JURIDISCHE INTERNETGIDS 2002 JURIDISCHE INTERNETGIDS 2002

JURIDISCHE INTERNETGIDS 2002


1


INLEIDING Voor u ligt de Juridische Internetgids 2002. In deze 10 hoofdstukken tellende gids zullen wij u kennis laten maken met de belangrijkste en meest nuttige Nederlandse juridische websites en een enkele nuttige buitenlandse juridische stek op het web. De gids wordt u kosteloos aangeboden door Recht.nl, hét internetportaal voor juristen. De afgelopen jaren heeft de ontwikkeling van het internet (lees: World Wide Web (WWW)) er voor gezorgd dat op digitale wijze steeds beter aan de informatiebehoeften van juristen tegemoet gekomen kan worden. Er zijn steeds meer bruikbare en betrouwbare elektronische bronnen publiekelijk en online beschikbaar waardoor het internet een steeds groter potentieel krijgt. Potentieel. Want dezelfde technologische ontwikkeling heeft gezorgd voor een dusdanige toename van beschikbare bronnen van informatie dat de gemiddelde jurist moeite heeft met het zoeken en vinden van bruikbaar materiaal. Niet echt vreemd, want het net is oorspronkelijk niet ontworpen om systematisch naar informatie te zoeken. Sterker, de hypertekstuele structuur waaruit het WWW bestaat, werkt veelal zelfs desoriënterend. Het woord ‘browsen’ (voor de meeste mensen ‘datgene wat men doet op het internet’) spreekt boekdelen: het internet wordt ‘doorgebladerd’; niet ‘gelezen’ of ‘onderzocht’. Nu is ‘bladeren’ of ‘grasduinen’ geen nutteloze activiteit. Het kan leiden tot verrassende ontdekkingen en zorgen voor prettige opvulling van menig vrij uurtje. Desondanks is browsen volstrekt inadequaat waar het gaat om het zoeken naar antwoorden op gerichte vragen en problemen. En heeft men dan toch, grasduinend of anderszins, een bruikbare bron gevonden, dan is het vaak lastig deze op waarde te schatten. Iedereen kan immers informatie via het internet aanbieden en experts zijn niet altijd van leken te onderscheiden. Deze gids probeert aan beide genoemde problemen een einde te maken door aan te geven hoe en waar men moet (beginnen met) zoeken, en door aan te geven waar men betrouwbare bronnen vindt of hoe men bronnen op waarde moet schatten. Wij zullen een aantal aspecten belichten van het internetgebruik in een juridische context. Daarbij zullen wij ingaan op het vinden van betrouwbare rechtsbronnen op het web en een methode beschrijven waarmee een systematische zoektocht op het internet mogelijk wordt (in tegenstelling tot het at random 'browsen'). Tenslotte zullen regels voor citeren aan de orde komen. Drs. Maurits Hertzberger1 Mr. Leo van der Wees Ing. Wijnand Renden December 2001

1

Drs. Maurits Hertzberger studeerde Bibliotheek- & Informatiewetenschap aan de Universiteit van Amsterdam en is directeur van het onafhankelijk juridisch internetportaal www.recht.nl. Ing. Wijnand Renden is docent Informatica op de Haagse Hogeschool, mede-auteur van bestseller 'Internet voor Juristen' (Kluwer, 2001) en geeft al enkele jaren internet-trainigen aan juristen. Mr. Leo van der Wees is al meer dan een decennium betrokken bij elektronische informatievoorziening voor juristen, is de andere auteur van 'Internet voor Juristen' en is redacteur voor een aantal periodieken op computerrechtelijk gebied. 2


INHOUD 1. 2. 3.

4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Systematisch zoeken op het internet Portaalsites Rechtsbronnen op internet 3.1. Wettensites 3.2. Jurisprudentiesites 3.3. Verdragensites Overheidssites Europese Unie Buitenlandse sites Zoekresultaten en kwaliteitsbeoordeling Citeren 8.1. Vuistregels 8.2. Standaard verwijsmethoden Tenslotte Sites op een rij

3 4 6 6 7 8 10 11 12 13 14 14 15 16 17

3


1. SYSTEMATISCH ZOEKEN OP HET INTERNET Beziet men het internet als enorme bibliotheek dan is duidelijk dat het een zeer slechte bibliotheek is. Een bibliotheek is niet alleen een ruimte met boeken; het is een dienstverlenende instantie die een ruimte met boeken toegankelijk en doorzoekbaar maakt. De minimale service die een bibliotheek biedt is het zodanig indexeren van aanwezige informatie dat deze makkelijk en snel te lokaliseren is. Betere bibliotheken leveren nog veel meer diensten aan gebruikers; hebben state-of-the-art zoekmogelijkheden, attenderen gebruikers op relevante nieuwe aanwinsten, ondersteunen hen bij het gebruik van al deze diensten, enzovoorts. Het internet levert deze diensten niet, of niet (altijd) goed: zoeken naar informatie op het WWW kan lang duren en zelfs als u informatie vindt is het maar de vraag van welke kwaliteit die informatie is: een tekst over auteursrecht kan geschreven zijn door een middelbare scholier, bij wijze van spreken. In de traditionele informatieketen zorgden vakreferenten van bibliotheken en selectieprocessen van uitgevers ervoor dat kwaliteit van informatie gewaarborgd kon worden. Op het internet hebben portalen die plaats ingenomen: internetportalen filteren informatie en brengen bovendien een ordening aan zodat de informatie makkelijk te vinden is. Portaalsites lossen daarmee het probleem op van het eindeloze zoeken naar relevante informatie, omdat alle bronnen op een zeker gebied (bijvoorbeeld het recht) gestructureerd bij elkaar gebracht zijn. En evaluatie van al die bronnen door deskundigen (juristen in het geval van recht) voorkomt bovendien dat men informatie van een bedenkelijk niveau zal vinden. Als u zoekt naar informatie in een (papieren) bibliotheek dan gaat u systematisch te werk. Een traditionele bibliotheek is echter een begrensde verzameling van informatie, terwijl het internet geen grenzen heeft, geen logische structuur en geen centrale autoriteit. Toch is het mogelijk ook op het internet systematisch naar informatie te zoeken. Een structurele zoekactie op het WWW kent drie stappen: 1) het vaststellen en formuleren van een informatievraag Het omschrijven van een informatievraag is minder rechtlijnig dan het lijkt. Zoekmachines zoeken bijvoorbeeld uitsluitend op de zoekterm die u opgeeft; niet automatisch (ook) op synoniemen, spellingsvarianten, bredere termen, enzovoorts. Het is nuttig voor u inlogt op het internet, nauwkeurig te omschrijven wat u eigenlijk zoekt. Dit voorkomt onder andere dat u zich tijdens het surfen zult laten afleiden door de honderdduizenden andere interessante onderwerpen en sites die u zult tegenkomen. 2) het verkennen van de inhoud van het internet te beginnen bij een of meer relevante startpunten Via portaalsites zijn lijsten met weblocaties van allerlei instellingen te vinden (die vervolgens één voor één kunnen worden geraadpleegd). Hieronder worden twee portaalsites besproken, waarna een aantal andere nuttige sites de revue zullen passeren. 3) evaluatie (en eventueel downloaden) van gevonden informatie In hoofdstuk 7 zullen wij deze stap bespreken, welke bestaat uit een systematische literatuurrecherche.

4


2. PORTAALSITES Een goed middel om een zoekactie te beginnen, is een portaalsite. Op veel onderwerpsgebieden zijn portaalsites actief. Portalen zijn, zoals gezegd, bibliotheken op het internet. Daardoor hoeft u niet zelf eindeloos het internet af te struinen (en te verdwalen), maar kunt u vanuit één pagina een gestructureerd overzicht krijgen van wat het WWW op het door u gezochte onderwerpsgebied te bieden heeft. Voor het zoeken op internet (naar welk onderwerp dan ook) is het van belang te weten waar de portaalsites te vinden zijn. Dit zijn immers per definitie de internet-knooppunten op een bepaald onderwerpsgebied. Er is een aantal op juristen gerichte portaalsites in Nederland, waarvan de Juridische Internet Bibliotheek (JIB) (www.jib.org, een initiatief van de universiteiten van Maastricht, Tilburg en Utrecht, wetenschappelijk) en Recht.nl (www.recht.nl, commercieel maar onafhankelijk en gericht op juristen) de belangrijkste zijn2. Er bestaan andere initiatieven, zoals www.juridisch.com en juridische.pagina.nl (onderdeel van Startpagina.nl), maar deze sites richten zich op particulieren met juridische vragen of problemen, niet op juristen, waardoor zij voor de gemiddelde juridische professional inhoudelijk te mager zijn.

Juridische Internet Bibliotheek (JIB) JIB richt zich met name op de juridische academische wereld. Er zijn artikelen te vinden, naast een uitgebreide bibliotheek met links naar het internet. Recht.nl is, met ruim 50.000 bezoekers per maand, het grootste internetportaal in Nederland. De site heeft 7 onderdelen: -

agenda.recht.nl gids.recht.nl studenten.recht.nl vacatures.recht.nl vertalers.recht.nl

: : : : :

een vrijwel volledig overzicht van congressen en opleidingen een internetbibliotheek met rubrieken met links naar juridische bronnen een studentenpagina, met onder andere een overzicht van stages een uitgebreide (gratis) juridische vacaturebank een pagina waarmee u toegang heeft tot ruim 17.000 juridische vertalers.

Hiernaast kent de site twee onderdelen die bijna elkaars tegenpool zijn. Via de homepage (www.recht.nl) komt men op een pagina die algemeen juridisch nieuws en algemene bronnen ontsluit, maar dit ook doet voor een twaalftal rechtsgebieden. Zo vindt een arbeidsrechtjurist onder Arbeidsrecht & Sociale zekerheid het voor hem belangrijke nieuws en de voor hem belangrijke 2

Juriforum.nl wordt hier niet genoemd daar deze site uitsluitend een portaal naar diensten van uitgeverij Kluwer is en bovendien niet (geheel) gratis te raadplegen is. 5


bronnen (wetten, jurisprudentie, richtlijnen, etc.). Kortom een onderdeel waar (bepaalde) specialisten hun zoekactie naar juridische informatie het beste kunnen beginnen. De andere, zevende, rubriek is te bereiken onder rechtsbijstand.recht.nl. De naam maakt al duidelijk dat dit onderdeel van Recht.nl niet gericht is op juristen, maar op consumenten en organisaties op zoek naar rechtsbijstand, naar rechtshulp. Hier vindt u juridisch nieuws dat relevant is voor mensen en organisaties op zoek naar rechtshulp, en dus geen koppelingen naar juridische bronnen, maar vooral overzichten van organisaties (advocaten, bureaus voor rechtshulp, raden voor rechtsbijstand, etc.) waar men terecht kan als men om juridische hulp verlegen zit. Dit is als het ware de plek waar de jurist de consument ontmoet.

Recht.nl Al met al kan men dus via of op Recht.nl álles op juridisch gebied vinden: als Recht.nl het niet heeft bestaat het niet.

6


3. RECHTSBRONNEN OP HET INTERNET Op het gebied van wetten, jurisprudentie en verdragen bevat het internet, zeker als u bereid bent te betalen, al bijna alles. Heel veel rechtsbronnen worden vandaag de dag evenwel ook gratis aangeboden. Deze bronnen staan echter verspreid over het internet. Dit probleem wordt door portalen als JIB en Recht.nl opgelost. Zij verzamelen, selecteren en indexeren. Via deze portaalsites krijgt u alle gratis en betrouwbare juridische informatie in één klap op uw scherm. Onderstaande sites zijn dan ook alle makkelijk terug te vinden via Recht.nl. 3.1. WETTENSITES Verzamelplaatsen van wetten zijn de sites Recht4all, de WetWegWijzer en de rubriek ‘wetten’ die onder elk van de twaalf rechtsgebieden van Recht.nl te vinden is. Bovendien kunt u een volledig overzicht van wettensites vinden op http://gids.recht.nl/wetten3. De WetWegWijzer is een gezamenlijk initiatief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het NBLC, de landelijke organisatie van openbare bibliotheken, Recht4all is een particulier initiatief. Zowel Recht4all (http://www.recht4all.nl/wetten/wetten.htm) als de WetWegWijzer (de link http://www.wetwegwijzer.nl/owetenre.htm leidt direct naar de wettenverzameling) hebben wetten op alfabetische volgorde opgenomen en geven daarbij in eerste instantie niet aan wat de bron is. Deze systematiek is niet echt handig. In het geval van Recht4all wordt na een klik op een wet zichtbaar hoeveel versies beschikbaar zijn en wie de versies op het web hebben geplaatst. Het is vervolgens aan de bezoeker van de site om te bepalen welke hij zal bezoeken en welke hij dus het meest betrouwbaar acht.4 Een bezoeker van de WetWegWijzer krijgt een dergelijke service niet aangeboden. Hij kan de bron slechts raden door met de muis op de knop ‘site’ achter de naam van een wet te gaan staan, om vervolgens onderin de grijze adresbalk van de browser te kunnen zien wat het webadres is. Uit dit adres is veelal wel op te maken wat de bron is en kan men op dat moment de keuze maken al dan niet te klikken. Van zowel Recht4all als de WetWegWijzer kan niet gezegd worden dat ze goed worden onderhouden, want men stuit nogal eens op een ‘404 not found’. Hiernaast zijn beide sites eigenlijk overbodig geworden omdat Sdu onlangs alle Nederlandse wetten en AMBV's kosteloos beschikbaar heeft gesteld op internet. De uitgever heeft dit niet gedaan omdat zij net als de overheid vindt dat een ieder de wet moet kunnen kennen, maar omdat aan Sdu in juni 2001, na een openbare aanbesteding, de opdracht is verleend tot de bouw van een gratis toegankelijk wettenbestand. Dit product komt echter pas in het 3e kwartaal van 2002 op internet beschikbaar via de site Wetten.nl. De overheid heeft daarom met Sdu afgesproken vooruitlopend hierop de teksten van weten regelgeving met eenvoudige zoekmogelijkheden alvast aan het publiek beschikbaar te stellen. Een zoethoudertje, maar wel een hele aardige, want voor een ieder, dus ook voor praktijkjuristen, zijn de wetten nu dus gratis in te zien. Dit zou wel eens een grote concurrent van betaalde wettendiensten (zoals die van Kluwer en Sdu zelf) kunnen worden.

3

U vraagt zich wellicht af waarom de bekende site Wetten.nu hier niet genoemd wordt. De reden hiervoor is dat deze site failliet is en niet meer bestaat. 4 Hoewel vandaag de dag naar het schijnt zelfs meer vrouwen dan mannen online zijn, gebruiken we toch ‘hij’ waar het evengoed ‘zij’ kan zijn. 7


Wetten.nl Nadeel van de wettensite is dat men een gevonden wettekst niet kan toevoegen aan de favorieten in de browser; ‘deeplinken’ is onmogelijk. Elke keer dat men deze site bezoekt wordt namelijk een nieuwe sessie geopend tijdens welke niet-permanente adressen worden toegekend aan gevonden documenten. Het adres van de wettensite van Sdu is te bereiken via http://www.wetten.nl/. 3.2. JURISPRUDENTIESITES Jurisprudentie is in overvloed te vinden op internet en is veelal betrouwbaar. Een volledig overzicht van jurisprudentiesites treft u op Recht.nl aan onder http://gids.recht.nl/rechtspraak/, en onder de rubriek ‘jurisprudentie’ bij de twaalf rechtsgebieden. Vooral arresten van de Hoge Raad (HR) zijn, inclusief noten en commentaren, volop gratis beschikbaar. Kluwer gebruikte hiertoe tot voor kort is de site Jurisprudentie Online (www.jol.nl). Deze site bevatte zowel civiel- als strafrechtelijke uitspraken (met samenvattingen) van de Hoge Raad. Inmiddels is alle informatie van JOL overgeheveld naar de abonnementssite Juriforum.nl (het Kluwer-portaal), maar zijn de arresten nog wel gratis beschikbaar. Althans, u betaalt met uw persoonsgegevens, want registratie is verplicht alvorens de arresten op Juriforum ingezien kunnen worden. Het Juridisch Wetenschappelijk Bureau (www.jwb.nl) tracht het gras onder de voeten van JOL weg te maaien. Zij doen sinds maart 2000 exact hetzelfde als JOL: het leveren van (civiele) jurisprudentie van de Hoge Raad met samenvattingen en noten. Arresten van de Hoge Raad treft u ook aan op het gratis Rechtspraak.nl (www.rechtspraak.nl). De arresten van de HR vormen evenwel slechts een klein deel van het totaal aan uitspraken dat via deze site beschikbaar gesteld wordt, daar alle rechtbanken en hoven aangesloten zijn bij Rechtspraak.nl en via deze site hun (belangrijkste) uitspraken ontsluiten. Daarnaast bevat de site uitspraken van de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het Bedrijfsleven. Dit tezamen maakt van Rechtspraak.nl dé jurisprudentie-site bij uitstek. Helaas worden de arresten geleverd zonder enig commentaar of notenapparaat: what you see is what you get.

8


Rechtspraak.nl Het zoeken naar uitspraken in de zoekmachine van Rechtspraak.nl (http://www.rechtspraak.nl/uitspraak/show_searchadv.asp) is lastig. Het beste resultaat krijgt u indien u beschikt over het zogenaamde LJN-nummer5 van een uitspraak. Indien u het LJN-nummer niet heeft, rest zoeken op een combinatie van plaats, datum en rechtsgebied van uitspraak. Zoeken op een (vrij) trefwoord is ook mogelijk, maar is lastig, want welk trefwoord heeft nu juist die uitspraak die u zoekt als resultaat? Indien u naar een merkzaak zaak zoekt als die betreffende ‘chicken tonight’, dan valt dat wellicht nog mee, maar voor lang niet alle uitspraken zijn zulke onderscheidende woorden te voorhanden. 3.3. VERDRAGENSITES Naast wetten en jurisprudentie zijn veel voor ons land relevante verdragen eenvoudig en bijna altijd gratis te vinden op het internet. Veel internationale verdragen bevinden zich op sites van internationale organisaties die in het kader van hun activiteiten een band hebben met bepaalde verdragen. Indien u een bepaald verdrag zoekt raden wij u dan ook aan te gaan zoeken bij internationale organisaties die met het verdrag in kwestie te maken hebben; tien tegen één dat u het daar vindt. Deze sites zijn dan ook de beste plek voor een recente en correcte versie van een verdrag. Bij Recht.nl kunt u verdragen vinden onder de rubriek ‘verdragen’ van de rechtsgebieden en in de gids op het adres http://gids.recht.nl/verdragen/. Daarnaast kunt u voor heel veel verdragen (en voor internationaal recht in het algemeen) terecht bij het T.M.C. Asser-instituut (www.asser.nl). De homepage van de site van Asser kent een aantal specialisaties: International Commercial Arbitration, International Humanitarian Law, International Trade Law, Private International Law en Public International Law. Een klik op deze rubrieken geeft een overzicht van links naar door Asser beschikbaar gestelde documenten en geeft in alle gevallen ook een link ‘Selection of internet resources’. Deze link naar internet-bronnen brengt bezoekers bij vaak behoorlijk lange maar goed gesorteerde lijsten van verwijzingen naar internationale organisaties, verdragen, etc6.

5

‘LJN’ staat voor Landelijk Jurisprudentienummer. Rechtspraak.nl hanteert LJN-nummers ter identificatie van bij hen te vinden uitspraken. 6 Iets minder handig is dat de lijsten nogal lang zijn en men dus niet in een oogopslag de verdragen eruit pikt. 'Zoeken in deze pagina' (te vinden onder 'Bewerken' in uw taakbalk, of door CTRL-F in te toetsen) biedt in dat geval echter uitkomst. 9


Asser.nl Een andere zeer betrouwbare gratis Nederlandse bron voor verdragen is Overheid.nl. Een van de op die site aangeboden officiële publicaties is het Tractatenblad, het blad waarin door Nederland gesloten verdragen worden opgenomen. Over andere onderdelen deze site komen wij hieronder te spreken. Zijn gevonden verdragen correct en up-to-date? Dat valt niet altijd snel met zekerheid te zeggen. Temeer omdat de sites zelf daar lang niet altijd duidelijkheid over geven. Van organisaties als de VN mag men toch echter wel aannemen dat de verdragen die zij beschikbaar stellen correct zijn, net zoals wij dat van de verdragen in het Tractatenblad mogen verwachten.

10


4. OVERHEIDSSITES Naast genoemde sites voor rechtsbronnen dient Overheid.nl (www.overheid.nl/) vermeld te worden. Op deze site treft men in de afdeling Officiële Publicaties onder andere Kamerstukken van de Eerste en Tweede Kamer aan, Handelingen van de Eerste en Tweede Kamer, het Tractatenblad, het Staatsblad en de Staatscourant. In het Staatsblad gepubliceerde wetten zijn via deze weblocatie gratis voor een ieder toegankelijk in de officiële opmaak. Nadeel van de site is dat men een gevonden wettekst in het Staatsblad niet kan toevoegen aan de favorieten in de browser; ‘deeplinken’ is onmogelijk . Elke keer dat men deze site bezoekt wordt namelijk een nieuwe sessie geopend tijdens welke niet-permanente adressen worden toegekend aan gevonden documenten. Ander nadeel is dat in geval van wijziging van reeds lang bestaande wetgeving slechts deze veranderingen worden opgenomen en niet elke keer opnieuw de volledige wettekst, hoewel dit nadeel natuurlijk minder vervelend is nu Sdu de volledige recente wetteksten via een andere bovengenoemde webstek gratis openbaar maakt. Laatste nadeel betreft het feit dat de databank van Overheid.nl slechts terug gaat tot 1 januari 1995. Maar over het algemeen is via Overheid.nl uitstekende informatie te vinden, en wie weet hoe het best te zoeken, vindt zo ongeveer alles wat de overheid publiceert.

Zoeken bij Overheid.nl Net als bij Rechtspraak.nl is zoeken niet echter eenvoudig. Zo heeft het zoeken met uitsluitend een (vrij) trefwoord bijvoorbeeld weinig zin als u een kamerstuk wilt vinden, omdat dat het aantal hits vaak enorm groot is. Zoeken naar kamerstukken werkt het best als men beschikt over het nummer van het kamerstuk (‘publicatienummer’). U vinkt dan in de linker kolom ‘Kamerstukken Eerste en Tweede Kamer’ aan en in de rechter kolom het kamerstuknummer achter Publicatienummer. Nog makkelijker wordt het indien men ook het volgnummer weet. Als men dat namelijk ook invult krijgt men namelijk alleen maar het gevraagde document voorgeschoteld. Het volgnummer geeft u in de rechter kolom in het veld achter ‘Volgnummer kamerstuk’. Voor Tractaten- en Staatsblad werkt zoeken middels een vrij trefwoord wel aardig als gevolg van het feit dat het veel minder documenten zijn. Naast Overheid.nl bieden de websites van ministeries hoe langer hoe meer goede informatie. Meestal kunt u daar onder de betreffende ministeries vallende wetteksten vinden, naast nieuws en dossiers. Voor een overzicht van alle sites van ministeries en andere overheidssites in binnen- en buitenland kunt u terecht op http://gids.recht.nl/overheid.

11


5. EUROPESE UNIE Europees recht is met name te vinden op de officiële site van de Europese Unie (www.europa.eu.int) getiteld EUROPA, de Europese Uniie online. Op deze site is informatie over en zijn documenten en rapporten van het Europese Parlement, de Europese Commissie en andere Europese organen te vinden. Vooral handig is het kopje ‘Beleid’ op de homepage. Daarachter vindt u per beleidsterrein van de Unie een bijbehorend overzicht van organen, geldende richtlijnen, enzovoorts.

Eur-Lex Voor informatie betreffende juridische zaken, zoals richtlijnen, moet men naar Eur-Lex (www.europa.eu.int/eur-lex/nl/, of te bereiken door op het kopje ‘Officiële Documenten’ op de homepage van Europa.eu.int te klikken), het portaal voor het recht van de Europese Unie. Op deze onlangs vernieuwde site treft u verwijzingen aan naar het Publicatieblad van de Unie (waarvan edities van de laatste 3 maanden gratis toegankelijk zijn), Europese verdragen, wetgeving (in voorbereiding), jurisprudentie, parlementaire vragen en documenten van algemeen belang. Klikt u bijvoorbeeld op ‘Jurisprudentie’ dan wordt u verwezen naar de zoekmachine van het Europese Hof van Justitie (http://curia.eu.int). Die machine is niet echt best, behalve als men over zaaknummer en/of veel geduld beschikt. Eur-Lex zelf heeft een redelijk werkende zoekmachine, al geldt ook hier dat zoeken het best werkt als men de beschikking heeft over het nummer van de gezochte richtlijn. Zo’n nummer ziet er doorgaans als volgt uit: 98/44/EG. Het eerste getal is het jaar waarin de richtlijn voorgesteld werd, het tweede het feitelijke nummer. Bovenaan de zoekpagina van Eur-Lex (http://www.europa.eu.int/eurlex/nl/search/search_lif.html), onder ‘Zoeken op Documentnummer’ vult u bij ‘Jaar’ het volledige jaartal in (dus in bovenstaand voorbeeld ‘1998’) en onder ‘Nummer’ het feitelijke nummer van de richtlijn die u zoekt (in ons voorbeeld ‘44’). Dit alles leidt ertoe dat wij niets anders kunnen zeggen dan dat het vernieuwde EUR-Lex een uitstekend startpunt is voor Europees recht. Het enige dat nog ontbreekt is een goede gratis overzichtsite met Europese richtlijnen. Richtlijnen worden weliswaar in het Publicatieblad geplaatst, maar dat is zoals gezegd slechts voor een beperkte tijd kosteloos toegankelijk. Daarna verdwijnen veel richtlijnen uit beeld of krijgen ze in sommige gevallen een plek op een of meer sites van de directoraten-generaal. In de laatste situatie valt het meestal niet mee deze nog te vinden in het doolhof van EU-sites. Natuurlijk kunt u voor Europees Recht ook bij Recht.nl terecht: www.recht.nl/europa wijst u de weg. 12


6. BUITENLANDSE SITES Om bij betrouwbare sites voor informatie van of over buitenlandse rechtssystemen terecht te komen raden wij u aan te gaan zoeken via overheidssites van de landen in kwestie.

LLRX.com Een goed overzicht vindt u via: -

www.gksoft.com/govt/en/ guide.lp.findlaw.com/12international/countries/index.html www.llrx.com/resources4.htm#countryguides gids.recht.nl/rechtin/ (Recht in …) www.recht.nl/1615 (Overheid buitenland)

Om maar een paar voorbeelden te noemen.

13


7. ZOEKRESULTATEN & KWALITEITSBEOORDELING Het WWW biedt juridische professionals, onderzoekers, docenten en studenten veel en makkelijk te vinden informatie van over de hele wereld. Maar omdat er zo veel informatie beschikbaar is en omdat iedereen zelf vrijwel anoniem informatie kan publiceren op het internet is het noodzakelijk om verkregen informatie voortdurend te evalueren op herkomst, actualiteit, volledigheid en betrouwbaarheid. Hierin verschilt het internet dus van een reguliere bibliotheek, waar deze evaluatie van informatie door bibliothecarissen en vakreferenten is uitgevoerd. Indien u informatie tegenkomt waarvan u de betrouwbaarheid betwijfelt is er een aantal criteria op grond waarvan u die kunt inschatten. Te weten: I

II

III

IV V

VI

de auteur is waarschijnlijk de belangrijkste maatstaf. Indien de auteur een 'grote naam' is dan is de informatie hoogstwaarschijnlijk betrouwbaar. De kans is echter groot dat u de auteur van het stuk niet kent. In dat geval dient u te kijken naar de context van de informatie. Indien de site u is aangeraden door iemand waarvan u weet dat hij goede van slechte informatie kan onderscheiden of heeft u de website gevonden door een link uit een document waarvan u de waarde reeds heeft kunnen vaststellen dan is de site blijkbaar door anderen goedgekeurd. Ook komt het vaak voor dat auteurs een (kleine) biografie aan hun informatie koppelen, zodat u kunt bekijken waar de persoon in kwestie vandaan komt en hoeveel (of hoe weinig) afkortingen hij voor of achter zijn naam heeft staan. Al zijn buitenlandse titels moeilijk op waarde te schatten… Een ander onderdeel van de context van informatie is het instituut, de organisatie of instelling waaraan de auteur verbonden is. Informatie afkomstig van universiteiten en bekende of grote bedrijven kan vertrouwd worden. Vaak is op de pagina zelf zichtbaar welke organisatie verantwoordelijk is voor inhoud en onderhoud van de website, soms is het aan (de domeinnaam binnen) de URL te zien bij welk (type) instelling u zich bevindt. Dat maakt overigens de websites van de op uw vak- of onderwerpsgebied bekende en gewaardeerde organisaties tot goede startpunten van zoekacties: alle links die die sites bevatten kunnen immers tot betrouwbare bronnen gerekend worden. Aan de andere kant kan de instelling die voor de informatie verantwoordelijk is een bepaalde invalshoek of mening vertegenwoordigen die niet 'neutraal' is. Soms blijken op het eerste gezicht betrouwbare wetenschappelijke artikelen eigenlijk uitsluitend reclame te maken voor een bepaald product of een bepaalde dienst. Of blijkt een wetenschapper een betoog te houden dat door de rest van de wetenschappelijke wereld als 'kul' zou kunnen worden afgedaan. Of blijkt een auteur er een (zeer) eenzijdige (politieke?) mening op na te houden. Wordt er een betoog gehouden waarbij meningen of zienswijzen tegen elkaar afgezet worden of wordt één bepaalde zienswijze besproken? Hangt de auteur een algemeen geaccepteerde theorie aan of wijkt hij daarvan af? Zelf kritisch lezen is na eerste selectie van relevant en (op het oog) betrouwbaar materiaal noodzakelijker dan dat al is bij informatie uit papieren bibliotheken. Methode van onderzoek of informatie over totstandkoming van de informatie: bevat de site/het artikel/de informatie een literatuuropgave? Wat is de 'publicatiedatum' van de informatie? Publicatiedatum is voor elektronische informatie een rekbaar begrip, omdat informatie wanneer dan ook veranderd kan worden. Soms staat op een website een datum en een tekst 'Laatst bijgewerkt op', maar het is nooit zeker of deze datum niet automatisch wordt gegenereerd in plaats van op het moment dat de site echt wordt aangepast. Vaker wordt geen publicatiedatum genoemd op websites. In dat geval is het extra uitkijken. Op juridisch gebied maakt het misschien minder uit of informatie uit 1997 of uit 1999 komt, maar op informatiewetenschappelijk of medisch gebied of waar het gaat om statistieken kan dat veel uitmaken…. Kan via een e-mailadres contact gemaakt worden met de voor een website verantwoordelijke(n)? Aarzel niet een e-mail te sturen met vragen of opmerkingen. Als iemand daar wat op tegen zou hebben zou het e-mailadres niet vermeld worden.

14


8. CITEREN7 Als u de relevante informatie die u gevonden heeft en eventueel op betrouwbaarheid heeft beoordeeld rest de vraag hoe elektronische bronnen geciteerd kunnen/moeten worden. Er gelden hier geen officiële regels (zoals dat voor papieren publicaties ook niet het geval is), maar van belang is in ieder geval dat u noteert wat het internetadres is (ook wel de URL genaamd) van de sites die u wilt citeren en dat u probeert na te gaan van welke datum de geleverde informatie is. Wordt de datum van 'publicatie' niet vermeldt op de betreffende site dan volstaat het noteren van de datum waarop u de site bezocht/gelezen heeft. Het verwijzen naar elektronische bronnen brengt enkele specifieke problemen met zich mee. URL’s veranderen, pagina’s verdwijnen, informatie wordt geactualiseerd. Daarenboven zijn de publicatievormen op het internet technologisch turbulent: webpagina's gebruiken nu vaak andere technieken dan twee jaar geleden, en vermoedelijk ziet de webwereld er over twee jaar al weer anders uit. Dit heeft tot gevolg dat het verwijzen naar elektronische bronnen een hachelijke zaak is: onderzoek wijst uit dat zelfs slechts anderhalf jaar na dato slechts een paar procent van webpagina’s nog via dezelfde URL te bereiken is. En dat terwijl het verwijzen toch vooral tot doel heeft het voor lezers mogelijk te maken om een bron te achterhalen. Hoe kan men dit doel toch bereiken bij gebruik van een veranderlijk medium als het internet? 8.1. VUISTREGELS -

-

-

7

Wees terughoudend met verwijzen naar e-bronnen. Verwijs waar mogelijk (ook) naar de papieren publicatie van de bron. Verwijs waar mogelijk naar bestendige bronnen, zoals langlopende weblocaties (van bekende instellingen). Als verwijzen naar een individuele pagina niet kan, verwijs dan naar de hoofdpagina van een site, en geef aan hoe de lezer de desbetreffende bron vanaf daar (door verder te klikken) kan vinden. Controleer enkele dagen voor publicatie of de e-verwijzingen nog kloppen. Zo niet, pas dan de vermelding aan of verwijder de bronvermelding. Verwijs niet naar pagina's met een 'moeilijk' adres (bijvoorbeeld met meer dan vijftien karakters die niet als woorden zijn uit te spreken). Verwijs dan liever naar de hoofdpagina (zie hierboven). Verwijs niet naar pagina’s die u na een zoekopdracht heeft gevonden. Veel weblocaties geven namelijk na een zoekopdracht een adres dat niet het vaste adres van de pagina is, maar een tijdelijk adres. Daarbij is een dergelijk adres, indien permanent, veelal te ‘moeilijk’ (zie hierboven).Verwijs liever naar de hoofdpagina, met een indicatie hoe de lezer de desbetreffende bron vandaar kan vinden. Verwijs niet naar pagina’s die binnen een kader worden getoond. Veelal zijn adressen van dit soort pagina’s verborgen, en als ze al achterhaald kunnen worden, kan een verwijzing problemen geven doordat ze uit het verband (het kader) worden gehaald. Verwijs liever naar de hoofdpagina, met een indicatie hoe de lezer de desbetreffende bron vandaar kan vinden. Het komt nogal eens voor dat niet duidelijk is wie de auteur of redacteur van informatie op een webpagina is. In dat geval kan de naam van de organisatie worden genoemd op wiens weblocatie het document wordt gepubliceerd. Indien de webpagina een datum (of maand of jaar) vermeldt, noemt u deze. Vermeld daarbij 'bijgewerkt op' als dit op de pagina staat. Indien elke datering ontbreekt, noemt u de datum waarop u de pagina hebt ingezien. Noem zo mogelijk een elektronische vindplaats van een (niet algemeen bekende) juridische bron. Doe dit standaard bij buitenlandse wetgeving en rechtspraak. Tot slot, niet alle sites zijn gratis / openbaar. Hierdoor kan het mogelijk zijn dat lezers het bericht waarnaar wordt verwezen niet zelf kunnen inzien (behalve als een lezer over een password beschikt). In dat geval wordt citeren afgeraden.

Het onderdeel over citeren is eerder in een andere vorm gepubliceerd door dr. B.J. Koops en mr. L. van der Wees in het Nederlands Juristenblad, aflevering 2000/11, te lezen via www.lns.nl/lns/doc/e-citeren.html 15


8.2. STANDAARD VERWIJSMETHODEN Hieronder geven wij een standaard voor verwijzingen naar elektronische bronnen. Wij sluiten hierbij waar mogelijk aan op de Leidraad voor juridische auteurs8. We besteden specifieke aandacht aan rechtspraak op het internet, omdat er inmiddels enkele weblocaties bestaan die structureel uitspraken publiceren (zoals het bovengenoemde Jwb.nl en Rechtspraak.nl. Algemeen:

Auteur, organisatie / 'Titel' / bereikbaar via / Datum publicatie of laatste wijziging of datum van bezoek aan de site. Openbaar Ministerie, 'Over het OM', bereikbaar via , datum inzage 16 november 2000

Rechtspraak:

Rechtsprekende instantie / Datum uitspraak / bereikbaar via / Bron-, Zaak- of LJN-nummer (+ eventuele naam Zaak) / Datum inzage Rb. Den Haag 19 april 2000, Rechtspraak.nl, LJN-nummer AA6301, (Puttense moordzaak), bereikbaar via http://www.rechtspraak.nl/uitspraak/frameset.asp?ui_id=20112, datum inzage 16 november 2000

8

Leidraad voor Juridische Auteurs, Kluwer, 1998, te bereiken via www.kluwer.nl/leidraad/leidraad1998.html (gratis) 16


9. TENSLOTTE Hoewel wij enige alertheid adviseren met betrekking tot gevonden informatie en hoewel op internet nog niet álles te vinden is, zijn wij zeker positief over de vele nieuwe mogelijkheden die het internet biedt. In plaats van naar de bibliotheek te gaan kan men tegenwoordig vanuit huis of werk direct bronnen opzoeken, en daarbij heeft men de keus uit een ongekende veelheid aan (gratis) bronnen. Er lijkt vanuit de juridische beroepsgroep grote behoefte te bestaan aan steeds meer elektronische, via het internet beschikbare diensten. In een artikel in Mr.9 werd onlangs bijvoorbeeld voorspeld dat de meeste advocatenkantoren binnen tien jaar vrijwel papierloos zullen werken, evenals de rechtspraak. Dat dientengevolge de papieren jurisprudentie-uitgaven zullen verdwijnen en dat vrijwel alle juridische basisinformatie gratis via het internet beschikbaar zal zijn. Zeker is dat het internet leuker en leuker wordt voor juristen!

9

Maanen, Mr. G.E. van, Over Digitale Juristen, uit: Mr., Maandblad voor Juristen., Kluwer Deventer 12/2000 pp. 26/27 17


10. SITES OP EEN RIJ Wettensites www.wetten.nl www.recht4all.nl www.wetwegwijzer.nl gids.recht.nl/wetten www.recht.nl www.overheid.nl/op/

(Wet- en regelgeving, overheid/Sdu) (Recht4all) (WetWegWijzer) (Overzicht wettensites, Recht.nl) (Zie rubriek wetten bij rechtsgebieden) (Kamerstukken, Staatsbladen, etc.)

Jurisprudentie www.jwb.nl www.rechtspraak.nl gids.recht.nl/rechtspraak www.recht.nl

(Hoge Raad civiel) (Hoge Raad en lagere rechtspraak) (Overzicht jurisprudentiesites, Recht.nl) (Zie rubriek jurisprudentie bij rechtsgebieden)

Verdragen www.asser.nl www.recht.nl gids.recht.nl/verdragen www.overheid.nl/op/

(Asser Instituut) (Zie rubriek verdragen bij rechtsgebieden) (Overzicht verdragensites, Recht.nl) (Tractatenblad)

Overheid www.overheid.nl/op gids.recht.nl/overheid

(zoeken naar kamerstukken) (Overzicht overheidssites, Recht.nl)

Europa www.europa.eu.int www.europa.eu.int/eur-lex/nl curia.eu.int/nl/index.htm www.echr.coe.int www.recht.nl/europa

(Commissie & Parlement) (Eur-Lex) (Europees Hof van Justitie) (Europees Hof voor de Rechten van de Mens) (Europees recht op Recht.nl)

Buitenland www.gksoft.com/govt/en (Gunnar Anzinger) guide.lp.findlaw.com/12international/countries/ (Findlaw.com) www.llrx.com/resources4.htm#countryguides (LLRX.com) www.recht.nl/1615 (Overheid buitenland, Recht.nl) gids.recht.nl/rechtin/ (Buitenlandse juridische sites)

18

JURIDISCHE INTERNETGIDS 2002 JURIDISCHE INTERNETGIDS 2002

Recommend Documents