Kanker, voorkomen en opsporen
Deze brochure maakt je wegwijs in de klachten en symptomen die kunnen wijzen op kanker Wat is kanker? Gezonde lichaamscellen delen voortdurend. Zo ontstaan nieuwe cellen, wat noodzakelijk is om oude of beschadigde cellen te vervangen en om verwonde of verouderde weefsels te vernieuwen. Bij mensen met kanker is deze normale celgroei op hol geslagen. De celdeling is ontspoord. Er ontstaat een ongebreidelde celdeling waardoor gezwellen ontstaan. Deze noemen we tumoren. Deze tumoren kunnen goed– of kwaadaardig zijn. In het geval van kwaadaardige tumoren spreekt men van kanker. Wanneer de kankercellen zich verder in het lichaam verspreiden via bloed of lymfevloeistof, spreken we van uitzaaiingen of metastasen.
Verschillende soorten De abnormale celdeling is de oorzaak van alle kankers. Maar toch zijn er verschillende soorten kankers, allemaal met hun eigen symptomen, verloop, prognose en behandelingsvorm. In principe kan elk lichaamsdeel of orgaan door kanker getroffen worden.
Oorzaken Een erfelijke aanleg speelt bij een aantal vormen van kanker een rol. Daarnaast zijn leefgewoonten en omgevingsfactoren van belang.
Een gezonde levensstijl helpt om het risico zo klein mogelijk te houden. Rook niet, drink alcohol met mate, zorg voor een gevarieerde voeding met veel fruit en groenten en beweeg voldoende.
Alarmsignalen Wanneer kanker in een vroeg stadium opgespoord wordt, stijgen de genezingskansen fors. Soms zendt het lichaam duidelijke alarmsignalen uit, maar vaak zijn de tekens ook minder voelbaar. Daarom stap je bij verdachte klachten best zo snel mogelijk naar de huisarts.
Maak je intussen niet ongerust, meestal zijn de klachten te wijten aan goedaardige aandoeningen. Neem zeker contact op met de huisarts bij volgende symptomen. • Plots, hevig en onverklaarbaar gewichtsverlies • Verandering aan de stem • Vaak de hik krijgen • Zware vermoeidheid zonder aanleiding • Onverklaarbaar bloedverlies • Verandering aan de stoelgang of het plassen • Een wonde die niet geneest • Een verandering aan de huid of een voelbaar gezwel
Kanker van de vrouwelijke geslachtsorganen Ik heb last van • Abnormaal bloedverlies tussen mijn maandstonden, na het vrijen of na de menopauze • Vage buikpijn, opgeblazen gevoel, misselijkheid, verstopping en vaak plassen. Mijn buik wordt ook dikker
Blaas- en nierkanker Ik heb last van: • Bloed in mijn urine • Pijn in de nierstreek
Wat kan je zelf doen? Bloed in de urine kan op verschillende dingen wijzen: een ontsteking, een niersteentje, een kneuzing in buik of onderrug, maar ook op kanker in de blaas of nier. Wanneer er bloed in de urine wordt opgemerkt, maak je best een afspraak met een arts. Rokers hebben een grotere kans op blaas- en nierkanker. Mensen die vroeger werkten met bepaalde chemische stoffen lopen meer kans op blaaskanker.
Wat kan je zelf doen? Wanneer deze klachten of enkele van deze klachten blijven duren, ga dan langs bij de huisarts. Baarmoederhalskanker of een voorstadium ervan kan ontdekt worden met een uitstrijkje. Tijdig ontdekt = zeker genezen! Laat daarom om de drie jaar een uitstrijkje nemen. Dit is pijnloos, betrouwbaar en goedkoop. De belangrijkste oorzaak van baarmoederhalskanker is een virus. Vrij daarom veilig. Er bestaat ook een vaccin, vraag meer info aan je huisarts.
Borstkanker Ik voel een verandering in mijn borst • Een verandering in de vorm van de borst, een knobbeltje of zwelling • Een verandering van tepel of tepelhof (ingetrokken tepel, verkleuring, schilfering of verdikking) • Vochtafscheiding uit de tepel • Pijn op een bepaald punt • Deukjes, putjes of plooien in de borst
Wat kan je zelf doen? Hou zelf in de gaten of er iets aan je borsten verandert. Raadpleeg een arts wanneer je een verdachte verandering voelt, zeker bij één van vermelde klachten. De meeste borstgezwellen zijn goedaardige gezwellen. Borstkanker kan worden opgespoord wanneer er nog geen klachten of tekens zijn. Het onderzoek dat hiervoor wordt gebruikt is een mammografie of röntgenfoto van de borsten. Dit onderzoek kan zelfs een knobbeltje zo klein als een rijstkorrel ontdekken. De knobbeltjes die vrouwen zelf vinden, hebben meestal de grootte van een knikker, wat meer risico’s op uitzaaiingen geeft. Het is dus belangrijk er snel bij te zijn. Vrouwen in de leeftijdscategorie 50 – 69 jaar kunnen om de twee jaar een gratis mammografie laten uitvoeren. Je huisarts of gynaecoloog kan je hiervoor verwijzen naar een regionaal borstkankerscreeningscentrum.
Huidkanker Ik zie een verdachte huidvlek. De vlek: • verandert • krijgt twee ongelijke helften • heeft een grillige rand of inkeping • heeft verschillende kleurschakeringen • is groter dan 6 millimeter • jeukt, ontsteekt of bloedt
Wat kan je zelf doen? Huidkanker is de snelst toenemende kanker bij de blanke bevolking. Dit heeft alles te maken met ons zongedrag. Raadpleeg een arts wanneer je een verdachte huidvlek opmerkt. Tips • Bescherm je voldoende tegen zonlicht met kledij en beschermende crèmes. Lig niet te bakken in de zon, maar beweeg erin. Zo wordt de kans op verbranding kleiner. • Vooral kinderen moeten extra goed beschermd worden. De meeste schade aan de huid door zonlicht wordt immers in de kindertijd opgelopen.
Kanker in hoofd- of halsgebied Ik voel • Een pijnloos zweertje in mijn mond • Aanhoudende heesheid • Een plekje op lip of mond
Wat kan je zelf doen? Wanneer deze klachten of enkele van deze klachten enkele weken aanhouden, stap je best naar een arts, ook als ze niet echt hinderlijk zijn. Rook niet, drink alcohol met mate en hou er een gezonde mondhygiëne op na.
Kanker van het lymfestelsel en leukemie Ik heb vaak last van • Moeheid, bleekheid, onverklaarbaar gewichtsverlies • Koorts, hevig zweten • Keelontsteking • Spontane blauwe plekken • Zwelling van lymfeklieren en vergroting van lever en milt • Infecties
Wat kan je zelf doen? Leukemie of bloedkanker is een kwaadaardige woekering van witte bloedcellen in beenmerg en andere bloedvormende organen. Er bestaan verschillende vormen van leukemie. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen acute en chronische leukemie en het type witte bloedcel dat de leukemie veroorzaakt (myeloïde en lymfatische leukemie). Acute leukemie geeft vaak in korte tijd klachten. Bij chronische leukemie is het begin van de ziekte vaak sluipend en duurt het vaak lang voordat de patiënt klachten krijgt. Het lymfestelsel speelt een belangrijke rol in het menselijk immuniteitsstelsel. Deze klachten kunnen ook wijzen op andere oorzaken. Houden de klachten aan of blijft een lymfeklier langer dan een maand gezwollen? Maak dan een afspraak bij de huisarts.
Kanker van het maagdarmstelsel Ik heb last van mijn maag of darmen • Verandering algemene gezondheidstoestand (vermoeidheid, vermagering, langdurig verminderde eetlust, …) • Verandering in stoelganggewoonten: verstopping, buikloop of de beide afwisselend • Valse stoelgangbehoefte • Ongewone aanhoudende misselijkheid • Bloed in de stoelgang • Aanhoudende krampen of buikpijn • Vergeling (gelige verkleuring van huid en oogwit, verandering aan urine en stoelgang)
Wat kan je zelf doen? Kankers van het maagdarmstelsel kunnen voorkomen in de dikke darm, endeldarm, maag, slokdarm, lever en pancreas. Wanneer de klachten aanhouden stap je best naar een arts. Indien dikkedarmkanker in de familie voorkomt, bespreek je best met een arts hoe vaak je eventueel preventief moet onderzocht worden. Patiënten met levercirrose of die drager zijn van het hepatitis B of C virus laten zich ook best regelmatig controleren om leverkanker uit te sluiten. Een gezonde levensstijl werkt preventief. Rook niet, drink alcohol met mate, neem voldoende lichaamsbeweging, beperk vetrijke voeding en eet genoeg groenten, fruit en vezels. Vrij veilig.
Longkanker Ik heb last van • Een aanhoudende hoest • Een constante pijn in de borststreek • Kortademigheid • Aanhoudende heesheid • Streepjes bloed ophoesten • Een vaak terugkerende longontsteking of bronchitis
Wat kan je zelf doen? Longkanker wordt meestal laat ontdekt, vaak als er al uitzaaiingen zijn. Dit komt omdat de ziekte in een vroeg stadium nauwelijks symptomen veroorzaakt. De belangrijkste oorzaak van longkanker is roken. Ook langdurige blootstelling aan asbest, straling en luchtverontreiniging kunnen het risico doen toenemen. Ga zo snel mogelijk naar een arts als je één van bovengenoemde klachten hebt.
Stoppen met roken is de belangrijkste preventieve maatregel.
Prostaatkanker Ik heb problemen bij het plassen • Verminderde of onderbroken urinestraal • Vaak moeten plassen • Pijn of branderig gevoel bij het plassen of ejaculatie • Bloed in urine of sperma
Wat kan je zelf doen Prostaatkanker komt vooral voor bij oudere mannen. Deze vorm van kanker evolueert bijna altijd zeer traag. Wanneer er prostaatkanker in de naaste familie voorkomt, verhoogt het risico op de ziekte. Wanneer je één van bovenstaande klachten voelt, ga je best zo snel mogelijk naar een dokter. Let wel, deze klachten wijzen niet noodzakelijk op prostaatkanker. Dezelfde klachten komen voor bij verschillende andere ziektes of problemen zoals een goedaardige prostaatvergroting.
Diagnose: kanker. Wat nu? Elke behandeling van kanker is verschillend. Na uitgebreid onderzoek zal een team van artsen een specifiek behandelingsplan opstellen. Drie behandelingsvormen worden meestal toegepast.
Operatie Wanneer het gezwel kan worden weggenomen.
Bestraling Met behulp van röntgenstralen of straling van radioactieve bronnen probeert men kankercellen te vernietigen. De beschadigde kankercellen sterven af, de gezonde cellen herstellen na een tijd weer. Bestraling geeft vaak bijwerkingen als moeheid, haarverlies of huid– en slijmvliesirritatie in het bestraalde gebied. Deze bijwerkingen zijn tijdelijk van aard.
Chemotherapie Bij deze behandelingsvorm wordt gebruik gemaakt van middelen die de celdeling tegenwerken. Chemotherapie wordt in “kuren” gegeven. Dit wil zeggen dat verschillende kuren elkaar opvolgen met rustperiodes tussenin. De medicijnen verspreiden zich in het hele lichaam en tasten zo ook de gezonde cellen aan. Hierdoor kunnen patiënten zich misselijk, moe of lusteloos voelen. Ook haarverlies treedt op.
Ontdek alles over onze voordelen www.fsmb.be of vraag onze gids ‘Voordelen en diensten’ op 02 506 96 11, via
[email protected] of in één van onze kantoren.
V.U. Michel Michiels, Zuidstraat 111, 1000 Brussel/06-2014/C0343
