk zijn voor de RWSorganisatie (SPA kenniskleuren (Poot, 2007) en Richten aan de Voorkant (DT-RWS 2008)). De kenniskleuren geven op een schaal van vijf kleuren aan in welk rol/hoedanigheid kennis wordt ingezet bij de productie. Deze schaal loopt van het volledig zelf uitvoeren (blauwe kennis) via kennis nodig in bestuurlijk/juridische context (rood) tot kennis nodig om kennis te kunnen inkopen/regisseren (zwart). Zie hiervoor ook bijlage D (blz 32). Naast deze concrete opbrengsten heeft de kennisaudit nog een andere meerwaarde, namelijk het prikkelen van betrokkenen binnen een bepaald project om kennis te bediscussiëren, zodat het expliciete belang van kennis als productiefactor zichtbaar wordt binnen de organisatie.

2.2 Denkmodel kennisaudit De kennisaudit staat niet op zichzelf, maar maakt onderdeel uit van een breder denkmodel dat gebaseerd is op de kenniswaardeketen van Weggeman (1997).

Strategisch kennismanagement M V D S

Kennis ontwikkelen Vaststellen benodigde kennis

Inventariseren beschikbare kennis

Kennisaudit


11

Kennis delen

Kennis Kennis toepassen evalueren

De kennisaudit sluit als onderzoeksmethode aan bij de ontwikkeling van kennis, ofwel de eerste schakel in de keten. Specifiek voor de kennisaudit is het uitgangspunt samengevat in de volgende figuur:

M A A T

Nodig

Missie Visie

R

Producten

Doelen Strategie

Aanwezig

Make

E

Buy

G

Share

E L E N

Een kennisaudit maakt inzichtelijk wat de benodigde– en aanwezige kennis is om een bepaald product(en) goed te kunnen maken. Het verschil tussen de benodigde en aanwezige kennis kan vervolgens worden ondervangen door een pakket aan maatregelen, die in de lijn van de waardeketen kan worden samengevat in make, share en buy. Make = als organisatie zelf doen, Share = in alliantie met een partner, Buy = extern, op de “markt”, inkopen. Concrete maatregelen die onder deze drie noemers vallen staan in de uitgebreidere versie van bovenstaand figuur aangegeven:

Kennis

Inkoop

inkoop

M A

Doelen

Nodig

R Aanwezig

Stimuleren

Make

E

Buy

G

Share

E

Buy Leerstoel

Subsidiering Share

Opleiding

Mobiliteit

L E N

Werving &

Strategie

Selectie

HRM

Loopbaanontwikkeling Organisatieadvies en meedenken: b


12

strategie

alliantie

T

Producten

Strategie

Inhuur

A

Missie Visie

Strategische

i

Make Strategie organisatie

2.3 Methodiek kennisaudit De resultaten in dit verslag zijn gebaseerd op drie pilot-kennisaudits gericht op drie projecten die elk één van de drie Landelijke Taken (LT) van RWS omvat. Landelijke Taak Beheer en Onderhoud (B&O) Aanleg Watermanagement (WM)

Project Stroomlijn (SL) Ruimte voor de Rivier (RvdR) Waterverdeling (WV)

datum 2 april 2008 6 mei 2008 19 juni 2008

Tijd 9.00-12.00 uur 9.00-12.30 uur 12.30-16.00 uur

Samen vallen de drie projecten onder het thema ‘rivieren’. De samenstelling van deelnemers in de kennisaudits zijn onder te brengen in een vaste en variabele groep. De vaste groep bestond uit leden van het kennismanagementteam, die de organisatie en vastlegging (d.m.v. observatie en visueel materiaal) verzorgden, Sjaak de Wit als topadviseur Waterbeheer en Gilles Overbeeke als vertegenwoordiger van de werkgroep Strategische Personeels Analyse (SPA). De variabele groep bestond uit een aantal betrokkenen van elk project incluis -bij voorkeur- de projectleider vanuit de Waterdienst, en een DT-lid (zie ook bijlage F,G en H) . Bij iedere audit was één van de aanwezigen observator van het proces (bijlage A).

Eén audit duurde drie uur, met een maximale uitloop van een kwartier, en was als volgt opgebouwd: • • • •

•

• • •

De projectleider geeft allereerst een presentatie over het project om alle deelnemers op de hoogte te stellen waar het project om draait en wat recente ontwikkelingen zijn (± 20 min.) Vervolgens een algemene uitleg over de kennisaudit ( Janneke Ottens, kennismanager Waterdienst;10-15 min.) Toelichting op de kenniskleuren die worden gebruikt in de audit (Gilles Overbeeke; 10-15 min.) Toelichting op het invullen van de tabel over kennis die men nodig acht in het project en het opdelen van de groep in koppels van twee (één betrokkene uit het projectteam en één zgn. ‘interviewer’) (± 5 min.) (zie bijlage B) Invullen, afzonderlijk per koppel, van de tabel over kennis die men nodig acht in het project (d.w.z. de kennisvelden die men nodig acht, een kenniskleurenprofiel per kennisveld en de competenties die men nodig acht in het project. (± 35 min.) Plenair bespreken van een deel van de resultaten, zoals dat door de afzonderlijke koppels is ingevuld (Marca Schrap; ± 30 min.) Koffiepauze (5 min.) Toelichting op het invullen van de tabel over de beschikbaarheid van de kennis in de afdeling, de WD, RWS en externe partijen (5 min.) (Bijlage B)


13

•

• •

Invullen, afzonderlijk per koppel, van de beschikbaarheid van de kennis bij de afdeling, de Waterdienst, RWS, Deltares of andere kennisinstituten. Invullen van de aanwezigheid van de benodigde competenties bij de afdeling en de waterdienst (30 min.) NB. Er wordt een andere samenstelling van koppels in deze deelsessie gehanteerd dan in de vorige invuloefening. Plenair bespreken van een deel van de resultaten t.a.v. de beschikbare kennis en competenties, zoals dat door de afzonderlijke koppels is ingevuld (Marca Schrap; ± 20 min.) Slot en beknopte evaluatie waarin deelnemers kort hun ervaringen met de audit naar voren brengen (10-15 min.)

Voor het aangeven van de benodigde kennis wordt uitgegaan van de RWS-kennisvelden zoals die voor heel RWS zijn gedefinieerd (Jeekel, 2007; bijlage C). De deelnemers werd gevraagd hieruit maximaal 10 kennisvelden te kiezen. Vervolgens was het de bedoeling om per kennisveld aan te geven wat voor soort kennis hiervan nodig is, door een zogenaamd kleurenprofiel per kennisveld op te stellen. Hiervoor is de kenniskleuren methodiek (Poot, 2007) gebruikt, zoals dat ook bij de Strategische Personeels Analyse wordt gehanteerd (bijlage D). Bij deze SPA worden twee RWS projecten gekoppeld (RWS-project SPA; Post, 2006 en Kennisbehoefte RWS; Beguin, 2006). Voor de benodigde competenties is gebruik gemaakt van de competenties zoals ze in het RWS functiehuis zijn gedefinieerd. (bijlage E) Na de drie audits van de afzonderlijk projecten zijn er twee bijeenkomsten geweest waarin de resultaten per project met de deelnemers zijn besproken en gecheckt en conclusies over de drie projecten heen zijn gepresenteerd.

2.4 Reflectie op de kennisaudits De kennisaudit is een onderzoeksmethode die resultaten genereert die zijn uitgedrukt in meningen n.a.v. invulsessies, discussies e.d. van betrokkenen. De validiteit van de uitkomsten is daarmee onlosmakelijk verbonden aan individuele en gezamenlijke subjectieve waardepatronen. Onvermijdelijk zijn daar een aantal kanttekeningen bij te plaatsen. Die worden in deze sectie weergegeven, zoals door de observator(en) en het team kennismanagementteam zijn opgemerkt binnen de drie gehouden audits.

2.4.1

Algemene impressie deelnemers

De deelnemers houden over het algemeen een positief gevoel over aan het einde van een audit, wat mede geldt voor diegenen die met “gezonde tegenzin” meededen of “sceptisch (wat is dit nu weer?)” voorafgaand aan de audit waren. Dat men een positief gevoel overhoudt komt omdat er “over de juiste zaken gesproken wordt”, er “nuttige dingen worden gezegd” en dat de audit discussies uitlokt die nog weinig worden gevoerd binnen de organisatie.


14

Opmerkingen – Het blijkt een lastige opgave om meer dan drie uur tijd te reserveren in de agenda’s van de deelnemers. Relatief veel begrippen/methoden worden derhalve in relatief korte tijd behandeld, zoals opgemaakt kan worden uit het schema van de audit (zie paragraaf 2.3). Een consequentie hiervan kan zijn dat de methoden niet helder genoeg bij de kandidaten aankomen, wat een mogelijk effect heeft op het gebruik ervan in de invulsessies. Dit is deels te ondervangen door voorafgaand aan de audit de methode door te nemen met een aantal sleutelpersonen binnen het project.

2.4.2

De RWS kennisvelden

De kennisveldenlijst is opgesteld vanuit de gedachte dat “een dergelijke lijst, ingevoerd en vastgesteld voor heel RWS noodzakelijk is om daadwerkelijk kennis en kennisinzet in RWS op een redelijk uniforme manier te managen” en dat “het krijgen van een gemeenschappelijke taal op kennis essentieel is” (Jeekel, 2007). Daartoe zijn 60 kennisvelden “intuïtief” vastgesteld, op basis van methodiek van de bouwdienst en uit de O&F rapporten van de Waterdienst en de Dienst Verkeer en Scheepvaart. Er is aangegeven dat de lijst doorontwikkeld moet worden en nog “vele slagen beter moet”. Opmerkingen – De semantische ambiguïteit van een aantal kennisvelden is in de audits duidelijk naar voren gekomen. Over het algemeen zijn twee onduidelijkheden in deze te onderscheiden: •

•

Twee kennisvelden worden samengenomen als één kennisveld omdat ze veel overeenkomsten vertonen, bijvoorbeeld: publieksgericht werken (30) en kennis gebruikers en stakeholders (41) of kustlijnkennis en morfologie (26) en rivierdynamica (60); Een kennisveld blijkt een zgn. containerbegrip en voor velerlei interpretaties vatbaar, bijvoorbeeld: duurzaamheid (33).

Verder is de onderverdeling van de kennisvelden in de categorieën “Vak- en productkennis”, “proceskennis” en “kennis, niet product gerelateerd”, niet altijd even helder. Onduidelijk is bijvoorbeeld waarom het kennisveld “stroomgebiedbenadering” onder “proceskennis” staat. De kennisvelden lijken niet erg toegespitst op de Waterdienst; verschillende medewerkers hebben aangegeven dat ze zich moeilijk konden vinden in de kennisvelden die voorhanden waren. Deze waren te algemeen (bv. emissiebeheer) of dekken een bepaalde inhoudelijke kennis in zijn geheel niet. Overige typen kennis die voor een organisatie als RWS van groot belang zijn in het juist afleveren van zijn producten, zijn op de lijst niet terug te vinden. Kennis die te maken heeft met de bedrijfsvoering is hier het meest prominente voorbeeld van.


15

2.4.3

De RWS kenniskleuren

Het fenomeen kenniskleuren heeft de nodige voeten in de aarde gehad. Een sessie in oktober 2007, waarin deze werden geïntroduceerd aan de verschillende managementteams binnen de Waterdienst, heeft verschillende reacties uitgelokt. Recentelijk zijn afdelingshoofden nog eens gevraagd naar hun opvattingen over de kenniskleuren. Een aantal hebben gezegd dat het wat kan opleveren en zien er een meerwaarde in, anderen geven aan de kleurenmethodiek niet meer te kennen en weer anderen zeggen niets nuttigs in de methodiek te zien (Schrap et al. 2008: 14-15). Opmerkingen – In de audits zijn de kenniskleuren verschillend ontvangen. Omdat de kennisaudit als fenomeen nieuw was, diende er gekeken te worden naar hoe deze en anderen methoden het best tot zijn recht zouden komen. In de eerste audit zijn de kleuren meer punt van discussie geweest dan in de twee daaropvolgende audits. Hoe verschillend de kenniskleuren ook worden opgevat, het blijft moeilijk om ze eenduidig te interpreteren en dus toe te passen. Het nut van de kenniskleuren kan gezocht worden in het doen losweken van discussie over de soort kennis die nodig is.

2.4.4

De RWS competenties

De RWS competenties zijn ingedeeld naar het RWS functiehuis (zie bijlage E). Functies vereisen specifieke competenties, maar een aantal is van toepassing op alle functies (bv. innovatief handelen). Opmerkingen – In de audits is gebleken dat veel koppels vaak niet (voldoende) aan het invullen van de competenties toekwamen. Eerst werden namelijk de kennisvelden ingevuld die men nodig achtte voor het project, vervolgens werden daar de kenniskleuren aan gekoppeld en in de resterende tijd keek men naar competenties. Met gebrek aan tijd worden competenties vaak maar “gemakkelijk” ingevuld, wat de validiteit van de keuze niet ten goede komt. Dit is bijvoorbeeld te zien bij de projecten Ruimte voor de Rivier en Waterverdeling, waarbij de deelnemers respectievelijk 13 en 12 competenties hebben geïnventariseerd van in totaal 19. Het lijkt dat voor iedere competentie argumenten aangedragen kunnen worden wat betreft de relevantie. Daarbij moet opgemerkt worden dat er meer aandacht uit is gegaan naar het inventariseren van welke competenties wenselijk zijn dan naar of deze al dan niet aanwezig zijn binnen de afdeling of WD als geheel.


16

3 Resultaten van de afzonderlijke projecten ...............................................................................

3.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de resultaten van de drie gehouden audits afzonderlijk per project besproken. Voor gedetailleerde resultaten van de afzonderlijke projecten wordt verwezen naar de bijlage (bijlage F, G en H). In het volgende hoofdstuk (hoofdstuk 4) wordt een gezamenlijk beeld van de drie audits over de projecten onder het thema rivieren weergegeven.

3.2 Stroomlijn (Beheer en Onderhoud) 3.2.1

Kennisvelden benodigd en beschikbaar

Bij het project Stroomlijn zijn in totaal 13 kennisvelden door 3 koppels geïnventariseerd als zijnde nodig. Zes kennisvelden daarvan zijn door alle drie de koppels afzonderlijk aangegeven, te weten: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Watermodellering Hoogwaterbescherming Ecologie Rivierdynamica Monitoring Bestuurlijk-juridische kennis

Er wordt aangegeven dat kennis op watermodelleringsgebied maar matig aanwezig is binnen de afdeling en binnen de Waterdienst in totaal. Betreffende hoogwaterbescherming wordt unaniem aangegeven dat er veel kennis aanwezig is op de afdeling, in de Waterdienst, alsmede in de totale RWS. Ecologische kennis ontbreekt grotendeels binnen de afdeling, maar is wel binnen de Waterdienst en RWS aanwezig en ook daarbuiten. Kennis over rivierdynamica is aanwezig binnen de afdeling, in de Waterdienst en bij externe partijen ook voldoende. Kennis op het gebied van monitoring is binnen de afdeling afwezig – daar zijn alle koppels het over eens. Wel is kennis hierover binnen de Waterdienst en RWS aanwezig. Bestuurlijk-juridische kennis zit volgens de deelnemers niet bij de afdeling, evenmin bij de Waterdienst, wel in het grotere RWS. Overige genoemde kennisvelden zijn kustlijnkennis en morfologie (door 2 koppels genoemd – overigens wordt aangegeven dat dit type kennis grotendeels ontbreekt binnen afdeling, WD en RWS), publieksgericht werken (2 koppels), BO strategie en planning (1 koppel), kennis gebruikers en stakeholders, integraal


17

waterbeheer/landelijk watermanagement (1 koppel), stroomgebiedbenadering (1 koppel) en basisinfo nat (1 koppel). 3.2.2

Kenniskleuren

Op het gebied van watermodellering wordt vooral blauwe en zwarte kennis als benodigd aangegeven, voor rivierdynamica blauw en groen, ecologie blauw, zwart en groen en voor bestuurlijk-juridische kennis groen en mindere mate zwart en rood.

Resultaten Stroomlijn Kennisvelden benodigd Watermodellering Hoogwaterbescherming Ecologie Rivierdynamica Monitoring Bestuurlijk-juridisch

Kenniskleur#

•• • ••• ••• • ••• #

Kennisvelden beschikbaar Afdelingen –

WD ±

RWS ±

Deltares ±/+

Extern ++

+/++

++

++

±

±

–

+

+

±/+

++

+

+

±

+

++

–

±/+

+

±

+

–

–

+

-

+

in volgorde van meest aanwezig in kleurenprofiel

3.3 Ruimte voor de Rivier (Aanleg) 3.3.1


Drie koppels hebben 15 kennisvelden binnen dit project aangeduid als nodig. Er bestaat echter verdeeldheid onder de deelnemers binnen het project Ruimte voor de Rivier over welke kennisvelden er nodig zouden moeten zijn. Slechts twee kennisvelden zijn door alle drie de koppels genoemd: 1. Waterkeringen 2. Watermodellering Verder zijn er zes kennisvelden door 2 koppels genoemd: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Hoogwaterbescherming Waterbodemsanering & baggeren Beheer en onderhoudsstrategie en –planning Kustlijnkennis en morfologie Ecologie Rivierdynamica


18

Voor wat betreft het kennisveld waterkeringen is het onduidelijk of kennis hierover wel of niet voldoende aanwezig is binnen de afdeling. Voor de Waterdienst en RWS heeft men daar twijfels over, hoewel één koppel aangeeft dat er wel voldoende kennis aanwezig is. Wat betreft watermodellering hebben alle drie de koppels vraagtekens bij de aanwezigheid hiervan in de afdeling, maar ook daarbuiten (Waterdienst, RWS en bij externe partijen, incl. Deltares). Over de zes overige kennisvelden, genoemd door twee koppels, zegt men over de eerste drie hiervan dat kennis binnen de afdeling of binnen de Waterdienst/RWS wel te halen is. Over de laatste drie is men minder zeker (hoewel dat veelal gebaseerd op interpretatie van één koppel); kustlijnkennis en morfologie is voornamelijk afwezig binnen de afdeling, Waterdienst en RWS en is evenmin bij Deltares aanwezig. Over ecologie en rivierdynamica is men ook kritisch, omdat men dit onvoldoende terug vindt binnen de afdeling en de Waterdienst. Verder zijn voor dit project de volgende kennisvelden genoemd als nodig, ieder door één koppel: gebiedsontwikkeling, risicoanalyse, system-engineering, water en bouwen/ruimte, hoogwater / dijkdoorbraak , crisismanagement, hydrologie en basisinfo nat.

3.3.2

Kenniskleuren

Bij het kennisveld waterkeringen is voornamelijk groene en zwarte kennis als nodig aangeduid. Bij het kennisveld watermodellering wordt vooral de zwarte kleur (door drie koppels genoemd) aangegeven als kennis die nodig is; verder groen en in mindere mate blauw. Hoogwaterbescherming vooral groen, waterbodemsanering blauw, rood, kustlijnkennis en morfologie zwart, BO strategie en planning groen en blauw, rivierdynamica blauw, groen en zwart. Voor ecologie worden alle vijf de kleuren (rood, blauw, groen, zwart en wit) aangegeven.

Resultaten Ruimte voor de Rivieren

Kennisvelden benodigd

Kenniskleur#

•• ••• • ••

Waterkeringen Watermodellering Hoogwaterbescherming Waterbodemsanering & baggeren *

••

Beheer en onderhoudsstrategie en –planning *


19

Kennisvelden beschikbaar Afdelin gen ±

WD

RWS

Deltares

Extern

±/+

±/+

+

-

±

±

±

±

±/–

+

+

±

±

±

+

±

+

±

+

+

±

+

–

±/+

• ••••• •••

Kustlijnkennis en morfologie * Ecologie * Rivierdynamica * #

*

–

–

–

–

–

±

+

±

+

±

±

++

++

+

in volgorde van meest aanwezig in kleurenprofiel beschikbare kennis is slechts door één koppel aangegeven

3.4 Waterverdeling (Watermanagement) 3.4.1


In totaal zijn er door alle vier de koppels 18 kennisvelden genoemd die men nodig acht voor het project Waterverdeling. Drie daarvan zijn door alle vier de koppels geïnventariseerd als zijnde nodig: 1. Watermodellering 2. Kennis gebruikers en stakeholders 3. Rivierdynamica Verder is er een palet aan kennisvelden dat door drie van de vier koppels benoemd is als benodigd: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Waterkwaliteit/ecologie Duurzaamheid Gebiedsontwikkeling Economische afweging Integraal Waterbeheer/landelijk Watermanagement Hydrologie

Betreffende de eerste drie kennisvelden die men nodig acht is de perceptie van hun beschikbaarheid als volgt. Bij watermodellering bestaat op één koppel na consensus over de ruime beschikbaarheid van kennis over dit kennisveld, zowel binnen de afdeling, als in de Waterdienst en RWS. Voor wat kennisveld ‘gebruikers en stakeholders’ betreft is dit plaatje minder eenduidig; twee koppels denken dat er wel genoeg tot ruim voldoende kennis binnen de afdeling hierover is, twee koppels twijfelen daarover. Voor rivierdynamica is er een helder beeld dat deze kennis niet voldoende aanwezig is binnen de afdeling, maar wel binnen de Waterdienst en binnen RWS en bij externe partijen weer minder. Inzake de overige zes kennisvelden, genoemd door drie koppels, valt op dat voor integraal waterbeheer en landelijke watermanagement en hydrologie er unaniem wordt aangegeven dat over deze kennisvelden veel kennis aanwezig is binnen de afdeling en daarbuiten. Voor de andere vier kan in het algemeen gezegd worden dat er wellicht wat kennis over aanwezig is, maar in belangrijke mate is deze afwezig. Ecologie vormt hierop een uitzondering, dat is ruim aanwezig, op misschien de RD-en van RWS na.


20

Overige geïdentificeerde kennisvelden voor dit project zijn bestuurlijkjuridische kennis (door 2 koppels genoemd), water en bouwen/ruimte (2), basisinfo nat (2), sluizen en stuwen (1), waterbouwkundige constructies (1), kustlijnkennis en morfologie (1) en stroomgebiedbenadering (1).

3.4.2

Kenniskleuren

Op het gebied van watermodellering wordt voornamelijk zwarte met blauwe, groene kennis als nodig ervaren. Op kennis gebruikers en stakeholders is hoofdzakelijk rode kennis nodig. Bij rivierdynamica is vooral zwarte en groene kennis nodig.

Resultaten Waterverdeling Kennisvelden benodigd

Kenniskleur *

Watermodellering Kennis gebruikers en stakeholders Rivierdynamica/ morfologie Waterkwaliteit/ ecologie Duurzaamheid Gebiedsontwikkeling Economische afweging Integraal Waterbeheer/ landelijk watermanagement Hydrologie #

Kennisvelden beschikbaar Afdelinge n

WD

RWS

Deltares

Extern

•••

+/±

+

+/±

±

+/±

•

±

±

±

–

+

•• •••

–

+

±

±

+

++

±

++

±

±

–

++ (zout) ± (zoet) –

±

±

+

±

+/++

••• •• ••• •

±/+

±/+

±/+

±

+/++

+/++

++

±/+

±

+

••

+/++

+

+

+

+



21

+

4 Resultaten op thema rivieren ...............................................................................

4.1 Inleiding Dit hoofdstuk beschrijft de samengevoegde resultaten van de drie audits van de drie projecten op het thema rivieren.

4.2 Kennisvelden benodigd Over het totaal van de drie audits zijn door 10 koppels 27 van de 60 kennisvelden geïnventariseerd als benodigd. Eén kennisveld is door alle koppels in alle drie de audits genoemd als benodigd: watermodellering. Op één na hebben alle koppels het kennisveld rivierdynamica als benodigd opgevat. Ook ecologie is meer dan andere kennisvelden genoemd, waarna een tiental kennisvelden volgen die door 3 tot 5 koppels zijn genoemd. Van de 27 geïnventariseerde kennisvelden zijn er 5 die in alle drie de projecten als benodigd worden ervaren. Naast de drie bovenvermelde zijn dat kustlijnkennis en morfologie en basisinfo nat.

score kennisvelden 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

waterverdeling RvdR

wa ter mo de lle r riv ie i ng rdy nam k us tl ij n ic a ken ec o n is l o g en ie mo r fo lo g hoo bas ie gw is in a te fo BO rb e nat sc h st ra erm bes te g ing k en ie e tuu rli jk np nis lan -j ur geb n in idi s in te r ui g ker c he gr. se Wa ken ns ter nis tak beh eho ee l de r/ la s tro rs nde om geb l ij k eW i ed M b geb ena i ed de ri ng s on twi k ke wa l ing ter hy d en ro lo bo uw gi e en/ r uim pub te m l iek sg e oni tor ing ri ch wa ter tw bod e rk wa em en ter san k e ri e ri nge ng n &b s ys ag tem ger se en c ri s n i ma gin ee nag ris ic ri ng em o-a ent nal hoo y se gw a te r/d wa i. .. ter kw a lit duu e it ec o rza nom am i sc hei he wa d afw ter s lu bou egi i ze ng wk ne und ns tuw i ge en co n stru c tie s in n ova t ie

stroomlijn

Overige kennisvelden zijn voor alle drie de projecten genoemd. Zo is kennis over hoogwaterbescherming voor zowel Stroomlijn als Ruimte voor de Rivier benodigd, maar niet in Waterverdeling en bestuurlijkjuridische kennis binnen Stroomlijn en Waterverdeling, maar niet in Ruimte voor de Rivier. Verder zijn er 12 kennisvelden die slechts bij


22

één project zijn aangegeven als benodigd, waarbij sommige wel unaniem door (bijna) alle koppels van een project zijn aangeduid; monitoring door alle drie de koppels van Stroomlijn, waterkeringen door alle drie van Ruimte voor de Rivier en waterkwaliteit, duurzaamheid en economische afweging door 3 van de 4 koppels van Waterverdeling.

4.3 Kennisvelden beschikbaar Voor de kennisvelden ecologie, hoogwaterbescherming, kustlijnkennis en morfologie en bestuurlijk/juridische kennis is de inschatting van de beschikbare kennis vanuit de projecten vergelijkbaar (☺ in de tabel). Ecologische kennis blijkt maar matig aanwezig, hoewel deze conclusie gebaseerd is op weinig informatie. Tijdens de discussie bleek dat niet de kwantiteit, maar vooral de beschikbaarheid van de ecologische kennis binnen de Waterdienst moeilijk is. De kennis is niet voor iedereen zichtbaar en daardoor moeilijk te vinden en in te zetten. De kennis over hoogwaterbescherming in ruime mate aanwezig is binnen de relevante afdelingen, de WD en RWS. Hoogwaterbescherming omvat echter een aantal kennisvelden, zoals watermodellering, rivierdynamica, morfologie, hydraulica. Kennis aangaande kustlijnkennis en morfologie blijkt mager; binnen alle betrokken afdelingen is hier maar weinig kennis over aanwezig en ook binnen de Waterdienst en verder RWS is dit het geval. Een ander kritisch kennisveld blijkt bestuurlijk-juridische kennis. Bij de Waterdienst ontbreekt deze kennis, alleen in het grotere RWS is dit wel aanwezig (Corporate Dienst). In de praktijk blijkt het echter soms lastig om de juridische kennis bij de Corporate Dienst in de projecten in te zetten. Voor de andere vier kennisvelden was de inschatting van de beschikbaarheid vanuit de verschillende projecten minder eenduidig. In het project Ruimte voor de Rivier wordt het kennisveld watermodellering als onvoldoende beschikbaar ervaren, zowel binnen als buiten de RWS. Terwijl de beschikbare kennis t.a.v. watermodellering bij het project waterverdeling voldoende wordt genoemd, met de nuancering voor de Waterdienst dat het ‘slechts om één iemand gaat, die verregaande kennis hierover heeft’. Kennis over rivierdynamica lijkt voldoende aanwezig, zowel binnen als buiten RWS. Hoewel binnen het project Waterverdeling deze beschikbaarheid minder positief wordt in geschat dan binnen het project Stroomlijn. De inschatting over de beschikbaarheid van het kennisveld basisinformatie nat is slechts gebaseerd op één koppel (vanuit het project Ruimte voor de Rivier).


23

Kennisvelden benodigd

Kenniskleur*

Watermodellering Rivierdynamica Ecologie ☺ Hoogwaterbescherming ☺ Kustlijnkennis en morfologie ☺ Bestuurlijk-juridische kennis ☺ Kennis gebruikers en stakeholders Basisinfo nat

••• ••• ••••• ••• •••• •• ••• •••

WD ±

beschikbaar RWS Deltares ± ±

Extern ±

+

±/+

+

+

±/+

±

±

+

+/++

+

±

±

–/±

±

±

±

–

+

–

±

±

±

–

+

±

±

–

☺ grote overeenstemming tussen projecten op aangegeven beschikbaarheid #


Op basis van de overall bijeenkomst wordt als omissie het kennisveld ‘omgaan met risico’s’ aangemerkt. Dit wordt volgens de deelnemers niet afgedekt door het kennisveld risico-analyse. Bij de nabespreking van het project waterverdeling werd dit benodigde kennisveld omschreven als “kosten-baten analyse” of anders “de economische afweging in relatie tot de beoordeling van het effect van een ingreep of maatregel”. Ook werd vanuit het project waterverdeling nadrukkelijk het kennisveld water en ruimte (“gebiedsontwikkeling” en “integraal waterbeheer en watermanagement”) genoemd als veld, wat steeds belangrijker wordt en op korte termijn al overvraagd gaat worden. Ten slotte is opgemerkt dat proceskennis van omgevingsmanagement te versnipperd is en niet geborgd is bij WD (of elders bij RWS).

4.4 Kenniskleuren gekoppeld aan kennisvelden Wanneer over het totaal van de ingevulde tabellen wordt gekeken, zijn de kenniskleuren alleen op het kennisveld watermodellering door alle 10 de koppels toegepast. Door hen zijn in principe alle kenniskleuren toegekend aan dit kennisveld, weliswaar in meerdere of mindere mate. Watermodellering wordt onlosmakelijk door elk koppel in alle audits gekoppeld aan de zwarte kenniskleur. Verder zijn de blauwe en groene kenniskleuren redelijk dominant en in veel mindere mate en door minder koppels zijn de witte en rode kleuren hieraan toegekend. Van de 10 koppels hebben er 7 kleuren toegekend aan het kennisveld rivierdynamica en ook hier zijn alle kleuren toegepast. Zwarte, groene en in iets mindere mate blauwe kennis zijn hierop het meest van toepassing. In bijna verwaarloosbare mate zijn rood en wit van toepassing op rivierdynamica. Kennis op het gebied van ecologie is door 6 koppels voorzien van kenniskleuren. Hierbij vinden alle koppels dat de groene en zwarte kenniskleuren het meest van toepassing zijn op ecologie. Er bestaan redelijk wat verschillen verder; hoewel blauw


24

maar door drie koppels aan ecologie is gekoppeld, denken zij wel dat dit één van de belangrijkste kleuren is. Anderen hebben blauw in zijn geheel gecommitteerd en koppelen ecologie met de rode en witte kleur. Opvallend is het kleurenprofiel van hoogwaterbescherming, waarin juist geen of nauwelijks blauw en zwart aanwezig zijn. Hoogwaterbescherming blijkt de paraplu te zijn over een aantal andere kennisvelden: watermodellering, rivierdynamica en kustlijnkennis en morfologie. Hierin vinden we juist wel veel zwart en blauw. Het kennisveld hoogwaterbescherming gaat over kaders en normen op basis van een aantal onderliggende kennisvelden ingepast in de specifieke omgeving. Aangezien dit een kernactiviteit van de Waterdienst betreft is ook zwart (inkoop) hier afwezig. Ten slotte hebben de kennisvelden “bestuurlijk-juridische kennis” en “kennis gebruikers en stakeholders” ook geen zwart of blauw. Er is hiervoor bij de Waterdienst wel kennis nodig, maar dit wordt vaak uigevoerd of op de markt gezet in samenspraak met betreffende Regionale dienst of Project directie (omgevingsmanagement).

4.5 Competenties nodig Van de 19 competenties in de lijst zijn er in totaal 15 – weliswaar de één meer dan de ander – geïnventariseerd als nodig. Voornamelijk de competenties overtuigingskracht (door 6 van de 10 koppels benoemd) en samenwerken (ook 6) worden belangrijk geacht. Door 5 koppels zijn verder informatieanalyse, organisatiesensitiviteit, helicopterview en omgevingsbewustzijn genoemd. Opmerkelijk is het dat samenwerken en omgevingsbewustzijn twee veel genoemde competenties zijn, maar geen competenties zijn die bij de adviseurslijn van het RWS functiehuis passen (zie ook bijlage E). Alle overige veel genoemde competenties vallen wel binnen de adviseurslijn. Mogelijk ligt de oorzaak hiervoor bij het functioneren van de landelijke dienst, waarbij anders dan bij de regionale dienst, de adviseur in samenwerking met de uitvoerende dienst en met overzicht van relevante ontwikkelingen in de omgeving een bijdrage aan de RWSproductie levert.


25

rtu igin g

or g

sam

skr a

c ht enw ans erk en atie sen om siti ge v v itei ing t s be wu stz ijn he l ic o pt e i nf o rvie rm w atie an a lys e mo tive kla r en nt g eric i nn hth ova eid tief h an de l on a en fha n k pl a elij khe nne id n/o k os r ga t en n i s bew ere n ust h an del en flex i be l ge dra g an t c on icip cep e ren tue le f elx ibil itei t

ov e

score competenties

10 9

8

7

6 waterverdeling

5 RvdR

4 stroomlijn

3

2

1

0


26

5 Conclusies en aanbevelingen ...............................................................................

5.1 Conclusies 5.1.1

Inleiding

De conclusies in dit rapport zijn gegroepeerd naar conclusies over de methode en conclusies over de kennisbehoefte, onderverdeeld naar kennisvelden, kenniskleuren en competenties. Ten slotte geeft deze paragraaf overall conclusies, die uit het hele proces van kennis auditing naar boven zijn gekomen. 5.1.2

Kennisaudit als instrument

Door middel van de kennisaudit wordt zichtbaar gemaakt welke kennis nodig is en welke kennis beschikbaar is. De aanpak helpt het afdelingen/projecten.

structureren

van

de

kennisdiscussie

in

De kennisaudit geeft ook handvaten aan andere organisatie onderdelen, zoals inkoop en HRM, om adequaat in te kunnen spelen op de behoefte, wanneer maatregelen worden genomen.

5.1.3

Kennisvelden

Belangrijke en gedeelde kennisvelden zijn: watermodellering, rivierdynamica, ecologie, morfologie, basisinformatie. Direct gevolgd door hoogwaterbescherming, bestuurlijk/ juridische kennis, kennis gebruikers/stakeholders. Watermodellering en morfologie zijn bij Waterdienst beschikbaar, maar dun en kwetsbaar; ook bij Deltares worden deze in onvoldoende mate beschikbaar geacht. Mogelijk is de eigen kennis onvoldoende om vanuit de Waterdienst Deltares aan te sturen op een versterking van de ontwikkeling op deze kennisvelden. Ecologie is voldoende aanwezig bij Waterdienst, maar slecht inzetbaar bij deze afdelingen. Bij Deltares is er te weinig buffer. Juridische kennis is inzetbaar binnen RWS, maar het is onvoldoende geïntegreerd in het proces in de Waterdienst. Voor belangrijke kennisvelden (watermodellering, rivierdynamica, ecologie, morfologie, basisinformatie) is metakennis, kennis van


27

normen/kaders en operationele kennis nodig. Voor andere kennisvelden (hoogwaterbescherming, bestuurlijk/ juridische kennis, kennis gebruikers/stakeholders) ook bestuurlijk/omgeving en organisatie en areaalkennis. ‘Kennis van omgaan met risico’s’ is ook nodig, maar dat is pas duidelijk geworden tijdens de nabespreking van de resultaten van de audits. Kennisvelden strekken zich uit over afdelingengrenzen; verantwoordelijkheid hiervoor is niet eenduidig belegd. Proceskennis van omgevingsmanagement is versnipperd en niet geborgd bij WD (en elders bij RWS).

5.1.4

Kenniskleuren

Bij soort kennis (kenniskleuren) is een grote variatie in interpretatie, maar het gesprek hierover is noodzakelijk en verhelderend aan de hand van kenniskleuren. Het experimenteel koppelen van kenniskleuren aan kennisvelden in plaats van aan functies van het RWS functiehuis heeft wel meer detail opgeleverd. Verschillende kennisvelden geven andere kenniskleuren profielen. Per functie kunnen dus meerdere soorten kennis gewenst zijn en daarmee meerder kleurenprofielen aan de orde.

Niet in alle gevallen levert deze koppeling meerwaarde. Bij vak- en productgerelateerde kennis en kennis niet-productgerelateerde kennis levert het koppelen van kenniskleuren aan kennisvelden zeker meerwaarde; bij proceskennis is dit nauwelijks aan de orde.

5.1.5

Competenties

De competenties overtuigingskracht, samenwerken, helikopterview, organisatiesensitiviteit, informatieanalyse en omgevingsbewustzijn zijn de belangrijkste competenties voor de drie projecten. De competenties samenwerken en omgevingbewustzijn horen echter conform het functiehuis niet bij de adviseurslijn.

5.1.6

Anders

Enige overlap in kennis partners/opdrachtgevers


28

is

nodig

tussen

Waterdienst

en

Door de resultaten te toetsen is er ruimte voor het verbinden met ervaringen. Voor het stellen van kaders is senioriteit op inhoud en het kunnen verbinden (organisatie/voortbrengingsprocessen) nodig. Operationele kennis bij afdelingen is nodig om i) te kunnen beoordelen wat er speelt en dat mee te kunnen nemen in directe advisering en ii) als opleiding naar kennis op metaniveau.

5.2 Aanbevelingen 5.2.1 Inleiding Aanbevelingen naar aanleiding van de kennisaudit zijn onder te verdelen in “make”, “buy”/”share” en of anders. Bij “make” aanbevelingen gaat het primair om kennis die je in eigen huis wenst te hebben en te ontwikkelen; dit kunnen aanbevelingen zijn op het niveau van het project tot op het niveau van de Waterdienst. Bij “buy”/”share” gaat het om kennis die nodig is voor het welslagen van een goede productie, maar die je in principe van buiten haalt. Daarbij ligt dan het zwaartepunt bij het borgen van de continuïteit van de gewenste kennislevering middels contracten en/of convenanten. 5.2.2. Make Competenties samenwerken en omgevingsbewustzijn niet alleen belangrijk binnen projectmanagement intern RWS, maar juist ook bij samenwerken met partners, intern en extern. De kennisvelden watermodellering, rivierdynamica en hydrologie ten behoeve van toonaangevend opdrachtgeverschap worden als te mager binnen de Waterdienst ervaren. Om dit te versterken zou gericht het personeelsbeleid erop gericht kunnen zijn om te kiezen voor: Instromers die bewust enkele jaren inhoudelijk verdiepen Uitwisseling met Deltares specialisten via managementafspraken Aantrekken van dergelijke specialisten uit markt met consequenties inschaling De kennisvelden duurzaamheid, economische afweging en kennis stakeholders/gebruikers zijn onvoldoende beschikbaar binnen WD; medewerkers gericht opleiden en shared capacity creëren met organisaties in het waterveld. De kennisvelden waterkwaliteit/ecologie en water en ruimte zijn vooral gewenst voor normen kaderstelling, de inhoudelijke invulling kan niet alleen van de Waterdienst


29

komen en vraagt nauwe samenwerking met Alterra en andere partners. Voor alle kennisvelden, die als kritisch beschouwd worden of die om versterking binnen de Waterdienst vragen, is het van belang een professionele omgeving in te richten. Betrek hierbij topadviseurs. Denk hierbij aan: Kennistafels over deze 3 afdelingen voor watermodellering en morfologie Delen projectdossiers en keuzes daarin Coaching, co-counseling, individueel of in groepjes, over rollen/ervaringen. Voor het kennisveld ecologie is het zaak de integrale behoefte/inzetbaarheid van ecologen binnen het thema rivieren beter te bespreken met betreffende afdelingen.

5.2.2

Share Evalueer de afspraken met de Corporate Dienst over de inzet van juristen bij deze projecten om adequate bestuurlijk juridische kennis te verkrijgen, gericht op het werk van de Waterdienst. Stimuleer kennisontwikkeling op het gebied van hydrologie en rivierdynamica ->HO-beleid (TU-Delft, WUR). De kennisvelden duurzaamheid, economische afweging en kennis stakeholders/gebruikers zouden mogelijk in shared capacity geborgd kunnen worden (RD-en en Waterschap). De kennisvelden waterkwaliteit/ecologie en water en ruimte vragen nauwe samenwerking met Alterra en andere partners; meer nog dan inkoopcontract. Uitwisselen medewerkers tussen kennisinstituut en WD. Gezien het belang van omgaan met omgeving (stakeholders/ gebruikers) zou het verstandig kunnen zijn om hiervoor een strategische partner te kiezen. Richt een cursus in: ’’management van omgeving bij projecten en bij watermanagement’’ (economische afweging, kennis stakeholders gebruikers), bijvoorbeeld samen met waterschappen.

5.2.3

Buy Zorg ervoor dat je als Waterdienst goede inkoper blijft; daarvoor ook eigen kennis op peil houden op de voor de Waterdienst kritisch geachte kennisvelden. Pak dit op in


30

samenhang met topadviseurs en aanbevelingen).

deze strategische velden benoemde senior adviseurs (zie ook “make”-

Voor watermodellering, rivierdynamica en hydrologie wordt bij Deltares een kennistekort geconstateerd. De kennisvelden watermodellering, rivierdynamica en hydrologie worden in principe afgedekt in het Deltarescontract. Uit de audit blijkt echter dat Deltares onvoldoende aan kennisontwikkeling van hydrologie en rivierdynamica doet. Informeer bij Deltares naar hun aanpak voor de versterking van deze kennisvelden. Verder meenemen in PPI, kennis-inkoopstrategie hierop aanpassen. Koppel de kennisinkoop strategie ook aan herijkt HO-beleid. De kennisvelden duurzaamheid, economische afweging en kennis stakeholders/gebruikers vragen om goede afspraken, een convenant, met nog een andere partner naast Deltares, om de continuïteit van de gewenste kennislevering te borgen.

5.2.4

Anders Maak één van de 3 betrokken afdelingshoofden bij het thema rivieren verantwoordelijk voor de aanpak van de aanbevelingen kennisaudit rivieren. Bij het toepassen van het instrument kennisaudit zullen de verwachtingen omtrent de uitkomsten ook voldoende expliciet gemaakt moeten worden aan betrokkenen. Primair moet er een behoefte zijn aan een kennisinventarisatie voor het onderdeel/thema waarop je de kennisaudit toepast.


31

Dankwoord ...............................................................................

De uitvoering van deze pilot is mogelijk gemaakt door de inzet van een groot aantal Waterdienst collega’s. Dank aan het Directieteam van de Waterdienst voor het instemmen met deze demonstratie pilot. Dank aan alle deelnemers aan de drie kennisaudits en betrokken afdelingshoofden voor hun inzet, tijd en het delen van hun kennis. Dank aan die collega´s, die als observator bij de audit aanwezig waren of wilden zijn. Dank in het bijzonder aan Sjaak de Wit, voor zijn verbindende rol en steun; aan Gilles Overbeeke, voor kenniskleuren en film; aan Tom Bennink voor zijn grafische ondersteuning en fotorapportages; en aan Marian Koning om al het onmogelijke mogelijk te maken. Dank!


32

Referenties • •

•

•

•

•

• •

Beguin, Jean Luc; 2006: Project kennis Kennisbehoefte bij RWS en ontwikkeling van kenniskleuren methodiek. Jeekel, Hans; september 2007: Een verhaal over kennis en Rijkswaterstaat, de ketenverantwoordelijkheid voor het eerst vormgegeven. Samenvatting naar aanleiding van 50-tal gesprekken, die Hans Jeekel heeft gevoerd met grotendeels RWS-ers over de onderwerpen kennis, innovatie en internationaal. Ottens, Janneke; februari 2008: Kennismanagement bij de waterdienst; jaarplan kennismanagement 2008. Invulling kennismanagement aangeboden aan het DT-WD (6 februari 2008). Poot, Jaap; oktober 2007: Presentatie van de kleurenmethodiek om de soort kennis te identificeren ten behoeve van een workshop SPA bij de Waterdienst. Post, Folkert; 2006. SPA, een Strategische Personeelsanalyse: kwantitatieve en kwalitatieve personeelsontwikkeling binnen de RWS in relatie tot organisatie ontwikkeling met vooruitblik van enkele jaren. Schrap, Marca; Bennink, Tom en Koning, Marian, 2008: “Kennismaken” met kennismanagement, een verslag van interviews gehouden met de leden van het management team en de topadviseurs van de RWS Waterdienst in het eerst half jaar van 2008. Unnik, Arjan van; 2008. Personal communication; Knowledge sharing in Shell. Ask, learn, share. Weggeman, Mathieu;1997. Kennismanagement; inrichting en besturing van kennisintensieve organisaties. Uitgegeven door Scriptum, Schiedam.


33

Bijlage A

Vragen voor procesobservatie

informatie project, kennisaudit, kenniskleuren (xx) - is het verhaal duidelijk voor de deelnemers? Worden er (veel) verhelderende vragen gesteld? - Waren deelnemers bekend met de kenniskleuren? invullen tabellen - konden de deelnemers (makkelijk) aan de slag met de tabellen Is er een reactie? Zo ja, hoe? (Acceptatie? Gaan ze ermee aan de slag of wordt er gemorreld? Duurt het lang voordat ze ermee aan de slag gaan? Is het handig om de vakken van het schema in te vullen of zijn er veel vragen, twijfels?) - konden de deelnemers uit de voeten met de indeling van kennis (IxEVA)? - hebben de deelnemers voldoende deskundigheid/overzicht om de tabel in te kunnen vullen? - herkennen de deelnemers hun eigen inbreng in de opgeboste tabel? afsluiting - is het voor de deelnemers duidelijk hoe het verder gaat? Wat er van hun verwacht wordt? sfeer -

hoe was de samenwerking in het koppel? Doen beiden actief mee of ontbreekt de inbreng van enkelen of is die beperkt? Waaraan ligt de beperkte inbreng van enkele deelnemers? Zijn er dominante deelnemers? Wordt er goed naar elkaar geluisterd en op elkaar gereageerd? Is er een groot verschil in inbreng tussen de deelnemers? Hoe is de sfeer in de subgroep? Geanimeerd? Afwachtend? Wisselend? (wanneer veranderde die volgens jou en waardoor?) Zijn er onderonsjes tussen deelnemers? Welk karakter hebben deze bilateraaltjes (aanzetten tot samenwerking, ons-kent-ons?)

tijd/planning - Is er voldoende tijd voor het invullen van de tabellen? - was er voldoende tijd voor de verschillende onderdelen van het programma? Hoe reageren de deelnemers als ze moeten stoppen? algemeen - was de ochtend voldoende concreet voor de deelnemers? - Sluit de methode aan op de kenniszaken zoals die in het project zijn gepresenteerd? - Zijn de goedlopende kenniszaken en de risico’s duidelijk ter sprake gekomen?


34

Bijlage B

Invul-tabellen

......................................................................... ......

Invul-tabel ‘kennis nodig


35

Invul-tabel ‘kennis beschikbaar’

De waarden die gehanteerd worden om aan te duiden in hoeverre een kennisveld/competentie aanwezig is zijn: ++, +, ± en -.


36

Bijlage C

RWS Kennisvelden, kenniskleuren en competenties

...............................................................................


37

Bijlage D

RWS Kenniskleuren

...............................................................................


38

Bijlage E

RWS competenties

...............................................................................


39

Bijlage F STROOMLIJN

.........................................................................

F.1

Deelnemers

Max Schropp (projectleider) David Kroekenstoel (projectmedewerker) Harry de Loof (projectmedewerker) Sjaak de Wit (topadviseur Waterbeheer) Roeland Hillen (directeur Netwerk Water) Janneke Ottens (kennismanager) Gefaciliteerd door: Marca Schrap Tom Bennink Chris Büscher Marian Koning Gilles Overbeeke


40

F.2

Resultaten Stroomlijn BESCHIKBAAR Afd. WD RWS Deltares extern

NODIG KENNISVELDEN Watermodellering

# koppels 3

hoogwaterbescherming

3

+/++ ++

monitoring

3

-

3

ecologie

rivierdynamica /

bestuurlijk-juridische kennis

±

±

±/+

++

++

±

±

±/+ +

±

+

DID

-

-

+

-

+

RD CD (rood)

3

-

+

+

±/+

++

DID(blauw)

3

+

+

±

+

++

2

-

-

-

±

++

Ing. bureaus

±

±

+

-

±/+

DLG

kustlijnkennis en morfologie publieksgericht werken/kennis gebr. stakeholders 2/1 BO strategie en planning integraal waterbeheer/ landelijke WM stroomgebiedbenadering basisinfo nat Kennisaudit rivieren

41

Kleurenprofiel NODIG

1 1 1 1

Bijlage G RUIMTE VOOR DE RIVIER

...............................................................................

G.1

Deelnemers

Judith Lithjens (projectleider) Andele Boomsma (projectmedewerker) Claudia Michels (projectmedewerker) Sjaak de Wit (topadviseur Waterbeheer) Luitzen Bijlsma (HID Waterdienst) Janneke Ottens (kennismanager) Gefaciliteerd door: Marca Schrap Tom Bennink Chris Büscher Helmus Langemheen Marian Koning Gilles Overbeeke


42

G.2

Resultaten Ruimte voor de Rivier

NODIG

BESCHIKBAAR

KENNISVELDEN Waterkeringen

# koppels 3

Kleurenprofiel

Afd. ±

WD RWS ±/+ ±/+

Deltares +

extern -

NODIG

Watermodellering

3

±

±

±

±

±/-

Hoogwaterbescherming

2

+

+

±

±

±

Waterbodemsanering & baggeren

2

+

±

+

±

+

TNO

rivierdynamica / kustlijnkennis en morfologie

2/2

± -

± -

++ -

++ -

+

markt


43

BOstrategie en –planning

2

+

±

+

-

±/+

Ecologie

2

-

±

+

±

+

Water en bouwen/ruimte / gebiedsontwikkeling

1/1

-

±

+

±

++

Systems engineering

1

Risico-analyse

1

hydrologie

1

Basisinfo nat

1

Hoogwater/dijkdoorbraak

1

Crisismanagement

1


44

Bijlage H

WATERVERDELING

...............................................................................

H.1

Deelnemers

Francien van Luijn (projectleider) Roel Doef (projectmedewerker) Jowi Bijsterbosch (afdelingshoofd) Wim Werkman (projectmedewerker) Neeltje Kielen (projectmedewerker) Sjaak de Wit (topadviseur Waterbeheer) Arie Versluis (directeur Bedrijfsvoering) Janneke Ottens (kennismanager) Gefaciliteerd door: Marca Schrap Tom Bennink Chris Büscher Marian Koning Gilles Overbeeke


45

H.2

Resultaten Waterverdeling

BESCHIKBAAR

NODIG

Kleurenprofiel

KENNISVELDEN Watermodellering

# 4

NODIG Afd. WD RWS Deltares extern +/± + +/± ± +/± Alterra buitenland Markt Waterschap.

Kennis gebruikers stakeholders

4

±

±

±

-

Rivierdynamica/kustlijnkennis en morfologie

4/1 -

+

±

±

Waterkwaliteit/ecologie

3/2 +

++

±

3/2 ±

±

+

+

Alterra Kiwa, Kema

+

++

Adv. bureaus

±

+/++

DLG;VROM

Gebiedsontwikkeling/water bouwen en ruimte Alterra, LNV Univ. Gron. Kennisaudit rivieren

46

duurzaamheid

3 ±

±

Economische afweging

3 ±/+

±/+ ±/+ ± +/++ LEI, VU

Integraal waterbeheer/ landelijk WM

3 +/++ ++ ±/+ ± +

WUR radboud

hydrologie

3 +/++ +

+

+ +

Alterra

Bestuurlijk-juridische kennis

2 ±/-

+

- +/++

info nat

2

Sluizen en stuwen

1

Waterbouwkundige constructies

1

stroomgebiedbenadering

1 +


47

±

-

++ ±

- +

± +

WUR

Kennisaudit. Demonstratie Pilot. drie Waterdienst projecten binnen het thema rivieren. november Kennisaudit rivieren

Recommend Documents