Kameroun. Zoogdieren, Vogels & Vlinders. waargenomen door Ad. Littel tijdens een reis van 5 tot 25 november 2010

Kameroun Zoogdieren, Vogels & Vlinders

waargenomen door Ad. Littel tijdens een reis van 5 tot 25 november 2010 Uitgave in eigen beheer, Leiden (NL), januari 2011

Verslag van door Ad. Littel waargenomen soorten zoogdieren, vogels en vlinders tijdens een reis door Kameroun, van 5 tot 25 november 2010 Verantwoording De in dit verslag vermelde waarnemingen zijn verricht tijdens een reis die voerde door het CentraalAfrikaanse land Kameroun (NB: hier wordt een eigenwijze spelling gehanteerd). Het betrof een georganiseerde groepsreis, gedurende welke het zuidwestelijke, het westelijke en het noordelijke deel van het land werd bereisd (zie bijgevoegd routekaartje). Een vergelijking met de landen Ghana, Togo en Benin in West-Afrika was verleidelijk, aangezien deze landen een jaar eerder zijn bezocht. Geografisch is er een vergelijkbare noord-zuid-zonering in klimaat en landschap/vegetatie. Omdat Kameroun veel dunner bevolkt is, is er in het zuidwesten op enkele plaatsen en in het zuiden in grote landsdelen het oorspronkelijk tropische regenwoud bewaard gebleven. Dit herbergt ondanks de slechte natuurbescherming een grote biodiversiteit die in West-Afrikaanse landen niet meer voorkomt, met onder meer vele bijzondere zoogdiersoorten zoals Chimpansee, Gelada, Bosolifant en vele soorten kleine apen en roofdieren. Het westen is deels gekenmerkt door gebergte van vulkanische oorsprong, waarvan Mount Cameroon met 4070 m het hoogste punt van het werelddeel is buiten O-Afrika. Ook het vulkanische gebied van NW-Kameroun is met toppen tot 3000 m en diverse kratermeren opmerkelijk naar WAfrikaanse maatstaven. Door het gunstige klimaat (koel en regelmatige regenval) is dit gebied zeer dicht bevolkt en nagenoeg geheel voor akker-, tuin- en weidebouw in gebruik. Het noorden (vanaf de stad Ngaoundere) gaat van een bossavanne over in een grassavanne die ‟s zomers (nov – mei) erg droog en warm wordt. Na de regentijd (mei – okt.) blijft echter langdurig water in dit vlakke gebied aanwezig terwijl het langzaam wegstroomt naar het grote Tsjaad-meer. Tijdens het bezoek bleken nog nieuwe gewassen te zijn aangeplant die op basis van aanwezig grondwater nog een oogst in februari kunnen opbrengen. Door dit „groene‟ imago was het niet verrassend, om grote aantallen immigranten in het noorden aan te treffen, afkomstig uit Nigeria, Tsjaad en Soedan/Daifur. Belangwekkend zijn ook in Kameroun het grote aantal etnische groeperingen met eigen talen en tradities (waaronder – zoals in Ghana en Benin - eigen „koningen‟, die hier chef, fon of lamido heten), die dit land voor de „westerse‟ toerist zeer de moeite waard maken. De koloniale talen Engels (ZW en W-Kameroun) en Frans (overig Kameroun) fungeren voor de inwoners en de toeristen als lingua franca. De bewustheid van etniciteit en koloniaal verleden leidt helaas wel tot het mislukken van onderricht op school in de beheersing van zowel Engels als Frans. In die zin is de deels Duits/Engelse en deels Franse geschiedenis dagelijks onmiskenbaar aanwezig in het openbare leven. Kameroun verschilt met Ghana, Togo en Benin door de wat grotere armoede en corruptie, leidend tot slechtere wegen, eenvoudiger huizen en afwezigheid in grote delen van elektriciteit en drinkwater. In die zin is het meer een Centraal-Afrikaans land. De economie is nagenoeg voor 100% agrarisch, op enkele zeehavengebonden bedrijvigheid in Douala na. De meeste ontmoette dieren kruisten toevallig mijn pad of zaten toevallig in mijn uitzicht. De waarnemingen weerspiegelen daardoor nog niet bij benadering de rijkdom van dit land in biologisch opzicht. Alleen het bezoek aan het Waza National Park in N-Kameroun stond garant voor de waarneming van een aantal zoogdiersoorten, kenmerkend voor de boomsavanne. Helaas is door illegale en corrupte jacht veel groot wild uit de Kamerounese wildparken zoals Waza verdwenen. De gebieden waar veel soorten vogels konden worden verwacht (meren, estuaria en vochtige bossen) bleken deze doorgaans inderdaad te huisvesten; de jachtdruk op vogels is hier kennelijk minder groot dan in de drie in 2009 bezochte West-Afrikaanse landen. De wetenschappelijke en Nederlandse namen van soorten en hogere taxa van de zoogdieren zijn ontleend aan Grzimek, “Het leven der dieren” (Spectrum, 1973-75) en Haltenorth, Diller & Smeenk, “Elsevier gids van de Afrikaanse zoogdieren” (Elsevier, 1979). De wetenschappelijke namen van families en soorten van de vogels zijn ontleend aan Ber van Perlo, “Birds of Western and Central Africa” Princeton Univ. Press, 2002 (dit is een bewerkte Collins Guide, die alle vogelsoorten geeft). Voor enkele soorten is gecontroleerd met behulp van C.W. MackworthPraed & C.H.B. Grant, “Birds of West Central and Western Africa”(Longman, London, 1970).

Waargenomen zoogdieren, vogels en vlinders in Kameroun, nov. 2010

2

Ook de Engelse soortnamen van vogels zijn aan Van Perlo ontleend. Hierbij teken ik aan dat deze namen vaak sterk en soms hinderlijk verwarrend verschillen van de Engelse namen in MackworthPraed & Grant. Om deze reden zijn in het overzicht soms beide namen gegeven. De Nederlandse namen van families en soorten vogels zijn ontleend aan Michael Walters, “Complete checklist vogels van de wereld” (Tirion, 1997). De volgorde der families is bij de vogels volgens Van Perlo, en die der soorten volgens het alfabet. De waargenomen soorten vlinders zijn bijna alle gevangen en dood naar Nederland meegenomen en aldaar een soortnaam toegekend met het standaardwerk van Bernard D‟Abrera, “Butterflies of the Afrotropical Region” (Lansdowne Editions, East Melbourne, in ass. With E.W. Classey, Farringdon UK, 1980. Hoewel dit werk van alle vlindersoorten foto‟s geeft van sexen en subspecies, is het grote aantal soorten met grote gelijkenis (zoals bijv. bij genus Euphaedra, Nymphalidae en genus Acraea, Acraeidae) soms de oorzaak van de opname van een waarneming onder de vermelding van spec. of cf.. Enkele soorten zijn alleen op grond van een foto op naam gebracht. Overzichtskaartje van reisroute door Kameroun (…..= busvervoer; ----- = treinvervoer)


3

MAMMALIA (ZOOGDIEREN) ordo Primates (Apen) fam. Cercopithecidae (meerkatachtigen) Cercopithecus cf. patas (Patas / Patas = Huzarenaap) : 22/11 langs grens Waza NP, 1 ex.; ordo Proboscidea (slurfdieren) fam. Elephantidae (olifanten) Loxodonta africana (African elephant / Afrikaanse olifant) : 22/11 Waza NP een kudde van circa 10 vrouwtjes en kalveren;

Loxodonta cyclotis (African wood elephant / Afrikaanse bosolifant) : 09/11 Korup NP, mest en schuursporen;

ordo Carnivora (roofdieren) fam. Canidae (hondachtigen) Canis adustus (Side-striped jackal / Gespreepte jakhals) :

22/11 Waza NP 1 ex. (vage waarneming);

ordo Artiodactyla (evenhoevigen) fam. Bovidae (runderen en antilopen) Damaliscus lunatus topi (Topi / topi) : 22/11 Waza NP in flinke aantallen (zie foto titelpagina en hieronder); 23/11 Waza NP idem;

Loxodonta africana

Damaliscus lunatus topi

AVES (VOGELS) fam. Ardeidae (reigerachtigen) Ardea (= Egretta) ardesiaca (Black egret = heron / zwarte reiger) :

23/11 N-Kameroun langs weg

Waza – Maltam, massaal;

Ardea cinerea (Grey heron / gewone blauwe reiger) : 23/11 N-Kameroun (weg Waza – Maltam); Ardea melanocephala (Black-headed heron / zwartkopreiger) : 17/11 W. van Lac de Lagde; 22/11 Waza NP, div.;

Adeola ibis (Cattle egret / koereiger) : overall in gecultiveerd landelijk gebied; Egretta garzetta (Little egret / kleine zilverreiger ) : 13/11 in buurt van Belo; 23/11 N-Kameroun (weg Waza – Maltam), massaal;

Nycticorax nycticorax (Black-crowned night heron / kwak) : 23/11 N-Kameroun (weg Waza – Maltam); fam. Ciconiidae (ooievaarachtigen) Leptoptilos crumeniferus (Marabou stork / marabou) : 23/11 N-Kameroun (weg Waza – Maltam); 23/11 Vasseri, in aantal vliegend;

fam. Threskiornithidae (ibissen en lepelaars) Bostrichia (= Hagedashia) hagedash (Hadada / hadada-ibis) : 23/11 N-Kameroun (weg Waza – Maltam);

fam. Anatidae (eenden en ganzen) Alopochen aegyptiacus (Egyptian goose / nijlgans) : 23/11 Waza NP, 2 exx.; Waargenomen zoogdieren, vogels en vlinders in Kameroun, nov. 2010

4

Dendrocygna bicolor (Fulvous tree duck / rosse fluiteend) : 22/11 Waza NP, in aantal; fam. Accipitridae (gieren, arenden, haviken enz.) Circus cf. aeruginosus (Marsh harrier / bruine kiekendief) : 22/11 Waza NP, zie foto titelpagina; Milvus migrans (Black kite / zwarte wouw) : overal algemeen; cf. Necrosirtes monachus (Hooded vulture / kapgier) : 22/11 Waza NP, 3 exx. In boom; fam. Pandionidae (visarend) Pandion haliaetus (Osprey / visarend) : 09/11 Korup NP, bij rivier; 1 ex.; fam. Falconidae (valken) Falco alopex (Fox kestrel / vosvalk) : 23/11 Waza NP; Falco ardosiaceus (Grey kestrel / grijze torenvalk) : 22/11 Waza NP; 23/11 Waza NP; Falco eleonorae (Eleonora’s falcon / Eleonora’s valk) : 23/11 Waza NP, 1 ex.; Falco cf. cuvieri (African hobby / Afrikaanse boomvalk) : 23/11 Waza NP; fam. Phasianidae (kwartels, patrijzen, francolijnen en fazanten) Francolinus spec. (Francolin species / soort frankolijn) : 22/11 Waza NP, enkele exx.; 23/11 Waza NP; fam. Numididae (parelhoenders) Numidia meleagris (Helmeted guineafowl / helmparelhoen) : 18/11 bij Lac de Lagde; 22/11 Waza NP in aantal;

fam. Otididae (trappen) Neotis denhami (Denham’s bustard / Denhams trap) : 23/11 Waza NP, 1 ex.; fam. Charadriidae (plevieren) Charadrius forbesi (Forbes’s plover / Forbes’s driebandplevier) : 23/11 Waza NP, enkele exx.; Vanellus spinosus (Spur-winged plover / sporenkievit) : 17/11 bij Lac de Lagde; 22/11 Waza NP in aantal; 23/11 Waza NP;

fam. Columbidae (duifachtigen) Streptopelia senegalensis (Laughing dove / palmtortel) : overal in de buurt van woningen; fam. Musophagidae (toerako’s) Corythaeola cristata (Great blue turaco / reuzentoerako) : 08/11 langs weg Kumba – Korup nabij Ekondo Titi;

fam. Alcedidae (ijsvogels) Alcedo quadribrachys (Shining-blue kingfisher / glansijsvogel) : 06/11 Limbe, arboretum; Corythornis (Alcedo) cristata (Malachite kingfisher – malachietijsvogel) : 08-11 langs weg Kumba – Korup;

Halcyon albiventris (Brown-hooded kingfisher / bruinkapijsvogel) : 07/11 Kumba, hotelpark; fam. Coraciidae (scharrelaars) Coracias garrulous (European roller / scharrelaar) : 06/11 Limbe aan zuidwestkust; 22/11 Waza NP; Coracias abyssinica (Abyssinian roller / Sahelscharrelaar) : 17/11 bij Lac de Lagde; 22/11 Waza NP; fam. Bucerotidae (neushoornvogels) Ceratogymna atrata (Black-casqued wattled hornbill / Blauwkeelneushoornvogel) : 06/11 Z. van Douala; 09/11 Korup NP grote aantallen in slaapvluchten boven bomen (NB: kan ook C. subcylindricus (Black-and-whitecasqued hornbill) geweest zijn;

Tockus erythrorhynchus (Red-billed hornbill / roodsnaveltok) : 17/11 bij Lac de Lagde; 22/11 Waza NP div.; 23/11 Waza NP;

Tockus fasciatus (African pied hornbill / bonte tok) :

23/11 Waza NP 1 ex.;

fam. Pycnonotidae (buulbuuls) Pycnonotus barbatus (Yellow-vented bulbul / grauwe buulbuul) : vele plaatsen, meest stadsranden; Waargenomen zoogdieren, vogels en vlinders in Kameroun, nov. 2010

5

fam. Nectariniidae (honingzuigers) Cinnyris (= Nectarinia) chloropygia (Olive-bellied sunbird / olijfbuikhoningzuiger) : 07/11 Kumba, in hotelpark; 08/11 idem;

Cinnyris (= Nectarinia) coccinigastra (Splendid sunbird / roodbuikhoningzuiger) : 06/11 Limbe in Arboretum;

fam. Estrildidae (prachtvinken) Estrilda nonnula (black-crowned waxbill / non-astrild) : 14/11 Belo bij Camp; Lonchura cucullata (Bronze manikin / gewoon ekstertje) : 07/11 Kumba, hotelpark; Vidua macroura (Pin-tailed widow / Dominicanerwida) : 07/11 Kumba, in hotelpark; Vidua interjecta (Uelle’s = Exclamatory widow / x[niet in Walters]) : 16/11 omg. Ngaoundere; fam. Ploceidae (wevervogels c.a.) Bubalornis albirostris (White-billed buffalo weaver / witsnavelbuffelwever) :

22/11 langs grens

Waza NP;

Euplectes hordeaceus (Black-winged red bishop / roodvoorhoofdwever) : 07/11 bij Limbe; 10/11 Korup, hotelpark;

Passer griseus (Grey-headed sparrow / grijskopmus) : 06/11 buitenwijk Douala; 07/11 vissersdorp bij Limbe alg.; ook div. andere plaatsen algemeen; vervanger van onze huismus;

Ploceus cucullatus (Village weaver / grote textorwever) : 09/11 Mundemba bij Korup NP; Ploceus nigricollis (Black-necked weaver = Western spectacled weaver / zwartnekwever) : 06/11 buitenwijk van Douala;

fam. Sturnidae (spreeuwen) Buphagus africanus (Yellow-billed oxpecker / geelsnavelossenpikker) : 17/11 omgeving Ngaoudere;

Lamprotornis cf. purpureus (Purple glossy starling / purperglansspreeuw) :

22/11 Waza NP;

fam. Corvidae (kraaiachtigen) Corvus albus (Pied crow / schildraaf) : op diverse plaatsen;

Ploceus cucullatus (grote textorwever)

Vidua macroura (Dominicanerwida)

Falco cuvieri ? (Afrikaanse boomvalk)

Falco spec.


6

Egretta garzetta en Egretta ardesiaca

Agami spec.

Leptoptilos crumeniferus (marabou)

Meloe spec. (soort oliekever) Agami spec.

Chamaeleon spec.


7

Verzamelde vlinders uit Kameroun

Mylothris chloris (ventr.)

Graphium angolanus

Mylothris sagalas Graphium angolanus (ventr.)

Belenois creona Papilio dardanus Mylothris poppea

Belenois aurota


8

Mylothris spec. Amauris niavius

Coletis evagore

Danaus chrysiippus (foto: Elly van Dijk

Eurema hecabe

Acraea cf. eponina

Pinacopteryx eriphia

Acraea burgessi


9

Acraea cf. orestia Bicyclus campus (ventr.)

Bematistes spec.

Charaxes epijasius

Ypthima albida

Charaxes epijasius (ventr.)

Ypthimomorpha itonia

Cymothoë haimodia


10

Kallimoides rumia

Kallimoides rumia (ventr.)

Neptis kiriakoffi

Junonia actia

Junonia actia (ventr.)

Junonia terea

Junonia orithyia

Junonia terea (ventr.) Waargenomen zoogdieren, vogels en vlinders in Kameroun, nov. 2010

11

Junonia sophia

Spec. onbek. (fam. Geometridae)

Junonia Sophia (witte vorm) Species onbek. (fam. Hesperiidae)

Oboronia pseudopunctatus

Azanus mirza


12

INSECTA (INSECTEN) LEPIDOPTERA (VLINDERS) (zie ook bovenstaande foto’s van verzamelde exemplaren) fam. Papilionidae (grote pages) Graphium angolanus : 19/11 Rhumsiki op Nigeriaanse grens, vrij algemeen; Papilio dardanus f. trophonius : 07/11 Kumba, bos bij kratermeer, schaars; Papilio dardanus f. hippocoonides : 09/11 Korup NP, enkele exx. Papilio dardanus normaalvorm : 09/11 Korup NP, 1 waarneming Papilio nireus : 09-11 Korup NP, 2 waarn.; fam. Pieridae (witjes) Belenois aurota : overal en vrij algemeen; Belenois creona : 20/11 bij Rhumsiki (EN), vrij alg.; Belenois zochalia : 20/11 bij Rhumsiki, niet zeldz.; Catopsilia florella : 20/11 bij Rhumsiki (EN), vrij alg.; Coletis evagore : 21/11 Z. van Maroua, niet zeldzaam; Eurema hecabe : overall, vrij algemeen; Mylothris chloris : 15/11 Ngaoundere; 20/11 Rhumsiki, niet zeldz.: Mylothris poppea : 11/11 Chutes d’Ekom, vrij alg.; Mylothris sagala : 18/11 Garoua, niet zeldz.; Pinacopteryx eriphia : 20/11 bij Rhumsiki, niet zeldz.; fam. Acraeidae (x) Acraea burgessi : 11/11 Chutes d’Ekom (vrij alg); Acraea cf. eponina : overall algemeen; Acraea cf. orestia : 06/11 Limbe; 14/11 Belo, akkers, algemeen; Bematistes spec. : 14/11 Belo, akkers, schaars; fam. Danaidae (monarchvlinders) Amauris niavius : 14/11 Belo (schaars); Danaus chrysippus forma alcippoides : overal, vrij algemeen; fam. Nymphalidae – Satytinae (zandoogjes) Bicyclus campus : 18/11 bij Garoua, niet zeldz; Bicyclus spec :.11/11 Chutes d’Ekom, niet zeldz.; Ypthima albida :18/11 bij Garoua, niet zeldz.; Ypthimomorpha itonia : 15/11 bij Ngaoundere, niet zeldz.; fam. Nymphalidae – Nymphalinae (schoenlappers c.a.) Charaxes epijasius : 19/11 bij Rhumsiki, zeldzaam; Cymothoe haimodia : 09/11 Korup NP, schaars; Junonia actia : 15/11 bij Ngaoundere, niet alg.; Junonia chorimene : 14/11 bij Belo (NW), vrij alg.; Junonia octovia : 20/11 bij Rhumsiki EN), vrij zeldz.; Junonia orithyia : 19 en 20/11 omg. Rhumsiki, algemeen op akkers; Junonia sophia : 11/11 Chutes d’Ekom, vrij alg.; Junonia sophia (witte vorm): 11/11 Chutes d’Ekom, niet zeldzaam; Junonia terea : 07/11 omg. Kumba, algemeen; Kallimoides rumia : 07/11 Kumba, bos bij kratermeer (schaars); Neptis kiriakoffi : 20/11 bij Rhumsiki, niet alg.; 21/11 zuid van Maroua, vrij zeldz.; fam. Lycaenidae (kleine pages en blauwtjes) Anthene ligures : 11/11 Chutes d’Ekom, vrij zeldzaam;


13

Azanus mirza : overall, o.a. 11/11 Chutes d’Ekom en 20 bij Rhumsiki, algemeen; Oboronia pseudopunctatus : 11/11 Chutes d’Ekom, vrij algemeen; fam. Sphingidae (pijlstaartvlinders) Hylas spec. : 16/11 treinstation van Ngaoundere, 1 ex. (zie foto); fam. Geometridae (spanners) Onbek. dagactieve soort die Graphium imiteert : 07/11 Kumba, bos bij kratermeer (schaars) (zie foto); fam. Hesperiidae (dikkopjes) Div. onbek. soorten : div. plaatsen (zie foto);

Danaus chrysippus f. alcippoides

Hylas spec.

Species onbek. (ordo Coleoptera)

Species onbek. (ordines Coleoptera, Heteroptera, Homoptera, Hymenoptera)

COLEOPTERA (KEVERS) Er zijn enkele tientallen kevers verzameld, vooral van de families Carabidae (loopkevers), Staphylinidae (kortschildkevers) en Scarabaeidae (mestkevers). Ook is een mooie roodgebandeerde soort van de Meloidae (oliekevers) verzameld. Zie ook bovenstaande 2 foto’s van geprepareerde dieren, en de foto van de Meloe-soort elders. In het bestek van dit verslag konden deze kevers nog niet van soortsnamen worden voorzien. Dit geldt ook voor de op deze foto’s aanwezige insecten uit andere ordines: Homoptera, Heteroptera en Hymenoptera.


14

Kameroun. Zoogdieren, Vogels & Vlinders. waargenomen door Ad. Littel tijdens een reis van 5 tot 25 november 2010

Recommend Documents