Kana Snel Japans leren lezen en schrijven Deel 1
hiragana James W. Heisig Sarah Van Camp
Inleiding op de methode Het doel van dit boek is eenvoudig: jou helpen om op korte tijd de twee Japanse lettergrepenschriften, de kana, te leren. Je leert ze zowel lezen als schrijven. Het boek bestaat uit twee delen, één voor de hiragana en één voor de katakana. Beide delen volgen dezelfde methode, hebben dezelfde lay-out, en verwijzen naar dezelfde tabel in het midden van het boek. Als je geen van beide schriften kent, moet je beginnen met de cursus hiragana. Anders kun je meteen het boek omdraaien en met de katakana beginnen. In dit boek staan de lettergrepenschriften in de volgorde die in Japanse woordenboeken gebruikelijk is. De bijzondere methode van dit boek, is dat je ze leert in een andere, sneller te onthouden, volgorde. Daarvoor blader je kriskras door het boek heen, volgens de aanwijzingen onderaan de pagina’s. De techniek om ook de woordenboekvolgorde te leren, vind je in les twee tot en met vijf. Nu nog een aanwijzing. Je zal heel snel enkele hiragana tekens kennen. Dan zal je zin krijgen om er je eigen gang mee te gaan. Ervaring leert dat dit niet werkt. Doe het dus niet. De methode is stap voor stap opgebouwd. De principes die je in een vroeger stadium leert, heb je nodig om latere aanwijzingen te kunnen volgen. Als het echt niet anders kan, neem het materiaal waarmee je al vertrouwd bent dan snel door, maar sla het niet over. Na elke les is er een korte pauze ingebouwd. Dit is om je efficiëntie te verhogen zodat je geconcentreerd kunt werken gedurende periodes van een half uur of minder. Als je twee lessen per dag wilt doornemen, dan heb je dus drie dagen nodig om de zes lessen te doorlopen. Het blijkt dat de methode zo het beste werkt. Het eerste wat je doet, is de inleiding op het lettergrepenschrift waar je mee begint, te lezen. Daar staat wat je verder moet doen. Als je beide let-
vii
tergrepenschriften hebt geleerd, resten je enkel nog de Japanse karakters (kanji). In het nawoord lees je hoe je ook die snel kunt leren. Je kunt nu al beginnen met het leren van de lettergrepenschriften. Voor wie iets meer over de Japanse taal wil weten, volgen nu nog twee korte paragrafen. Over Japanse klanken en hun uitspraak In vergelijking met het Nederlands, is het Japans een klankarme taal. Een alfabet bestaat uit klinkers en medeklinkers. Het Japans bestaat echter uit lettergrepen. (Een lettergreep is meestal een combinatie van een medeklinker en een klinker). Er zijn in het Japans 45 basisklanken en 77 afgeleide klanken. Die afgeleide klanken bestaan uit stemhebbende en plosieve uitspraken van bepaalde medeklinkers en diftongen. (Een diftong is een samentrekking van twee lettergrepen). Het volledige overzicht van klanken vind je in de tabellen op pagina’s 68 en 69 van deel 1. Nog twee opmerkingen: 1. Niet alle Japanse klanken bestaan ook in het Nederlands. 2. De letters van ons alfabet verwijzen niet altijd naar exact dezelfde klank in het Japans. Als je het echt goed wilt leren uitspreken, zoek dan de hulp van een Japanse moedertaalspreker. In dit boek proberen we met het Nederlands de Japanse uitspraak zo goed mogelijk te benaderen. Over de geschiedenis en het gebruik van de kana Rond de zesde eeuw werd het Chinese schriftsysteem in Japan geïntroduceerd. In die tijd hadden de Japanners nog geen eigen schrift, en de klanken van hun gesproken taal waren heel anders dan de klanken van de Chinese en Koreaanse taal. Om de Japanse taal nu van schrift te voorzien, werd aan elke Japanse klank een Chinees karakter (kanji), gekoppeld. Lange tijd werd een verzameling van ongeveer 970 Chinese karakters gebruikt voor de 88 lettergrepen die toen in de Japanse taal werden gebruikt. In het midden van de achtste eeuw kregen sommige van deze kanji een ‘afgeronde’ of ‘algemene’ (hira) vorm. Deze vorm was gebaseerd op
viii
de manier waarop de kanji met het penseel werden gecalligrafeerd. Het ‘verving’ (kana) sommige van de veel voorkomende Chinese karakters. In de vroege Heian periode (794–1185) begon men een schrijfstijl te hanteren die alleen nog maar de hira vormen gebruikte. Zo ontstond voor het eerst in Japan een fonetisch lettergrepenschrift met een één-op-één relatie tussen de klank en de geschreven vorm. Aanvankelijk werd het enkel door vrouwen gebruikt, tot het in het begin van de tiende eeuw werd erkend als een officieel schrift, de hiragana. Vandaag de dag gebruikt men hiragana (1) voor woorden die van oorsprong Japans zijn, (2) om uitgangen toe te voegen aan woorden die in kanji worden geschreven, en (3) om woorden te schrijven waarvan de kanji zeldzaam zijn of buiten de standaardlijst vallen van kanji die op school worden aangeleerd. De vormen van de katakana zijn ook afgeleid van Chinese karakters. Men nam een deel (kata) van het Chinese karakter, om daarmee een bepaalde klank weer te geven. Deze vormen werden in een vierkante, hoekige stijl geschreven om ze te contrasteren met de hiragana. Deze katakana ontstonden in de negende eeuw als hulpmiddel bij het uitspreken van boeddhistische teksten geschreven in het Chinees. Pas in 1900 werden de katakana gestandaardiseerd. Ze dienden om vreemde leenwoorden en onomatopeeën te schrijven. Tot het aanbreken van het computertijdperk werden ze ook gebruikt voor telegrammen. Samengevat, bestaat het geschreven Japans uit drie vormen: Kanji. Complexe karakters, Chinees van oorsprong, en geïmporteerd in Japan rond de zesde eeuw van onze jaartelling. In totaal zijn er ongeveer 80.000, maar in Japan is hun gebruik beperkt door een lijst van ‘kanji voor algemeen gebruik’ (jōyōkanji) in het onderwijs te introduceren. Een doorsnee universitair geschoolde Japanner kan ongeveer 3000 van deze Sino-Japanse karakters herkennen. Hiragana. Eén van de twee lettergrepenschriften van het Japans. Het wordt voornamelijk gebruikt om woorden die van oorsprong Japans zijn te schrijven en om woorden die in kanji geschreven zijn te vervoegen of verbuigen. Katakana. Het tweede van de twee lettergrepenschriften van het Japans. Het wordt voornamelijk gebruikt om vreemde namen, leenwoorden en onomatopeeën te schrijven.
ix
Deze drie schriften bestaan naast elkaar in het Japans en het is niet ongebruikelijk om ze alle drie in dezelfde zin aan te treffen. Lees als voorbeeld de onderstaande Japanse zin: 私の名前がマリアです。
Watashi no namae ga Maria desu. Mijn naam is Maria. In deze zin zie je zowel kanji (vet), als hiragana (schuin) en katakana (gewoon). Daaronder staat de zin in rōmaji (Romeins schrift). Vanzelfsprekend kan je enkel vloeiend Japans schrijven, als je alle drie schriftvormen beheerst. Dit boek zal je aardig op weg helpen. Rest mij nog mijn hartelijke dank te uiten aan Sarah Van Camp en mijn Belgische uitgever. James W. Heisig
x
Inleiding op de hiragana Deze cursus is vooral bedoeld voor zelfstudie. Ik werd uitgedaagd om een heel eenvoudige en snelle manier te ontwerpen om de kana te leren. Je zult merken hoe makkelijk het is om de kana te onthouden, alleen maar door te vertrouwen op je ‘verbeeldingsgeheugen’. De Nederlandse vertaling berust voor de helft op de originele beelden en verhalen (Remembering the Kana, Japan Publications Trading Company, 2001). Het overige is aangevuld met beelden en verhalen die bij de Nederlandse taal passen. Dan kan je nu echt beginnen. Volg hiervoor de instructies in het kadertje hieronder.
È ga naar pagina 51
xi
Les 1 Neem voor je begint even de tijd om jezelf vertrouwd te maken met de verschillende onderdelen op de pagina’s van dit boek. 覆
覃
要
覇
覈
さ
左 È 觝
sa
西
In de hiragana sa zie je weer het vertrouwde beeld van een dolk met onderaan het onderste deel van een kopje koffie, het schoteltje. Van dit schoteltje maak je een porseleinen haarspeld waarmee je het haar van een fotomodel wat zal opfleuren. Je neemt een handvol salade en met de dolk en de haarspeld zet je die vast in het haar van een fotomodel op leeftijd.
蚪 蚫蚯 Merk op dat in bijna alle typografische vormen de tweede en derde lijn verbonden worden. Hoe meer je echter het karakter schrijft op de handgeschreven wijze hierboven, hoe meer je zult voelen hoe de twee lijnen natuurlijk in elkaar over gaan.
覊
見 uitspraak samoerai | satijn
規
覘
覓
ささ さ さ ささ
さら
sara
くさい
kusai kesa
けさ
Ç 16
È ga naar pagina 7
11
51
視
覗
西 de uitspraak van de hiragana in rōmaji 要 het hiragana teken De verschillende elementen zijn zo op de pagina gerangschikt, dat je later de kana makkelijk kunt herhalen. Als je de pagina’s door je vingers laat glijden, zie je steeds enkel de rōmaji, zodat je zelf kunt testen of je de hiragana beheerst. 覃 het originele Chinese karakter (of kanji) waarvan de hiragana in kwestie is afgeleid 覆 dezelfde kanji calligrafisch geschreven, om te tonen hoe het aan zijn hedendaagse hiragana-vorm is geraakt. Je weet dan meteen hoe de originele kanji wordt uitgesproken. 覇 een uitleg waarmee je de hiragana kunt onthouden 覈 instructies voor het schrijven van de hiragana, lijn voor lijn, net zoals Japanse kinderen dit leren wanneer ze leren schrijven 覊 af en toe wordt er een extra aandachtspunt toegevoegd met informatie over de schrijfwijze of de uitspraak van een hiragana teken. 見 vertrouwde Nederlandse woorden worden gegeven als uitspraakvoorbeelden, aangezien de geromaniseerde hiragana vormen niet altijd dezelfde klanken aanduiden als wat je op basis van het Nederlands zou denken. 規 dit kader geeft een zestal verschillende versies van gedrukte hiragana, met de bedoeling je te laten zien dat men ze op verschillende manieren kan schrijven. Je hoeft dit niet te imiteren. Het is voldoende dat je even de tijd neemt om ze te herkennen. 覓 視 enkele voorbeelden waarin het hiragana teken dat bestudeerd wordt, voorkomt. De voorbeelden maken enkel gebruik van hiragana die tot dan toe zijn geleerd. Dit betekent dat je in staat moet zijn ze te lezen, en om ze allemaal te schrijven vertrekkende van hun geromaniseerde vorm. Je mag geen van de voorbeelden overslaan, hoewel je de Japanse betekenis niet hoeft te onthouden. 覗 de pagina waar je naar toe gaat na het beëindigen van deze pagina 覘 de vorige pagina
52
Indien je dit nog niet zou hebben gedaan, is het nu tijd om verschillende bladen geruit papier met vakjes van minstens 1 cm² te nemen. Geruit papier is veel beter geschikt dan gelijnd papier of gewoon wit papier om de vorm van je hiragana in de juiste balans te houden. Nog een laatste opmerking: Kijk naar je klok en noteer hoe laat het is. In minder dan 30 minuten zal je gevraagd worden om de tijd te noteren die je besteed hebt aan de eerste 9 hiragana in het kadertje hieronder.
È ga naar pagina 46
Tijd: les 1
Gefeliciteerd! Je hebt zojuist 9 van de 46 hiragana tekens geleerd en er waarschijnlijk minder dan 30 minuten aan besteed. Schrijf je tijd op in het kadertje hierboven en doe dit in het vervolg na elke les. Even een opmerking over het herhalen van de hiragana. Als je voldoende tijd hebt uitgetrokken voor elk hiragana teken, het verschillende keren hebt opgeschreven, het verhaaltje erbij onthouden hebt, en jezelf enkele keren getest hebt, dan is het niet nodig om dit hele proces te herhalen. Maar als je toch vastloopt, ga dan terug naar de alfabetische lijst achterin, zoek het hiragana teken waar je moeilijkheden mee hebt op en doorloop opnieuw het hele proces voor die bladzijde. Maar verspil je tijd niet door een hiragana teken tot in het oneindige te blijven herschrijven. Daartoe krijg je in de toekomst nog genoeg de kans. Als je je afvraagt of je door een hiragana teken te leren schrijven het ook leert lezen, dan kan ik je garanderen dat dit het geval is. Ik laat je zien hoe makkelijk het is. Probeer eens de volgende zes woorden hardop te lezen:
53
n
无 È 詐
ん
De eerste hiragana die je leert, is ook de eenvoudigste. Het teken lijkt helemaal op een cursieve letter n (n), maar dan met een langere steel.
蟇
uitspraak nemen | natuur
んん ん ん んん Ç 53
È ga naar pagina 2
46
Kana Snel Japans leren lezen en schrijven Deel 2
katakana
Inleiding op de katakana Er zijn tal van pogingen geweest om studenten het ingewikkelde Japanse schrijfsysteem te leren onthouden. Spijtig genoeg, geven het merendeel van deze methoden slechts één advies: Herhaal, herhaal, herhaal! Aangezien alle Japanse moedertaalsprekers dit tijdrovende (en voor volwassenen inefficiënte) proces als kind hebben doorstaan, is het begrijpelijk dat ze verwachten dat al hun studenten hetzelfde doen. Als je kana en kanji op deze manier leert, is het best mogelijk dat je ze na een tijd beheerst, op voorwaarde dat je sterk gemotiveerd bent, en bereid bent om dagelijks Japans te lezen en te schrijven. Maar zelfs indien je behoort tot die groep van mensen die van plan zijn om vanaf nu elke dag Japans te gebruiken en kan genieten van de voordelen van het constante herhalen van de kana, zou het niet veel prettiger zijn om een meer stimulerende methode te gebruiken dan die van de herhaling? De meeste studenten Japans zullen uiteindelijk redelijk goed hiragana leren lezen en schrijven. Maar katakana is een andere zaak. Wanneer mensen voor het eerst in Japan arriveren, willen ze meteen de taal leren door de rijkdom aan katakana neontekens te ontcijferen, die overal prijken, van pachinko-hallen, hotels tot theehuizen. Maar voor de formele taalstudie is aangevat, heeft men de neiging om de katakana toch weer op te geven. Er wordt immers nooit gevraagd om zinnen volledig in katakana te schrijven, en aangezien men sowieso rōmaji zal gebruiken om woorden te schrijven die Japanners in katakana schrijven, kan het lijken alsof de katakana niet meer zijn dan een ‘aanhangsel’ aan de taal en dat het volstaat om ze passief te herkennen. Echter, de katakana vormen een belangrijk onderdeel van de Japanse taal, je gebruikt ze namelijk voor elk buitenlands woord. Als je doorzet, zal je leren om de kracht van je ‘verbeeldingsgeheugen’ te benutten om: Ë katakana beter te leren dan met een methode die puur herhalen inhoudt
v
Ë ze veel vlotter te leren schrijven
Ë veel meer te genieten van het leerproces
De methode om katakana te leren die op de volgende bladzijden beschreven staat, gaat er van uit dat je al hiragana kunt lezen en schrijven. Sommige hiragana vormen overlappen met hun katakana equivalenten en de uitspraak van de lettergrepen is dan identiek. Als je de cursus hiragana uit deel één van dit boek hebt beëindigd of als je al hiragana kende voor je dit boekje ter hand nam, kun je beginnen met de katakana, maar je hebt daarvoor wel de informatie uit de inleiding OP DE METHODE nodig. Draai dus het boekje om en begin bij het begin. Katakana worden hier in de woordenboekvolgorde gerangschikt (a-iu-e-o, ka-ki-ku-ke-ko, enzoverder). Maar dit is niet de volgorde waarin je ze gaat leren. Instructies beneden aan de pagina zullen je kris kras door het boek heen sturen, zodat je kunt profiteren van ‘de beste leervolgorde’. Zes lessen zullen je stap voor stap doorheen de katakana loodsen. We beginnen bij de katakana tekens die lijken op hiragana, en eindigen bij de tekens die daar los van staan. Er worden klankassociaties gemaakt door aan bepaalde Nederlandse klanken (gedeeld door zowel Nederlandse als Vlaamse sprekers) de standaard uitspraak van de relevante katakana te koppelen. Aangezien we ervan uitgaan dat je de hiragana reeds geleerd hebt, worden er geen uitspraakvoorbeelden gegeven. Daar gaan we. Volg de instructie in het kadertje hieronder om te beginnen met les 1.
È ga naar pagina 53
vi
Les 1 Neem voor je begint even de tijd om jezelf vertrouwd te maken met de verschillende onderdelen die op de pagina’s van dit boek staan. 覃
要
覇
覈
テ
覆
詹 て
te
西
De te heeft als sleutelwoord het Nederlandse voorzetsel te dat soms voor gemeentenamen wordt gebruikt, zoals in geboren te Antwerpen, te Amsterdam… In het Japans lijkt de te op het symbool voor de postnummers van gemeenten 〒. Het beeld dat bij dit sleutelwoord hoort is een Japanse brievenbus met vanboven een gleuf voor de brieven en onderaan een paal. Let goed op: De paal van de brievenbus maakt een bocht naar links, terwijl het Japanse symbool voor postcode recht loopt. Waarom de brievenbus die bocht maakt? Hij reikt uit naar de brieven om ze goed te kunnen opvangen wanneer de postbode langskomt.
衲衵衷 見 覊
テテ テ テ テテ 視
テレホン
terehon
telefoon
シティーバス
shitī basu
city bus (stadsbus)
Ç 42
È ga naar pagina 9
19
53
規 覓
西 de uitspraak van de katakana in kwestie, in standaard Romeins schrift (rōmaji) 要 de katakana zelf De plaats van de verschillende onderdelen zal je later helpen bij het herhalen van de katakana. Door het boek slechts tot aan de helft van een pagina te openen, kan je de pagina’s door je vingers laten glijden en enkel de rōmaji lezen, terwijl de katakana zelf uit het zicht blijven. 覃 het originele Chinese karakter (of kanji) waarvan de katakana in kwestie is afgeleid Je moet in dit stadium niet proberen om de informatie in dit kader te onthouden, maar misschien vind je het in een meer gevorderd stadium wel interessant en nuttig om de uitspraak van de originele kanji te leren. 覆 de hiragana-vorm met dezelfde uitspraak 覇 een uitleg waarmee je de katakana kunt onthouden 覈 instructies voor het schrijven van de katakana, lijn per lijn, net zoals Japanse kinderen dit leren wanneer ze beginnen leren schrijven 覊 dit kadertje bevat 6 voorbeelden van meer gestileerde typogrammen, om je een idee te geven van welke flexibiliteit toegelaten is bij het schrijven van een bepaalde katakana. Je moet niet proberen dit te na te bootsen. Het volstaat dat je even tijd neemt om ze te herkennen. 見 規 e nkele voorbeelden waarin het katakana teken dat bestudeerd wordt, voorkomt. De voorbeelden maken enkel gebruik van de katakana die je tot dan toe hebt geleerd. Dit betekent dat je in staat moet zijn ze te herkennen, en om ze allemaal te schrijven vertrekkende van de rōmaji. Je mag geen van de voorbeelden overslaan. 覓 de pagina waar je naar toe gaat na het beëindigen van deze pagina 視 de pagina vanwaar je komt Indien je dit nog niet gedaan zou hebben, is het nu tijd om verschillende bladen geruit papier met vakjes van minstens 1 cm² ter hand te nemen.
54
Je kan ze in elke winkel met kantoorbenodigdheden vinden. Dit helpt je om de vorm van je katakana in de juiste balans te houden en is veel beter geschikt dan gelijnd of ongelijnd papier. Deze eerste les zal je 8 katakana leren in evenveel tijd als het duurt om de tekst eromheen te lezen. Waarom dit zo is, is eenvoudig: ze zijn in feite equivalenten van de hiragana en hebben dezelfde uitspraak. Als ze volledig hetzelfde zouden zijn, zou er natuurlijk verwarring alom zijn. Katakana onderscheiden zich van hiragana doordat ze meer vierkant en minder cursief zijn. Je zou ze kunnen beschouwen als één stap verder verwijderd van kanji dan hiragana. Nog een laatste opmerking: kijk naar de klok en noteer om hoe laat je deze les bent begonnen. Volg nu de instructie in het kadertje hieronder.
È ga naar pagina 40
Tijd: les 1
Je hebt net 8 van de 46 hiragana tekens geleerd en waarschijnlijk veel sneller dan je had verwacht. Hierboven vind je een kadertje met daaronder de woorden: Tijd: les 1. Bereken daarom, voor je aan iets anders begint, hoe lang je aan de les besteed hebt en schrijf het hier op. Nu vraag je je misschien af hoe je wat je geleerd hebt kan herhalen. Eigenlijk moet je je hier voorlopig niet te veel zorgen over maken. Bij veel studenten heeft hun bereidheid om meteen te willen herhalen wat ze geleerd hebben, enkel tot gevolg dat ze een slechte indruk hebben over de kracht van hun geheugen. Eén van de bedoelingen van dit boek is juist om dit soort mensen te helpen om een betere relatie met hun geheugen te ontwikkelen. Als je dan toch vastloopt, is er altijd nog de alfabetische lijst van
55
ri
誧 り
リ
Dit is de eerste katakana die je leert. De katakana ri wordt bijna exact hetzelfde geschreven als de hiragana り. Het enige verschil is dat er geen verbindingslijn is tussen beide neerwaartse lijnen. Misschien voelt de beweging van de hiragana vorm natuurlijker aan, en heb je de neiging om de eerste lijn naar boven te laten ‘haken’, maar doe dit niet. Katakana zijn hoekig en geblokt en mogen niet met de cursieve, vloeiende beweging van hiragana geschreven worden.
裼製
リリ リ リ リリ Ç 55
È ga naar pagina 49
40
