Kansen voor de bouw en infra

Magazine over opleiding en scholing in de bouw en infra

5

2 november 2012

Vanaf pagina 13

DOSSIER

Kansen voor de bouw en infra

Onderwijsprijzen Bouw & Infra Vink Bouw Beste Leerbedrijf Bouw & Infra Herziening kwalificatiestructuur PAC-leden geven hun visie

De winnaars van de Onderwijsprijzen aan het woord.

6, 24 Kansen voor de bouw en infra Nederland is nooit af. Hoe de economische en demografische omstandigheden zich ook ontwikkelen, er blijft altijd behoefte aan de bouwen infrasector. Vanuit dat perspectief is het van belang om, ook als sector zelf, continu te werken aan een sterke sector en kansen te vinden en te benutten.

13

Inhoud Erkend leerbedrijf Talboom Bestratingen De minister van OCW wil dat alle kwalificatiedossiers worden herzien. De PAC-leden adviseren Fundeon hierover: lees hun visie.

10

Erkend leerbedrijf bouwbedrijf M. J. de Nijs en Zonen BV Fundeon Diner: panel pleit voor jeugd Beste Leerbedrijven Bouw & Infra: Vink Bouw de beste Kort nieuws:

3 3 4 6 9

> Thumbs up! voor leerbedrijven > Digitale trajectmap vmbo BWI > Opleiding Kaderfunctionaris betonreparatie Paritaire Commissie over herziening kwalificatiestructuur Dossier Kansen voor de bouw en infra Regionale Bouwkampioenschappen: “Eer om mee te doen” Beste Leermeester en Beste Leerlingbouwplaats Beroep in Beweging: gevelspecialist Leo Mullink Het teruglopende aantal werknemers in de sector laat ook Fundeon niet onberoerd. Directie en bestuur leggen uit wat dit vanaf 2013 voor de dienstverlening betekent.

28

2

FUNDAMENT - november 2012

Bezuinigingen bij Fundeon raken kerntaken niet Serviceberichten Fundeon Adressen Fundeon

10 12 21 24 27 28 30 32

Erkend Leerbedrijf

“Samen mensen interesseren voor de bouw”

Voorbij Dit is de laatste Fundament. Zoals de Fundeon-bestuurders en -directeur in het artikel op pagina 28 uitleggen, moet Fundeon bezuinigen. Dat doet zij onder meer door dit blad te vervangen door

Jochem Leeuwerke is personeels functionaris bij bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen BV in Warmenhuizen. Dit familiebedrijf doet projecten van Den Helder tot Amsterdam.

digitale nieuwsbrieven en een bijzondere jaarlijkse uitgave. Deze verandering past in de wijze waarop Fundeon de noodzakelijke bezuiniging heeft opgepakt: door kritisch te kijken wat onmisbaar is en wat wellicht niet – of op een andere manier – gedaan kan worden. Al enige tijd maakt Fundeon digitale nieuwsbrieven voor roc’s en opleidings-

Wat zijn dat voor projecten? “Alles, van renovatie tot utiliteitsprojecten. We werken graag aan uitdagende projecten. Het meest complexe wat we hebben gedaan is het EYE Filminstituut in Amsterdam. We hebben ongeveer 250 mensen in dienst en op dit moment leiden we twaalf leerlingen op, met twaalf leermeesters.”

bedrijven en dat doet zij nu ook voor werkgevers. Via deze nieuwsbrief houdt Fundeon hen op de hoogte van alle ontwikkelingen rondom het opleiden en ontwikkelen van personeel: van veranderingen in erkennings- of tegemoetkomingsregelingen tot de mogelijkheden voor het verder scholen van volwassen werknemers. Ik hoop dat alle werkgevers zich abon-

Waarom zijn jullie erkend leerbedrijf? “We willen ons eigen personeel opleiden. De instroom van leerlingen is gekoppeld aan de uitstroom in de toekomst. Als we inschatten dat er in 2018 zes timmermannen met pensioen gaan, beginnen we nu met het opleiden van zes leerlingen, die we na een paar jaar in dienst nemen. We overleggen veel met hen en de opleidingsbedrijven. Dat is goed voor de ontwikkeling van de jongens.”

neren op deze digitale nieuwsbrief. Mocht u later bedenken dat de informatie toch niet interessant voor u is? Dan kunt u zich via elke uitgave met één druk op de knop afmelden. Vanzelfsprekend blijven ook de adviseurs van Fundeon u met raad en daad terzijde staan. Bedankt voor de aandacht die u de afgelopen jaren aan Fundament hebt gegeven.

tale

n voor de digi aw nieuwsbrief vi

d u aa groet, .nl Mel Met vriendelijke ww.fundeon Jolanda de Vries [email protected]

Waarom is het belangrijk om erkend leerbedrijf te zijn? “Het zegt iets over je kwaliteit. Daarnaast is het zeer belangrijk voor onze toekomst en die van de branche. We moeten er samen voor zorgen dat mensen geïnteresseerd raken in techniek en bouw. Zoals het er nu uitziet, hebben we als de markt weer aantrekt, een flink tekort aan vakmensen. Daar moeten we op inspelen als bedrijven, roc’s, opleidingsbedrijven en overheid. We moeten bouwend Nederland klaarmaken voor de volgende generatie.”

i www.mjdenijs.com


3

Fundeon diner

↑ De panelleden Ria van Dinteren (links), Willem Verbaan (midden) en Marjet Rutten (rechts) discussieerden onder leiding van Harm Edens (op de rug).

Panel Fundeon Diner pleit voor jeugd

“Starre ouderen direct met pensioen”

i Meer lezen of zien over het Fundeon Diner? Lees de tweets met #fundeondiner via twitter.com en bekijk op Facebook.com/fundeon het fotoalbum.

4


Geen mens kan twee dingen tegelijkertijd goed doen. Kijk naar een filmpje en luister naar de stem eronder en probeer naderhand te zeggen hoe vaak een bepaald beeld voorbij kwam en een woord werd gezegd. Tijdens het Fundeon Diner had niemand het goed. En hoewel de zaal vol zat met volwassenen, kunnen ook pubers dit niet, stelde Ria van Dinteren. Zij was één van de drie panelleden die de genodigden meenam naar het opleiden voor de toekomst. “Ook jongeren moet je goed aansturen, terwijl ze met één ding tegelijkertijd bezig zijn.”

Van Dinteren: “Het is leuk dat ontwikkelingen nu zo snel gaan. Het is - ook als oudere - van belang om daarin mee te gaan. Als je nieuwe dingen leert, voorkom je dat je star wordt.” Het derde panellid Marjet Rutten, sluit zich daarbij aan. “Van mij mogen de starre ouderen die nu in directies van bouwbedrijven zitten direct met pensioen. Dan komt er ruimte voor frisse ideeën. Mensen die een leven lang blijven leren, blijven flexibel en dat zijn de mensen die de bouw nodig heeft. Zij, samen met jongeren, kunnen zorgen dat er echt vernieuwing in de bouw komt.” Behoud ‘stille’ kennis Toch blijven de ouderen van grote waarde in de sector. Verbaan: “Je hebt twee soorten kennis. Een deel vind je in boekjes, maar veel zit eigenlijk alleen tussen de oren. Wanneer je niet zorgt voor een goede overdracht van die stille kennis, gaat die verloren nu veel mensen met pensioen gaan. Het gaat dan om kennis van de klant en van de case: je ziet iets gebeuren en hoe grijp je dan in? Die kennis bouw je op gedurende je hele loopbaan. De oudere garde moet die kennis nu overdragen aan jongeren. Koppel grijs aan groen.” ←

‘Vrouwen kunnen niet bouwen’ Marjet Rutten (rechts) overhandigt het eerste exemplaar van het boek Vrouwen kunnen niet bouwen aan Margriet Drijver.

Van Dinteren is onderwijs- en bedrijfskundige die zich verdiept heeft in hoe het brein werkt. “Niemand die langs zijn schoolgebouw loopt, zegt: ‘kom ik wil je de computer laten zien waarachter ik heb gezeten’. Nee, mensen herinneren zich die ene gave docent. Als docent kun je pubers daardoor heel veel kapstokjes geven waaraan ze informatie kunnen hangen. Niet alleen als het gaat om vaktechniek, ook om zaken eromheen die van belang zijn, zoals plannen en organiseren. Help ze hun huiswerk zo te plannen dat ze ook tijd voor hun vrienden overhouden.” Zelfwerkzaam Door het geven van die kapstokken kun je jongeren helpen om zelfwerkzaam te zijn, vindt ook lector Willem Verbaan. “Jonge mensen leren zelfs steeds sneller.” Nieuwe technieken, zoals tablet-computers helpen daarbij. Door niet alleen teksten te lezen, maar ook filmpjes te bekijken, krijgen ze informatie op verschillende manieren binnen. De nieuwe lesmethode van Fundeon sluit daar ook op aan, stelde directeur Markt & Ontwikkeling van Fundeon, Frans Kokke, vanuit de zaal. “Maar op dit moment kun je lesstof niet alleen digitaal aanbieden. Een papieren opdrachtenmap is nu nog onmisbaar. De combinatie van papier en digitaal zorgt voor een goede lesmethode.”

Marjet Rutten heeft in opdracht van Fundeon een boek geschreven: Vrouwen kunnen niet bouwen. Met dit boek sluit Fundeon Vrouwen in de bouw af, een project dat ze twintig jaar lang met financiële steun van de bedrijfstak en de Rijksgebouwendienst heeft uitgevoerd. Tijdens het schrijven ontdekte Rutten dat vrouwen in de bouw nog steeds geen vanzelfsprekendheid zijn en dat om dat te veranderen - het nodig is om te laten zien dat vrouwen er juist heel goed in thuis horen. Want vrouwen zijn hard nodig om de bouwsector om te vormen van een product- naar een klantgerichte sector. Het eerste exemplaar overhandigde Rutten tijdens het Fundeon Diner aan Margriet Drijver, directeur Wonen van BAM Woningbouw. Drijver: “Ik ben ervan overtuigd dat de jonge generatie dingen gaat veranderen. Laat de jeugd daarom de maat der dingen bepalen. Het gaat dan niet alleen over mannen en vrouwen, maar ook over wit en gekleurd. De bouw wordt veel sterker als ze de diversiteit van de samenleving in huis haalt.”


5

onderwijsprijzen rubriek

Fundeon Onderwijsprijzen Bouw & Infra uitgereikt

Vink Bouw Beste Leerbedrijf Bouw & Infra “Wij vinden dat we goed bezig zijn, maar ik had niet verwacht dat we het gemiddeld zoveel beter doen dan de concurrentie.” Rob de Kuiper, directeur van Vink Bouw Nieuwkoop was al verrast door de nominatie en is des te blijer met de onderscheiding Beste Leerbedrijf Bouw & Infra 2012. “We vallen op tussen andere leerbedrijven en dat terwijl we pas een jaar of zeven volgens deze visie werken en opleiden.”

i www.fundeon.nl

“Toen ik acht jaar geleden het bedrijf overnam, stonden we voor de keuze: of we kiezen als bedrijf voor de inzet van zzp’ers of we investeren in eigen mensen, en dus leerlingen. Wij kozen voor het laatste, omdat dat volgens ons de beste oplossing voor de langere termijn is.” Juist de oudere werknemers binnen het bedrijf begeleiden de jonge leerlingen. “We koppelen groen aan grijs. Dat geeft zoveel energie in het bedrijf. Grijs wordt gewaardeerd, maar groen ook. Inmiddels zijn we al wel een stap verder: het zijn niet meer alleen de mensen die aan het einde van hun loopbaan zitten die de leerlingen begeleiden. De eerste leerlingen zijn ook al doorgestroomd tot leermeester.” Vink Bouw-sausje Vanuit het gezichtspunt van De Kuiper is het bedrijf nu pas halverwege het doel dat het wil bereiken. “We blijven selecteren, zodat we steeds betere timmermannen krijgen. Ook nu we misschien wel gemakkelijker volleerde timmermannen zouden kunnen binnenhalen, blijven we de voorkeur geven aan leerlingen. Die krijgen tijdens de opleiding het Vink Bouw-sausje al mee. Vergelijk het met Ajax: de jongeren uit de jeugdopleiding doen er alles aan om door te stromen naar het eerste team. Terwijl je van spelers die je voor veel geld binnenhaalt, maar moet afwachten of zij als team met elkaar kunnen samenspelen.”

De beste leerbedrijven van 2012 Jaarlijks reikt Fundeon de Onderwijsprijzen Bouw & Infra uit. De prijs voor Beste Leerbedrijf Bouw & Infra gaat naar één van de vier bedrijven die daarvoor is uitgeroepen tot Beste Leerbedrijf Bouw, Beste Leerbedrijf Infra, Beste Leerbedrijf Gespecialiseerde aannemerij en Beste Leerbedrijf Middenkader. Dit jaar ging de prijs voor Beste Leerbedrijf Bouw & Infra naar Vink Bouw, tevens Beste Leerbedrijf Bouw. Als winnaar dingt Vink Bouw mee voor de prijs Beste Leerbedrijf van Nederland. Die wordt begin 2013 uitgereikt.

6


Rob de Kuiper van Vink Bouw neemt de prijs voor Beste Leerbedrijf Bouw & Infra in ontvangst.

De jury motiveerde de keuze voor de winnaars als volgt: Beste Leerbedrijf Bouw

Beste Leerbedrijf Infra

Vink Bouw Nieuwkoop BV

Roelofs Wegenbouw BV (Den Ham)

In korte tijd heeft het bedrijf een opleidingscultuur tot stand weten te brengen. Vink Bouw heeft veertig bouwvakkers in vaste dienst en leidt meer dan twintig leerlingen op. Leerlingen worden actief betrokken bij innovaties, ze denken mee over hoe het bouwproces beter kan en hun inbreng wordt serieus genomen. Het bedrijf heeft gemerkt dat het daar baat bij heeft. Veel uitvoerders van Vink Bouw zijn tevens bevoegd leermeester. Twee keer per jaar is er overleg voor alle leermeesters om het opleidingsbeleid bij het bedrijf en de vorderingen van de leerlingen te bespreken. Het bedrijf heeft uitstekende banden met de scholen en de opleidingsbedrijven in de omgeving. De directeur is voorzitter van het opleidingsbedrijf SSP in Amsterdam. Vink Bouw is ook actief met leerlingbouwplaatsen.

Roelofs Wegenbouw is een bijzonder innovatief en ontwikkelingsgericht bedrijf, met veel aandacht voor duurzaamheid. Leerlingen worden betrokken bij innovatieve opdrachten en Roelofs is voortdurend op zoek naar efficiency en verbetering. Het bedrijf heeft een duidelijke filosofie over (loopbaan)ontwikkeling: onderaan beginnen en met goede scholing en begeleiding doorgroeien. Ook managers zijn op deze manier doorgegroeid.

Overige genomineerden: Hegeman B ouwpartners Kleinbouw BV (Arnhem) en Zwaluwe bouwen aannemingsbedrijf BV (Zevenbergschen Hoek).

Overige genomineerden: Dekker Holding Krabbendam BV (Warmenhuizen) en Martens en Van Oord Aannemingsbedrijf BV (Oosterhout).

Lees verder op pagina 8 →


7

onderwijsprijzen Genom ineerd en Bes te Lee rbedrij f Midd enkad er

n Beste ineerde Genom

Genom ineerd en Bes te

rijf Infra Leerbed

Leerbe drijf Ge specia liseerd e aann emerij

n Beste ineerde Genom

rijf Bouw Leerbed

Beste Leerbedrijf Gespecialiseerde aannemerij

Beste Leerbedrijf Middenkader

Jans Wildvank (Vriezenveen)

Frencken Scholl Architecten (Maastricht)

De sociale betrokkenheid die het bedrijf tentoonspreidt is een belangrijke factor geweest voor het winnen van de prijs. Het hele bedrijf ademt een sfeer van opleiden, niet alleen van jongeren, maar ook voor de wat oudere medewerkers. Zo legden in 2010 dertien werknemers van het bedrijf een evc-traject af. Jans Wildvank let niet alleen op de ontwikkeling van technisch vakmanschap, maar ook op houding, gedrag en communicatieve vaardigheden. De leerlingen krijgen veel verantwoordelijkheid tijdens de opleiding en het werk. De leermeester zit er wel bovenop, als in een echte leermeester-gezel-constructie. E én-op-één-begeleiding is het uitgangspunt. Er zijn goede contacten met de school, het opleidings bedrijf en Fundeon. Het bedrijf heeft een bijdrage geleverd aan de totstandkoming van de trajectmap van Fundeon. Eén van de leermeesters was ook aco-instructeur.

Het bedrijf ziet opleiden niet alleen als een kans voor de studenten, maar ook voor het bedrijf zelf. Kennis wordt als kapitaal gezien. Na een goede introductieperiode draaien de studenten mee in een van de lopende projecten en voeren zij onder begeleiding zo veel mogelijk echt en zelfstandig werk uit. Die begeleiding krijgen zij van de leermeester, zelf een architect die via mavo, havo, hts en technische universiteit het vak heeft geleerd. Het bedrijf heeft een lange opleidingstraditie die teruggaat tot de tijd van de Stichting Vakopleiding Bouwbedrijf (SVB). Er is een pilot met BIM gaande met de Hogeschool Zuyd. Krijgt het architectenbureau een opdracht, dan probeert het de opdrachtgever er altijd toe te bewegen het project als leerlingbouwplaats te laten uitvoeren. Dat is in de afgelopen jaren 25 keer gelukt.

Overige genomineerden: Koedooder BV (Blokker) en Orly & Endevoets Groep (’s-Hertogenbosch).

8


Overige genomineerden: HuneBouw BV (Hoogeveen) en Bouwkundige Begeleidings Adviesgroep (B.B.A.) BV (Heemskerk).

Kort Nieuws

Thumbs up voor erkend leerbedrijven ‘Thumbs up! Geef jongeren in de bouw een kans’. Met die slogan wil opleidingsbedrijf Bouwstarters uit Apeldoorn sympathie kweken voor erkend leerbedrijven in de bouw. De campagne richt zich op gemeentes, woningbouwverenigingen én particulieren met bouwen verbouwplannen. Op dit moment is het moeilijk om voldoende leerbanen te creëren voor alle leerlingen die opgeleid worden voor een beroep in de bouwen infrasector. Door opdrachtgevers daarvan te doordringen, hoopt Bouwstarters dat bedrijven die leerlingen een kans bieden, een streepje voor hebben bij die opdrachtgevers. Bij de campagne hoort een website (www.bouwstarters. nl/over-ons/thumbs-up) waarop alle bij Bouwstarters aangesloten leerbedrijven duidelijk in beeld komen. ←

Digitale trajectmap voor vmbo BWI Praktijkopdrachten voor timmeren, schilderen en meubelmaken verwerken leerlingen in het vmbo vanaf dit schooljaar in een digitale trajectmap. Deze digitale trajectmap vervangt het stageboek waarmee leerlingen tot nu toe werkten. De digitale trajectmap biedt inzage in het leerproces voor leerling, docent, stagebedrijf en ouders. Door het gebruik van filters kan de docent een of meerdere opdrachten beschikbaar stellen per leerling of per klas. Het Platform vmbo Bouwen, Wonen en Interieur onder-

zoekt in het voorjaar van 2013 of de digitale trajectmap aansluit bij de behoeften van docenten en leerlingen. De trajectmap is een coproductie tussen Fundeon en het Platform vmbo BWI. ←

Middenkaderopleiding voor betonreparateurs De brancheorganisatie LSVB en Bouwradius Training en Advies bieden sinds kort een eenjarige opleiding aan voor beton reparateurs die zijn doorgegroeid naar een voorman- of uitvoerdersfunctie. Met de praktijkgerichte opleiding Kaderfunctionaris uitvoering betonreparatie bezit de betonreparateur de kennis en kunde om betrokken te worden bij tekeningen,

bestekken, begrotingen, planningen en uitvoeringsaspecten. Ook kan hij het totaaloverzicht op het werk houden. Werknemers die deze opleiding willen doen, krijgen een intake en individuele coaching en komen in totaal 25 dagen bij elkaar. Het diploma dat ze aan het einde van hun opleiding kunnen halen, is landelijk  erkend. ←


9

mening

Paritaire Commissie (PAC) adviseert over herziene kwalificatiedossiers

Laat vakmanschap niet ondersneeuwen In opdracht van de minister van OCW herzien alle kenniscentra de kwalificatiedossiers. Fundeon is voor de mbo-opleidingen in de bouw en infra voortvarend aan de slag gegaan. Maar in hoeverre zorgt de herziening ervoor dat de focus meer op vakmanschap komt te liggen? Wat brengt het de bouwen infra opleidingen? Vier leden van de Paritaire Commissie (PAC), het adviesorgaan van het Fundeon-bestuur, geven hun visie.

i www.s-bb.nl

Gert Deelman is onafhankelijk voorzitter van de PAC. Hij legt uit: “Doel van onze commissie is om de sociale partners - werkgevers, werknemers - en onderwijs met elkaar in dialoog te brengen en te onderzoeken waar verschillen en mogelijke pijnpunten zitten.” Voorheen waren de doelen voor herstructurering vaak van technisch-administratieve aard. Deze keer ligt de focus op het versterken van het vakmanschap. “Maar”, nuanceert Deelman, “we moeten het belang van de kwalificatiedossiers niet overschatten. Het gaat om het samenspel van kundige docent, gemotiveerde leerling, vaardige leermeester en de juiste leerstof. De keten leidt op tot goed vakmanschap en daar is het kwalificatiedossier een onderdeel van.” Oerwoud Marten Ris is afdelingsdirecteur Bouw & Infra en hoofd van het Bureau Onderwijs Ondersteuning van het Regio College. Hij heeft sinds een half jaar zitting in de PAC. “Natuurlijk begrijp ik dat er iets gedaan moet worden aan het oerwoud aan kwalificatiedossiers en dat het bedrijfsleven vraagt om herkenbaarheid van de diploma’s. Maar het onderwijs zit absoluut niet te wachten op wéér een herziening. Ik heb het gevoel dat we bezig zijn met cosmetische constructies om de dossiers dunner en overzichtelijker te krijgen. Toch moeten we in veel gevallen het onderwijs gedifferentieerd blijven aanbieden en kunnen we vakken en specialisaties absoluut niet op één hoop gooien.”

10


Vak leren beheersen Heleen de Boer zit namens FNV Bouw in de PAC. Voor de beleidsadviseur scholing, vakopleiding en loopbaanbeleid staat centraal dat de leerling goed wordt opgeleid en de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt zo optimaal mogelijk is. “Het gaat ons erom of de leerling echt een vak leert beheersen”, verwoordt De Boer het werknemersstandpunt. “Daarbij moeten we de balans vinden tussen de leerling breed genoeg opleiden, zodat hij zoveel mogelijk met zijn diploma kan en tegelijkertijd ervoor zorgen dat hij over goede vakspecifieke technische kennis beschikt. Wel vinden we het een goede zaak dat gekeken wordt naar de mogelijkheid tot bundeling van aangrenzende vakgebieden. Voor een leerling wordt het daardoor inzichtelijker om te kiezen voor een hoofdberoep, met de mogelijkheid om op termijn te switchen naar een aanpalend beroep.” →

Doelen herziening De minister van OCW heeft opdracht gegeven alle kwalificatiestructuren te herzien waarmee zij de volgende doelen wil bereiken: → Minder dossiers en kwalificaties (reductie en samenvoeging aantallen kwalificaties). → Versterking van de diploma-eisen. → Vakkennis en vaardigheden naar de voorgrond, competenties naar de achtergrond. → Dunnere dossiers. De wettelijke opdracht van de kwalificatiestructuur, namelijk ‘de aansluiting tussen het aanbod van beroepsonderwijs en de maatschappelijke behoeften daaraan, mede in het licht van de arbeidsmarktperspectieven van afgestudeerden’, is daarbij steeds uitgangspunt. Veel aandacht gaat daarbij uit naar de vertaling van beroepsprofielen naar kwalificaties en de herkenbaarheid voor het bedrijfsleven.

PAC-leden (v.l.n.r.) Heleen de Boer, Gert Deelman, Ad van der Wiel en Martin Ris.


11

mening

Voor PAC-lid Ad van der Wiel, verbonden aan Bouwend Nederland, is het beroep vertrekpunt. “Het gaat om het ‘wat’. Hoe het onderwijs hier vervolgens invulling aan geeft, daar heeft de PAC slechts bescheiden invloed op. Welke kennis en vaardigheden heeft de vakman nodig om zijn werk goed te kunnen uitvoeren? Aan de ene kant is dat inhoudelijke kennis en ervaring, aan de andere kant zijn competenties van belang. Competenties heb je zeker nodig, maar ze krijgen pas kleur door een stevig fundament van vakkennis en -vaardigheden. Competenties moeten zo concreet mogelijk geformuleerd zijn en in dienst staan van het vakmanschap.”

"Frezen doe je overal, verspanen kun je in hout, metaal en kunststof. Begroten doe je overal, maar per vakgebied en in de context van het bedrijf of project, zijn dat toch heel verschillende takken van sport"

De andere PAC-leden kunnen zich daar volledig in vinden. Voorzitter Deelman: “Er bestaat een gerede vrees dat er veel, misschien wel te veel, aandacht uitgaat naar het verwerven van burgerschapscompetenties, wiskunde en de talen. De PAC zal in ieder geval haar uiterste best doen om vakmanschap niet onder te laten sneeuwen.” Verwantschap Ris is sceptisch. “De focus op vakmanschap valt in de praktijk tegen. Bij de bbl-opleidingen dreigen we zelfs naar een situatie te gaan waarbij ongeveer de helft van het theorieonderwijs is ingeruimd voor andere dan de vaktechnische vakken. Mijns inziens zou hooguit een derde van de tijd uit moeten gaan naar de algemeen vormende vakken.” Van der Wiel ziet nog een ander gevaar: het samenvoegen van vakken voor verwante technieken. “Frezen doe je overal, verspanen kun je in hout, metaal en

kunststof. Begroten doe je overal, maar per vakgebied en in de context van het bedrijf of project, zijn dat toch heel verschillende takken van sport.” Verwantschap moet praktisch toepasbaar en uitvoerbaar zijn, is zijn overtuiging. Deelman vult aan: “Heel stilletjes zou zo een veralgemenisering doorgevoerd kunnen worden. Daarbij zijn we niet gebaat. Als alles op één hoop wordt gegooid, schaadt dat de vakspecifieke kennis en de herkenbaarheid van een vak.” Winst “Toen de maatregel van de minister tot ons kwam, was mijn eerste reactie: ‘Waar beginnen we aan?’”, bekent Deelman. “Nu een aantal dossiers is herzien, zie ik wel degelijk dat er winst is geboekt. De dossiers zijn helderder, duidelijker en er zit geen overlap meer in.” Ook De Boer denkt dat de nieuwe kwalificatiedossiers beter inzichtelijk maken wat een opleiding precies inhoudt. Voor het onderwijs zelf verwacht ze geen grote veranderingen. “Dat is ook niet wenselijk”, meent ze. “Voor leerlingen is een stabiele onderwijsomgeving van groot belang. Rust in de organisaties, zodat alle inspanningen uit kunnen gaan naar de kwaliteit van het onderwijs en inhoud van het vakmanschap.” De Boer vindt het een goede zaak dat er op het gebied van de examinering meer verankerd wordt in de kwalificatiedossiers. “Daardoor krijg je meer standaardisering. Voor een leerling moet het niet uitmaken of hij zijn examen in Limburg of in Groningen aflegt.” Keuzedelen In het onderwijsprogramma was zo’n 20 procent vrije keuzeruimte. Dat is nu ingeperkt. PAC-voorzitter Deelman: “Het keuzedeel moet een verrijking zijn van het beroep, een verdieping van het vak, met borging van de aansluiting op de arbeidsmarkt. Als PAC kijken we daar uitgebreid naar.” Onderwijsman Ris wil nog wel kwijt dat er vooral is uitgegaan van het voltijds onderwijs. “Ik maak me grote zorgen dat over vijf tot tien jaar het bbl-onderwijs, mede door deze stelselherziening en vooral ook door het terugbrengen van de financiering, gehalveerd of zelfs gedecimeerd zal zijn. Dat is doodzonde.” ←

Werkwijze herziening en rol PAC Het herzieningsproces rondom de kwalificatiedossiers wordt aangestuurd en begeleid door de stichting Samenwerking Beroepsonderwijs en Bedrijfsleven (SBB). Via valideringsbijeenkomsten met vertegenwoordigers van werkgevers- en werknemersorganisaties en roc’s organiseert Fundeon inbreng voor de herziening van de dossiers. Na de valideringsbijeenkomsten gaan de kwalificatiedossiers naar de Paritaire Commissie (PAC). De PAC adviseert het bestuur van Fundeon over de dossiers en de dossiers worden ter toetsing aangeboden aan de Toetsingskamer (onderdeel van SBB). Op 1 december dient Fundeon het eerste deel van de herziene kwalificatiedossiers aan te leveren bij SBB. Vervolgens stelt de minister van OCW de kwalificatiedossiers vast, waarna roc’s deze vanaf schooljaar 2013-2014 als basis voor hun mbo-opleidingen kunnen gebruiken.

12


Kansen voor de bouw en infra Dossier behorend bij Fundament 5, november 2012

Jacqueline Schlangen, Vernieuwing Bouw

“Taartbeslag mixen doe je niet in de deuropening”

“Bouw- en infrabedrijven moeten diensten gaan verkopen in plaats van producten. Dat is waar gebruikers op zitten te wachten.” Aan het woord is Jacqueline Schlangen, directeur van Vernieuwing Bouw, de netwerkorganisatie van onder meer a annemers, opdrachtgevers en kennisinstellingen.

↑ Jacqueline Schlangen, directeur Vernieuwing Bouw.

→


13

dossier: rubriek Kansen voor de bouw en infra

Het klinkt onwaarschijnlijk: de bouwen infrasector is tenslotte bij uitstek een bedrijfstak die zich bezighoudt met het maken van een product. Of dit nu een huis is, een kantoorpand of een viaduct. “Voor de meeste aannemers is het verkooptraject klaar op het moment dat het huis wordt opgeleverd. Maar voor de gebruiker begint het dan pas. En dan komt hij erachter dat het huis dat hij heeft gekocht, meer onderhoud vergt dan hij had verwacht. Of hogere energiekosten heeft dan berekend. Een aannemer die de dienst wooncomfort verkoopt in plaats van een huis, heeft daar aandacht voor”, steekt Schlangen van wal. “Al tijdens de voorbereiding van de bouw, heeft hij de klantvraag goed in beeld. Het gevolg? Lagere kosten gedurende de hele levensduur voor de klant, minder faalkosten voor de aannemer, en een goede reputatie. De opdrachtgever of klant komt bij die aannemer terug, en vertelt het door aan anderen.” Genen van de bouw Schlangen ziet de eerste opdrachtgevers en aannemers al wel de stap maken naar het klantgericht denken, maar vindt het niet snel gaan. “Het productgericht denken zit in de genen van de bouwen infrasector. Het huis is het eindproduct, niet het begin van het wooncomfort.” En dat terwijl de gebruiker al decennialang aangeeft welke wensen hij heeft. “Er zijn ook al lange tijd consumenteninitiatieven zoals de Vrouwen Advies Commissies (VAC). Huisvrouwen gaven aan dat ze het handig vonden om een stopcontact boven het aanrecht te hebben. Want taartbeslag mixen doe je niet in de deuropening.” Die VAC werden meteen na de Tweede Wereldoorlog al opgericht. Ketensamenwerking Bijkomend vertragend effect is dat aannemers in veel gevallen niet direct voor de gebruikers werken: er zit een opdrachtgever tussen: de woningcorporatie, een gemeente of Rijkswaterstaat. “Je ziet nu wel dat opdrachtgevers een omslag maken. Woningcorporaties zoeken naar manieren om huurders minder overlast te geven van groot onderhoud. Onder meer door ketensamenwerking en het inschakelen van vaste partners boeken ze tijdswinst.” Samen iets moois bouwen Maar ook aannemers zelf kunnen volgens de directeur van Vernieuwing Bouw een slag maken. “Veel aannemers en onderaan-

14


nemers zijn nu vooral bezig te voorkomen dat ze ergens verantwoordelijk voor worden gesteld. Een werknemer van een ander bedrijf op dezelfde bouwplaats, mag nauwelijks gebruik maken van jouw stekkerblok, uit angst dat er iets fout gaat. Want wiens schuld is het dan? Het werken zou veel leuker zijn en vlotter gaan, als je niet bezig bent met het voorkomen van fouten, maar probeert om samen iets moois te bouwen en samen oplossingen te zoeken.” Expertise onbenut De juridisering van de bouw zorgt ervoor dat niet altijd het best en slimst wordt gebouwd en mensen niet maximaal gebruik kunnen maken van hun expertise, vindt Schlangen. “Bouwvakkers werken klakkeloos van tekening, ook al zien ze met eigen ogen dat er misschien een betere oplossing is.” Door iedere bouwvakker zijn eigen verantwoordelijkheden en bevoegdheden te geven, wordt het vak voor hen leuker. “Het gaat wel om de combinatie van die twee begrippen. Aan verantwoordelijkheden zonder bevoegdheden heb je niets”, benadrukt de juriste. “Wanneer je ergens verantwoordelijk voor bent, hoor je ook zelf beslissingen te kunnen nemen.” Als voorbeeld noemt Schlangen een zorgverzekeraar. Toen deze verzekaar de servicemedewerkers die het eerste contact met klanten hadden, de bevoegdheid gaf om zelf te beslissen over vergoedingen tot duizend euro, steeg de klanttevredenheid. Maar opvallender: de kosten daalden. “Als bedrijf stel je de kaders en geef je aan waarvoor je staat. Hoe meer bevoegdheden je de medewerkers daarbinnen geeft, hoe beter de expertise van de medewerkers komt bovendrijven.” Werkplezier Wanneer de bouwen infrasector die omslag weet te maken, wordt de sector volgens Schlangen aantrekkelijker om in te werken. “Het geeft werkplezier.” Dat de leerlingen die nu de bouwopleidingen volgen op het mbo daar misschien toch geen behoefte aan hebben, gaat er bij haar niet in. “En ook al zou dat zo zijn, je moet ook kijken naar de jongeren die nu níet voor de bouw en infra kiezen. Als je mensen op hun professionaliteit aanspreekt en de ruimte geeft om met betere oplossingen te komen, dan trek je waarschijnlijk veel meer jongeren aan.”

Wie is Jacqueline Schlangen? Jacqueline Schlangen is directeur Vernieuwing Bouw. Daarvoor had ze deze functie bij Regieraad Bouw. Van huis uit is ze jurist. Bij onder meer opdrachtgevers in de bouw en infra hield ze zich bezig met de aanbestedingstrajecten. De juridisering van de bouw heeft ze daardoor van heel dichtbij meegemaakt. Als directeur Vernieuwing Bouw probeert ze de juridisering terug te dringen en zoekt ze naar keten samenwerking. Daarnaast houdt Vernieuwing Bouw zich bezig met de thema’s Levensduur denken en Vernieuwend leiderschap. @JacqSchlangen www.vernieuwingbouw.nl

Kansen voor de bouw en infra Nederland is nooit af. Hoe de economische en demografische omstandigheden zich ook ontwikkelen, er blijft altijd behoefte aan de bouwen infrasector. Een sector die nieuwe gebouwen en infrastructuur kan bouwen en aanleggen en bestaande kan aanpassen, verbeteren en onderhouden. Vanuit dat perspectief is het van belang om continu te werken aan een sterke sector. Die, los van conjuncturele ontwikkelingen, weet waar ze naar toe wil en de maatregelen neemt die nodig zijn om nu en in de toekomst haar taak uit te kunnen voeren.

Onderhoud, herstructurering 1 en transformatie

Kans

Zolang de eurocrisis aanhoudt en de politiek wacht met het maken van toekomstbestendige keuzes rondom onder meer de woningmarkt, blijft de bouwen infrasector in onzekerheid zitten. Maar er gloort hoop aan de horizon. Volgens berekeningen van het Economisch Instituut Bouwnijverheid (EIB) treedt vanaf 2014 het herstel in van de bouwproductie en zal daarna ook de werkgelegenheid toenemen. Hoewel het topniveau van 2008, qua bouwproductie en werkgelegenheid, volgens het EIB niet meer zal worden gehaald, biedt het bedrijven en werk nemers in de sector uitzicht op een stabiele toekomst. Verschuiving Die stabiliserende en groeiende sector ziet er anders uit dan in 2008 en daarvoor. Waar toen de nadruk lag op grootschalige nieuwbouwplannen en projectontwikkeling, is er nu een verschuiving naar onderhoud en het herstructureren van de bestaande bebouwde omgeving. Op de woningmarkt

zijn hiervoor de veranderende samenstelling van huishoudens en de vergrijzing de belangrijkste oorzaken. Steeds meer mensen wonen alleen. Dertig jaar geleden was de gemiddelde woningbezetting zo’n drie personen. In 2011 was dit gedaald naar 2,2 personen per woning. Dit komt doordat jongeren eerder zelfstandig gaan wonen en het aantal alleenstaanden - en eenoudergezinnen - groeit. In 2010 werd bovendien al 45 procent van de woningen bewoond door mensen van 55 jaar of ouder. De eisen die deze 55-plussers aan hun woningen woonomgeving stellen zijn anders dan die van gezinnen met kinderen. Kantorenmarkt Ook de kantorenmarkt is veranderd. Door waardedalingen van het onroerend goed is het voor investeerders en speculanten minder interessant om te investeren in de bouw van nieuwe kantoren. Er is een overaanbod aan kantoorruimte, die door

bijvoorbeeld het nieuwe werken - waarbij mensen meer thuis en op flexibele locaties werken - eerder groter dan kleiner wordt. Gemeenten verschuiven hun aandacht naar het terugdringen van de leegstand van kantoor- en winkelruimte. Door minder grond uit te geven voor nieuwbouw, maar ook door leegstaande panden te transformeren: het ombouwen van panden, zodat deze geschikt zijn voor andere functies. Tot slot is ook de bereidheid tot sloop van leegstaande panden flink vergroot. Ruimte voor water De verschuiving naar onderhoud en herstructurering blijkt ook uit langdurige en grootschalige projecten als ‘Ruimte voor water’. De klimaatsverandering en waterproblematiek leveren nieuw werk op, als het gaat om onderhoud van bestaande waterkeringen en het aanpassen van het landschap aan nieuwe ontwikkelingen en inzichten.

Arbeidsjaren (x 1000) 2011

2012

2013

Bouwproductie (mld)

56,1

54

54,3

2017 62,7

Werknemers

344

337

334

358

Zelfstandigen

97

95

95

101

Uitzendkrachten/gedetacheerden

10

10

11

20

Totaal bouwnijverheid (incl. installatie en afbouw)

451

442

440

479

Bron: EIB


15

dossier: rubriek Kansen voor de bouw en infra

Kans

2

Wees klantgericht Waar de bouwen infrasector tot nu toe vooral een aanbodgestuurde markt was, verandert deze in een vraaggestuurde markt. Niet de ontwikkelaar ‘bepaalt’ hoe en wat er wordt gebouwd, maar de eindgebruiker.

Een koper van een woning wil zelf de indeling van zijn woning bepalen; bewonerspanels willen uitmaken of de woningen worden voorzien van kunststof of houten kozijnen. Tegelijkertijd wil de klant dat er duurzamer en groener wordt gebouwd. Energiezuinige, of zelfs energieneutrale, panden hebben de voorkeur. Niet hoe, maar wat In de infrasector kiezen opdrachtgevers, zoals Rijkswaterstaat en gemeenten, voor constructies waarin de aanleg en het onderhoud één project vormen. Er komen minder gedetailleerde bestekken over hoe iets moet worden gebouwd, terwijl de eisen waaraan het moet voldoen uitgebreider worden omschreven. Opdrachtgevers verwachten dat de verschillende (gespecialiseerde) aannemers hun werkzaamheden goed op elkaar afstemmen, om op die manier faalkosten en meerkosten te voorkomen. H ierdoor gaan bouwen infrabedrijven steeds nauwer samenwerken met installatie- en afbouwbedrijven. Klant aan het stuur Bedrijven die hier goed op inspelen, hebben een voorsprong op andere bedrijven. Zij zetten de klant aan het stuur en dan is de prijs niet meer alles bepalend. Dat betekent dat de klant wel moet weten wat hij bij welk bedrijf kan krijgen. Klantgericht denken gaat daarmee verder dan een projectomschrijving. Nog voordat het eerste contact met de klant is gelegd, moet de klant - of de opdrachtgever - al weten: met dat bouw- of infrabedrijf wil ik in zee. Want dat bedrijf weet waar ik behoefte aan heb. Daarom zullen bouwen infra bedrijven zichzelf meer moeten profileren dan de meeste tot nu toe hebben gedaan. Dat kan bijvoorbeeld door vaker pers en publiek uit te nodigen bij projecten.

Kans

3

16

Innoveer in techniek en proces Zoals Nederlandse baggeraars wereldwijd hun werkzaamheden verrichten, kunnen buitenlandse bouwen infrabedrijven de Nederlandse bouwactiviteiten gaan uitvoeren. Of dat gebeurt, hangt onder meer af van het kennisniveau van de binnenlandse en b uitenlandse bedrijven.

Hoe chauvinistisch we soms ook willen zijn, als een buitenlands bedrijf het goedkoper en beter kan – door andere technieken en materialen te gebruiken of een nieuw proces in te voeren – dan wint het b uitenlandse bedrijf de aanbesteding.

Kopers van een woning kunnen in een virtual reality-omgeving hun toekomstige woning bekijken en aanpassen aan hun wensen. Dura Vermeer bouwt een woonwijk in Rotterdam in nauwe samenspraak met een bewonerspanel.

Innovatiekracht Zeker als er een tekort is aan arbeidskrachten, zijn kennis en innovatiekracht van doorslaggevend belang om opdrachten te kunnen uitvoeren. De afgelopen decennia zijn flinke stappen gezet met prefab-bouwen. Hoe beter bedrijven prefab kunnen combineren met de vraaggestuurde markt, hoe meer mogelijkheden er liggen. VolkerWessels heeft daarom het Wooniversum ingericht.

Maar het gaat niet alleen over het zo vraaggestuurd mogelijk te bouwen. Het gaat ook om het gebruiken van nieuwe technieken en betere gereedschappen. En het draait om betere processen waardoor goedkoper wordt gebouwd. Een aantal bouwondernemingen en woningcorporaties in de Randstad probeert daarom samen dé manier te vinden om de kosten van het bouwen flink naar beneden te brengen.


“80 procent herbruikbaar” Jeroen van Dijk van Van Dijk Bouw in Hardenberg heeft 6 oktober zijn eigen fabriek geopend om industrieel te bouwen, met herbruikbare modules. Want daar liggen volgens hem de kansen.

“Mijn opa is in 1946 met ons familiebedrijf begonnen. Toen bracht hij de bakstenen op de fiets naar de bouwplaats. Nu is het tijd om – wat je kunt – binnen te bouwen, onder geconditioneerde omstandigheden. Naar de bouwplaats brengen we complete modules, die daar ter plekke gemonteerd worden. Op die modules geven we een terugkoopgarantie af. Als de opdrachtgever de modules niet langer nodig heeft, halen we ze terug en gebruiken we ze voor nieuwe toepassingen. Want 80 procent van het product is, zonder sloop, herbruikbaar. Dit geeft opdrachtgevers mogelijk financieringsvoordelen. Ze hoeven minder lineair af te schrijven. Maar ook kunnen ze de gebouwen gemakkelijker transformeren, zodat die door andere doelgroepen kunnen worden gebruikt.” “Wanneer je industrieel gaat bouwen, heb je aan het begin van het traject meer vakmanschap nodig: de beslismomenten haal je naar voren. Vergelijk het met het kopen van een auto. Bij de bestelling geef je al aan welke bekleding je nodig hebt. Bij industrieel bouwen geef je bij de bestelling al door welke tegels je wilt. Je creëert het gebouw als het ware al op papier. Daarvoor heb je goede modelleurs nodig, die het 3D-ontwerp kunnen maken. En je moet zorgen dat alle kennis ook al in dat voortraject aanwezig is: van de architect en constructeur, maar ook van de installateur en timmerman. Daarmee voorkom je faalkosten. Vakmensen blijven we dus nodig houden: maar wel vraag je andere competenties van deze vaklieden.” “Industrieel bouwen wordt de komende jaren steeds belangrijker. Toch denk ik niet dat het traditioneel bouwen helemaal gaat vervangen. Wel hoop ik dat in de traditionele bouw de samenwerking tussen opdrachtgever en aannemer, en aannemer en onderaannemers verandert. Bij onze eigen projecten willen we volgend jaar uitsluitend met co-makers en ketenpartners werken. Daardoor kunnen we ons samen onderscheiden met de kennis die we in huis hebben. Steeds meer opdrachtgevers gaan ook die kant uit: ze komen met een programma van eisen en een budget en nodigen diverse partijen uit om met een goed plan te komen. Dat komt de kwaliteit volgens mij ten goede; als je een aanbesteding alleen kunt winnen door onder kostprijs te gaan werken, gaat dit altijd ten koste van de kwaliteit of de onderaannemer.”

Vernieuwing vanuit personeel Om innovatief te kunnen werken heeft de sector werknemers nodig die vernieuwingen in gang kunnen zetten, die deze nieuwe processen en technieken kunnen vertalen naar de praktijk en mensen die de veranderingen kunnen uitvoeren in hun werk. Via de juiste opleidingen, kunnen de werknemers hiervoor de benodigde competenties opdoen. Als het gaat om verbeteringen in materialen of gereedschappen, krijgen aannemers deze vaak aangeleverd via leveranciers. Maar ook werknemers zelf komen met suggesties voor betere materialen of gereedschappen. Zo ontwikkelden medewerkers van Zaagmij een zaagtruck die bijna volautomatisch werkt en straatmakersbedrijf Hoogstraten Wegenbouw BV ontwikkelde een eigen machine voor machinaal straten. Doordat werknemers aangeven waar zij tegen aanlopen met bestaande materialen en gereedschappen, komen deze nieuwe producten tot stand. De grootste winst met betrekking tot faal- en meerkosten lijkt te behalen in goede samenwerking tussen alle partijen die bij een project zijn betrokken; van opdrachtgever tot alle gespecialiseerde aannemers. Het inzetten van BIM en procesaanpakken als lean bouwen zijn daar voorbeelden van. Maar ook de introductie van de laptop voor de uitvoerder of het gebruik van tablets dragen daaraan bij.


17

dossier: Kansen voor de bouw en infra

Gekwalificeerd 4 personeel aan het bedrijf binden

Kans

Nederland vergrijst. En datzelfde geldt voor de werknemers in de bouwen infrasector. Bijna 20 procent van de werk nemers in de bouw en infra is ouder dan 55 jaar. Ook met een verhoging van de pensioenleeftijd naar 67 jaar, betekent dit dat er jaarlijks duizenden werknemers met pensioen (of prepensioen) gaan. Nu de daling van het aantal arbeidsjaren in de sector volgens het EIB stabiliseert en de komende jaren het aantal benodigde arbeidsjaren gaat stijgen, ontstaat er een tekort aan gekwalificeerde werknemers. Dit hoeft niet meteen tot problemen te leiden. Gezien het aantal werknemers dat de afgelopen jaren zijn baan is kwijtgeraakt, kan een deel van deze werknemers terugkeren in de sector. Daarnaast kunnen werkgevers ervoor kiezen om ongeschoolde werknemers in dienst te nemen, arbeidskrachten uit het buitenland te halen of het werk uit te besteden aan zzp’ers. Door de globalisering zou het ook kunnen dat buitenlandse bedrijven opdrachten in Nederland aannemen. Daarnaast kan een deel van de arbeidsproductiviteit worden opgevangen door gebruik te maken van nieuwe technieken en materialen en door het bouwproces op een andere manier in te vullen. Aantoonbare kwaliteit De wetgever en opdrachtgevers zetten steeds meer in op aantoonbare kwaliteit. Dat houdt in dat aannemers moeten aantonen dat hun werknemers over de juiste competenties beschikken. De innovaties die de afgelopen jaar al zijn ingezet, lijken er toe te leiden dat er behoefte komt aan nieuwe functies. Mede door de prefabisering van de bouw is er meer ‘eenvoudig’ werk. De bouwplaatsmedewerkers die prefab-onderdelen monteren kunnen over het algemeen met een gerichte opleiding op één proces en goede aansturing hun functie uitvoeren. Gelijktijdig stijgt het aantal coördinerende functies in de sector. Daarnaast wordt de weten regelgeving op het gebied van energiezuinig en duurzaam bouwen voortdurend aangescherpt. Dit, tezamen met het vraaggestuurd bouwen en het integraal bouwen en onderhouden, vergt uitstekende allround en goedop-

18


geleide vakmensen. Behalve technisch goedopgeleide mensen hebben aannemers ook allrounders nodig die juridisch/ bedrijfseconomisch en communicatief goed onderlegd zijn. Blijven ontwikkelen De technische en procesmatige ontwikkelingen in de sector, bieden veel verschillende mensen een passende baan. Het montage- en seriematige werk geeft mensen met weinig opleiding de kans op een vast inkomen en baanzekerheid. Wanneer ze de capaciteiten hebben, kunnen ze doorgroeien naar een meer allround of coördinerende functie. Door werknemers blijvend de kans te bieden zich te ontwikkelen, blijft de sector sterk en personeel behouden. Flexibel werken Daarnaast zijn er veel oorzaken aan te wijzen waarom mensen wel of niet in de sector blijven werken. De komende jaren worden de mogelijkheden om parttime te werken en flexibele werkuren te kunnen maken steeds belangrijker in de afweging om bij een bepaald bedrijf, of in de sector te blijven. Zeker als de vraag naar personeel groter is dan het aanbod, zullen bedrijven die daarop inspelen, een voorsprong hebben. De tendens in de maatschappij is dat het aantal tweeverdiener-gezinnen toeneemt. Waar vroeger de bouwvakker de hoofdkostwinner was en de partner hoogstens een kleine parttime baan had, verschuift de werkverdeling naar meer gelijkwaardig. Zeker wanneer er kinderen komen, verwachten partners van elkaar dat ze elk een deel van de zorg op zich nemen. De ‘papa’dag is daar een goed voorbeeld van. In steeds meer relaties wordt verwacht dat de vader minimaal één dag per week de complete zorg voor het kind op zich neemt.

Kans

5

Trek jeu

De komende jaren gaan sectoren steeds meer met elkaar concurreren om voldoende jongeren te interesseren voor een baan in hun vakgebied. Door de vergrijzing ontstaat er schaarste aan nieuwe werknemers. Waar dit niet opgevangen kan worden door innovatieve technieken of werkwijzen, is aanwas van nieuwe werknemers noodzakelijk. De bouwen infrasector zou van nature een voorsprong moeten hebben op andere sectoren; ‘alle’ kinderen spelen met Lego en ‘alle’ pubers spelen (online) spelletjes die te maken hebben met de gebouwde omgeving. Denk aan Farmville of Simcity. Tot nu toe heeft de sector die natuurlijke voorsprong niet weten om te zetten in een grote aanwas van personeel.

“Ervaren allr Peter Seinen is directeur van oplei dingsbedrijf SPG Noord-Holland in Heerhugowaard. Hij ziet de sector veranderen.

“De hele aannemerij is aan het veranderen. Dat heeft vooral te maken met contractvormen. Vroeger bepaalde de opdrachtgever precies hoe iets gebouwd moest worden: met welk materiaal en op wat voor manier. Nu verwacht de opdrachtgever dat de aannemer met een voorstel komt en moet het onderhoud er vaak in worden meegenomen. Op de werkvloer is het niet meer de opzichter die erop toeziet dat het werk goed gebeurt, maar de uitvoerder.” “Doordat de uitvoerder hierdoor meer te regelen heeft en meer administratieve

gd al vroeg naar de sector Jong gedaan … De afgelopen jaren is sectoraal bovendien minder geïnvesteerd in het interesseren van jongeren voor de sector. Dat hoeft op zich niet erg te zijn, maar het is wel van belang dat jongeren op de basisschool en in de onderbouw van het voortgezet onderwijs weten wat de mogelijkheden in de bouwen infrasector zijn. Dat kan onder meer door het geven van gastlessen door mensen uit de sector en door basisschool- en onderbouwleerlingen bijvoorbeeld naar praktijkwerkplaatsen te halen. Diverse opleidingsbedrijven doen dit in hun eigen regio. Docenten, werknemers en ondernemers geven les in deze praktijkwerkplaatsen. Ook kunnen jongeren snuffelstages en vakantiebanen aangeboden krijgen in de bouw. Mbo-opleidingen Gekwalificeerde instroom in de sector is grotendeels afkomstig van mbo-opleidingen. Van oudsher volgen de meeste mbo-leerlingen de bouwen infraopleidingen via de beroepsbegeleidende leerweg (bbl). Deze leerweg houdt in dat leerlingen een leerbaan hebben bij een bedrijf en gemiddeld één dag per week naar school gaan. De verwachting is dat de komende jaren steeds meer leerlingen kiezen voor de beroepsopleidende leerweg

(bol), waarbij ze voltijds naar school gaan, afgewisseld met stages bij erkend leerbedrijven. Wanneer er een gebrek is aan leerbanen bij erkend leerbedrijven zal deze verschuiving sneller gaan, dan als er wel voldoende leerbanen zijn. Voorbereiden op sector Hoewel leerlingen via de bbl en de bol opgeleid worden voor hetzelfde diploma, is de heersende opinie dat bbl-leerlingen beter voorbereid zijn op de arbeidsmarkt dan bol-leerlingen. Zij hebben de beroepspraktijk tenslotte van dichterbij meegemaakt en hebben de meeste kennis en vaardigheden opgedaan in die beroepspraktijk. Of dit daadwerkelijk het geval is, is niet feitelijk onderbouwd. Mocht het zo zijn, dan zou het verschil te ondervangen zijn door als bedrijfstak dichter tegen het onderwijs aan te kruipen. Door het geven van gastlessen, het organiseren van bedrijfs- of bouwplaatsbezoeken en actief mee te ontwikkelen aan lesmateriaal, kan de afstand tussen het onderwijs en de beroepspraktijk zo klein mogelijk worden gemaakt. Ook het organiseren van opfrisstages aan docenten kan verschil uitmaken. Wat wel feitelijk is onderbouwd, is dat bbl-leerlingen langer in de sector blijven werken dan bol-leerlingen. De gemiddelde verblijfsduur in de bouw-cao van bbl-

leerlingen in de 40 jaar na instroom is naar schatting 19 jaar. Voor jongeren die de bouw betreden buiten de bbl-opleiding om - dus via de bol of zonder gerichte opleiding - wordt de bedrijfstakbinding geschat op gemiddeld 13 jaar. Overigens geldt voor zeven van de tien bbl-leerlingen na tien jaar nog steeds werkzaam is in de bouw - als zelfstandige - of in aanverwante bedrijfstakken aan de slag zijn gegaan. Door de praktijk dichter naar het onderwijs te brengen, zouden ook bol-leerlingen wellicht meer verbondenheid met de sector voelen en langer in de sector werkzaam blijven.

Knelpunten met betrekking tot het onderwijs (benoemd in 2006): e grote afstand tussen T onderwijs en bedrijfsleven → Tekort aan technische vaardigheden → Tekort aan gekwalificeerde vaklieden → Interdisciplinair denken → Imago →

ound vakman bewaakt het totaalplaatje” taken heeft, mist er eigenlijk een persoon die het uitvoerend personeel aanstuurt. Als opleider proberen we daarop in te spelen door voormannen – of assistentuitvoerders op te leiden. Die hebben daar minimaal een opleiding op mbo-niveau 3 voor allround vakman, of zelfs een niveau 4-opleiding voor kaderfunctionaris voor nodig.” “Dat betekent niet dat iedereen op de bouwplaats straks precies hetzelfde moet kennen en kunnen. Er blijft behoefte aan werknemers op mbo-niveau 1, 2, 3 en 4 en aan werknemers op hbo-niveau. De ervaren allround vakman wordt zoals gezegd steeds belangrijker, want die moet het totaalplaatje in het hoog kunnen houden. Iemand met een opleiding op niveau 2 moet vooral zijn eigen taak goed kunnen

uitvoeren, met behulp van werknemers op niveau 1.“ “Voor al die niveaus moeten we leerlingen blijven werven. Dat gaat de komende jaren alleen maar lastiger worden. Vroeger kreeg je mensen binnen die al kennis van de infra hadden, omdat hun vader of oom in het vak zat. Nu melden jongeren zich aan die een keer een straatmaker zagen werken en dat wel interessant vonden. Maar de infra – of de gww of civiele techniek – is zoveel meer dan dat. In de regio hebben we daarom de stichting Infra Bindt opgericht. Alle betrokkenen bij de infra, zoals gemeenten, scholen, aannemers, ingenieursbureaus en wij als opleidingsbedrijf, zijn daarbij aangesloten. Op die manier willen we laten zien dat de infra, nu en in de toekomst, een fantastisch vakgebied is.”


19

dossier: Kansen voor de bouw en infra

“Bouwkunde en installatietechniek naar gezamenlijke projecten” Anti Vos is opleidingsmanager Bouw en Interieur op het Graafschap College in Doetinchem. Zij wil met de oplei dingen anticiperen op de behoeften van het bedrijfs leven, met waar nodig nieuwe opleidingen.

“Het accent komt in de bouw steeds meer te liggen op het voorbereidende werk. Door een goede voorbereiding, wellicht samen met installateurs, kunnen veel faalkosten worden voorkomen. Er zal in een team van ontwerpers, installateurs en werkvoorbereiders moeten worden gewerkt, veelal met behulp van 3d-tekeningen. Doordat knelpunten hierdoor al vooraan in het proces worden opgelost, ontstaan die niet pas tijdens de uitvoering.” “Door andere logistieke processen in de bouw komt er op de bouwplaats meer vraag naar montagemedewerkers; mensen die in korte tijd prefab elementen kunnen stellen en plaatsen. Als sector moeten we er over nadenken of het beroep montagemedewerker geen eigen opleiding verdient. Dat kun je niet overlaten aan ongekwalificeerde werknemers: hij of zij moet verstand hebben van materialen en weten waar hij of zij op moet letten om (energie-)lekkages te voorkomen.” “Als sector moeten we ons constant vernieuwen en dat geldt ook voor de opleidingen. Wij halen de vernieuwing onze school binnen door gastdocenten in te zetten, maar ook doordat onze docenten veel naar de bouwplaatsen gaan. Tijdens stagebezoeken horen zij wat er bij bedrijven gebeurt en waar de student mee bezig is. Docenten organiseren ook excursies naar bouwplaatsen om met de studenten nieuwe technieken te bekijken.” “Doordat alle innovaties zo snel gaan, hebben we elkaar hard nodig in de techniek. Bedrijven zullen breder gaan samenwerken en dat zal ook in opleidingen naar voren moeten

komen. Door de manier waarop het onderwijs nu wettelijk is geregeld, is op roc’s een duidelijke scheiding tussen de bouw en de installatietechniek. De branches bepalen afzonderlijk van elkaar welke opleidingen zij nodig vinden voor hun sector. Maar ik kan me voorstellen dat er behoefte ontstaat dat middenkaderleerlingen bouwkunde samen met leerlingen uit de installatietechniek projecten doen. Daar zou je ook in de examinering op moeten inspelen. Dat zou naar voren moeten komen in de kwalificatiedossiers die ten grondslag liggen aan de opleidingen.”

Bouwen aan het vak In de sleutelpublicatie Bouwen aan het vak formuleerden de Regieraad Bouw en PSIBouw in 2006 tien opgaven, waarmee zij instellingen in het bouwonderwijs, opdrachtgevers en opdrachtnemers wilden aansporen om actief bij te dragen aan veranderingen in het bouwonderwijs. 1. Sticht (regionale) praktijkwerkplaatsen waar docenten van reguliere vmbo- en mbo-scholen en ondernemers gezamenlijk les geven aan gemotiveerde leerlingen vanaf 14 jaar van het vmbo. 2. Versterk de praktijkcomponent en draag zorg voor actieve medewerking van ondernemers in het mbo- en hbo-onderwijs. 3. Versterk praktijkcomponent (stages, leeronderzoeken) in het WO. 4. Start een topopleiding professioneel opdrachtgeverschap.

5. Voer een persoonsgebonden beroepscertificaat in voor alle bouwplaatsmedewerkers. 6. Positioneer de personeelsafdeling binnen de onderneming op directieniveau en zorg dat deze afdeling zich meer richt op persoonlijke loopbaanontwikkeling van werknemers en op opleidingsbeleid. 7. Verbreed het competentieprofiel op hbo-niveau tot multispecialist. 8. Stem de programma’s van het WO op elkaar en profileer de opleidingen als was het 1 TU. 9. Zorg voor een gezamenlijke gedragen benadering van hbo en wo. 10. Draag zorg voor opfrisstages voor docenten in het bedrijfsleven en zorg dat docenten meer naar de leerling toegaan op het bouwbedrijf.

Bronnen NRC Handelsblad, economiekatern (zaterdag 15 september 2012) Kosten en baten van de bouw bbl-opleiding (EIB, oktober 2011) Rapportage arbeidsmarkt (Fundeon, april 2012) MegaTrends Bouw, van vergrijzing tot kredietcrisis (Willem Verbaan, PSIBouw, 2008) Bouwen aan het vak, sleutelpublicatie Bouwonderwijs (PSI Bouw, Regieraad Bouw, december 2006)

20


Praktijk

Regionale bouwkampioenschappen in Nijmegen, Zwolle en Den Haag

“Het is al een eer dat je mee mag doen” FUNDAMENT - november 2012

21

Praktijk

↑ Winnaar timmeren regio West, Cees van Duijn, neemt de prijs in ontvangst van Stichting Haagbouw voorzitter Joop van Oosten.

↓ De metselaars op het Deltion College in Zwolle zijn geconcentreerd aan het werk.

Jonge timmerlieden, metselaars en tegelzetters hebben op 20 en 21 september deelgenomen aan de Regionale Bouwkampioenschappen. Fundeon organiseerde deze samen met de opleidingsbedrijven Stichting Haagbouw in Den Haag, Born opleidingsbedrijf in Nijmegen en het Deltion College in Zwolle. De nummers 1 en 2 per beroepsgroep mogen hun regio vertegenwoordigen tijdens de landelijke bouwkampioenschappen die van 12 tot en met 15 november worden gehouden bij het SBRA in Amersfoort.

Vanaf het moment dat de te maken werkstukken bekend waren brak de strijd los. In opperste concentratie werden tekeningen bestudeerd, uitslagen gemaakt en werd een eerste aanzet gegeven om de werkstukken op tijd af te krijgen. De timmerlieden waren de eerste uren vooral bezig met het maken van een uitslag voor het pittige werkstuk: een kapconstructie. Er zat een aantal moeilijke elementen in, waaronder vier sporen die tegen de hoekkeper aanliepen en waarvan er twee onder een hoek moesten worden geplaatst. Dat leverde menig deelnemer zweetdruppels op. Hak- en snijwerk De metselaars kregen als opdracht een muur te metselen met daarin de Duitse vlag en de letters DE. Het werkstuk bleek goed te maken voor de metselaars. De letters leverden wel het nodige hakwerk op en het was een uitdaging om het staande metselwerk mooi recht te krijgen. De tegelzetters in Zwolle en Nijmegen kregen een pittig werkstuk voor hun

22


De uitslagen van de Regionale Bouwkampioenschappen Regio West Timmeren 1e plaats: Cees van Duijn uit Katwijk van opleidings bedrijf Bouwopleiding Rijnland te Leiden. 2e plaats: Jeffrey Wubben uit De Lier van opleidings bedrijf Stubo BV te Delft. Metselen 1e plaats: Donny Koopman uit Purmerend van opleidingsbedrijf SPB Zaanstreek-Waterland te Zaandam. 2e plaats: Ronald van Eijk uit Soest van het opleidingsbedrijf SBRA te Amersfoort.

Regio Zuid

kiezen met veel snijwerk. Er moesten strakke punten worden getegeld voor de ster en de bal en dat bleek geen eenvoudige klus. Het was overigens voor het eerst dat de regionale bouwkampioenschappen bij een roc werden g eorganiseerd: het Deltion College te Zwolle. Het leuke hiervan was dat veel studenten uit andere vakrichtingen een kijkje kwamen nemen bij de kampioenschappen. Uit reacties bleek dat zij door de wedstrijden een positievere kijk kregen op het bouwvak. Onverwachte winst Spanning was er in alle drie de regio’s rondom de prijsuitreiking. Terwijl de juryleden de werkstukken beoordeelden waren de verschillende locaties inmiddels volgestroomd met familieleden, vrienden, vriendinnen en werkgevers van de deelnemers. Er werd druk gespeculeerd over de prestaties die waren neergezet. De uiteindelijke winnaars staken niet onder stoelen of banken erg blij te zijn met de door hen behaalde plaats. “Ik had het helemaal niet verwacht. Ik moet er nog even aan wennen maar heb er zin in,” aldus Bert van Heugten, winnaar bij het metselen in regio Zuid. Winnaar timmeren in regio West, Cees van Duijn: “Ik ga nu heel hard trainen voor de Nederlandse bouwkampioenschappen. Daar wil ik natuurlijk ook heel graag winnen.” Eer om mee te doen Ook de deelnemers die niet in de prijzen zijn gevallen lieten weten geen spijt te hebben van hun deelname. “Het is al een eer dat je mee mag doen,” zei timmerman Martin van Eijk, die net als zijn broer, metselaar Ronald van Eijk, deelnam aan de wedstrijden. Ronald wist in zijn vakgebied de tweede plaats te behalen. ←

Timmeren 1e plaats: Bas Kerkwijk uit Ammerzoden van opleidingsbedrijf Bouwopleiding ’s- Hertogenbosch te Rosmalen. 2e plaats: Peter Kruijsse uit Krabbendijke van opleidingsbedrijf Bouwopleiding Zeeland te Goes. Metselen 1e plaats: Bert van Heugten uit Lierop van opleidingsbedrijf SBRH te Mierlo 2e plaats: Reno de Ling uit Gilze van opleidingsbedrijf S.S.P.B. regio Breda e.o. te Breda Tegelzetten 1e plaats: Maickel Wilhart uit Nieuwkuijk van het opleidingsbedrijf SPT te ’s -Hertogenbosch. 2e plaats: Jeroen Sanders uit Deurne van het opleidingsbedrijf SBRH te Mierlo.

Regio Noordoost Timmeren 1e plaats: Corné van Vrouwerff uit Ede van opleidingsbedrijf Revabo te Oosterbeek. 2e plaats: Danny Wiggert uit Kloosterhaar van opleidingsbedrijf RTC Bouw te Hardenberg. Metselen 1e plaats: Jeroen Lohuis uit Tilligte van opleidings bedrijf VVBA te Almelo. 2e plaats: Jeffrey ten Kate uit Nieuwleusen van het Opleidingscentrum De Grift te Nieuwleusen. Tegelzetten 1e plaats: Aart Juffer uit Elspeet van Tegelzetbedrijf Juffer te Elspeet. 2e plaats: Jacco Kottier uit Vroomshoop van opleidingsbedrijf SPT Oost Nederland te Almelo.


23

onderwijsprijzen

Beste Leermeester Bouw & Infra 2012: Remco van Westerveld

Gedrevenheid gaf de doorslag Zoals op elke doordeweekse dag stond Remco van Westerveld ook de dag na het Fundeon Diner om half vijf op om naar zijn werk te gaan. Een knappe prestatie, want tijdens het Diner werd hij verkozen tot Beste Leermeester Bouw & Infra 2012.

24

Van Westerveld: “Ik ben zo dol op mijn vak, dat ik er elke dag zin in heb.” Onbedoeld bevestigde de leermeester daarmee het gelijk van de jury, want in het juryrapport stond letterlijk: ‘De gedrevenheid van Remco gaf de doorslag voor de jury om Remco de titel toe te kennen’.

zelf ook geleerd van een leermeester, dus ja: waarom niet? Er is verschil of je het vak leert van een goede timmerman of van een leermeester. Van een leermeester leer je namelijk niet alleen vakkennis, maar ook omgangsvormen. Zelf heb ik tijdens de leermeestercursus veel geleerd over communicatie.”

Vakkennis en omgangsvormen Van Westerveld werkt al vanaf zijn 16e bij Bouwbedrijf Van Norel b.v. uit Epe. Na de lts begon hij als stagiair. Daarna kwam hij in dienst en deed vervolgopleidingen. In 2008 vroeg zijn werkgever of hij de leermeestercursus wilde doen. “Ik heb het vak destijds

In de voetbalkantine De onderscheiden leermeester is geboren en getogen in de Veluwse gemeente Epe. Zijn leerlingen komt hij geregeld tegen op het voetbalveld of in de kroeg. Van Westerveld heeft dat nooit lastig gevonden. “Je moet privé en zakelijk gescheiden houden


en dat begrijpen die jongens ook wel. In het weekeinde drink ik gezellig een biertje met ze in de voetbalkantine en op maandagochtend ben ik hun leermeester. Zo is het nou eenmaal.” Vrachtwagenchauffeur Wat er zo leuk is aan het leermeesterschap? “Je helpt die jongens in hun ontwikkeling totdat ze volleerde vaklui zijn; daar haal ik echt voldoening uit. Maar soms moet je een leerling ook een spiegel voorhouden. Zo had ik een jongen onder mijn hoede waarvan ik zag dat hij het werk niet leuk vond. Op een gegeven moment zei ik tegen hem: ‘Het is zonde van je tijd als je iets doet wat je niet leuk vindt. Ga iets anders doen’. Tegenwoordig is hij vrachtwagenchauffeur en hij is heel gelukkig.”

↑ Remco van Westerveld (links) nam het in de verkiezing voor Beste Leermeester op tegen Dennis Potman (midden) en Gerard Mentink (rechts). Zij mogen ook zeker trots zijn op hun nominatie voor deze prijs.

← Beste Leermeester Bouw & Infra 2012: Remco van Westerveld.

Tijdens de koffiepauze Van Westerveld is erg trots op zijn prijs. “Ik vind het een grote eer. Ik heb veel liefde voor het vak, ben er altijd fanatiek mee bezig. Als ik iets niet weet, zoek ik meteen op internet naar de oplossing.” De dag na de uitreiking kwam overigens niet veel van werken terecht. “De telefoon stond roodgloeiend”, vertelt Remco lachend. “Mijn vrienden hadden een bericht geplaatst op Facebook, dus in korte tijd was iedereen op de hoogte.” ←


25

onderwijsprijzen

Wim Schinkel (rechts) van Jurriëns Monumenten Onderhoud mocht de prijs voor Beste Leerlingbouwplaats in ontvangst nemen. Hij gaf daarmee Jansman Bouw en wegenbouwmaatschappij J. Heijmans het nakijken.

Beste Leerlingbouwplaats 2012: Jurriëns Monumenten Onderhoud

“Vakmanschap overdragen is van levensbelang” “Een enorme opsteker voor het bedrijf”, zegt Wim Schinkel enthousiast. Als directeur van Jurriëns Monumenten en Onderhoud mocht hij tijdens het Fundeon Diner de prijs Beste Leerlingbouwplaats 2012 in ontvangst nemen, voor de restauratie van de Sint Franciscuskerk in Oudewater. “Je maakt niet vaak mee dat je op een restauratieproject zoveel verschillende facetten van het restauratievak tegenkomt”, weet Schinkel. “Kruisribgewelven zijn hersteld, net als het metselen voegwerk binnen en buiten. Daarnaast zijn de goten, het dakbeschot en de leien dakbedekking vervangen. Tot slot hebben we het glas-in-lood uitgenomen, gerestaureerd en achter nieuwe voorzetramen geplaatst. Onlangs zijn we begonnen met de restauratie van de toren, dus wie weet wat daar nog aan gerestaureerd wordt.” Eind op weg Tijdens het hele project liepen vier leerlingen van Jurriëns rond: een metselaar, een timmerman, een leidekker en een natuursteenbewerker. Hoe veelzijdig het project was, blijkt wanneer Schinkel opsomt welke werkzaamheden de leerling-timmerman uitvoerde: “Stut- en stempelwerk voor natuursteenherstel en gewelfreparaties, maatvoering voor het brugstaven van glas-in-lood, kapherstel, loopbruggen maken en het herstellen van dakkapellen. Wanneer je dat

26


soort klussen hebt gedaan, ben je nog niet allround, maar je bent natuurlijk wel een eind op weg.” Van levensbelang Jurriëns Monumenten en Onderhoud is gericht op de r estauratie van kerken en kastelen. “Dat vereist specialistische kennis”, zegt Schinkel. “Daarom steken wij al jarenlang veel tijd en energie in kennisoverdracht. In de restauratiebranche is het namelijk van levensbelang dat kennis wordt overgedragen. En net als elders in de bouw, veroudert bij ook ons het personeelsbestand. Vandaar dat wij extra moeite doen om jongeren te interesseren voor het restauratievak.” “Deze prijs is zowel een stimulans als een beloning voor onze inspanningen”, vervolgt Schinkel. “Het is heel leuk om te zien dat de verschillende generaties elkaar vinden in de liefde voor het vak. Want geloof me: als de vonk eenmaal is overgeslagen, praat een jongere net zo enthousiast over het restauratievak als een oudere.” ←

Beroep in Beweging

“Zelf prototypes doorontwikkelen, tot we tevreden zijn” Naam: Leo Mullink Leeftijd: 58 Beroep: Gevelspecialist Bedrijf: Takkenkamp uit Zelhem

Toen Leo Mullink 40 jaar geleden als voeger begon bij Takkenkamp, zag het bedrijf er heel anders uit. “Het werk is nu veelomvattend; we staan inmiddels bekend als gespecialiseerd aannemer voor geveladvies. Voegen maakt daar nog maar 10 procent van uit.”

De tegenwoordig als uitvoerder actieve Mullink heeft zich in de loop der jaren bekwaamd in het brede pakket van gevelreiniging, steigerbouw en het herstel van metselwerk. Veiligheid en innovatie Niet alleen de vaardigheden en kennis van de mensen zijn ver ontwikkeld, ook de omgeving verandert razendsnel en vraagt continu om aanpassing en doorontwikkeling. Met name op het gebied van milieu en veiligheid zijn de afgelopen decennia flinke stappen

i

gemaakt. “Takkenkamp wil mee en vooraan lopen in het volgen en zelf creëren. Zo’n 25 jaar geleden heb ik speciale hangladders ontwikkeld, waardoor je veel veiliger vanaf daken de gevels van panden kunt bewerken. Toen was dat echt een stap vooruit, maar inmiddels voldoet ook zo’n ladder vaak niet meer. Nu staan we dagelijks te werken vanuit onze hoogwerkers, die ondertussen werkafstanden van 70 meter bereiken!”

www.takkenkamp.com

Milieu Vooral in het vakgebied gevelreiniging is het milieu een veelbesproken onderwerp. Waar voorheen met chemicaliën gewerkt werd, is dat tegenwoordig uit den boze. “Takkenkamp is al vroeg gaan zoeken naar een straalsysteem met dezelfde resultaten voor onze klanten, maar zonder negatieve gevolgen voor het milieu. Bij dat laatste zijn we natuurlijk allemaal gebaat. Helaas konden we in de markt de juiste niet vinden. Vanuit een prototype zijn we zelf gaan doorontwikkelen tot we tevreden waren met de resultaten. Datzelfde hebben we gedaan voor de opvang van afvoerwater. Deze twee systemen zorgen dat gevelherstel dezelfde - vaak zelfs betere - resultaten genereren, op een milieuvriendelijke wijze. En nu ontwikkelen we een systeem voor stofafzuiging. Zo blijven we bezig met ons vak!” ←


27

fundeon

Fundeon houdt bij bezuiniging kerntaken overeind Een economische crisis van ongekende omvang en duur die vooral de bouw treft. Bouwondernemingen die failliet gaan, bouwvakkers die zonder werk komen te zitten. Fondsen die daardoor weer opdrogen. Ziehier de ingrediënten voor de tweede grote bezuinigingsoperatie die Fundeon binnen enkele jaren ondergaat. Eind 2011 kwam het bericht dat er vanaf 2013 flink op het budget van Fundeon wordt gekort. Sander van Bodegraven is algemeen directeur van Fundeon: “Ik ben onmiddellijk met de directie en het management om de tafel gaan zitten om te kijken hoe we dit probleem te lijf konden gaan. We wilden meteen een plan maken waarbij de kerntaken van Fundeon overeind blijven.” In 2011 nog hadden bedrijfstak en onderwijs gezamenlijk geformuleerd welke kerntaken Fundeon zou moeten uitvoeren. Gedeelde Ambities heette dat programma. “Maar je begrijpt dat we niet 10 procent kunnen bezuinigingen zonder dat het ergens pijn doet”, vervolgt Van Bodegraven. “We moesten reorganiseren: minder mensen en taken schrappen.” Compliment Begin april lag het reorganisatieplan er. Via efficiencymaatregelen, maar ook door activiteiten te schrappen of te versoberen en door het verminderen van het aantal fte’s bij de organisatie, kon aan het bestuur van Fundeon een bezuinigingsvoorstel van 4 miljoen worden gepresenteerd. “De leiding van Fundeon

Hoe wordt Fundeon betaald? Fundeon is een gesubsidieerde instelling. Van het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor de Bouwnijverheid (O&O-fonds) ontvangt de organisatie zo’n 13 miljoen euro per jaar. Dat geld is bedoeld voor het uitvoeren van de taken die Fundeon in opdracht van de bedrijfstak uitvoert, zoals het maken van leermiddelen voor en voorlichtingsproducten over het beroepsonderwijs, het adviseren van werkgevers, werknemers en opleiders en het uitkeren van opleidingssubsidies. Daarnaast stelt het O&O-fonds een apart budget beschikbaar voor het uitvoeren van loopbaantrajecten en evc-diplomering. Voor het uitvoeren van wettelijke taken ontvangt Fundeon circa 7 miljoen euro van de overheid. Het gaat hierbij om taken zoals het erkennen van leerbedrijven en het ontwerp en beheer van de kwalificatiestructuur. Beide geldstromen staan flink onder druk. Het O&O-fonds bezuinigt 10 procent en de overheid vermindert de financiering met naar schatting 0,4 miljoen. Fundeon wordt verder geconfronteerd met een structureel tekort op de begroting van 1,9 miljoen als gevolg van verminderde opbrengsten uit leermiddelenverkoop.

28


↑ Mieke van Veldhuizen

verdient daarvoor een compliment”, vindt Henk Bol, voorman van de werkgeversdelegatie in het bestuur en in het dagelijks leven directeur bij BAM Utiliteitsbouw. “Directie en leidinggevenden zijn erin geslaagd in korte tijd een plan te maken dat aansluit bij noodzakelijke maatregelen.” Het bestuur ging begin mei in grote lijnen akkoord met het plan. Accentverschillen Voor Mieke van Veldhuizen, sectorbestuurder van FNV Bouw en in die hoedanigheid werknemersvoorzitter van het Fundeon-bestuur, was het essentieel dat de kerntaken van Gedeelde Ambities in stand bleven. “Van vakbondszijde hebben we daarop gehamerd. Bij de cao-onderhandelingen hebben we bovendien bepleit niet zo maar te snijden, maar ook te kijken hoe Fundeon een bijdrage kan leveren aan andere vormen van opleiden.” “Als bestuur zijn wij verantwoordelijk voor de taken die Fundeon uitvoert”, vervolgt bestuurslid Bol. “Natuurlijk zijn er daarbij accentverschillen tussen werkgevers, werknemers en onderwijs. Maar over het centrale doel zijn we het eens, namelijk dat Fundeon bijdraagt aan het opleiden van hoogwaardig gekwalificeerd personeel voor de sector.”

↑ Sander van Bodegraven

Eigen verantwoordelijkheid Algemeen directeur Van Bodegraven ziet het als zijn opdracht ervoor te zorgen dat de dienstverlening op peil blijft, zonder dat de mensen in de organisatie over de kling worden gejaagd. “Dat kan,” is zijn overtuiging, “door slimmer gebruik te maken van de expertise van mensen en ze meer eigen verantwoordelijkheid te geven. Samenwerken is daarbij belangrijk. Binnen de organisatie, maar ook met andere organisaties. We zijn op dit moment in gesprek met andere kenniscentra in de techniek om te kijken hoe we bijvoorbeeld kunnen samenwerken bij de ontwikkeling van leermiddelen en aan de kwalificatiestructuur. Dat ziet er kansrijk uit.” ←

↓ Henk Bol

Hoe bezuinigt Fundeon? Aan de kerntaken van Fundeon wordt niet getornd. De kerntaken op hoofdlijnen zijn: afstemming van het onderwijs op de bouwarbeids markt, promotie en bevordering van de instroom en het adviseren van scholen, opleidingsbedrijven, leerbedrijven en werknemers. Kort samengevat: beter leren, beter bouwen. Wel treden er veranderingen op in taken, producten en activiteiten die niet direct de essentie van de kerntaken raken. eelname aan Worldskills (de internationale beroepenolympiade voor D jonge vakmensen) vervalt. → Fundeon staat niet op meer op vakbeurzen. → De traditionele relatiedag versobert, waarbij de uitreiking van de Onderwijsprijzen (Beste Leerbedrijf, Beste Leermeester en Beste Leerlingbouwplaats) centraal staat. → Het relatiemagazine Fundament vervalt als periodiek. Ervoor in de plaats komen een digitale nieuwsbrieven. Dit wordt aangevuld met één papieren uitgave, met vooral achtergrondartikelen en reportages. → Het budget voor de ontwikkeling van leermiddelen neemt af. Dat zal gevolgen hebben voor het tempo waarin de ontwikkelagenda tot uitvoer wordt gebracht. Bij de keuzes daarin worden het onderwijsveld en de branches betrokken. → De financiële bijdragen aan de regionale commissies beroepsonderwijsbedrijfsleven bouw vervallen. Rcb’s die actief blijven, kunnen rekenen op 20 uur per jaar ondersteuning van de adviseur Beroepsonderwijs van Fundeon. → Het aantal arbeidsplaatsen neemt met dertig af tot 270 fte. Faciliteiten voor medewerkers (scholingsbudget, ict-voorzieningen, leaseauto’s) nemen af. Het Loopbaantraject Bouw & Infra, een zelfstandig onderdeel van Fundeon, is op verzoek van cao-partijen en het bestuur van Fundeon, buiten de bezuinigingsoperatie gehouden. Er komt op korte termijn een efficiency onderzoek naar deze voorziening. →


29

Service rubriek

Fotoalbum start nieuwe lesmethode Aan het begin van het schooljaar zijn honderden leerlingen door Fundeon getrakteerd op taart. De adviseurs Beroepsonderwijs brachten deze taarten langs ter ere van de ingebruikname van de nieuwe lesmethodes voor de opleidingen Assistent bouw en infra, Timmerman, Vakman gww, Allround vakman gww en Kaderfunctionaris uitvoering bouw en infra. Op Facebook.com/ fundeon staat een fotoalbum met de leukste foto’s. Op deze Facebook-pagina zijn ook andere fotoalbums en filmpjes te bekijken die inzage geven in het werk van Fundeon.

Poster kwalificatiestructuur bouw en infra Kwalificatiestructuur bouw en infra 2012-2013 Middenkaderfunctionaris bouw Middenkaderfunctionaris infra

4

Kaderfunctionaris werkvoorbereiding en calculatie

94051

Kaderfunctionaris uitvoering

94052

Middenkaderfunctionaris landmeetkunde

Middenkaderfunctionaris restauratie

Betontimmerman voortgezet 93320

3

Allround tegelzetter 93920

Allround dakdekker bitumen en kunststof

Allround betonstaalverwerker bouwplaats

94823

93853

93892

Allround timmerman nieuwbouw

Allround metselaar herstel en restauratie

Allround dakdekker pannen/leien

Allround betonstaalverwerker buigcentrale

Allround timmerman restauratie 94933

Technicus gas/warmte 92134

Allround metselaar aan- en verbouw

94931

94932

92133 93873

94054

94055

Middenkaderfunctionaris bouw en infra 22012

Allround timmerman bouwen werkplaats

Technicus data/elektra

93871

93872

Kaderfunctionaris uitvoering bouw en infra

94053

Middenkaderfunctionaris verkeer en stedenbouw

93855

94822

93891

Allround metselaar nieuwe metseltechnieken

Allround betonstaalverwerker prefabricage

Kaderfunctionaris bouw, infra en gespecialiseerde aannemerij 22011

Allround betonreparateur

Allround natuursteenbewerker

Allround steigerbouwer

93941

95680

93830

Betonboorder 94040

Allround waterbouwer

Allround vakman gww

Allround sloper

93990

95681

Straatmaker

Balkman

94010

93970

Machinist freeswerk 93181

94031

Steenzetter/ rijswerker

Machinist funderingswerk

94032

93182

Allround monteur mobiele werktuigen 92152

Machinist grondverzet

Eerste monteur gas/water/ warmte Servicemonteur verbruikersaansluitingen

Machinist hijswerk 93184

92126

Machinist sloopwerk

94821

Machinist wegenbouw 93186

94920

←

mbo-niveaus

→

93185

Timmerman

Betontimmerman primair 93310

Metselaar inclusief casco lijmwerk

Tegelzetter 93910

93841

93901

Dakdekker pannen/leien

Metselaar inclusief lichte scheidingswanden

2

Dakdekker bitumen en kunststof

93846

Dakdekker riet 93845

93902

Betonstaalknipper/ buiger/ machineoperator

Betonreparateur 93931

93881

Voeger 93951

Gevelbehandelaar voegbedrijf 93952

Betonstaalvlechter

Natuursteenbewerker stellen

Steigerbouwer

Waterbouwer

93820

94020

Vakman gww

Sloper

93980

95682

Opperman bestratingen

Asfaltafwerker

94000

93960

Monteur mobiele werktuigen

92041

92142

Natuursteenbewerker grafwerk

Monteur data/elektra 92112

Monteur gas/water/ warmte 92114

92042

93882

Betonstaallasser

Natuursteenbewerker machinaal

93883

92043

Natuursteenbewerker restauratie 92044

Timmerman 22010

Betontimmerman

Metselaar

Tegelzetter

Dakdekker

22009

22002

22004

22006

Betonstaalverwerker

Betonreparateur

22005

22030

Voeger/ gevelbehandelaar

Natuursteenbewerker

Steigerbouwer

22003

22008

Betonboorder Waterbouwer Vakman gww 22007

22016

22015

Sloper

Straatmaker

22555

22013

Vakman asfalt 22014

Machinist 22017

Mobiele werktuigen

Infratechniek 22053

22102

9202-201208

22001

1

Assistent bouw en infra

92090

Assistent bouw en infra 22000

www.fundeon.nl Poster Kwalificatiestructuur 2012-13 (FC A2)_04.indd 1

In één oogopslag zien welke mbo-opleidingen er zijn in de bedrijfstak bouw, infra en gespecialiseerde aannemerij? De poster kwalificatiestructuur bouw en infra 20122013 geeft een overzicht van de opleidingen, vervolgopleidingen en niveaus op mbo-niveau. Op de poster staan alle mbo-opleidingen die vallen onder de kwalificatiestructuur van de bouw en infra. Nieuw op de poster zijn de kwalificaties Sloper en Allround sloper. Gewijzigd op de poster is het kwalificatiedossier Natuursteenbewerker. Op verzoek van het onderwijs en bedrijfsleven heeft Fundeon de kwalificaties op niveau 3 samengevoegd tot de opleiding Allround natuursteenbewerker. Fundeon heeft - samen met vertegenwoordigers uit de sector en het onderwijs - voor alle beroepen vastgesteld wat een beoefenaar van dit beroep moet kennen en

30


De leermeesters Dakdekker riet, Dakdekker pannen en leien, Straatmaker en Vakman gww hebben vanaf dit schooljaar ieder een eigen handboek. In het handboek Dakdekker leien en pannen staat alle informatie die leermeesters nodig hebben om leerlingen op mbo-niveau 2 en niveau 3 te begeleiden. Ook het handboek voor leermeesters Steigerbouwer bevat nu informatie over het begeleiden van leerlingen op niveau 3 (Allround steigerbouwer). Net voor de zomer zijn de eerste leerlingen aan deze opleiding begonnen. Het handboek Voeger is uitgebreid met Gevelbehandelaar.

92125

92123

93183

93893

Eerste monteur data/elektra

Nieuwe handboeken voor leermeesters

24-08-12 08:39

kunnen. Op basis hiervan is voor de meeste beroepen een kwalificatiedossier gemaakt. Dit kwalificatiedossier staat aan de basis van de mbo-opleidingen. Bij elke opleiding op de poster is het crebonummer vermeld. Dit nummer gebruiken opleiders voor de administratie rond onderwijs, examens en leerlingen. Ook staan dit jaar de start nummers van de kwalificatiedossiers vermeld op de poster. De poster is bij Fundeon te bestellen op A2-formaat. Ga hiervoor naar Bestel voorlichtingsmiddelen op fundeon.nl. Voor een aantal beroepen in de sector bestaat geen officiële mbo-opleiding, maar heeft Fundeon in opdracht van de sector wel vastgesteld wat een beoefenaar van dat beroep moet kennen en kunnen. Deze beroepen staan in de bedrijfstakkwalificatiestructuur. Van de bedrijfstak kwalificatiestructuur is een digitale poster beschikbaar.

Voor de leermeesters Straatmaker blijft het opletten welk handboek ze gebruiken. Leerlingen Straatmaker maken gebruik van verschillende trajectmappen, de ene opgebouwd volgens werkprocessen, de andere volgens beoordelingseenheden. Ook leermeesters Timmerman kunnen met een verschillende trajectmap te maken krijgen. Dertien roc’s maken vanaf het schooljaar 2012-2013 gebruik van de nieuwe lesmethode van Fundeon. De trajectmap die onderdeel uitmaakt van deze nieuwe lesmethode, heeft een ander voortgangsoverzicht en afwijkende praktijktoetsen dan de bestaande trajectmap. De aanpassingen zijn als apart document te downloaden vanaf de website van Fundeon. De adviseurs Beroepspraktijk en Examinering van Fundeon kunnen meer vertellen over de verschillende trajectmappen. Leermeesters begeleiden, coachen en beoordelen mbo-leerlingen in de beroepspraktijk. Alle informatie die zij hiervoor nodig hebben, staan in de handboeken leermeesters. De handboeken sluiten aan bij de trajectmappen die de leerlingen gebruiken en verschillen daardoor per beroep.

Agenda 12 t/m 15 november 2012

Nederlandse Bouw kampioenschappen SBRA Amersfoort www.fundeon.nl April 2013

Verkiezing Beste Leer bedrijf van Nederland Fundeon draagt Vink Bouw Nieuwkoop en Remco van Westerveld voor, voor de prijzen Beste Leerbedrijf van Nederland en Beste Leermeester van Nederland.

Fundament stopt: meld u aan voor de digitale nieuwsbrief De Fundament die u nu in handen heeft, is de laatste die in deze vorm verschijnt. Om op de hoogte te blijven van alle informatie rondom het opleiden en ontwikkelen van personeel, kunt u zich aanmelden voor de digitale nieuwsbrief voor Fundeon. Dit kan via www.fundeon.nl.

Magazine over opleiding en scholing in de bouw en infra

5

2 noveMb er

2012

vanaf pagina

13

DOSSIER

Kansen voor de bouw en inf ra

Fundeon maakt al langer digitale nieuwsbrieven voor roc’s en opleidingsbedrijven. Vanaf nu is er ook een speciale nieuwsbrief voor werkgevers. Deze verschijnt maximaal tien keer per jaar en bevat informatie die specifiek voor werkgevers interessant is.

Onderwijsp rijzen Bouw & Infr a Vink Bouw Bes te Leerbedrijf Bou w & Infra Kwalificatiestr uctuur PAC-leden ove r herziening kwalificatiestruc tuur

Ter aanvulling op de digitale nieuwsbrief maakt Fundeon nog wel een keer per jaar een speciale uitgave van Fundament. Hierin komen vooral achtergrondartikelen en reportages te staan. Deze uitgave verschijnt voor het eerst na de zomer van 2013. Relaties van Fundeon, zoals werkgevers en opleiders, ontvangen deze papieren uitgave automatisch.

Strengere eisen diploma via evc Vanaf schooljaar 2013/2014 moeten deelnemers aan evc-trajecten niet alleen hun vakkundigheid aantonen, maar ook toetsen halen voor Nederlandse taal en rekenen. Alleen dan kunnen ze op basis van het evctraject een officieel mbo-diploma halen.

In sommige gevallen is extra scholing nodig, omdat bijvoorbeeld rekenmethodes in de loop der tijd zijn veranderd. Werknemers in de bouw en infra kunnen dit schooljaar nog onder oude voorwaarden hun ervaring verzilveren in een mbodiploma. Meer informatie over het evctraject is te vinden op www.evc-centra.nl.

Colofon Dit is de laatste uitgave van Fundament, het magazine over beroepsonderwijs en werken en leren in de bouw, infra en gespecialiseerde aannemerij. Mensen die geïnformeerd willen blijven worden over deze onderwerpen kunnen zich aanmelden voor één van de digitale nieuwsbrieven van Fundeon. Daarnaast verstuurt Fundeon één keer per jaar een papieren uitgave naar haar relaties met achtergrondartikelen, reportages en opiniërende stukken. De eerste editie hiervan verschijnt in augustus 2013. Uitgever Fundeon, kenniscentrum voor de bouw en infra

Vormgeving V1 Communicatie, Ermelo

Hoofdredactie Jolanda de Vries, afdeling communicatie Fundeon [email protected]

Druk Senefelder Misset

Aan deze uitgave werkten mee Brigitte Bloem, Erik Huijsman, Tessa Klooster, Johan de Koning, Michiel Mons en Wilma Schuitemaker. Fotografie Beeldredaktie

Aanmelden nieuwsbrief Fundeon maakt digitale nieuwsbrieven voor roc’s, opleidings bedrijven, leermeesters en werkgevers. Aanmelden voor één of meerdere nieuwsbrieven kan via www.fundeon.nl. Afmelden kan vanuit elke ontvangen uitgave.


31

Fundeon is het kennis- en adviescentrum voor het opleiden en ontwikkelen van werknemers in de bouw en infra. Vanuit drie regio’s adviseren adviseurs opleidingsbeleid bedrijven en onderwijsinstellingen over het werven, scholen, ontwikkelen en behouden van werknemers. De zelfstandige onderdelen van Fundeon, het Loopbaantraject Bouw & Infra en de EVC-centra Bouw & Infra, adviseren werknemers over loopbaanontwikkeling en diplomering in de bouwen infrasector.

Centraal kantoor

Regiokantoor Zuid

Postbus 440 3840 AK Harderwijk Ceintuurbaan 2 3847 LG Harderwijk T (0341) 499 499 F (0341) 499 999 E [email protected]

Postbus 455 5700 AL Helmond Panovenweg 29A 5708 HR Helmond T (0492) 507 107 F (0492) 553 520 E [email protected]

Regiokantoor Noordoost

Regiokantoor West

Postbus 30150 8003 CD Zwolle Burgemeester Roelenweg 12 8021 EV Zwolle T (038) 426 83 68 F (038) 423 13 91 E [email protected]

Korenmolenlaan 1G 3447 GG Woerden T (0348) 490 234 F (0348) 430 540 E [email protected]

Postbus 440 3840 AK Harderwijk T (0341) 499 378 E [email protected] I www.loopbaantrajectbouw.nl

Postbus 440 3840 AK Harderwijk T (0341) 499 211 E [email protected] I www.evc-centra.nl

www.fundeon.nl

Geconcentreerd werkt Jeroen Sanders uit Deurne aan zijn werkstuk op de Regionale Bouwkampioenschappen in Nijmegen. Het leverde hem een tweede plek en deelname aan de Nederlandse Bouwkampioenschappen op.

Kansen voor de bouw en infra

Recommend Documents