Juryrapport Houtarchitectuurprijs 2006
Voor de categorie Houtarchitectuurprijs werden maar liefst vijftig projecten ingestuurd. Deze categorie geldt voor bouwprojecten die de toepassingsmogelijkheden en eigenschappen van hout optimaal tot hun recht laten komen, beoordeeld op esthetiek en functionaliteit in ontwerp, constructie, uitvoering en detaillering. De inschrijvingen tonen aan dat hout heeft in deze tijd een stevige en gewaardeerde positie verworven heeft bij architecten, bouwers én particulier als volwassen, innovatief en flexibel materiaal. De esthetische kanten waren altijd al boven iedere kritiek verheven. Een minpunt was dat sommige inschrijvingen wat summier werden gepresenteerd, zodat een afgewogen oordeel niet altijd mogelijk was. Vooral beelden van de binnenruimten ontbreken vaak. Verdeeld over de subcategorieën ontstaat het volgende beeld: Utiliteitsbouw (14), Woningbouw (15), Restauratie/renovatie (6) en Overige (15). Hieruit stelde het college een Top 10 samen, waarin vijf Utiliteitsbouw-projecten. Dit opvallende gegeven toont aan dat hout overtuigend in deze sector is doorgedrongen. Vervolgens wees zij drie nominaties aan. De jury bestond uit: voorzitter Aaron Betsky, directeur Nederlands Architectuurinstituut (NAi) te Rotterdam, hoofddocent Jan-Willem van de Kuilen, TU Delft, faculteit Civiele Techniek, Rudy Uytenhaak, directeur Architectenburo Ir. Rudy Uytenhaak te Amsterdam, en Kees de Vries, hoofdredacteur Het Houtblad. Als secretaris fungeerde Arie Mooiman, hoofd Technische afdeling Centrum Hout. Na diverse stem- en discussierondes kwam de jury tot een Top 10 van meest aansprekende projecten. Na beraad koos de jury uit de Top 10 een derde, tweede en eerste prijs. Voor de prijswinnaars speelde tevens mee dat de projecten in deze vorm niet in een ander materiaal dan hout zijn te realiseren. Organisator Centrum Hout besloot alle inzendingen op www.centrumhout.nl/houtprijs2006 te plaatsen en bezoekers van de site een eigen winnaar te laten kiezen uit de Top 10 van de jury. Deze wordt onderscheiden met de Publieksprijs. De winnaars zijn op de Houtdag 2006 (8 maart a.s., Beurs van Berlage Amsterdam) bekendgemaakt en gehuldigd.
Eerste prijs: Kapkar/TAW-BW-5860: Atelierwoning in gastatelier Vught van Kunst & Architectuurproducties Frank Havermans Heeswijk Op landgoed Huize Steenwijk in Vught bevindt zich een voormalig klooster dat is verbouwd door Marx & Steketee Architecten en thans in gebruik is bij ZIN in Werk, een instelling voor werk en zingeving. Midden op het terrein staat een oude schuur die als gastatelier functioneert. De noordgevel is tijdens de renovatie verwijderd en weer traditioneel opgemetseld met daarin vijf grote ramen; de maat daarvan is gebaseerd op die van de vakken tussen de spanten. In het achterste vak waren de ankerbalk van het vierde spant en die tegen de topgevel ruim 1 m lager geplaatst dan de andere. Dit gegeven leidde tot het ontwerp van atelierwoning Kapkar/TAW-BW-5860: een vrijhangende constructie van grenentriplex en vuren balkhout, die zich afhankelijk én onafhankelijk in de ruimte manifesteert. Afhankelijk rust zij op de balklaag en muren, onafhankelijk contrasteert zij als los hedendaags element. De meeste techniek bevindt aan de buitenkant om de binnenruimten zuiver te houden. De jury vindt dit het meest verrassende project van de inzendingen. Met relatief goedkoop materiaal is een juweel gemaakt. De wijze waarop de schuur is verbouwd en ingericht geeft het gebouw nieuw leven en een totaal ander karakter. De combinatie van ruimtelijke werking, constructie en meubilair is mooi en juist de ruwheid van het toegepaste hout is aantrekkelijk gemaakt. De varieteit van de ruimte is schitterend waarbij de tegenstelling tussen het oude gedeelte en de atelierwoning als twee accupolen veel spanning oproepen. Er is veel aandacht aan de fraaie detaillering besteed. De atelierwoning laat zien dat architectuur en beeldende kunst zeer dicht met elkaar verweven (kunnen) zijn.
Tweede prijs: Wildobservatieplaats Millelamel De Hoge Veluwe van Mario Maas Breda Millelamel is een wildobservatieplaats, ontstaan vanuit de gedachte een zuiver object te creëren volgens tegenstellingen als open-gesloten, binnen-buiten en zien-gezien worden. Als concept is gekozen voor een stapeling van lamellen, vertaald in een achttal schijven die op een afstand boven elkaar worden geplaatst. Zo is een abstract massief bouwvolume gecreëerd, dat met z'n horizontale belijning contrasteert en tegelijkertijd harmonieert met de verticale boomstammen uit de omgeving. Door de ruimtes tussen de schijven (18,5 cm hoog) ontstaan panoramische blikvelden die het zicht op wild en vogels maximaliseren. Met een inwendige uitsnijding aan één zijde is een semitransparante tribuneachtige zitgelegenheid gerealiseerd. De lamellen zijn vervaardigd van inlands douglas uit de directe omtrek; het hout is een hogere
duurzaamheid gegeven door het te modificeren volgens het plato-procedé. De prefab balken en planken zijn met zelftappers aan elkaar gekoppeld. Millelamel verwierf eerder de eerste prijs bij een studentenprijsvraag, uitgeschreven door stichting Het Nationale Park De Hoge Veluwe. Volgens de jury een ‘lekker’ bouwwerk met een mooi horizontale karakter. Qua geest verwant aan de Zwitserse op minimalisme gestoelde architectuur. Dergelijke architectuur is goed te communiceren met (toekomstige) bezoekers Ontwerp en materiaalgebruik passen uitstekend in de natuurlijke omgeving. De verhoudingen zijn mooi en de functies van het bouwwerk leiden zeker totaal niet onder het minimalistische karakter.
Derde prijs: Vrijetijdscentrum Parkoers Den Haag van Vera Yanovshtchinsky Architecten Den Haag Activiteitencentrum Parkoers in het Haagse Zuiderpark is bedoeld voor de dagopvang en -recreatie van mensen met een geestelijke en/of lichamelijke handicap. Het bevat een grote zaal voor toneel, zang en dans, een atelier, cursus- en kantoorruimten, kleinschalige horecavoorziening, centrale ontvangsthal en expositieruimte. Door de groepering ervan in kleinschalige, ten opzichte van elkaar verschoven volumes vloeit het gebouw vanzelfsprekend in de omgeving over, nog benadrukt door het vele glas in de gevel. Dit is gevat in diepe stijlen van gelamineerd lariks, die, als de bomen eromheen, op verschillende afstanden van elkaar staan. De draagconstructie bestaat uit portalen van gelamineerd lariks kolommen en liggers. De laatste rusten op in tweeën gedeelde rondhoutstammen van inlands douglas die buiten de gevel zijn geplaatst. De intensiteit van het binnenvallende daglicht wordt verhoogd door reflecties op twee uit het dak stekende vlakken die de centrale hal afwisselend met noorder- en zuiderlicht verrijken. Volgens de jury een zeer vakkundig ontworpen gebouw met de gimmick van het hout. Het is een fraai ‘klassiek’ houten gebouw dat goed past in zijn omgeving. Door de toepassing van grote glasvlakken kan de gebruiker optimaal profiteren van de natuurlijke omgeving. De detaillering straalt een grote zorgvuldigheid uit. Overige Top 10-projecten (in willekeurige volgorde) Tweelinghuis Houtigehage van Karelse Aptroot Architecten Amsterdam Op een erf in de omgeving van Drachten bevindt zich een tot woonhuis verbouwde boerderij met daarbij een gastenhuis, een schuur en een keuken die via een glazen gang aan de hoeve verbonden is. Hieraan is nog één uitbreiding toegevoegd: een archetypisch hsb-huisje, eveneens aan de
boerderij, dat dient als atelier en slaapvertrek. De fijngerasterde open bekleding van western red cedar voor gevel en dak is in bevel siding uitgevoerd. Het gaat om horizontale plankjes die in dikte verlopen en elkaar met een sponning overlappen. Dit vereiste een speciaal zaagprincipe, waarbij alle delen kwartiers zijn gezaagd uit ruwe balken van 100 x 200 mm. Dosse gezaagde delen (met gevlamd uiterlijk) zijn namelijk ongeschikt als dakbedekking, omdat afstromend regenwater na verloop van tijd de laagjes hout losmaakt. Als resultaat is een fraaie en opvallende geserreerde en delicate eenheid ontstaan, die als vanzelf de aandacht tot zich trekt. Entreegebouw Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) Leiden van OTH Ontwerpgroep Trude Hooykaas Amsterdam Het hoofdgebouw van het LUMC dateert uit midden jaren 1970. De architectuur kenmerkt zich door een betonnen hoofdconstructie, waarin de kozijnen zijn afgezet tegen gele Trespa-beplatingen. Het entreegebouw was een klein volume, bestaande uit witte aluminium puikozijnen met een fors boeibord en geplaatst onder een gigantische luifel. Zoals destijds gebruikelijk, was de architectuur volledig doorgezet in het interieur. Daar ontbrak het niet alleen aan ruimte, orde, overzicht, helderheid, daglicht en transparantie, maar bovenal aan warmte en identiteit. OTH heeft volgens de jury deze leemtes optimaal te niet gedaan. OTH nam dit als uitgangspunt voor een nieuw, volledig transparant entreegebouw, waarbij de beglazing is gevat in horizontaal geordende lariks puien. Juist door dit lijnenspel krijgt de entree een eigen karakter en straalt zij warmte uit ten opzichte van het omringende beton. Ook door schuingeplaatste 7 m lange esdoorn lamellenwanden en meubilair in dezelfde houtsoort (balie, banken, boombakken) ontstaat in het interieur de verlangde rust en warmte. Renovatie/uitbreiding gemeentehuis Slochteren van Architectenbureau zofa Groningen Organisatorische veranderingen voor meer dienstverlening maakte een gewijzigde huisvesting van de gemeente Slochteren noodzakelijk. zofa zocht contrast met de bebouwing rondom en verwantschap met omgevingselementen. Lichte materialen dienden om de bestaande fundering te kunnen benutten en een korte bouwtijd mogelijk te maken. Hiervoor zijn prefab producten als glas(puien) en hout(skeletbouw) erg geschikt; tegelijkertijd dragen ze bij aan een zowel open karakter als beeld van 'de veredelde schuur'. De hoofdconstructie bestaat uit gelamineerd vuren kolommen en liggers, de verdiepingsvloer van de publieksruimte is van massief gelamineerd vuren (Profidecke). De hsb-gevels zijn bekleed met ruwbezaagd verticaal plato (gemodificeerd vuren) in diverse breedtes met een transparante roodbruine afwerking. Op de aluminium kliklijsten van de puien en op de zonwering zitten plato-lamellen. Binnenwanden en balies zijn verticaal bekleed met geschaafde lariks latten. Bij de receptiebalie, trappen en in de spreekkamers zijn die van meranti. De plafonds in publieksruimte,
raadszaal en vergaderruimtes worden gesierd door lariks lamellenplafonds. Het is een representatief gebouw met een open karakter en zeer consequent toegepast houtgebruik. De Commissaris Venlo van KCAP architects & planners Rotterdam Het gebouw aan het Nolensplein vervangt een naoorlogs appartementencomplex en moet het wonen in de Venlose binnenstad weer aantrekkelijk maken. De opgave bestond erin de verschillende functies te integreren in één complex, waarbij de delen herkenbaar moesten blijven. De Commissaris bevat dertig appartementen op een onderbouw met commerciële ruimten en een politiebureau. Bovendien is er een parkeerkelder voor 55 auto's. De appartementen zijn verdeeld over twee schijven: de noordelijke is gericht op het plein, de zuidelijke op de zon. Tussen de twee schijven ligt een als trap of tribune vormgegeven binnenruimte, die tevens vluchtweg is én het dak is van het ondergelegen politiebureau. De route naar de woningen via deze helling vormt een promenade architecturale. De materialisering - cumaru voor de trap, western red cedar voor de coulissewanden eromheen - zorgt voor een aangename sfeer. De detaillering is zorgvuldig en het overvloedige hout vormt een verrassend contrast met de solide buitenkant van donker metselwerk. Binnen voel je de ‘veiligheid’. Medisch Centrum Almere-Buiten van Bakers Architecten Utrecht Het project betreft een medisch centrum voor huisartsen en apotheek in de Oostvaardersbuurt te Almere-Buiten. Omdat de directe omgeving weinig inspirerend werkt, is als reactie gekozen voor een paviljoen, als archetype. Het gebouw staat daardoor op zichzelf en is geen voortvloeisel van de omgeving. De paviljoenvorm leidde automatisch tot de keuze voor hout in de draagconstructie en gevelafwerking. Het complex volgt exact de rechthoek van het bestemmingsplan; elke gebruiker heeft aan de korte zijde een eigen entree. In het midden is een patio opgenomen met vijver, waarin het hemelwater wordt verzameld. Bovendien voorziet de binnenruimte de verkeersgebieden rijkelijk van daglicht. Beide gebruikersgroepen beschikken over een skybox op de verdieping, waardoor men zich even aan de dagelijkse hectiek kan onttrekken. De draagconstructie bestaat uit gelamineerd lariks kolommen die tevens functioneren als kozijn voor de glazen gevels. De stabiliteit wordt gehaald uit een in de entreeportalen opgenomen staalconstructie. Het centrum behaalde eerder de Architectuurprijs 2005 Almere. Het project vormt een voorbeeld van een gebouw met mooie materiaalcombinaties. Kinderdagverblijf De Kleine Kikker Utrecht van Drost + Van Veen architecten Rotterdam In de Utrechtse universiteitswijk De Uithof ligt te midden van rustieke boerderijen en naast een houten koeienstal kinderdagverblijf De Kleine Kikker.
De locatie, aan de rand van de winderige polder, vroeg om een solide gebouw, de functie daarentegen om zachtheid, vriendelijkheid en verrassing. De schijnbare tegenstrijdigheid is vormgegeven door een stoere gevel van horizontale western red cedar delen. De meeste zijn onbehandeld gelaten, zodat ze op alle gevels prachtig vergrijzen. De overige zijn in diverse kleuren afgewerkt met Olympic stain. De kozijnen zijn uitgevoerd in dekkend geschilderd meranti. Het geheel ziet eruit alsof hij door kinderhanden is getekend: een stereotiep maar vrolijk huisje met verschillende schuine en platte aluminium dakvlakken en treffende kleurpotloodvlakken, waarbij opvalt dat de peuters wonderbaarlijk netjes binnen de lijnen zijn gebleven. Met geen ander materiaal dan hout was dit pakkende beeld zo scherp neer te zetten. Een gebouw met een leuke frisse uitstraling! Lighthouses Groningen van DAAD Architecten Beilen Vele studenten en andere bewoners zoeken woonruimte in en om het centrum van Groningen. Binnensteden lijken aan hun plafond te zitten, maar zie, boven winkels en op bebouwing komt veel onbenutte ruimte voor. Als tweedemaaiveldproject onderzocht DAAD een locatie aan de Rabenhauptstraat. Van de bestaande woning is het dak gesloopt voor een tafelconstructie in staal en beton: het tweede maaiveld. Vanaf hier worden vier nieuwe studiokoopappartementen ontsloten. De basis is een in standaardmodules aangevoerde prefab houtskeletbouwconstructie van drie bouwlagen. Op de 'begane grond' bevinden zich de terrassen en woningentrees, op de eerste verdieping woonkamer en keuken, op de tweede slaap- en badkamer. Met geringe aanpassingen is de indeling van wonen en slapen om te draaien. De individuele torentjes zijn zodanig geschakeld, dat iedereen maximaal profiteert van zonlicht en uitzicht. H et concept Lighthouse koppelt de voordelen van gecontroleerde productie aan de wens naar een specifieke oplossing voor elke situatie. Het bouwwerk oogt volgens de jury van buiten erg mooi en extraheert de hele omgeving. Goed ontworpen en uitgevoerd. Een mooi propagandaproject voor hout. Arie Mooiman – 25 januari 2006 Secretaris Houtprijs
