KAM-regel 035 Lozingseisen gevaarlijke stoffen in het riool Wijzigingen ten opzichte van de vorige versie Vanaf febr. 2014 is de Stichting ALT de vergunningbeheerder van de milieuvergunning VOH en niet meer het RIVM; Diverse namen van wet- en regelgeving zijn geactualiseerd; De opzet van deze KAM regel is aangepast aan het nieuwe format. Diverse onderdelen van de KAM regel zijn verplaatst naar de bijlagen. Inleiding Deze KAM-regel beschrijft hoe invulling wordt gegeven aan de (arbo- en/of milieu-)wettelijke verplichtingen ten aanzien van de lozingseisen van gevaarlijke stoffen in het riool. Met name wordt in deze KAM-regel beschreven de werkwijze voor het beoordelen van milieubelastende stoffen ten behoeve van inzameling van afval of de eventuele lozing op het riool. Volgens de Europese Afvalstoffenlijst (EURAL), de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) wordt afval afkomstig uit laboratoria en productie als gevaarlijk afval beschouwd. Dit gevaarlijk afval wordt ingezameld en mag niet op het riool geloosd worden (zie hiervoor ook KAM regel 007 “Regeling gevaarlijk afval”). Vanaf oktober 2008 is een revisievergunning VOH (Vergunning Op Hoofdzaken)van kracht voor het gehele ALT (Antonie van Leeuwenhoekterrein). De volgende vergunningsvoorschriften zijn van toepassing: In de VOH zijn lozingseisen ten aanzien van diverse stoffen opgenomen (zie bijlage 35.1). Stoffen, die op significante wijze in het afvalwater geloosd worden (zoals reinigings-, desinfectie- en ketelwaterreinigingsmiddelen) worden getoetst volgens de ABM-toets (Algemene Beoordelingsmethode). In de voorschriften van de VOH komen enkele (beperkte) uitzonderingen op het algemene verbod om gevaarlijke stoffen te lozen op het riool. Dit zijn: waterige afvalstromen van monsters van bijv. grond- en/of drinkwater die zijn aangezuurd. Het is toegestaan om deze aangezuurde monsters, indien ze geen zwartelijststoffen (zie KAM-regel 019) bevatten en er naast het zuur geen andere gevaarlijke stoffen aan zijn toegevoegd en/of bevatten, te lozen op het riool; categorieën van reinigings-, desinfectie- en ketelwaterreinigingsmiddelen (voor de uitwerking van categorieën en inspanningsverplichting zie bijlage 35.3). Reinigings- en desinfectiemiddelen worden bijvoorbeeld gebruikt in wasmachines op de laboratoria (ten behoeve van het schoonspoelen van glaswerk) en/of het schoonmaken van laboratoriumof andere ruimtes. Zodoende mogen dus in principe geen gevaarlijke stoffen geloosd worden behalve reinigings-, desinfectie- en ketelwaterreinigingsmiddelen. In de zogenaamde ABM (Algemene Beoordelingsmethode) zijn de criteria voor categorie-indeling en bijbehorende saneringsinspanning beschreven, die moet worden uitgevoerd, vóórdat de eventuele lozing van de reinigings-, desinfectie- en/of ketelwaterreinigingsmiddelen plaatsvindt. De ABM is in het hoofdstuk Werkwijze uitgewerkt. RIVM CMP KAM 035
Versie 2
Pagina 1 van 7
Zoals eerder aangegeven zijn in de VOH lozingseisen voor diverse gevaarlijke stoffen vastgesteld waar het ALT aan moet voldoen. In deze KAM-regel zijn de lozingseisen uitgewerkt (zie bijlage 35.1) evenals maatregelen om aan deze lozingseisen te kunnen voldoen. Hiervoor wordt tevens verwezen naar het Activiteitenbesluit, waarin ten aanzien van laboratoria deze maatregelen en eisen ook zijn opgenomen. Verantwoordelijkheden Voor deze KAM regel geldt: Het centrum/afdelingshoofd is verantwoordelijk voor de implementatie en naleving van deze KAM regel binnen het centrum. De medewerker is bekend met deze KAM regel en volgt de beschreven werkwijze op. Samenhang met andere KAM-regels Voor de lozingseisen van gevaarlijke stoffen in het riool zijn ook andere KAM-regels relevant en wordt daarnaar verwezen. Het gaat om de regels: Nr. KAM-regel en titel Relevantie 003 Veilig werken met gevaarlijke Indien met gevaarlijke stoffen wordt gewerkt met daarin stoffen de gestelde maatregelen. 007 Regeling gevaarlijk afval Als de gevaarlijke stof als gevaarlijk afval wordt afgevoerd in bijv. afvalvaten. Werkwijze ABM toets De ABM-toets (Algemene Beoordelingsmethode) maakt onderscheid in categorie A-, B- of C-stoffen en is gerelateerd aan de saneringsinspanning voor lozing. Categorie A-stoffen zijn zwartelijststoffen of stoffen met vergelijkbare eigenschappen. Categorie Bstoffen zijn relatief schadelijke stoffen en categorie C-stoffen zijn relatief onschadelijke stoffen. De indeling in categorie A-, B- of C-stof is mede gebaseerd op hun fysische en toxicologische eigenschappen (bijv. afbreekbaarheid) voor de waterbezwaarlijkheid. In bijlage 35.2 zijn de eisen ten aanzien categorie A-, B- of C-stoffen aangeven evenals de benodigde gegevens voor de categorieindeling en het stroomschema voor categorie-indeling van A-, B- of C-stoffen. Voordat stoffen uit de categorieën reinigings-, desinfectie- en ketelwaterreinigingsmiddelen mogen worden geloosd op het riool, moet een ABM- toets worden uitgevoerd. Deze ABM toets kan door een externe afvalwaterdeskundige worden uitgevoerd. Procedure voor aanvraag ABM toets Vanaf 2007 hebben beoordelingen volgens de ABM-toets plaatsgevonden van diverse aanwezige reinigings-, desinfectie- en ketelwatermiddelen (in het kader van de Vergunning Op Hoofdzaken). De resultaten hiervan zijn in bijlage 35.3 opgenomen. Stoffen die in bijlage 35.3 zijn opgenomen, hoeven dus niet opnieuw te worden getoetst volgens de ABM- toets. Deze stoffen zijn ingedeeld als A-, B- of C-stof en zullen in overeenstemming met de categorie-indeling A-, B-, of C-stof moeten worden behandeld. Voor een reinigings-, desinfectie- of ketelwatermiddel, die niet in bijlage 35.3 is opgenomen, zijn de volgende stappen nodig voordat een lozing mag plaatsvinden: RIVM CMP KAM 035
Versie 2
Pagina 2 van 7
1) de gebruiker vult het volledige formulier in zoals in bijlage 35.4 (“Formulier ter beoordeling van de waterbezwaarlijkheid van de stof”) is weergegeven. Dit formulier wordt verzonden naar de Stichting ALT inclusief het veiligheidsinformatieblad; 2) De Stichting ALT beoordeelt voor de medewerkers of dit formulier voldoende informatie bevat. Vervolgens vindt terugkoppeling naar de gebruiker plaats, dat een ABM-toets kan worden uitgevoerd of dat er nog aanvullende informatie nodig is; 3) na ontvangst van voldoende informatie stuurt de Stichting ALT de informatie naar een externe afvalwaterdeskundige ter beoordeling op de ABM-toets; 4) de beoordeling en uitkomsten van de ABM-toets worden gerapporteerd naar de gebruiker. Een stof zal worden ingedeeld in de A-, B- of C-categorie. Afhankelijk van het resultaat van de ABM-toets neemt de gebruiker maatregelen overeenkomstig de indeling als A-, B-, of C-stof. Definities Onderwerp A-categorie
ABM
Uitwerking zwartelijststoffen of stoffen met vergelijkbare eigenschappen
B-categorie
Algemene Beoordelingsmethode d.w.z. toets ter beoordeling tot welke categorie (A, B of C) de gevaarlijke stof behoort en zodoende welke saneringsinspanning nodig is relatief schadelijke stoffen
C-categorie
relatief onschadelijke stoffen
EURAL
Europese lijst van afvalstoffen d.w.z. europese wetgeving om afvalstoffen te classificeren middels euralcodes Vergunning Op Hoofdzaken d.w.z. de milieuvergunning met voorschriften waar geheel ALT aan moet voldoen Wet Algemene Bepaling Omgevingsrecht, d.w.z. wetgeving waarvan de Wet Milieubeheer intergraal onderdeel is
VOH
WABO
Toelichting De ABM heeft een onderverdeling in categorie A-, B- of C-stoffen Methode om stoffen te beoordelen gezien de waterbezwaarlijkheid De ABM heeft een onderverdeling in categorie A-, B- of C-stoffen De ABM heeft een onderverdeling in categorie A-, B- of C-stoffen Europese wetgeving omtrent afvalstoffen Milieuvergunning met onder meer opgenomen lozingseisen en de ABM toets Wetgeving gezien milieu, natuur, etc..
Bijlagen Bijlage 35.1: Lozingseisen in het riool. Bijlage 35.2: ABM-toets: beoordeling van stoffen (A, B of C) en saneringsinspanning. Bijlage 35.3: Getoetste reinigings-, desinfectie- en ketelwaterreinigingsmiddelen. Bijlage 35.4: Formulier ter beoordeling van de waterbezwaarlijkheid van de stof.
RIVM CMP KAM 035
Versie 2
Pagina 3 van 7
Bijlage 35.1: Lozingseisen in het riool. De organisaties op het ALT hebben een gezamenlijk riool, waarvan het geloosde afvalwater uiteindelijk op 3 meetputten wordt geloosd. De meetputten bevinden zich aan de terreingrenzen van het ALT. In de vergunning zijn voor deze 3 meetputten strikte lozingseisen ten aanzien van zware metalen1, BTEX2 en VGK3 opgenomen en gelden dus voor alle 3 meetputten. Tabel 1. Maximale gehalte in enig steekmonster (Vergunning Op Hoofdzaken). Meetpunt Parameter Waarde uitgedrukt in µg/l M01, zware metalen 1000 4 M02 en M03 BTEX 10 som gehalogeneerde alifatische 10 koolwaterstoffen (VGK) Som minerale, plantaardige en 200.000 dierlijke vetten en olien Tabel 2. Maximale gehalte in een volumeproportioneel etmaalmonster (Vergunning Op Hoofdzaken). Meetpunt Parameter Waarde uitgedrukt in µg/l M01, zware metalen 500 M02 en M03 BTEX 5 som gehalogeneerde alifatische 5 koolwaterstoffen (VGK) Om aan deze lozingseisen te kunnen voldoen worden voor de genoemde stoffen (zware metalen, BTEX en VGK) de volgende maatregelen gehanteerd: indien mogelijk worden alternatieve stoffen (minder milieubelastend) toegepast; als alternatieven niet mogelijk zijn dan worden de gebruikshoeveelheden tot een minimum beperkt; bij gebruik moet de lozing van deze stoffen op het riool zoveel mogelijk worden voorkomen. Dit geldt ook voor restanten, en voor het reinigen en naspoelen van (hulp)materialen zoals glaswerk.
1
Zware metalen: chroom, koper, lood, nikkel, zilver en zink. BTEX: Benzeen, Tolueen, Ethylbenzeen en Xyleen. 3 VGK (vluchtige gehalogeneerde koolwaterstoffen): som van dichloormethaan, 1,1-dichloorethaan, trichloormethaan, 1,2-dichloorethaan, 1,1,1trichloorethaan, tetrachloormethaan, trichlooretheen, 1,1,2trichloorethaan, tetrachlooretheen, cis-1,2-dichlooretheen en trans-1,2dichlooretheen. 4 M01: meetput Antonie van Leeuwenhoeklaan, M02: meetput Brandenburgerweg, M03: meetput hoofdingang. 2
RIVM CMP KAM 035
Versie 2
Pagina 4 van 7
Bijlage 35.2: ABM-toets: beoordeling van stoffen (A, B of C) en saneringsinspanning Categorie A-stoffen (zwartelijststoffen of stoffen met vergelijkbare eigenschappen) Voor categorie A-stoffen geldt een ‘nullozing’ en deze stoffen mogen dus in principe niet worden geloosd op het riool. Zwartelijststoffen (zie hiervoor KAM-regel 019) zijn ook categorie A-stoffen. Onderzocht moet worden of een minder waterbezwaarlijke stof kan worden toegepast. Als dit niet mogelijk is, dan is onderzoek nodig om lozing te voorkomen (bijv. opvangen als afvalstroom). Indien dit niet mogelijk is, dan moet eerst overleg plaatsvinden met de Stichting ALT, voordat de eventuele lozing mag plaatsvinden. Categorie B-stoffen (relatief schadelijke stoffen) Voor categorie B-stoffen geldt, dat de lozing zoveel mogelijk moet worden voorkomen. Dit kan door het beperken van het gebruik van de stof en het opvangen van de stof als afvalstof. Categorie C-stoffen (relatief onschadelijke stoffen) Voor categorie C-stoffen geldt, dat de lozing van de stof zoveel mogelijk moet worden beperkt.
RIVM CMP KAM 035
Versie 2
Pagina 5 van 7
Bijlage 35.3: Getoetste reinigings-, desinfectie- en ketelwaterreinigingsmiddelen. Stofnaam
Actisan Actril Arginine Glycerol Glycine Halapur Halamid Hepes CIP 100 CIP 150 CIP 200 CIP 220 Taski 100 Taski 200 Taski sprint 200 Uniforte Taski Bruco Taski Eternum Taski Clonet Taski Jontec Tris (trometamol) Actival Aqua stabil Sigma clean Igepal ca-630 Igepal Neo-disher Neo-disher alka 240 Nalco 2584 Nalco CW 160 Nalco 22310 Nalco 77210 Nalco BW 739 Suma BAC D10 Suma Multi D2 Suma Inox D7.1 Suma Select A7 Suma Alu oven rinse Suma Tab Floorguard 30
RIVM CMP KAM 035
Aanduiding waterbezwaarlijkheid (zie bijlage 35.2 voor toelichting) 4 11 11 11 11 9 7 11 11 5 9 9 9 9 9 9 9 11 9 9 11 9 5 5 6 6 9 11 11 9 11 11 11 5 9 9 9 11 4 7
Versie 2
Categorie
A B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B A A B B B B B B B B B B B B A B
Pagina 6 van 7
Bijlage 35.4: Formulier ter beoordeling van de waterbezwaarlijkheid van de stof. Laboratorium/centrum/afdeling Gebruiker van de stof Handelsnaam en chemische naam van de stof Samenstelling van de stof (indien van toepassing) Gebouw en ruimtenummers van gebruik van de stof Jaarverbruik (kg of liter per jaar) van de stof Verwachte jaarhoeveelheid in riool (kg of liter per jaar) Redenen voor het gebruik en werkwijze van het gebruik (bijv. oplossen in water en vloeren reinigen) Verplicht vanuit wet- of regelgeving of andere instanties (bijv. Pharmacopee) incl. motivatie Onderzoek en resultaten van gebruik alternatieve stof (minder waterbezwaarlijke stof) Veiligheidsinformatieblad* *: afkomstig van de leverancier van de stof. Kan apart worden meeverzonden naar de Stichting ALT.
RIVM CMP KAM 035
Versie 2
Pagina 7 van 7
