Kanttekeningen
Landelijke Expertisegroep Bijzondere Zedenzaken
• Op het gebied van seksuele perversiteiten is alles denkbaar. • De omstandigheden waaronder seksueel misbruik aan het licht komt, maken bovendien duidelijk dat veel ellende voor de buitenwereld verborgen kan blijven.
KLPD - Dienst Nationale Recherche Informatie
Landelijke Expertisegroep Bijzondere Zedenzaken
• • • • •
Ingesteld door het College van procureurs-generaal Aanwijzing opsporing en vervolging inzake seksueel misbruik Doel: het tijdig onderkennen van valse beschuldigingen Opdrachtgever is officier van justitie Consultatie is in bepaalde gevallen verplicht
• Een aangifte van seksueel misbruik is voor een onschuldige verdachte een dramatische gebeurtenis, zelfs indien zijn onschuld achteraf kan worden aangetoond.
Paul van den Eshof (cöordinator) 8 oktober 2008
‘Ontstaansgeschiedenis’ Landelijke Expertisegroep Bijzondere Zedenzaken
Deskundigheidgebieden Expertisegroep • Klinische psychologie, orthopedagogiek
•
•
Tijdens het recherche-onderzoek kunnen deskundigen een verborgen rol spelen. Ter terechtzitting kunnen getuige-deskundigen tegenover elkaar staan.
• Cognitieve psychologie, rechtspsychologie • Recherchekunde • Forensische geneeskunde • Gedragskundige recherche-expertise (gedragsanalyse)
Landelijke Expertisegroep Bijzondere Zedenzaken Verplicht: • Herinneringen aan seksueel misbruik van voor de derde verjaardag • Ritueel misbruik • Hervonden herinnering aan seksueel misbruik (al dan niet na therapie) Facultatief: • Seksueel misbruik in echtscheidingsituaties • Groepsverkrachtingen met onbekende daders • Misbruik dat langer dan acht jaar geleden zou hebben plaatsgevonden
1
Kenmerken LEBZ advies
CRITERIUM VOOR IN BEHANDELING NEMEN VAN ZAKEN DOOR EXPERTISEGROEP (LEBZ)
TABEL MET CONCLUSIES
• Advies aan het openbaar ministerie (en politie). • Advies gebaseerd op een voorlopig dossier.
Voldoende informatie
Onvoldoende informatie
Voldoende aanwijzingen
Nader onderzoek zinvol
Ernstige tekortkomingen
Nader onderzoek zinloos
Is er (nog) sprake van een vervolgingsbeslissing? In andere gevallen: getuige-deskundige inschakelen
• Meestal geen definitief oordeel over de aangifte. • Veelal suggesties voor het vervolg van het onderzoek.
Ontstaansgeschiedenis onjuiste beschuldiging
Bewust Motieven (motieven)
en andere verklaringen
O N T H U L L I N G
Reactie van omgeving
A A N G I F T E
VERVOLGEN
STOPPEN
ONDERZOEK VOORTZETTEN
STOPPEN
Ritueel misbruik Werkgroep Ritueel misbruik (1994):
Reactie van politie
•
Ritueel misbruik is te omschrijven als met rituelen en in groepsverband uitgevoerd seksueel sadisme jegens meerdere kinderen in combinatie met extreme vormen van fysiek geweld en bedreiging.
Voorbeelden ritueel misbruik
•
‘In kelder werd jong hondje doodgestoken waarvan het bloed werd opgevangen in een beker. Een meisje moest het bloed daarna opdrinken.’
•
‘Aangever moest met vader naar mannen met lange jurken, waarbij veel vuur was. Hij werd begraven onder zand, waar over hem heen werd gepoept en geplast.’
Achtergrondfactoren
2
Ritueel misbruik •
Het misbruik gaat gepaard met extreem geweld, seks met dieren en zelfs het offeren van baby’s.
Hervonden herinneringen (of herwonnen herinneringen)
Rapport Gezondheidsraad Traumatische jeugdervaringen:
•
De aangifte ‘groeit’ en het verhaal neemt geleidelijk aan steeds grotere vormen aan.
• Er wordt gesproken van hervonden herinneringen aan seksueel misbruik als deze gedurende lange tijd afwezig zijn en ze daarna ‘naar boven komen’ (worden hervonden), bijvoorbeeld tijdens behandelingen door hulpverleners.
•
Wanneer blijkt dat feiten niet kloppen met beweringen, houdt aangever meestal voet bij stuk.
• Het verdringen en hervinden van herinneringen is wetenschappelijk omstreden
• Het is onmogelijk om op grond van een klinisch beeld conclusies te trekken over de aanwezigheid van specifieke traumatische gebeurtenissen in de voorgeschiedenis van een patiënt.
(Voor opvragen rapport: www.gr.nl)
Rapport Gezondheidsraad over herinneringen • Herinneringen zijn reconstructies met een functie in het heden. • Het onderscheid tussen niet vertellen, niet willen herinneren en niet kunnen herinneren is in de praktijk niet altijd scherp te maken. • Het blijkt mogelijk ingebeelde, fictieve herinneringen aan ingrijpende persoonlijke gebeurtenissen te ervaren.
Rapport Gezondheidsraad over psychotherapie • Psychotherapie stimuleert herinterpretatie van herinneringen. • Een suggestieve werkwijze van de therapeut als de patiënt herinneringen ophaalt, vormt door haar sturende werking het grootste risico voor het ontstaan van fictieve herinneringen met een aan suggestie gerelateerde inhoud.
Misbruik dat langer dan acht jaar geleden zou hebben plaatsgevonden • Veelal dezelfde problemen als bij hervonden herinneringen. (Herinneringen zijn reconstructies met een functie in het heden!) • Met name: beïnvloeding door therapeuten en hulpverleners.
• Een authentiek beleefde herinnering is een gegeven in therapie, maar is niet altijd historisch juist
3
Kanttekeningen bij hulpverlening • Ongekwalificeerde behandelaars • Maatschappelijk werkers die zich opstellen als psychotherapeuten • Geen (goede) diagnostiek en dus geen zicht op persoonlijkheidsstoornissen • Kritiekloos gebruik van suggestieve technieken • Sturende rol bij het doen van aangifte • Verregaande conclusies over geloofwaardigheid • Vaak (te) weinig informatie over hulpverlening in het dossier
Beschuldiging van seksueel misbruik van kind door ex-partner na echtscheiding
Groepsverkrachting
Groepsverkrachting
• Groepsverkrachtingen gepleegd door daders die het slachtoffer (oppervlakkig) kennen komen regelmatig voor.
• Twijfel ontstaat door: technische onwaarschijnlijkheden, oppervlakkige beschrijvingen, groot tijdsinterval tussen vermeende feit en moment van aangifte, tegenstrijdige getuigenverklaringen.
• Groepsverkrachtingen gepleegd door volkomen onbekende daders zijn zeldzaam.
Intimiteit van opvoeding en verzorging
• Doorgaans alleen een verklaring van aangever.
• Indien het seksueel misbruik is gepleegd in deze context is het erg lastig om feiten vast te stellen.
• Daarom veel druk op het (toch) laten uitvoeren van een studioverhoor en het opstellen van rapporten door medici en andere hulpverleners.
• De intieme situatie waarin de beschuldigde verzorger met het kind verkeerde is - op zichzelf genomen – legitiem.
• Advies: uitvoeren van goed voorbereid aanvullend tweede aangifteverhoor (doorvragen!)
Terminologie onderscheid maken tussen:
• Slachtoffers, aangevers en vermeende slachtoffers • Daders, verdachten en beschuldigden • Verschillende categorieën getuigen
4
Hulpverlening en seksueel misbruik • Het bewijzen van seksueel misbruik is een juridische vraag en geen psychologisch of medisch vraagstuk. • Psychologen, artsen, en andere deskundigen kunnen alleen een professioneel antwoord geven op een vraag die hun vakgebied betreft.
Landelijke Expertisegroep Bijzondere Zedenzaken (LEBZ) Postbus 3016 2700 KX Zoetermeer
[email protected] 0629-543262 of 079-3459253
5
