@HOME
Karel Lowette - architectuurbureau Lowettei
DIMENSION
© Studio Dann
“Brussel is geen probleem maar een unieke opportuniteit”
06
@HOME
Hoewel de zangerige klank van zijn geboorteplek Tongeren nog lichtjes in zijn discours doorklinkt, noemt Karel Lowette zichzelf een volbloed Brusselaar. Bijna 35 jaar woont en werkt hij nu in de hoofdstad, waar hij zich al die tijd voor honderd procent heeft geëngageerd. Als oud-voorzitter van de Ancienne Belgique. Als lid en oud-voorzitter van het VOKA comité Brussel, intussen omgedoopt tot VOKA Metropolitan Brussel. Binnen Beci, wat staat voor Brussels Enterprises Commerce and Industry. Als co-voorzitter van het Routeplan 2018 van Brussels Metropolitan Region, een gezamenlijk initiatief van de werkgeversorganisaties VOKA, VBO, UWE en Beci. “Door dat engagement heeft mijn architectuurbureau een serieuze schaalvergroting in projecten geboekt. Zo heb ik verwezenlijkt waar ik als jonge architect van droomde, namelijk een echt Brussels, meertalig architectenbureau uitbouwen. Uiteraard moet je daarbij wat geluk hebben. Maar mijn moeder zegt altijd: dat geluk heb je wel nagestreefd. Hebben wij unieke architectuur gerealiseerd? Ik denk het niet, maar we zijn trots op wat we gedaan hebben. Dat konden we alleen doen omdat we bewust altijd voor de eindgebruiker werken. Ik verplaats mij heel graag in de mensen die het geld op tafel leggen en morgen het gebouw gebruiken en tracht het juiste evenwicht te vinden tussen een architecturaal esthetische oplossing en de vragen van de bouwheer. We streven er altijd naar om een meerwaarde te creëren voor de omgeving, de bouwheer en de eindgebruiker. Als ik al eens een discussie heb met mijn medewerkers, repliceer ik altijd: jij hoeft daar morgen niet te wonen of te werken. Maar ja, architecten worden opgeleid om mooie architectuur te maken, niet om esthetische compromissen te sluiten. Terwijl niet alle klanten open-
staan voor architectuur. Iemand die niet voor zichzelf maar voor derden bouwt, is dan weer vooral geïnteresseerd in een mooi plaatje en minder in wat daar achter zit. Een dergelijke decorarchitectuur is niet mijn ambitie.”
De architect: een kwaliteitsvolle dienstverlener Door die betrokkenheid in de culturele en ondernemersnetwerken is Karel Lowette ook de man bij uitstek om investeerders te koppelen aan grondeigenaars of toekomstige gebruikers. Een mooi voorbeeld daarvan is de samenwerking met Aldi. “Wij zijn inderdaad een van hun huisarchitecten, en daar ben ik heel blij mee. Om te beginnen omdat Aldi heeft beslist om hun huidige winkelbestand uit te breiden en de bestaande winkels te vernieuwen. Daar werk ik graag aan mee. Een tweede motivatie is dat zij hun vertrouwde concept, namelijk een parking tegen de straat en daarachter een functionele doos, stedenbouwkundig niet langer kunnen doordrukken. De gemeenten dringen steeds meer aan op een doorlopend bouwfront aan de straatzijde met als het even kan appartementen, een opening naar de parking en daarachter de winkel. Een retailer als Aldi begint liever niet zelf aan het residentiële luik. Dan verschijn ik op het toneel en breng ik een investeerder aan die dit deel ontwikkelt.” Dat is meteen de essentie van de architectentaak, vervolgt hij. “Wij moeten de investeerder begeleiden bij de realisatie van wat hij wil of waarvan hij droomt. Aan de voorgevel van dit voormalige atelier voor knopen en stofvodden hangt geen glimmend bord met het opschrift ‘Architectuurbureau Lowette’. Klanten worden niet binnengelokt, maar komen naar hier omdat ze denken dat wij hen op een kwaliteitsvolle manier kunnen helpen. Daarin kan je de architect vergelijken met een dokter, een notaris of een advocaat. Daarnaast moeten wij de overheid adviseren over de noden van de vastgoedsector en haar ervan trachten te overtuigen om die noden te vertalen in reglementen die het liefst zo uniform mogelijk zijn voor alle gewesten. De overheid moet niet bang zijn om verplichtingen of restricties op te leggen, zolang die maar aan een noodzaak beantwoorden.”
Kennis delen met de collega’s Die laatste doelstelling, overleggen met de overheid, streeft hij na in de schoot van de G30, de vereniging van de belangrijkste architectenkantoren van het land, waarvan zijn bureau sinds een kleine twee jaar lid is. “Ik voel mij zeer vereerd dat zij mij hebben gevraagd, want met negen medewerkers zijn wij momenteel de kleinste binnen de organisatie die in totaal 1500 architecten vertegenwoordigt. Op mijn vraag waarom ze mij uitnodigden lid te worden, luidde het ant- » DIMENSION
Karel Lowette koppelt een innemende beminnelijkheid aan uitgesproken meningen. De verplichting om met een architect te werken, mag voor hem meteen worden geschrapt. Decorarchitectuur is aan hem niet besteed: “Ik ben Ricardo Bofill niet”. Hij gaat er prat op dat hij in SintJans-Molenbeek woont en werkt, hoewel heel wat gesprekspartners dan meteen het onderwerp misdaad aansnijden. En in de wereldstad Brussel is het onderwijs voor hem bij voorkeur in meertalig Nederlands, Frans, Engels en – waarom niet? – Berbers. Een gesprek met een architect die in de eerste plaats ondernemer is en graag zijn kennis deelt met anderen.
07
@HOME
01
woord kort en bondig: omwille van je netwerk. Via de G30 lobbyen we voor een aanpassing van de regelgeving voor Europese aanbestedingen. Daarvoor doen we een beroep op een voormalige Europese ambtenaar die binnen het directoraatgeneraal in kwestie veel contacten heeft en perfect weet op welke bureaus onze basisnota’s moeten belanden. Wij pleiten voor een veel grotere nadruk op kwaliteit in die aanbestedingen, een begrip dat je echt wel kunt objectiveren. Om onze invloed kracht bij te zetten, werken wij momenteel aan een netwerk met architecten in Engeland, Duitsland, Frankrijk en Nederland. Waarom neemt de orde van architecten die taak trouwens niet op zich? Het enige dat daar momenteel leeft, is een splitsing. In twee dan nog, terwijl de vastgoedsector rekening moet houden met drie verschillende wetgevingen en reglementeringen. Maar nee, de splitsing is taalgebonden, terwijl taal niets met vastgoed te maken heeft.” “Andere zaken waarvoor wij ijveren, zijn een correcte betaling en een realistische aansprakelijkheid voor de architect, die beter aansluiten bij het Europese niveau. Met de G30 nodigen we verder geregeld ministers of andere beleidsmakers en experts uit om en petit comité bepaalde thema’s te bespreken en onze vragen en problemen te uiten. In de G30 voel ik mij ook erg goed omdat ik informatie en kennis kan uitwisselen met andere collega’s. De sfeer is heel open, ontdaan van elke concurrentieangst. Als ik bijvoorbeeld wil weten wat ik een architect met vijftien jaar ervaring kan betalen zonder mezelf uit de markt te prijzen, volstaan een paar telefoontjes of mails.”
Organisatie maakt het verschil
DIMENSION
Wie de drietalige website van het architectuurbureau Lowette bvba bezoekt, vindt daar een voorstelling van het bureau onder de noemers bedrijf/entreprise/company. Een bewust gekozen woordgebruik, want Karel Lowette heeft het bureau georganiseerd als een bedrijf, wat het natuurlijk ook is. “Tijdens een lunch met de commercieel directeur van een vastgoedontwikkelaar vertelde die mij dat zij op dat ogenblik bezig waren met de ontwikkeling van 600 000 vierkante meter. Terug op kantoor heb ik laten uitzoeken met hoeveel vierkante meter wij in touw waren. Ik viel bijna van mijn stoel toen er dat 200 000 bleken te zijn. Nochtans hebben wij slechts negen medewerkers en staan wij zelf ook in voor de
08
“Klanten komen naar hier omdat ze denken dat wij hen op een kwaliteitsvolle manier kunnen helpen. Daarin kan je de architect vergelijken met een dokter, een notaris of een advocaat.” veiligheidscoördinatie en de epb-verslaggeving, niet alleen in het Brussels Gewest maar in heel de voormalige provincie Brabant. Toch wordt hier ’s avonds en in de weekends niet gewerkt. Dat is alleen mogelijk als je beschikt over een sterke organisatie.” “Ik steek veel tijd in de opvolging van onze projecten en de opmaak van boordtabellen. Per opdracht kennen wij het budget, het daaraan verbonden ereloon en het aantal uren werk dat daarvoor kan worden geleverd. Het is dan aan mij om te beslissen of we meer uren kunnen reserveren voor bepaalde opdrachten, bijvoorbeeld omdat ze belangrijk zijn of een middel tot prospectie vormen. Een eerste boordtabel bevat een overzicht van onze lopende dossiers, die altijd worden toegewezen aan een bepaalde medewerker. Wekelijks of elke twee weken zitten wij samen om de evolutie van die projecten te bespreken. Wordt de werklast te hoog voor iemand? Moet er iemand extra inspringen? Aan de hand van een andere tabel volg ik de projecten op per fase, zodat ik weet wanneer er bijsturingen nodig zijn inzake het aantal geleverde uren. Een derde tabel vertelt mij hoeveel uren we nog kunnen presteren met alle momenteel lopende dossiers. Zo ligt er vandaag voor de hele equipe nog voor minimaal twee jaar werk op de plank. Dat betekent een hele geruststelling. Als een klant een project even in de koelkast wil stoppen om een of andere reden, schuiven we gewoon een ander dossier naar voor.”
Opvolging geregeld Die methodische aanpak geeft hij door aan zijn medewerkers Sigrid Banck en André Gérardy. “Dit jaar word ik 56. Stilaan ben ik bezig met overmorgen. De structuur die ik heb opgebouwd, kan volgens mij ook los van mijn persoon blijven bestaan. Vorig jaar ben ik door omstandigheden twee weken buiten strijd geweest. Sigrid en André hebben toen een gesprek gevraagd over de toekomst van het bureau. Ik heb hen inzage in de balanscijfers gegeven. Via gesprekken met mensen uit de G30 heb ik de mogelijke pijnpunten van een op-
@HOME
01. Nieuwe asfaltfabriek in Neder-Over-Heembeek voor BAM Asphalt. 02. PlayRight, een beheersvennootschap van auteursrechten, liet dit mooie en beschermde pand in Sint-Jans-Molenbeek renoveren tot een lage-energiekantoor.
volging opgelijst. Zo betekent de aanwezigheid van vastgoed binnen een architectenvennootschap een serieus obstakel om andere collega’s te laten instappen. Die moeten immers veel geld ophoesten voor vastgoed waar ze geen behoefte aan hebben en waarvoor ze niet zelf gekozen hebben. Na jaren van denkwerk, discussies met collega’s en overleg met mijn boekhouder, een fiscalist en een advocaat, zijn we tot de volgende oplossing gekomen. Mijn bvba blijft alle infrastructurele zaken op zich nemen. Daarnaast wordt een cvba opgericht
waarin gemakkelijk partners kunnen in- en eventueel weer uitstappen en waarin de opbrengsten kunnen worden verdeeld. De enige lacune is dat we nog iemand nodig hebben die zich meer bezig kan houden met het commerciële aspect en daartoe een eigen netwerk uitbouwt.”
Brussel passief Een belangrijk aandachtspunt in het bureau is natuurlijk duurzaamheid. De gefaseerde overstap naar passief bouwen (zie ook: www.brusselpassief.be) die volgend jaar ingaat in het Brussels Gewest, betekent voor Karel Lowette niet minder dan een breuklijn. “Ik ben ervan overtuigd dat deze periode onze vastgoedgeschiedenis zal ingaan als: is het een gebouw »
DIMENSION
02
09
@HOME
03
van voor of van na de cesuur? Weet je dat Brussel vandaag al 700 000 m² passief heeft gebouwd, tien keer meer dan Vlaanderen of Wallonië? Uiteraard vergt zo’n mentaliteitswijziging tijd, maar de pijl is onomkeerbaar. Het voordeel is dat Brussel, gezien de politieke toestand, niet kan uitbreiden. Wij moeten het dus met de nu beschikbare ruimte zien te rooien. De noodzakelijke inbreiding is eindelijk van start gegaan, zij het met de nodige achterstand op de andere Europese metropolen. Wij proberen onze klanten op een zachte manier mee te krijgen in het duurzaamheidsverhaal, door voor elke projectfase zowel de mogelijke comforteisen als de eventuele meerkost aan te geven. Uit onze ervaring blijkt dat duurzaam bouwen, dat begint bij de aankoop van een terrein of pand, slechts 7% meer kost. Als je dat afzet tegen de huidige subsidies en besparingen, kom je al snel tot een terugverdientijd van tien jaar of minder. Voor een klant reduceerden wij bijvoorbeeld het energieverbruik via een duurzame renovatie van 260 kWh per m² per jaar naar 23 kWh per m² per jaar. Eindgebruikers hebben daar zeker oren naar. Promotoren zijn minder snel te overtuigen van dergelijke maatregelen, want zij moeten de meerkost zien te recupereren via een hogere huur- of verkoopprijs. Daar is het dan aan de overheid om de nodige verplichtingen op te leggen.”
Verliefd op Brussel
DIMENSION
Daarmee zitten we volop bij zijn geliefkoosde onderwerp: Brussel. “Vlamingen noch Walen zijn erg tuk op Brussel. Je komt naar hier om te werken, maar ’s avonds ben je weer weg. Nochtans kun je een metropool als Brussel pas leren kennen als je hier verdwaalt, iets drinkt, naar de film of het theater gaat. Die vorm van engagement ontbreekt jammer genoeg in de andere gewesten. Vlaanderen heeft weliswaar geïnvesteerd in cultuur met het Kaaitheater, de KVS, de Ancienne Belgique, het jeugdtheater Bronks en de Beurs-
10
04
“Architecten worden opgeleid om mooie architectuur te maken, niet om esthetische compromissen te sluiten. Terwijl niet alle klanten openstaan voor architectuur.” schouwburg, maar daarmee koop je bij de Vlamingen geen liefde af voor Brussel. Er is ook veel kritiek op het bestuur en op de 19 zogenaamde baronieën, maar men vergeet dat bepaalde bevoegdheden beter op lokaal niveau behouden blijven. Uit onze ervaring met projecten in de drie gewesten weten we dat de dossiers het best opschieten in Brussel. Je moet inderdaad een bepaalde administratieve weg afleggen, maar als je een vergunning krijgt op het ogenblik dat je verondersteld wordt die te krijgen, is dat toch oké? In Brussel kun je daar meer en meer op rekenen, in Wallonië en zeker in het regels minnende Vlaanderen minder.” “Het probleem is dat goed nieuws de voorpagina’s niet haalt. Anderzijds heeft die weerstand tegen Brussel tot gevolg dat er een heuse Brusselse gemeenschap is ontstaan met een eigen identiteit. Wie vindt dat hij of zij hier in het Nederlands moet worden aangesproken, kent Brussel niet. Amper 5% van de Brusselaars is Nederlandstalig. Zelfs de Franstaligen vormen geen meerderheid meer. Zij maken nog 40% van de bevolking uit. Tijdens het wereldkampioenschap voetbal zag je dat heel duidelijk. Elke avond was het feest, want er had wel een ploeg van een bepaalde groep binnen de bevolking gewonnen. Mijn vrouw Toya, die geboren is in Nederland, is daar heel resoluut over. ‘Hou op met die classificaties, we zijn allemaal Europeanen’, herhaalt zij altijd. Toen ik in 2008 voorzitter werd van het VOKA comité Brussel, zei ik in mijn speech: ‘Brussels is not a problem, Brussels is a unique opportunity’. Met naar schatting 86 000 studenten is Brussel veruit de grootste studentenstad. Jaarlijks komen er hier 30 000 inwoners bij. Een derde daarvan zijn mensen die vooral rekenen op het vang-
@HOME
05
04
net van de grootstad. Een derde zijn Belgen, onder wie veel Vlamingen. Een laatste derde zijn mensen die aangetrokken worden door de metropool, en die werken bij de Europese Unie, de NAVO, multinationals en noem maar op. De vastgoedsector heeft dat goed begrepen en investeert hier volop.”
Ook privé heeft Karel Lowette aan zijn opvolging gesleuteld. Sinds tweeëneenhalf jaar is hij de trotse papa van Vinz, een ketje van de nieuwe generatie, drager van de dubbele Belgisch-Nederlandse nationaliteit en op weg naar de eerste dag in de kleuterschool. “Meteen blijkt hoe gemakkelijk je je als ouder soms laat meeslepen. We wilden Vinz naar een school met een goede faam vlakbij het universitair ziekenhuis van Jette sturen, minder dan vijf kilometer van hier. Tot een buurvrouw zei: test de verplaatsing eens uit. Bleek dat we ‘s ochtends en ’s avonds samengeteld tweeëneenhalf uur onderweg waren en mee de file creëerden waar we ons zo tegen afzetten. Toya en ik hebben dan hier vlakbij een echt Molenbeeks schooltje gevonden, met in totaal 45 kindjes van wie slechts vier met minstens een Nederlandstalige ouder en voor de rest Frans- en vooral anderstaligen. Perfect, toch? De kleine spreekt nu al zijn eerste woordjes Frans en Nederlands door elkaar dankzij de tweetalige, door Brussel gesubsidieerde crèche. Daar mag gerust het Marokkaans van onze buren bij komen, die geregeld invallen als babysit. De toekomst van het Brusselse onderwijs is volgens mij meertalig. Alleen door onderwijs in verschillende talen te organiseren, bestrijd je de werkloosheid en alle daarmee samenhangende problemen.” (Door Colette Demil & Staf Bellens)
“Voor ondernemers, en daar reken ik ook de architecten toe, is er een belangrijke taak weggelegd. Wij moeten er de overheid van overtuigen dat ze tot meer uniforme regelgevingen moet komen die het dagelijkse leven en werken vergemakkelijken. We moeten niet terug naar het oude België, maar voor zaken die niet stoppen aan gewestgrenzen, moet je geen aparte regelgevingen opzetten. Daarvoor heb je een grensoverschrijdende aanpak nodig. Met de vzw Brussels Metropolitan hebben we bijvoorbeeld de maatschappijen voor openbaar vervoer samengebracht: De Lijn, MIVB, TEC en NMBS. Al die mensen kenden elkaar en elkaars investeringsplannen amper of niet. Kris Lauwers, adjunct-directeur-generaal van MIVB, heeft naar aanleiding daarvan berekend wat het zou opbrengen als we eenzelfde traject hoogstens met twee en niet met drie transportvormen zouden invullen. Die oefening wees uit dat er daardoor jaarlijks 200 miljoen aan investeringen kunnen vrijkomen. Wat kun je daarmee niet doen inzake openbaar vervoer?” “Hetzelfde hebben we gedaan met de administraties ruimtelijke ordening. Momenteel stopt een Vlaamse verkaveling aan de witte vlek die Brussel op de Vlaamse kaarten is. Of er aan de overzijde wonen of industrie is gepland, weet niemand. Wij hebben al die mensen samengebracht, want ministers komen en gaan, maar de administratie blijft in principe. Uiteraard verander je een mentaliteit niet van vandaag op morgen, maar in ieder geval kennen ze elkaar nu, tutoyeren ze elkaar en wisselen ze informatie uit.”
www.karellowette.be 03. In Neder-Over-Heembeek ontwierp het architectuurbureau Lowette de nieuwe hoofdzetel met showroom van Verano, specialist in zonweringen en rolluiken, goed voor ruim 6 000 m². (zie ook cover) 04. Project van 5 600 m² met studentenkamers, studio’s en luxeappartementen voor I Love Life in het hartje van Brussel bij de Dansaertstraat. Voor deze renovatie werkt het architectuurbureau Lowette samen met Plusoffice Architects. Het gebouw wordt een blikvanger met een in solid surface beklede voorgevel. 05. Ontwikkeling met appartementen en winkelruimte in opdracht van Aldi en BPA in Jette. 06. Het Arsenaal in Etterbeek werd in opdracht van ICAB getransformeerd tot een plek voor spin-offs in de ICT-sector, gerealiseerd in samenwerking met Origin.
06 DIMENSION
Buiten de lijntjes kleuren
11
