JURIDISCHE SEMANTIEK EEN BIJDRAGE TOT DE METHODOLOGIE VAN DE RECHTSVERGELIJKING, DE RECHTSVTNDING EN HET JURIDISCH VERTÄUEN
Ma,rjanne Termorshuizen-Arts
Inhoudsopgave Voorwoord
xi
Inleiding
1
Hoofdstuk I
Juridische (meta)lexicografie
/. Inleiding
9
1.1. 1.2.
9 9
Doelstelling Inrichting
II. Een juridisch woordenboek II. 1. Actieve en passieve woordenboeken Geen noodzaak voor actieve en passieve woordenboeken 11.2. Woordenboek en encyclopedie 11.3. Onomasiologie versus Semasiologie 11.4. Algemene en specialistische woordenboeken Het taaleigen van juridische taal 11.5. De informatie bij een lemma Dedefinitie 11.6. De context van juridische concepten II. 7. Cultuurgebonden naast niet-cultuurgebonden specialistische woordenboeken 11.8. Het juridisch woordenboek als bijzonder cultuurgebonden specialistisch woordenboek 11.8.1. Contrastering van concepten 11.8.2. Het in kaart brengen van twee monoh'nguale Systemen 11.8.3. Werelden van recht 11.8.4. Contrastering van rechtsterreinen 11.9. Rechtsvergelijking als de basis van de beschrijving van juridische concepten 11.9.1. De theorie van de rechtsvergelijking 11.9.2. De vergelijkbaarheid van concepten Het tertium comparationis of comparatief begrip 11.9.3. Een nieuwe toepassing van de conceptuele en de functionele methode II. 10. Algemene taal en rechtstaal II. 11. Juridisch vertalen II. 11.1. Autoritatieve en informatieve teksten II. 11.2. Functionele equivalentie
10 10 11 12 15 16 17 17 18 20 21 22 22 24 24 25 25 26 27 27 29 30 30 31 32
JURIDISCHE SEMANTIEK
II. 11.3.
Vertaalstrategieen: (bij de brontaal) blijven staan of (naar de doeltaal) springen Lexicale expansie of het compenseren van incongruentie bij vertalen II. 11.4. Contrasterende equivalentie en conceptuele analyse II. 11.5. De analogie van de rechtsvergelijking en het juridisch vertalen II.. 11.6. Tip voor de vertaalpraktijk II. 11.7. De vier talen van een bilinguaal juridisch woordenboek 11.12. De betekenis van juridische concepten II. 12.1. De betekenisbepalende rol van verwante juridische termen II. 12.2. De concretisering van juridische concepten De reconstruerende en de construerende taal van de juridisch lexicograaf Conclusie
Hoofdstuk II
34 36 38 40 41 42 42 43 45 48 50
Algemene semantiek
/. Inleiding
63
1.1. 1.2.
63 63
Doelstelling Inrichting
//. Semantiek
65
II. 1. Semantiek en de afbakening van concepten II.2. De semantische driehoek II. 3. De juridische semantische driehoek 11.4. Juridische definities 11.5. Semantische theorieen. Scherpe grenzen of vage grenzen? II. 6. De structurele semantiek 11.6.1. Hyponymie en hyperonymie 11.6.2. De doorwerking van de gedachtegang van de structurele methode in het recht 11.6.3. Het nut van de structurele methode voor de juridische semantiek II. 7. De cognitieve semantiek Prototype naast stereotype II. 7.1. De theorie van de cognitieve modellen H.7.2. De hierarchische structuur van concepten II.7.3. De hermeneutiek Ü.7.4. Metaforen in de psycholingui'stiek 11.7.5. Metaforen in de niet-linguistische semantiek 11.7.6. De gecombineerde methode II-.7.6.1. De Theorie-theorie
65 68 71 72 75 77 79 80 85 86 89 90 92 93 95 96 97 98
Inhoudsopgaue
11.7.7. 11.7.8.
11.7.6.2. Kerntermcategorisering 11.7.6.3. Kerntermcategorisering en het comparatief begrip van positie binnen het systeem Waarom werkt een verhaal of dieorie zo goed? Het verhaal en.het inferentiele model Het nut van de cognitief-semantische methode, van de theorie van de cognitieve modellen en van de gecombineerde methode voor de juridische semantiek De implicaties voor het rechtsvergelijkend semantisch model
101 105 108 111
113 114
Hoofdstuk III Juridische semantiek I. Inleiding
129
1.1. 1.2.
129 129
Doelstelling Inrichting
//. Dejuridische semantiek
130
II. 1. Rechtstheorie en semantiek 130 II.2. De juridische interpretatiemethoden 131 11.2.1. De grammaticale methode. Uitleg volgens de Wortlaut of letterlijke betekenis 132 11.2.1.1. De Wortlautgrens 134 11.2.1.2. Ontkrachtingen van de theorie van de Wortlautgrens: een mer ä boire 141 11.2.2. De historische methode 146 11.2.3. De systematische methode 150 Juridische interpretatie volgens de hermeneutische gedachtegang 152 11.2.4. De teleologische, objectieve of functionele methode 153 De objectieve en de subjectieve school 157 11.2.5. De Typusleer. Klassenbegrippen en typebegrippen 159 De structurerende rechtsleer 161 11.2.6. De speciale betekenis van de interpretatietheorieen voor het strafrecht 163 De verwevenheid van de grammaticale en de subjectieve interpretatiemethode 166 11.2.7. Deductie en inductie; civil law en common law: opnieuw de Container en het radiale model 168 Ü.2.8. Conclusie naar aanleiding van de juridische interpretatiemethoden en de rechtsleren 171 II.2.9. De principles and policies: een der missing links van de juridische semantische driehoek 173 De principles and policies in de rechtspraktijk 177
x
JURIDISCHE SEMANTIEK
Een illustratie van de toepassing der principles and policies alsmede van de structurerende rechtsleer 11.2.10. De analogie van rechtsvinding, rechtsvergelijking en juridische lexicografie 11.2.11. De verbinding van de juridische semantiek met de (psycho)linguistische semantiek Een convergerende beweging 11.2.12. Het gebruik van de comparatieve begrippen in de juridische semantiek 11.2.13. De implicaties voor de juridische semantische driehoek De nieuwe juridische semantische driehoek Conclusie van hoofdstuk II en hoofdstuk III Slotopmerkingen
Hoofdstuk FV
180 183 185
187 189 189 190 195
De vergelijking van rechtssystemen; Voorbeelden
I. Inleiding
219
1.1. 1.2.
219 219
Doelstelling Inrichting
//. Rechtsvergelijkende voorbeelden II. 1. 11.2. 11.3. 11.4. 11.5. 11.6.
Het belang van leerstukken De leerstukken in dit boek Model 1 Model 2 Model 3 Wijzen van juridisch vertalen Vertalen in de zin van Verstehen Leerstuk van de rechtsingang of van de dagvaarding in ruime zin Leerstuk van de verwijzing Leerstuk van de penyerahan perkara kepada hakim (aanbrengen van de zaak bij de rechter) Leerstuk van het legaliteitsbeginsel
Samenvatting Summary Zusammenfassung Treftvoordenregister Bibliograße Curriculum Vitae Bijlage; Kleurenkatem
220 220 222 223 224 226 227 229 231 247 259 268 309 313 317 321 325 344 345
