JULI 2008 1 5 E JA A R G A NG N U M ME R 4
CHINA
The rise of the East and the fall of the West
Bijzonder betrokken
INHOUDSOPGAVE | COLOFON
Colofon
Inhoudsopgave
Uitgever Financiële Studievereniging Amsterdam
VOOR WOORD FIDU CIE
P.
5
P.
6
P.
8
Alfred Prevoo, Voorzitter Financiële Studievereniging Amsterdam Hoofdredacteur Alfred Prevoo
CHINA A LS B ELEGGIN G: W ELK E A A N DELEN M OET J E HEB B EN ?
Druk
Albert J. Menkveld, Vrije Universiteit Amsterdam
Grafiplan Nederland B.V.
IN TERNATIONA A L BA N K IEREN : Vormgeving cover & DTP OCC-crossmedia www.occ-crossmedia.nl
Advertenties Fiducie verschijnt vier keer per jaar. Voor advertenties kan contact worden
DOET CHINA OOK M EE? Dirk Schoenmaker & Christiaan van Laecke, Vrije Universiteit Amsterdam
3
COM M U N IS M E EN CON CU RREN TIE: M EDEDIN GIN GS B ELEID IN CHINA
P. 1 4
Jarig van Sinderen & Astrid Severijnen
opgenomen met de Financiële Studievereniging Amsterdam.
CHINA RIS IN G
P. 1 9
Maria Brouwer, Universiteit van Amsterdam © 2008 FSA Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd kan voor de aanwezigheid van eventuele (druk)fouten en andersoortige
WAAROM DE CHINESE GROEI ZAL VASTLOPEN EN EUROPA IETS TE BIEDEN HEEFT
P. 24
Prof. Meine Pieter van Dijk, Erasmus Universiteit Amsterdam
onvolledigheden niet worden ingestaan en aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever in deze geen aansprakelijkheid.
GLOBA LIS ATION OF THE ECON OM Y VS. IDEN TIFICATION B Y M OTHER TON GU E
P. 3 0
Norbert Walter
Heb jij de juiste kwaliteiten voor Ernst & Young? Die jongen in het rood is Laurens Weers, accountant bij Ernst & Young. Bijzonder betrokken bij een tenniswedstrijd. Maar soms meer met de scheidsrechter die het spel controleert, dan met een spannende rally. In zijn controlerende functie bij Ernst & Young is hij ook altijd zeer betrokken en verliest hij het zakelijke spel geen minuut uit het oog. Van dat soort mensen zoeken wij er meer. Betrokken collega’s die het beste uit zichzelf willen halen. Heb jij ook bijzondere kwaliteiten? Kijk dan voor meer informatie op www.ey.nl/carriere.
www.ey.nl
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een
DOLLA R VERLIES T B IJ ZON DERE S TATU S
geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar
Wim Boonstra, Vrije Universiteit Amsterdam
gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder vooraf gaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
P. 3 5
VOORWOORD FIDUCIE
The rise of the East and the fall of the West Elementaire waarheden over de verschuiving van economische macht naar het oosten zijn bij u al bekend, echter de diepgang van de in deze Fiducie behandelde artikelen zullen naar ik hoop en meen wel degelijk een inhoudelijke bijdrage kunnen leveren aan de momenteel woedende discussie. Allereerst moet er gedefinieerd worden wat (economische) stijging en daling precies betekent, waarna kan worden gekeken naar de geografische specificatie omtrent het Oosten en het Westen. Dit zal leiden tot interessante verbanden die dan gelegd kunnen worden tussen oorzaken als blijvende bevolkingsgroei en stijgende ondernemerszin en opleidingsniveau en gevolgen als informatie-, grondstof- en machtsverschuiving. Concrete causale verbanden zijn zeer moeilijk te bepalen, echter correlaties zijn reeds gevonden, worden nog uitgebreid en de praktijk moet de gemaakte modellen bevestigen danwel ontkennen.
Echter, alles begint nog steeds met de theorie en hierbij wil ik graag mijn functie als hoofdredacteur van de Fiducie afsluiten en u veel plezier en kennis wensen bij het lezen van deze Fiducie.
Alfred Prevoo Voorzitter FSA 2007/2008
5
CHINA ALS BELEGGING: WELKE AANDELEN MOET JE HEBBEN?
Tekst: Albert J. Menkveld, Vrije Universiteit Amsterdam
Chinese beleggers betalen een hogere prijs voor aandelen in Chinese bedrijven dan buitenlandse beleggers. We tonen aan dat een belangrijke reden voor deze premie is dat ze betere informatie hebben over de kwaliteit van het bedrijf. Dit is verrassend omdat de buitenlandse belegger profiteert van hoogopgeleide en ervaren analisten. De wet verbiedt Chinese belegger weliswaar te handelen op de B-markt, maar ook het gebrek aan buitenlandse valuta weerhoudt haar ervan te kopen op de B-markt.
De wereldburger koopt en China fabriceert. Maar,
ik een zeer gedetailleerde dataset onderzocht waarin
aandeel te kopen en heeft dus minder over voor het
Informatie en A-aandeel premie
Chinese beleggers te zijn die beter geïnformeerd zijn.
als China een succesvol producent is, waarom belegt
alle financiële transacties opgenomen waren voor de
gemiddelde aandeel. In twee projecten toetsen we
In een tweede artikel gepubliceerd in de Journal
Een belangrijke reden is dat zij dicht bij het vuur zitten
de wereldburger dan zo weinig in China? Het kan.
periode 2001-2002. We vinden dat er minstens twee
deze gedachte en de resultaten wijzen uit dat dit
of Finance in 2008 vinden we dat de informatie
en dat is een voordeel in deze markt die beduidend
Sinds begin jaren negentig kan zij aandelen kopen
maal zoveel volume omgaat in de lokale A-markt.
inderdaad een van de verklaringen lijkt te zijn.
voorsprong een reden is voor de hogere koers van het
minder transparent is dan de Westerse markten.
A-aandeel. We bestuderen 74 aandelen en meten voor
Bedrijven publiceren weliswaar financiële berichten,
Shenzhen en Shanghai. De buitenlandse belegger
De A-aandelen zijn door de jaren heen ook fors
Analyse van de rendementen
al deze aandelen hoeveel A-markt beleggers handelen
maar controle op de gegevens is er niet of nauwelijks.
handelt echter fors minder in deze aandelen dan de
duurder geweest dan de B-aandelen. In onze data
In een eerste artikel gepubliceerd in de Journal of
op informatie. We relateren dit aan het koersverschil
lokale Chinese belegger.
periode kosten ze bijna vijf keer zoveel. Hieruit blijkt
Financial Markets in 2007 laten we zien dat er meer
tussen het A-aandeel en het B-aandeel. We vinden
Auteur
dat de markten ook echt gesegmenteerd zijn. Immers,
informatie zit in koersbewegingen in de A-markt dan
dat dit koersverschil---de A-markt premie---hoger is
Albert J. Menkveld (1971) is universitair hoofddocent
De aandelenmarkt in China is strikt gesegmenteerd.
als Chinese beleggers toegang zouden hebben tot de
in de B-markt. We analyseren rendementen over vijf
voor die aandelen waarin relatief veel geinformeerde
bij de vakgroep financiering op de Vrije Universiteit
Buitenlandse
zogenaamde
B-markt, dan zouden ze daar massaal kopen. De
minuten intervallen en vinden dat de B-rendementen
A-markt
zijn
Amsterdam. In 2007 won hij de Pierson medaille
B-aandelen en Chinese beleggers kopen A-aandelen.
prijsdruk zal er dan voor zorgen dat deze aandelen
vertraagd reageren op de A-rendementen. Dit duidt
deze beleggers bereid een hogere prijs te betalen
toegekend door de Koninklijke Vereniging voor
B-aandelen noteren in Amerikaanse of Hong
net zo duur worden als de A-aandelen. De wet
op een informatie voorsprong in de A-markt.
omdat ze minder risico lopen als gevolg van hun
de Staathuishoudkunde Staatshuishoudkunde. Hij
Kong dollars, A-aandelen in de lokale munt. Het
verbiedt de Chinese belegger weliswaar te handelen
Verdere analyse laat zien dat gemiddeld 80% van de
informatievoorsprong. Onze resultaten zijn verrassend
is research fellow op het Tinbergen Instituut en
is onmogelijk voor beide groepen het andere type
op de B-markt, maar ook het gebrek aan buitenlandse
koersrelevante informatie eerst wordt opgenomen
in de zin dat we vaak denken dat de internationale
lid van de wetenschappelijke raad van de Franse
aandelen te kopen. Dit is gelijk ook het enige
valuta weerhoudt haar ervan te kopen op de B-markt.
in A-aandelen en 20% eerst in de B-aandelen. Het
grootbanken een informatie voorsprong hebben. Zij
toezichthouder AMF. Meer informatie vindt u op
onderscheid tussen beide aandelen. Zij krijgen
De Chinese burger heeft simpelweg geen dollars en
lijkt er dus inderdaad op dat de gemiddelde lokale
beschikken immers over analisten met superieure
zijn webpagina: www.albertjmenkveld.org.
hetzelfde dividend uitgekeerd en hebben hetzelfde
kan er niet aankomen.
A-markt belegger beter is geïnformeerd dan de
scholing en ruimere ervaring. In het geval van China
B-markt waarin de internationale belegger handelt.
lijkt dit niet de doorslag te geven. Er blijken lokale
in Chinese bedrijven op de aandelenbeurzen in
beleggers
kopen
stemrecht. Dit laatste recht heeft overigens maar beperkte waarde omdat de Chinese overheid meer
Er bestaan vele redenen waarom de A-markt duurder
dan 50% van alle aandelen in haar bezit heeft.
is dan de B-markt. Wij kijken naar een informatie
beleggers
handelen. Kennelijk
reden. Wellicht weet de Chinese belegger beter wat Door de jaren heen is de lokale A-markt veel actiever
kwaliteitsbedrijven zijn en dus welke aandelen zij
Bovenstaand artikel is gebaseerd op twee artikelen die te vinden zijn op:
geweest dan de buitenlandse B-markt. Met Kalok
moet kopen. De buitenlandse belegger heeft een
www.albertjmenkveld.org/papers/chanmenkveldyang1.pdf
Chan (Hong Kong) en Zhishu Yang (Beijing) heb
informatie achterstand, loopt groter risico een slecht
www.albertjmenkveld.org/papers/chanmenkveldyang2.pdf
7
INTERNATIONAAL BANKIEREN: DOET CHINA OOK MEE?
Grafiek 1. Relatieve grootte bankensector t.o.v. de Verenigde Staten (VS = 1) ingehaald (O’Neill, 2003). Japan is een oude reus die in de jaren negentig stil heeft gelegen en nu langzaam weer lijkt op te krabbelen De bankensector in Japan heeft in de jaren negentig namelijk fors af moeten
Tekst: Dirk Schoenmaker en Christiaan van Laecke, Vrije Universiteit Amsterdam
SP
IT CH
schrijven op slechte leningen in de boeken naar aanleiding van het doorprikken van de activazeepbel.
In dit artikel positioneren we de Chinese bankensector in het internationale speelveld. Eerst analyseren we de onderliggende oorzaken van de groei van banken. Vervolgens bekijken we de trends in een aantal grote landen. Tot slot analyseren we de internationalisatie van banken. Hiervoor voeren we een empirische toets uit. Het blijkt dat handelsblokken, zoals de Europese Unie, een belangrijke rol spelen bij de internationale expansie. In Azië ontbreken dergelijke handelsblokken vooralsnog.
ZW NL
Dit proces ging samen met consolidatie in de sector.
FR VK
DU JP
Pas na 2000 begint het einde van dit proces in zicht
VS
te komen. De economische groei, evenals inflatie is echter zeer laag, en nominale rentes liggen dicht bij het nulpunt. Met andere woorden, voor financiële instellingen een minder gunstig klimaat om in het thuisland organisch te groeien. ZW
SP
NL IT
DU
CH
JP
FR
VK
VS
In het Westen wordt er voor een groot deel gegroeid 0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
1.2
(gemeten in activa) door middel van fusies en overnames, tevens stijgt de vraag naar complexe
Bron: IMF, Centrale Bank van China, Banque Nationale Suisse, eigen berekeningen. Toelichting: VS = Verenigde Staten; CH = China; JP = Japan; DU = Duitsland; FR = Frankrijk; IT = Italië; NL = Nederland; SP = Spanje; VK = Verenigd Koninkrijk; ZW = Zwitserland.
financiële producten. De investeerder stelt hogere eisen, en wil meer kunnen met zijn geld. Hier is voor gezorgd met tal van nieuwe producten en aanverwante
8
markten, met andere woorden, de financiële markt
Groei van banken
in een recessie en de Japanse banken bouwden hun
alleen geïnteresseerd zijn in de grootte van markten,
2001 nog een divers beeld zien, namelijk 2 ‘clubs’ van
grootte van de VS) nadert Japan (0,7 keer de VS) met
De kredietverlening van banken is de smeerolie van
internationale activiteiten af.
maar ook in de kracht van individuele banken in dat
landen met Frankrijk ertussen in, is het beeld in 2006
rasse schreden. De economische machtsverschuiving in
land, gebruiken we geconsolideerde cijfers. Dit houdt
behoorlijk door elkaar gegooid. Er zijn een aantal
Azië is ook in de bankensector te zien.
de economie. Als de economie expandeert dan groeit
wordt dieper.
In Europa zien we laatste jaren steeds meer fusies
de balans van banken mee. Als de economie krimpt
Waar kunnen wij bovenstaande ontwikkelingen van
in dat de buitenlandse activa van een in Nederland
opvallende verschuivingen te zien. De Europese
dan vermindert de vraag naar krediet. De huidige
internationale divestment het best plaatsen? Allereerst
gevestigde bank bij de Nederlandse markt worden
landen verdelen zich iets meer. Frankrijk en het VK
Landen trends
UniCredit - Hypovereinsbank, RBS/Fortis - ABN
onrust op de financiële markten gaat gepaard met
is het interessant om te bekijken hoe de bankenmarkt
geteld, bijvoorbeeld de Canadese business van ING.
schuiven samen de top 3 binnen, waar Duitsland
De onderliggende factoren van groei verschillen in
AMRO. De Interne Markt heeft ervoor gezorgd
een inkrimping van het bankwezen en vertraging
zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld. In de
De Verenigde Staten zijn de grafiek als indexatiepunt
flink terugvalt. De terugval van Duitsland en Japan
bovenstaand voorbeeld. In sommige landen zien we
dat het voor ondernemingen gemakkelijker werd om
van de economische groei. Wat is de impact van de
eerste acht jaar van het millennium zijn de financiële
genomen (VS = 1). In 2001 vinden we Frankrijk bij
hangt samen met de terugval van hun economie (zie
een sterke organische groei, bijvoorbeeld in Azië:
grensoverschrijdend zaken te doen. Dit heeft de kosten
huidige financiële onrust op de internationalisatie
activa van banken aanzienlijk gegroeid. Dit is een
0,5 terug, wat inhoudt dat de totale activa van banken
hieronder meer). Nederland, Italië en Spanje worden
China en India (laatstgenoemde is niet meegenomen
van grensoverschrijdend bankieren verlaagd. Daarnaast
strategie van banken. Geschiedenis leert dat in
wereldwijd verschijnsel, vanaf 2000 tot eind 2007
in Frankrijk de helft was van de Verenigde Staten.
relatief groter, en Zwitserland valt iets terug.
in bovenstaande steekproef ). Deze organische
is er op het gebied van kapitaalmarkten geprofiteerd
tijden van moeilijkheden banken, geneigd zijn om
zijn de totale bankenactiva namelijk meer dan
groei laat zich kenmerken door sterke groei van de
van de introductie van de euro. Het speelveld Europa
bestaande diversificatie, op het niveau van diensten
verdubbeld. De wereldwijde stijging is de som van
Bovenstaand plaatje is onderhevig aan wisselkoersef-
Japan, in 2001 nog 0,9 keer de grootte van de VS, vinden
minder ‘sophisticated’ financiële producten zoals
is wat dat betreft gelijker geworden.
of geografisch, teniet te doen, door dit van de hand te
alle afzonderlijke landen. Hoewel de meeste landen
fecten, wij corrigeren hier niet voor. We willen na-
we in 2006 terug op een relatieve grootte van een kleine
bankrekeningen. Meer mensen kunnen zich door
doen of af te bouwen.
een sterke groeiende bankensector hebben, bestaan er
melijk weten hoe het internationale veld eruit ziet op
0,7. Een verklaring hiervoor is te vinden in het feit dat
economische voorspoed veroorloven om geld sparen,
De Verenigde Staten zijn een ander verhaal. Hier
grote verschillen tussen bepaalde landen, met name de
een bepaald moment, waar de dynamiek zich bevindt
de totale activa van banken in Japan in vijf jaar niet of
of hebben als ondernemer een bankrekening nodig
heeft deregulering de laatste tien jaar een grote rol
grotere landen. Grafiek 1 biedt meer inzicht.
en of de macht verschuift. Dit is iets wat ook wordt
nauwelijks is veranderd. China, het andere Aziatische
om zaken te kunnen doen. Hier zien we dus dat de
gespeeld. Kijk naar de Gramm-Leach-Bliley Act
beïnvloed door de wisselkoers, de laatste wordt dus
land in de steekproef maakt echter een sterke groei door.
markt breder wordt, het aantal klanten stijgt.
van 1999. Deze nieuwe wet heeft barrières van de
meegenomen.
In vijf jaar verdubbelt het relatief in grootte. Wanneer
Een recente voorbeeld van een instelling die geografisch afbouwt is bijvoorbeeld Citigroup. Deze Amerikaanse bank is van plan zijn retail bank activiteiten in Duitsland
Om een vergelijking tussen landen makkelijker te
te verkopen. Hetzelfde patroon was zichtbaar voor de
maken kijken we naar relatieve grootte. Grafiek 1
Japanse banken in de jaren negentig van de vorige
illustreert de relatieve grootte van bankenactiva in
eeuw. De Japanse economie verkeerde 10 jaar lang
een land in de jaren 2001 en 2006. Omdat we niet
en overnames, in vrijwel elke lidstaat. Kijk naar
Glass-Steagall Act uit de jaren dertig weggenomen
we weten dat de totale activa van de VS-banken in deze
China is één van de BRIC’s. Dit zijn snel groeiende
die ervoor zorgden dat verschillende diensten zoals
In grafiek 1 valt op dat de relatieve verschillen tussen
vijf jaar met 60% zijn gestegen, is de groei van China
economieën (Brazilië, Rusland, India en China) die in
bankieren en verzekeren niet binnen één instelling
de acht landen kleiner zijn geworden. Waar we in
indrukwekkend, ruwweg 220%. China (0,6 keer de
2050 de ontwikkelde landen zouden hebben moeten
konden worden uitgeoefend. De nieuwe wet heeft
9
Grafiek 2. Internationalisatie van financiële instellingen op 3 continenten de deur opengezet voor de creatie van cross-sector instellingen in Amerika. Dus grote commerciële banken konden nu ook verzekeringen en investmentbanking gaan doen. Citigroup, ontstaan uit Citibank (bankieren) en Travelers (verzekeren), is hier een mooi voorbeeld van. Er heeft consolidatie plaatsgevonden zowel in schaal als in scope.
50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15%
Bovenstaande voorbeelden geven aan waarom financiële instellingen groeien, namelijk omdat de economie groeit. De grootte van een bank geeft dus op een bepaalde manier weer wat de welvaart is in
de regio en daarbuiten. Een voorbeeld hiervan is de Europese Unie. In Europa zien
zouden moeten concurreren. De CR5 zou een positief effect op internationalisatie
we een grotere focus over de landsgrenzen, en we zien dat de regionale component
moeten hebben. Domestic Credit geeft aan hoe diep de thuismarkt is, en hoezeer
een steeds belangrijkere rol inneemt. De vrijheden die financiële instellingen
financiële instellingen kunnen leunen op stabiel inkomen uit de thuismarkt, wat hen
binnen de Europese Unie hebben zijn groot. Maar niet alleen in Europa bestaan
in staat stelt om buitenlandse avonturen te financieren. We verwachten dat deze
er handelsverdragen. Zo hebben we NAFTA in Noord-Amerika, en verscheidene
variabele een positief effect heeft. De relatieve grootte van de effectenmarkten geeft
kleinere handelsverdragen verspreid over de rest van de wereld. Onlangs is er zelfs
aan hoe innovatief financiële instellingen zijn. Op internationaal niveau zouden ze
een nieuw handelsverdrag (UNASUR) gesloten door een aantal sterk groeiende
deze expertise kunnen benutten om succesvol te concurreren, ook van deze variabele
economieën in Zuid-Amerika. Handelsverdragen hebben onder meer als doel om
wordt verwacht dat hij een positief effect heeft.
handel tussen de landen binnen dit verdrag te bevorderen, en gezien het feit dat
10% 5% 0% 2000
2001
2002
2003
2004
2005
een land. In China zien we een sterke groei van de Amerika
-
Europa
finance business volgt (Grosse en Goldberg, 1991), kun je ervan uit kunnen gaan
Tot slot vormen EU en NAFTA dummy’s voor de handelsverdragen zoals
dat grensoverschrijdende activiteiten met enige vertraging ook stijgen. Of dit ook
uitgelegd in de tekst hierboven. Van beide wordt verwacht dat zij een positief effect
daadwerkelijk zo is kan empirisch worden getest. We gebruiken een ordinary least
hebben op internationalisatie. De verwachting is dus dat een bank in de Europese
squares regressie in de volgende vorm: ,17LW ;LWƣ=LWƤLW.
Unie of Noord-Amerika internationaler is dan een bank in Azië.
De afhankelijke variabele is INTi , de internationalisatie van bank i. De
Tabel 1. Resultaten van de regressie.
economie en de financiële sector. In bijvoorbeeld Japan zien we een niet groeiende economie en daarnaast
internationalisatie van banken proberen we te verklaren met de variabelen aan de
gesteld worden dat banken mee-ademen met de
rechterkant. X stelt hier de set van onafhankelijke variabelen voor, Z de dummy-
economie. Hoe is dit verband internationaal?
10
Grafiek 2. Internationalisatie van financiële instellingen op 3 continenten. Bron: Schoenmaker en Van Laecke (2006)
een niet groeiende bankensector. Samenvattend kan
De mate van internationalisatie in de Aziatische
groot exporteerder is, gaat dit niet om geavanceerde
variabelen en
landen valt tegen wanneer we dit afzetten tegen
diensten zoals financiële diensten, maar meer om
banken van de wereld (The Banker, World Top 1000 Banks, 2001-2006), afkomstig
de error-term. Onderdeel van deze regressie zijn de 60 grootste
Onafhankelijke variabelen
Verwacht Teken
Afhankelijke variabele Internationalisatie
GDP (log value)
-
-0.019*** (0.002)
GDP per capita (log value)
+
0.041*** (0.008)
Domestic Credit (/GDP)
+
0.040*** (0.005)
Stock Market Capitalization
+
0.092*** (0.024)
CR5
+
0.317*** (0.047)
EU
+
0.207*** (0.025)
NAFTA
+
-0.003 (0.024)
Internationalisatie trends
andere grote banken in de wereld. Industrial and
China en Japan zijn in meerdere opzichten interessante
Commercial Bank of China (ICBC) is in termen van
voorbeelden. Bijvoorbeeld wanneer we kijken naar
marktwaarde momenteel de grootste bank ter wereld
De vraag is of de Chinese banken de internationale
internationalisatie van banken. Internationalisatie is
(ongeveer 175 miljard EUR); hun business buiten
concurrentie aankunnen. De autoriteiten schermen
De set van onafhankelijke variabelen, zoals weergegeven in tabel 1, zijn GDP, GDP
hier gedefinieerd als het percentage van de activiteiten
China is echter nihil. HSBC, de twee na grootste
de binnenlandse markt af, terwijl de banken zelf niet
per capita, Stock Market Capitalisation, Domestic Credit, Concentration Ratio
in het buitenland. Literatuur wijst uit dat hoe groter
bank ter wereld in marktwaarde, is daarentegen wel
naar buiten trekken. De praktijk leert dat banken
(CR5). De verwachting, zoals aangegeven onder verwacht teken, is dat de varia-
de bank, hoe internationaler de business van de
internationaal actief. HSBC had zijn hoofdkantoor
vaak expanderen vanuit een stevige thuisbasis
belen een negatief danwel positief effect hebben op internationalisatie. De enige
bank (zie bijvoorbeeld Focarelli en Pozzolo, 2001, of
in Hong Kong, maar met de eenwording van China
(zie bijvoorbeeld Grosse and Goldberg, 1991, of
variabele met een negatieve verwachting is het bruto binnenlands product (GDP).
Schoenmaker en van Laecke, 2006). In zowel Japan
en Hong Kong heeft HSBC zijn hoofdkantoor naar
Focarelli en Pozzolo, 2005). Stevig in de zin van
Geargumenteerd wordt dat een bank met een grote binnenlands markt minder snel
als China is dit niet het geval. Grafiek 2 geeft de trend
Londen verplaatst. HSBC is wel nog zeer actief in
een concurrerende markt waar men moet vechten
buiten de landsgrenzen hoeft te kijken om te groeien. De mate van ontwikkeling
van internationalisatie in Europa, Amerika en Azië
Azië. China, of de Chinese banken, gaan niet of
om het hoofd boven water te houden. Voorbeelden
van een economie geeft aan hoe geavanceerd en efficiënt het financiële systeem
weer in de afgelopen zes jaar.
nauwelijks naar buiten, tevens laten de autoriteiten
hiervan zijn Spanje en Nederland. In deze landen
is, GDP per capita is een goede proxy voor ontwikkeling. De efficiëntie van het
maar mondjesmaat buitenlandse banken toe.
hebben de autoriteiten de banken markt vroegtijdig
financiële systeem geeft tevens aan hoe concurrerend, en succesvol, de financiële
R2
0.446
geliberaliseerd in de jaren tachtig (onder meer door
instellingen in dat land kunnen zijn op de internationale markt. We verwachten
Aantal observaties
348
een hogere mate van internationalisatie bij meer ontwikkelde economieën.
Aantal landen
15
Het niveau van 2000 is hierbij als basisjaar genomen.
industriële producten.
van drie continenten: Europa, Noord-Amerika en Azië. De periode, aangeduid met t, loopt van 2000 tot en met 2005.
Europa is het enige continent dat internationaler is
Is hier een verklaring voor te vinden? Zoals we al
het opheffen van het plafond op de kredietgroei).
geworden over deze periode. Opvallend genoeg is
eerder melden is de organische groei binnen China
De liberalisatie was een prikkel voor banken om
Europa ook het continent met het hoogste niveau
een grote motor van groei voor de Chinese banken.
te innoveren: nieuwe winstgevende activiteiten
De drie variabelen Stock Market Capitalisation, Domestic Credit en Concentration
van internationalisatie, namelijk 47% in 2005. Azië
Een verklaring is dat de Chinese banken niet naar
ontplooien en/of kosten reduceren.
Ratio (CR5) zijn karakteristieken van de financiële sector. De laatste van de drie, de
snijdt flink in de internationale business, van 21% in
het buitenland hoeven, juist omdat de economie
2000 naar 14% in 2005, en blijft het laagste niveau
zo hard groeit en dit veel geld oplevert. Een andere
Handelsblokken
thuismarkt (marktaandeel van de grootste 5 banken). Een hoge concentratie betekent
van de drie aanhouden. Amerika geeft weinig toe op
verklaring zou kunnen zijn dat ze internationaal met
Wereldwijd zien we een wisselend beeld met betrekking
dat er weinig ruimte over is om in de thuismarkt te groeien en naar buiten moeten.
internationale activiteiten van 2000-2005, en daalt
andere concurrenten te maken krijgen, die een veel
tot internationalisatie. Binnen de internationalisatie is
En tevens dat de grote banken efficiënter zaken hebben gedaan dan historische
enigszins: van 23% in 2000, naar 22% in 2005.
langere trackrecord hebben. Dus alhoewel China een
er nog een onderscheid te maken tussen activiteiten in
concurrenten. Verwacht wordt dat deze banken op internationaal niveau ook succesvol
concentratie ratio zegt iets over de marktmacht van de financiële instellingen in de
(/GDP)
Bronnen: OECD voor GDP en GDP per capita, IMF voor Domestic Credit, IFSE voor Stock Market Capitalization en Centrale Bank statistieken voor CR5. Toelichting: Resultaten voor internationalisatie. De data betreffen de periode van 2000 tot 2005. De waarden tussen haakjes zijn de standaard fouten. *, **, *** geven de significantie op 10%, 5% and 1%, respectievelijk. Om te controleren voor heteroscedasticiteit een White-adjusted covariance matrix is toegepast in de gerapporteerde resultaten. Bron: Schoenmaker en Van Laecke (2008
11
China, of de Chinese banken, gaan niet of nauwelijks naar buiten, tevens laten de autoriteiten maar mondjesmaat buitenlandse banken toe.
Wat valt er op? De resultaten in de bovenstaande
Amerika is een verklaring te vinden in deregulering.
de regio. Met andere woorden, een kleine economie
tabel geven aan dat de hypothesen, op één na, in deze
Hetzelfde jaar dat NAFTA werd gevormd werden
omringd door reuzen, zal relatief meer bankieren in
steekproef niet worden verworpen. De variabelen
voor financiële instellingen barrières weggenomen
de regio. Hier moet worden opgemerkt dat China zich
voor de grootte en ontwikkeling van de economie zijn
die staat-overschrijdend dienst verlenen onmogelijk
in 2006 bij de Wereld Handelsorganisatie (WTO)
significant en het teken is als verwacht, respectievelijk
maakte. De Amerikaanse banken stonden destijds
heeft aangesloten, hierna heeft de groei in de regio
negatief en positief. De drie variabelen die de financiële
voor een keuze, of de regio in, of de Verenigde Staten
zich ook sterker ontwikkeld. Een geleidelijke opening
sector karakteriseren zijn tevens alle significant en
veroveren. Wanneer we een VS-dummy (om het effect
van markten voor financiële diensten moet uitwijzen of
positief. Dit betekent dat financiële instellingen die in
van deze deregulering te meten) toevoegen aan de
ook in Azië sterke regionale banken zullen ontstaan.
het thuisland in staat zijn efficiënt en effectief te operen
regressie blijkt dat deze een negatief effect heeft op
internationaal actiever zijn dan banken uit landen waar
internationalisatie. Op hetzelfde moment wordt de
Conclusie
dit niet het geval is.
NAFTA-dummy significant en positief, doch met een
In deze bankenanalyse valt op dat de Europese, en in
kleinere waarde dan de EU-dummy. De VS banken
mindere mate Amerikaanse, banken internationaal
Het doel van de regressie is om de invloed van
gaan dus nationaal, terwijl de Canadese banken wel
actief zijn. De mate van internationalisatie van
de handelsverdragen te toetsen. Hier vinden we
profiteren van het NAFTA verdrag.
Aziatische banken is erg laag. Japanse banken
interessante uitkomsten. De EU-dummy is positief en
12
zijn na de zware recessie in de jaren negentig van
significant. Zoals verwacht zijn banken in lidstaten die
Voor Azië ligt een verklaring zoals deregulering echter
het internationale toneel verdwenen, terwijl de
lid zijn van de Europese Unie internationaal actiever.
minder voor de hand. Het culturele aspect zou een rol
Chinese banken zich internationaal nog niet hebben
Dit onderstreept het belang van handel in de EU. De
kunnen spelen. Japan en China zijn veruit de grootste
gemeld. Verder schermen de Chinese autoriteiten
dummy voor NAFTA daarentegen, is niet significant.
economieën in Azië, maar liggen qua cultuur ver
de binnenlandse bankenmarkt nog af. Dat is niet
Data geven aan dat de banken in de Verenigde Staten
uit elkaar. Toch, Japan is de grootste handelspartner
verstandig. De Chinese industrie heeft bewezen de
en Canada (beide aanwezig in de steekproef ) minder
van China, tevens zijn de economieën redelijk
internationale concurrentie meer dan aan te kunnen.
internationaal zijn geworden de afgelopen jaren.
complementair en binnen een paar jaar vermoedelijk
Voor de Chinese banken weten we dat nog niet.
Dit is niet in lijn met de hypothese, namelijk dat
gelijk in grootte.
Auteurs
handelsverdragen financiële instellingen over de grens zouden moeten trekken. Azië, met geen handelsverdrag
Gezien de grote potentie zou je meer regionale
Dirk Schoenmaker is hoogleraar Finance, Banking
van grote importantie, kent een zeer laag niveau van
dienstverlening verwachten. Relatieve potentiële
& Insurance aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
grensoverschrijdende financiële diensten in de regio.
handel in de regio (gemeten als gecombineerd
Christiaan van Laecke is beleidsmedewerker bij de
Wat verklaart de lage regionale grensoverschrijdende
GDP van alle landen in die regio) is namelijk een
directie Financiële Markten van het Ministerie van
dienstverlening in Noord-Amerika en Azië? In Noord-
determinant van internationalisatie van banken in
Financiën en oud-student van de VU.
Referenties Focarelli, Dario and Alberto Pozzolo (2001), “The Patterns of Cross-border Bank Mergers and Shareholdings in OECD Countries”, Journal of Banking & Finance 25, 2305-2337. Focarelli, Dario and Alberto Pozzolo (2005), “Where Do Banks Expand Abroad? An Empirical Analysis”, The Journal of Business 78, 2435–2464. Grosse, R. and L. G. Goldberg (1991), “Foreign bank activity in the United States: An analysis by country of origin.”, Journal of Banking & Finance 15, 1092–1112. O’Neill, Jim (2003), “Dreaming with BRICs”, Global Economics Paper no. 134, Goldman Sachs. Schoenmaker, Dirk and Christiaan van Laecke (2006), “Current State of Cross-Border Banking”, FMG Special Paper no. 168, London: London School of Economics. Schoenmaker, Dirk and Christiaan van Laecke (2008), “Determinants of International Banking: Evidence from the World’s Largest Banks”, Working Paper, Vrije Universiteit Amsterdam.
COMMUNISME EN CONCURRENTIE: MEDEDINGINGSBELEID IN CHINA 2004). Het land maakt op dit moment een periode
mensen beperkt worden in hun keuzevrijheid is in
boetes (geregeld in Hoofdstuk 7) is namelijk niet
van enorme economische groei door, al sinds 1980
strijd met het beginsel van vrije marktwerking.
gespecificeerd. Er worden maximale boetes genoemd,
is de gemiddelde jaarlijkse groei ongeveer 9%. De
Tekst: Jarig van Sinderen en Astrid Severijnen1, Nederlandse Mededingingsautoriteit
In augustus 2008 zal de aandacht vanuit de hele wereld gericht zijn op China: gedurende drie weken zullen in de Chinese hoofdstad Peking de Olympische Zomerspelen plaatsvinden. Volledig ten onrechte zal er naar alle waarschijnlijkheid weinig aandacht zijn voor een belangrijke economische gebeurtenis in China die maand: de introductie van de eerste echte Chinese mededingingswet: de AntiMonopoly Law (AML). In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, is deze wet niet alleen een anti-monopolie wet, maar voorziet deze wet ook in regels ten aanzien van onder meer fusies en misbruik van een economische machtspositie. Op het specifieke karakter van de AML gaan we later in.
maar het is onduidelijk hoe hoog de boetes bij een
dan verdubbeld. Sinds haar toetreding tot de WTO is
Vergelijking inhoud AML en EU-Verdrag
China de derde grootste exporteur ter wereld.
Hoofdstuk 2 van de AML is grotendeels in
Dit maakt de wet minder krachtig. Tenslotte vallen
overeenstemming met artikel 81 EG. Horizontale
de zogenaamde ‘strategische sectoren’, sectoren die
De eerste mededingingswet in China is van kracht
afspraken (kartelafspraken) zijn niet toegestaan. De
zich bezig houden met nationale veiligheid, nationale
gegaan in 1993. Deze Anti-Unfair Competition Law
AML bevat, evenals het EG-verdrag, niet-uitputtende
economie en exclusieve nationale operaties, niet onder
(AUCL) fungeerde als basis voor de AML en bevatte
lijsten van voorbeelden van horizontale afspraken die
de wet. De meeste bedrijven in deze industrieën
een aantal bepalingen die in een mededingingswet
niet zijn toegestaan. Ook zijn verticale afspraken over
zijn echter staatsbedrijven. Op grond van de AML
thuishoren, zoals verboden op koppelverkoop en
minimum doorverkoopprijzen niet toegestaan. In lijn
staan deze bedrijven echter wel onder toezicht de
op prijsafspraken. Maar het bereik van deze wet
met artikel 81 lid 3 EG wordt er in de AML een
Chinese overheid, want ze mogen de belangen van
was breder: de AUCL functioneerde meer als een
aantal uitzonderingen genoemd. De belangrijkste
consumenten niet schaden.
algemene wet ter bescherming van consumenten.
is dat samenwerking op het gebied van R&D wel
De AUCL bevatte bijvoorbeeld artikelen over
is toegestaan. Noodzakelijke voorwaarde voor deze
Staatsbedrijven
onder meer omkoping en overmatig adverteren.
uitzondering is dat de concurrentie op de relevante
Het primaire doel van de AML is het stimuleren van
Er bestond nog wel een aantal andere wetten,
markt niet wezenlijk wordt beperkt, dat de consument
concurrentie. In 1990 werd nog in praktisch elke sector
regelingen en regels met betrekking tot bescherming
voordeel heeft van de afspraak en dat er geen
de markt gecontroleerd door een staatsbedrijf. Vanaf dat
van concurrentie, maar deze waren sterk verdeeld
andere manier is om dit doel te bereiken. Ook voor
moment begon de overheid met de introductie van ad
en onsamenhangend en hadden bovendien vaak
Hoofdstuk 3 van de AML geldt dat deze in lijn is met
hoc maatregelen om meer concurrentie te introduceren.
een vergelijkbare of vage strekking. Hierdoor was
de EU-regelgeving op het gebied van misbruik van
Ze splitste staatsbedrijven met een monopoliepositie
handhaving van mededinging moeilijk. Vanaf 1994
een economische machtspositie. Voor alle misbruiken
op, met de bedoeling de nieuwe ondernemingen die
gingen er daarom stemmen op voor een uniforme en
geldt dat deze strafbaar zijn op het moment dat er
hieruit ontstonden met elkaar te laten concurreren.
krachtige mededingingswet. Deze wet is er gekomen
geen ‘redelijke rechtvaardiging’ voor bestaat. Het is
Dit gebeurde onder meer in de telecomindustrie. Dit
in de vorm van de AML.
aan de bevoegde mededingingsautoriteit om dit in te
leverde echter nauwelijks extra concurrentie op, omdat
vullen. De regels ten aanzien van fusies en overnames
deze bedrijven de markt vaak onderling verdeelden
handel tussen de EU en China is sinds 2000 meer
2
specifieke overtredingen zullen zijn. Ook worden er vele uitzonderingen genoemd voor het ‘publiek belang’.
De eerste vraag die opkomt bij een dergelijke
bezig houden met de vraag hoe de AML en de
ontwikkeling is hoe een land dat officieel nog steeds
mededingingswetgeving in de Europese Unie (EU)
De AML is geïnspireerd op de mededingingsregels
zijn vastgelegd in Hoofdstuk 4. Evenals in de EU
en afspraken niet op elkaars deel van de markt actief
communistisch is een mededingingswet kan invoeren.
zich tot elkaar verhouden. Het is namelijk de EU
in het EG-Verdrag.3 Het doel van AML is het
moeten fusies boven bepaalde drempelwaarden
te worden. Daarnaast wil de overheid haar grip op de
Immers in een communistisch systeem heeft de
geweest die de samenwerking met China op het punt
voorkomen en het verbieden van monopolistisch
worden gemeld bij de mededingingsautoriteit.
’strategische sectoren’ niet verliezen. In 2006 heeft de
overheid per definitie veel invloed op het functioneren
van de mededinging heeft aangezwengeld. De EU
gedrag,het beschermen van eerlijke marktconcurrentie,
De voorgenomen fusie kan vervolgens slechts
overheid aangegeven dat zij wil dat staatsbedrijven de
van een economie en zeggenschap over belangrijke
heeft ook belang bij een goed mededingingsbeleid
het bevorderen van de efficiency van economische
plaatsvinden als deze wordt goedgekeurd door de
absolute controle in deze sectoren hebben.4 In andere
onderdelen van het productieapparaat: kortom de staat
in China.
processen, het waarborgen van de belangen van
autoriteit. Op het moment dat de concurrentie door
belangrijke industrieën wil zij dat staatsbedrijven enigszins sterke invloed hebben.5
is zelf de grootste spelbreker. Een van de principes
consumenten en van het publieke belang en het
de fusie zou worden beperkt of zou verdwijnen, kan
van socialisme is dat iedereen gelijk is en derhalve
Mededinging in China en EU
stimuleren van een gezonde ontwikkeling van de
de autoriteit een fusie tegenhouden of toestaan onder
ook min of meer een gelijk consumptiepatroon zal
In 1978 hebben de eerste economische hervormingen
socialistisch markteconomie. Kern van het Europese
bepaalde voorwaarden.
hebben. Marktwerking daarentegen gaat er nu juist
in China plaatsgevonden. Vanaf dat moment heeft
mededingingsbeleid is het bereiken van economische
vanuit dat mensen verschillende behoeftes hebben
China zich meer en meer ontwikkeld van een
efficiëntie en het veiligstellen van concurrentie op de
De AML onderscheid zich op een aantal punten
manier waarop staatsbedrijven functioneren is namelijk
en dat zij die behoeftes via het laten werken van de
centraal geleide economie naar een markteconomie.
Europese interne markt (Europese Commissie, 2000).
belangrijke van het EG-Verdrag. Ten eerste
vergelijkbaar met de manier waarop kartels functioneren.
markten kunnen optimaliseren. Vandaar dat we in
Illustratief hiervoor is dat staatsbedrijven in 1991
(Prijs)discriminatie tussen lidstaten is derhalve niet
bevat de AML een apart hoofdstuk (Hoofdstuk
‘A universal cartel, that is a rationally regulated society’
dit artikel zullen ingaan op de vraag wat het effect
nog ruim tweederde van de industriële productie
toegestaan. In Europa gaat het om “fair competition”.
5) over het verbod op bestuurlijke monopolies,
(Mestmacker, 1980). Aan de andere kant is het niet
is van de Chinese staatsbedrijven, Industrial policies
voor haar rekening namen, terwijl dit in 2002 nog
Dat is wat de EU ook van China verwacht. Daarin
waarin de anticompetitieve effecten van misbruik
per definitie waar dat staatscontrole van sectoren niet
en bestuurlijke monopolies in relatie tot de werking
maar 40% was. Ook is het aantal staatsbedrijven
past geen staatsteun en ook geen onderdrukking van
van overheidsmacht centraal staan. Ten tweede
samengaat met concurrentie. Om staatscontrole over
en effectiviteit van de AML. Ook zullen we ons
in deze periode sterk gedaald (Kanamori en Zhao,
mensenrechten. Immers iedere staatsvorm waarin
is de boeteclausule onduidelijk. De hoogte van
een sector te hebben, is het niet noodzakelijk dat er in
Vanuit economisch oogpunt is absolute controle in bepaalde sectoren door staatsbedrijven niet wenselijk. De
15
die sectoren sprake is van een monopolist. Er kunnen
Vanaf halverwege jaren ’90 werd marktwerking
lange termijn economische ontwikkeling. In dit kader
Overige factoren
maar ook van het industriebeleid, handelsbeleid en
voorwaarden waaraan moet zijn voldaan, wil de AML
ook meerdere staatsbedrijven met elkaar concurreren
echter niet meer gezien als aanvullend aan centrale
wordt ook wel gesproken van China Inc.: politiek en
In Hoofdstuk 6 van de AML wordt geregeld dat er
buitenlandbeleid. Op deze manier is de AML slechts
ook in de praktijk resultaten kunnen boeken.
in een sector. Bovendien mogen staatsbedrijven op
planning, maar was het doel van het overheid het
het bedrijfleven vormen één geïntegreerde organisatie.
een mededingingsautoriteit zal worden ingesteld. Op
een kleine schakel in een groot geheel.
grond van de AML de belangen van consumenten
creëren van een socialistisch markteconomie. Vanaf
Tot nu toe heeft dit beleid van de Chinese overheid
dit moment is er nog geen mededingingsautoriteit
niet schaden. Als derhalve de AML naar behoren
deze tijd is het beleid derhalve tweeledig: aan de
positieve netto-effecten voor de economie en voor
aangewezen die verantwoordelijk zal zijn voor de
In principe is dit niet uniek. Ook in de EU is het
sterke en onafhankelijke mededingingsautoriteit
wordt gehandhaafd, hoeven staatsmonopolies niet op
ene kant stimuleert de overheid concurrentie in
haar internationale concurrentiepositie gecreëerd. Nu
handhaving van de wet. Vanwege de verscheidenheid
mededingingsbeleid één van de beleidsinstrumenten:
komt. Voortvarende handhaving en de preventieve
voorhand schadelijk te zijn op korte termijn. Op lange
monopolistische industrieën, maar aan de andere kant
China meer en meer een markteconomie wordt, moet
aan wetten, regelingen en regels die bestaan op het
de mededingingswet is een onderdeel van een totaal
werking die daarvan uitgaat is noodzakelijk om te
termijn lijkt het privatiseren van deze staatsbedrijven
probeert de overheid staatsbedrijven die het moeilijk
het haar beleid aanpassen (Taube, 2005). De nieuwe
gebied van mededinging, zijn er op dit moment drie
pallet van beleidsopties. Er is een Europees innova-
voorkomen dat de staatsbedrijven, die ‘strategische
de meeste logische oplossing, net zoals dit in andere
hebben te beschermen. Marktwerking wordt meer en
mededingingswet is daarvan hopelijk een voorbode.
mededingingsautoriteiten actief. De Chinese overheid
tiebeleid, een Europees industriebeleid en Europees
sectoren’ controleren, de belangen van consumenten
voormalige communistische landen is gebeurd.
meer gezien als een goed alternatief om economische
kan ofwel een van deze instanties aanwijzen ofwel een
handelsbeleid etcetera. Wel het mededingingsbeleid
zullen schaden. Ook is dit de enige manier om de
Bestuurlijke monopolies
nieuwe mededingautoriteit creëren voor de handhaving
steeds meer in het middelpunt van de interne markt
hoeveelheid bestuurlijke monopolies terug te dringen.
In China bestaan veel zogenoemde ‘bestuurlijke
van de nieuwe wet. Daarnaast is het belangrijk te
komen te staan. Dat was ook in de EU aanvanke-
Daarnaast moet de betrokkenheid van de Chinese
problemen te overwinnen.
Industrial policies
16
Ten eerste is het van zeer groot belang dat er een
De Chinese overheid neemt geen genoegen met
Industrial policies spelen een belangrijke rol in
monopolies’. Deze ontstaan door betrokkenheid van
beseffen dat de AML een belangrijke stap is voor China
lijk niet het geval. Volgens Damien Neven, Chief
overheid, zowel op centraal als op lokaal niveau,
het feit dat de strategische sectoren in handen
China. Het doel ervan is het stimuleren van grote
lokale overheden bij grote lokale ondernemingen.
in de richting van een volwaardige markteconomie,
Economist van de DG Competition, zijn de impact
afnemen: China Inc. moet worden opgesplitst.
zijn van staatsbedrijven, maar bemoeit zich ook
staatsbedrijven, zodat deze ondernemingen economies
Doel hiervan is korte termijn winst. Omdat er
maar haar invloed mag niet worden overschat. Een
en de uiteindelijke uitstraling van juist deze mededin-
Tenslotte moet China een balans zien te vinden
actief met deze sectoren. In China wordt industrial
of scale kunnen bereiken en zowel op de internationale
op macroniveau geen instituties bestaan die de
voorbeeld. China is voor haar groei afhankelijk van
gingsregels, die bij het oprichten van de EU door vele
tussen haar mededingingsbeleid en haar beleid
policies namelijk gezien als remedie tegen falende
als op de binnenlandse markt kunnen concurreren met
marktwerking beschermen, kunnen lokale overheden
export, ze houdt haar interne markt grotendeels dicht.
politici een beetje gedachteloos werden aanvaard, van
op andere gebieden. Het zal nog wel even duren
marktwerking. Dit betekent dat het gebruikelijk is
multinationals. In 1991 en 1997 heeft de State Counsel
op die manier bestuurlijke monopolies creëren. Ten
Derhalve is toetreding tot de Chinese markt door
cruciaal belang gebleken bij de verdere doorontwikke-
voordat de Chinese economie zal functioneren als
tekorten of overschotten op de markt te bestrijden
bijvoorbeeld een ‘nationaal team’ samengesteld van
eerste door het instellen van overheidsregels waardoor
buitenlandse ondernemingen moeilijk, dit is bijna
ling van de EU tot een echte interne markt. Dit zou
een volwaardige markteconomie. Staatsbedrijven en
met ‘juiste’ industrial policies. Dit geldt ook voor
120 grote ondernemingen, met name uit ’strategische
concurrentie wordt beperkt in een bepaalde sector,
alleen maar mogelijk door een overname of door een
op den duur ook voor China kunnen gelden.
overheidsbemoeienis met het bedrijfsleven zullen
‘overmatige’ concurrentie (concurrentie die leidde tot
sectoren’ die een speciale behandeling krijgen van de
of van overheidsregels die leiden tot anticompetitief
joint-venture aan te gaan. Daarnaast is de verwachting
prijsoorlogen of tot een groot aantal verlieslijdende
overheid. Om hun concurrentiepositie te verbeteren
gedrag. Ten tweede door consumenten te verplichten
dat de nieuwe mededingingsautoriteit zich als eerste
Conclusie
gaat. Uitdaging voor China is desalniettemin om
bedrijven). China heeft dan ook een lange
krijgen deze bedrijven van de overheid onder
producten of diensten van bepaalde producenten
zal richten op buitenlandse bedrijven die actief zijn op
In vergelijking met de regelgeving ten aanzien van
langzaam maar zeker stappen voorwaarts te maken.
geschiedenis in overheidsbemoeienis met bepaalde
meer tariefbescherming, toegang tot buitenlandse
(vaak staatsbedrijven) af te nemen. Tenslotte gebeurt
de Chinese markt. Het is dus allerminst duidelijk dat
mededinging van vóór de Anti-Monopoly Law,
Wanneer de wet daadwerkelijk wordt uitgevoerd,
nationale industrieën (industrial policies).
technologieën en ‘easy loans’ van staatsbanken. Het
dit door overheidshandelen dat de toegang tot lokale
toetreding tot de Chinese markt meteen gemakkelijker
is de AML een grote stap voorwaarts wat betreft
is dat een belangrijke stap in de richting van meer
Elfde Vijfjarenplan, dat loopt van 2006 tot 2010,
markten beperkt, lokaal protectionisme. Bestuurlijke
wordt. Dit hangt af van de gehele beleidsmix van
volledigheid, duidelijkheid en consistentie met
marktwerking. Misschien is dit een echte ‘grote
Jiang (2002) heeft hierin drie verschillende stadia
bestaat niet alleen uit het gepubliceerde gedeelte, waarin
monopolies zijn slecht voor de mededinging en voor
de Chinese overheid, van het mededingingsbeleid,
economische principes. Er is echter een aantal
sprong voorwaarts’.
onderscheiden, waarbij industrial policies een
de algemene economische doelstellingen worden
de consumentenwelvaart. Op grond van de AML
belangrijke rol spelen. Van eind jaren ’70 tot halverwege
besproken, maar ook uit een ongepubliceerd deel. Dit
zijn derhalve alle drie de bovengenoemde vormen
jaren ’80 was het beleid gericht op het stimuleren
bevat een uitvoering verzameling van plannen voor
van overheidshandelen verboden.
van concurrentie, met als doel het verbeteren van de
bepaalde industrieën en individuele ondernemingen.
bedrijfsprestaties. De overheid moedigde onder meer
Dit plan is niet zo strikt als de meerjarenplannen uit
Het is echter maar de vraag of deze verboden wel
nieuwe bedrijven aan toe te treden tot bestaande
de 20e eeuw, maar heeft toch significant invloed op
zin hebben. Bestuurlijke monopolies komen op
markten, ze creëerde concurrentie tussen bestaande
de top van het Chinese bedrijfsleven (Taube, 2005).
grote schaal voor in China. Bovendien zal de nieuwe
bedrijven en ze verminderde de controle op prijzen.
Deze invloed ontstaat doordat deze ondernemingen
mededingingsautoriteit moeten optreden tegen lokale
De toegenomen concurrentie leidde tot overmatige
een voorkeursbehandeling krijgen van de overheid.
overheden van dezelfde of misschien zelfs hogere
investeringen en bovendien werden staatsbedrijven
In dit kader hebben ook een aantal grote fusies, van
rang. Dit zal de effectieve handhaving van de wet
onder druk gezet door nieuwe, efficiëntere bedrijven.
onder meer Chinese luchtvaartmaatschappijen en
niet ten goede komen. Daarnaast was er al vóór het
Om deze ‘problemen’ tegen te gaan, was van
autofabrieken plaatsgevonden, op initiatief van de
begin van onze jaartelling sprake van het zogenaamde
halverwege de jaren ’80 tot halverwege de jaren ’90
Chinese overheid.
‘centrale versus lokale overheid’ probleem. Het lijkt
het beleid van de overheid gericht op het beperken
onwaarschijnlijk dat de AML een oplossing zal zijn
van concurrentie. Ze beperkte de vestiging van nieuwe
Het stimuleren van grootschalige staatsbedrijven heeft
voor een probleem dat al meer dan 3000 jaar bestaat
bedrijven, beperkte concurrentie met staatsbedrijven
topprioriteit voor de Chinese overheid. Op deze manier
(Owen, Sun en Zheng, 2007).
en gaf deze staatsbedrijven een voorkeursbehandeling.
is de Chinese overheid het meesterbrein achter de
niet verdwijnen op het moment dat AML van start
1 Respectievelijk Chief Economist van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) en Hoogleraar Economische Politiek aan Erasmus Universiteit Rotterdam, en Studentassistent van de Office of the Chief Economist van de NMa. 2 Deze andere wetten, regelingen en regels zijn: Provisional Regulations Concerning Developing and Protection of the Socialist Competition (1980), Administrative Statutes on Advertisement of PRC (1987), Administrative Statutes on Price (1987), Rules on Prohibiting Public Utility Companies from Restricting Competition (1993), Commercial Banking Law (1995), Price Law (1997), Bidding Law (1999), Rules on Prohibiting Regional Blockades in Market Economic Activities (2001) and Patent Law (2001). 3 Artikel 85-94 EG, later artikel 81 en 82 EG. 4 Deze sectoren zijn: national defense, electrical power generation and grids, petroleum and petrochemicals, telecommunications, coal, civil aviation, and waterway transportation. 5 See State Assets Commission, Guidance on the Restructuring of State Capital and State Owned Enterprises, December 18, 2006, http://finance.sina.com.cn/g/20061218/11133173443.shtml (last visited March 28, 2007); see also SOEs to Maintain Overwhelming Control in Seven Sectors, XINHUA NET, December 19, 2006, http://news.xinhuanet.com/fortune/2006-12/19/ content_5504591.htm (last visited March 28, 2007).
Referenties Emch, A. and Q. Hao, 2007. ‘The New Chinese Anti-Monopoly Law – An Overview’, eCCP. Europese Commissie. 2000. XXIX Report on Competition Policy, 1999. Brussel: Europese Commissie.
Brooks D., 2005. ‘Industrial and Competition Policy: Conflict or Complementarity?’ ADBI Research Policy Brief, No. 42. Bush, N., 2005. ‘Chinese Competition Policy: It Takes More Than a Law’, China Business Review, Juni 2005. Kanamori, T. en Z. Zhao, 2004. ‘Private Sector Development in the People’s Republic of China’, Latin America/Caribbean and Asia/Pacific Economics and Business Association, Working paper No. 27. Jacquemin, A., ‘Industrial Organization and Competition Policy: What Are the Links?’, in: P. van Bergeijk, A. Lans Bovenberg, E. van Damme, J. van Sinderen (red.), Economic Science and Practise, p. 107-133, Edward Elgar Publishing Limited, Cheltenham, 1997. Jiang, X., 2002. ‘Promoting competition and maintaining monopoly: Dual functions of Chinese industrial policies during economic transition,’ Washington University Global Studies Law Review, Symposium on APEC Competition Policy and Economic Development, 1: 49–69. Mestmacker, E.J., 1980. ‘Competition and Antitrust: Some comparative observations’, Weitschrift fur die gesamte Staatswissenschaft – JITE, pp. 387-407. Motta M., Competion Policy: Theory and Practice, Cambridge University Press, Cambridge, 2004. Owen, B., S. Sun and W. Zheng, 2007. ‘China’s Competition Policy Reforms: The Antimonopoly Law and Beyond’, SIEPR Discussion Paper, No. 06-32. Lin, P., 2002, ‘Competition Policy in East Asia: The Cases of Japan, People’s Republic of China, and Hong Kong’ Working Paper Series, Centre for Asian Pacific Studies, No. 133 (17/02). Taube, M., 2005. ‘The Chinese Economy: How Much Market, How Much State?’, CESifo Forum, 3/2005.
17
(OEVEEL MOET JE ALS +0-'ER WETEN OVER BUITENLANDSE FEESTDAGEN
CHINA RISING
¥ +0-' 3TAFFING &ACILITY 3ERVICES "6 EEN .EDERLANDSE BESLOTEN VENNOOTSCHAP IS LID VAN HET +0-' NETWERK VAN ZELF STANDIGE ONDERNEMINGEN DIE VERBONDEN ZIJN AAN +0-' )NTERNATIONAL EEN :WITSERSE COÚPERATIE !LLE RECHTEN VOORBEHOUDEN
Tekst: Maria Brouwer, Universiteit van Amsterdam
The rapid economic growth of mainland China since the 1980s has raised many questions regarding its causes and effects. What triggered China’s economic take-off and what paths does it follow? Many people are also interested to know how China’s increased prosperity affects the rest of the world. I’ll briefly address these questions in this article.
A history of stagnation
(1644-1911). The Manchu conquest took 25 million
economy was opened up to foreign trade and investment
China’s growth is remarkable, because China has
lives. 19th century China experienced several civil wars
in the 1990s (Maddison, 2004).
experienced long periods of economic stagnation.
and invasions. The Taiping rebellion that took more
The Chinese economy was more advanced than the
than 20 million lives is a case in point . Chinese per
Catching up
Western world in the thirteenth century AD, when
capita income was reduced by more than a quarter from
Economic analysis would point out that the backward
the Sung dynasty introduced agricultural innovations
1850 till 1950 (Maddison, 2004).
position of China created ample opportunity to catch
that increased rice production. But, per capita income
up with Western productivity and per capita income
stagnated after 1300 and China was superseded by
Chinese history is marked by wars and rebellions that
levels. Catching up requires investments, which can
Western Europe at that time (Maddison, 2004) .
destroyed infra structures and took a high casualty
either be furnished internally or through foreign
Western per capita income increased by a threefold
toll. Moreover, they brought dynasties on the imperial
investments. China has a high share of savings in
between 1000 and 1820, while the rest of the world
throne, who did adopt Chinese Confucian bureaucracy,
national income and thus does not require foreign
lagged behind with a mere thirty three percent growth.
but stifled innovation. Economic stagnation continued
investments from that perspective. Catching up also
As a consequence Western per capita income levels were
far into the 20th century. The Second World War
requires the adoption of more efficient technologies.
bezig houden metand de massacres. vraag hoeThe de civil AML en de direct investment can contribute to the twice as high Deaseerste the restvraag of the die world opkomt by 1820.bij een dergelijke brought Japanese occupation Foreign
)NTERESSE BRENGT JE VERDER BIJ +0-'
ontwikkeling is hoe een land dat officieel nog steeds war that followed mededingingswetgeving on the war also tookinitsdetoll Europese of human Unie diffusion (EU) of modern technologies. The Chinese Chinese stagnation communistisch set in isateen themededingingswet time of the Mongol kan invoeren. zich tot elkaar verhouden. Het is horrors. namelijk degovernment EU life. The Communist Republic created its own has indeed stimulated foreign direct Conquests,Immers who established in een communistisch the Yuan systeem dynasty heeft de samenwerking China op hetinvestment, punt Thede death geweest toll and die economic destructionmet of the Great which grew rapidly after 1995 and
$E KALENDER VAN #HINESE FEESTDAGEN HOEF JE WAT ONS BETREFT NIET AAN DE MUUR TE HEBBEN (ET ZOU WEL GOED ZIJN ALS JE IETS WEET OVER DE CULTURELE
(1271-1386). overheid The conquests per definitie took veelainvloed huge death op hettoll functioneren van de heeft aangezwengeld. Leap Forward andmededinging its cultural revolution (1949-1975) Deis EU concentrated in export oriented industries and and reduced van theeen Chinese economie population en zeggenschap to half its former over belangrijke was enormous heeft(>ook 27 belang million bij deaths). een goed Chinese mededingingsbeleid history advanced technology. Half of all exports in 2004 came
ACHTERGRONDEN VAN HET LAND %N VAN DE STORMACHTIGE GROEI DIE DE ECONOMIE
size. The succeeding onderdelenMing van het dynasty productieapparaat: (1368-1644)kortom was deisstaat marked in byChina. recurrent invasions and rebellions. Their
from foreign investments.
IN !ZIÑ DOORMAAKT 7AT DAT MET JE WERK ALS ACCOUNTANT OF ADVISEUR BIJ
indigenousisand zelfthe deChinese grootsteeconomy spelbreker. tookEen an upward van de principes leaders wanted to replace incumbent Chinese leadership
+0-' TE MAKEN HEEFT 6EEL "IJ +0-' WERK JE MET EEN GEVARIEERD PAKKET
turn. However, van socialisme the Ming came is dattoiedereen restrict international gelijk is en derhalve and appropriate the gains from exploiting the rural
KLANTEN $AAR KAN ZOMAAR EEN !ZIATISCHE AUTOFABRIKANT TUSSEN ZITTEN /F
ook China min ofhad meer eena seafaring gelijk consumptiepatroon zal Maoist In 1978 China hebben showed de eerste some economische resemblances with hervormingen and grew by 22 percent p.a. from 1995 to 2002. Chinese trade in 1424. been nation but people.
EEN REDERIJ DIE DAAR GROTE BELANGEN HEEFT /M DIE GOED TE KUNNEN ADVISEREN
hebben. forbade Marktwerking juist past asin it wanted China plaatsgevonden. to establish an ideal Vanaf society dat based moment doctoral heeft degrees increased by 14 percent p.a. (Brouwer, the Ming emperor all long daarentegen distance tradegaat ander nuthe
HEB JE INTERESSE NODIG IN DE WERELD WAARIN DIE KLANTEN OPEREREN %N IN DE
the fleet was vanuit burnt. datMaritime mensen verschillende trade was outsourced behoeftes hebben on rural communities. China zich meer en meer ontwikkeld van2008a, een 185). China thus seems to have lost its fear of
ZAKEN WAAR ZE DAGELIJKS MEE TE MAKEN HEBBEN
to foreigners. en dat Thiszijalso die occurred behoeftesinvia Tokugawa het latenJapan werken van de
"IJ +0-' ZIJN WE ERVAN OVERTUIGD DAT DIE INTERESSE JE EEN BETERE ADVISEUR MAAKT $AAROM ZIJN WE OP ZOEK NAAR MENSEN DIE BREED DURVEN KIJKEN ÏN DENKEN $IE OP EEN GOEDE MANIER @STREETWISE ZIJN !LS JE OVER DIE
Mededinging in China en EU
Chinese investments in human capital have accelerated
centraal geleide economie naar een markteconomie. foreign involvement and has opened up its economy
markten 2008a) kunnen. optimaliseren. Vandaar dat Moreover, we in Illustratief hiervoor dat staatsbedrijven in 1991 tonog foreign trade and investment. It has also spurred in 1636 (Brouwer, Chinese (and Japanese) China seemed moreiseager to maintain social dit artikel ingaan op de vraag effect political ruim stability tweederde than to vanembrace de industriële technological productieitsvoor investments in human capital. (Partly) foreign society turned inwardzullen and the bureaucracy livedwat on het and
MENTALITEIT BESCHIKT KUN JE HIER AAN DE SLAG ALS TRAINEE BIJ !UDIT OF JUNIOR
rents provided is vanbyde peasants Chinese who staatsbedrijven, worked the land. Industrial The policies innovationhaar during rekening the larger namen, part ofterwijl its imperial dit inhistory. 2002 nog owned maar companies exist side by side with state–owned
ADVISEUR BIJ !DVISORY +IJK VOOR MEER INFORMATIE OVER DEZE FUNCTIES EN
Ming was en thebestuurlijke last Han dynasty. monopolies It was defeated in relatiebytotthede werking Economic40% growth was.only Ooktook is het offaantal after the staatsbedrijven economic incompanies deze that have preferential access to bank credits.
OVER ONZE MANIER VAN WERKEN OP WWWKPMGNLCARRIERES
Yurchen Manchu, en effectiviteit who established van de AML. the Qing Ook dynasty zullen we ons ofperiode gedaald (Kanamori Zhao, reforms 1978 sterk and especially after the en Chinese
! 5 $ ) 4 4! 8 ! $6 ) 3 / 2 9
China was largely immune to the South East Asia crisis
19
of the 1990s due to its isolation from world capital
take-off. China became a net oil importer in 1990.
China’s foreign direct investment policy seems to be
indigenous industries can be hurt, if increased exports
immigration to these countries. Chinese communities
arbitrary judiciary and party politics make the fate of a
markets. However, the recent entanglement in world
China has invested billions of dollars in Africa in the
inspired by the expectation that high prices of natural
drive up the exchange rate of the local currency.
arose or expanded all over the globe from Surinam to
Chinese bureaucrat or policeman rather unpredictable.
financial markets have made China vulnerable to busts
past few years. China’s investments in Angola started,
resources will prevail in the near future. It is hard to
South Africa, Sao Paulo, the UK and Zimbabwe. People
The same applies to businessmen that have to pay
and booms as is exemplified by the highly volatile
when Shell withdrew from that country in 2003.
predict oil prices, but oil prices have reached both great
Local rulers can use the monies to buy arms for civil
are prepared to pay thousand of dollars to snakeheads
officials in order to run their businesses, but can be
Chinese stock markets. The heavy involvement of
Shell wanted to sell a fifty percent share of an off-
heights and deep lows in the past 40 years. We can
wars and/or wars against neighbouring countries.
that smuggle them abroad under dismal conditions
persecuted for these deeds, if the party bureaucracy
the state in East Asian economies has increased the
shore block -the Greater Plutonio fields- to an Indian
argue that the arrival of China on the world economic
China keeps a neutral political stance towards the
(Glenny, 2008) . The Chinese government keeps a blind
turns against them. Consequently, they make hay when
risk of a systems crisis due to state guarantees that
oil company. But, this was prevented by Sonangol, the
stage has contributed to demand and, thereby, to rising
countries it invests in. However, this can create
eye to illegal emigration. The snakeheads that organize
the sun shines and put their wealth on foreign bank
turn out to be void, when financial markets collapse
controlling shareholder and state company. The Shell
commodity prices. The same applies to India, Brazil
problems with respect to countries like Angola, Sudan
the trip abroad have the tacit backing of the authorities
accounts. Arbitrary law enforcement also transpires
(Brouwer, 2008b) .
share was instead sold to China’s Sinopec; also a state
and Russia that have also entered the global economic
and Chad that are plagued by corruption and civil
(Glenny, 2008, 320). Many Chinese émigrés open up
in the application of (intellectual) property laws. The
company. The Chinese Exim bank issued a 2$ billion
arena (the BRIC countries). However, both Brazil
war. We can argue that China oversees its foreign
shops or are illegally employed to earn a living abroad
Chinese government has trouble to counter the mass
Scarce natural resources
loan to the Angolan government at low interest rates
and Russia have huge oil and gas reserves and other
investments and thereby safeguards that the loans
and send money back home to pay back their relatives,
production of counterfeits in China. About 20 to 25
China has attracted foreign direct investment, but is a
at the time of the deal.
natural resources, whereas China and India largely
are wisely spent on infrastructures and exploration.
who often participated in the loans that financed their
percent of Chinese experts are counterfeits. While
lack such resources and are net importers of oil and
Chinese state involvement in the countries it invests
flights. Whole villages and communities share to pay
more than 85 percent of goods sold on the Chinese
net capital exporter due to its high savings ratio and
20
concomitant net exports of goods and services. China
The loan gave China a right on the delivery of a fixed
other commodities. Brazilian and Russian growth, by
in gives the Chinese government some leverage
the snakeheads the money required for the migration,
market are fake. This ranges from Harry Potter books,
bought huge amounts of dollars to close the trade gap
daily quantity of oil at an implied price of 31$ per barrel,
contrast, hinges crucially on exports of commodities
towards their governments. However, it has not been
which amounts from 20.000 to 70.000$, depending
designer clothes, spare parts for aircraft, Rolex watches
with the US. It recently began a policy of foreign direct
which is low compared to today’s oil prices (Stegeman,
and both countries benefit from the recent rise of
demonstrated yet that Chinese influence has been
on the location. People pay the money quite happily,
to Mercedes cars. There is nothing the Chinese will not
investment that is not restricted to the Western world but
2008) . The loan runs for a 17 year period and the
commodity prices.
used to improve conditions for the poor and destitute
because emigration is for them the most promising
copy (Glenny, 2008, 333).
also involves investments in Africa and Latin America.
money is issued batch wise on a project-by-project
in countries like Sudan and Zimbabwe.
avenue towards a better life. The snakeheads leave
China’s foreign direct investments in Africa are directed
basis. China’s African policy does not differ much
China’s foreign investment policy is not without
towards natural resources, since it is not self sufficient
from the policies pursued by Western oil companies
hazards. Some oil investment deals failed, because
in oil and other natural resources after the economic
like Shell and Exxon Mobil that also granted loans
Couples that have more than one child need to pay a fine. It looks like the population pressure became manifest at the moment of economic liberalization, when people obtained some freedom of movement.
the people to their own after they have brought them
Conclusion
Plenty people
ashore. They have to find employment by their own
China’s economic liberalization has opened up
no reserves were found, Moreover, it is questionable,
China lacks natural resources, but is rich in both capital
means, which most manage to do because their illegal
opportunities for 1,25 billion people to aspire to a better
to oil rich nations like Nigeria. Shell gave a loan of
whether China possesses the technology that
and labor. China is not only a net exporter of capital,
status does not entitle them to minimum wages and
life either at home or abroad. However, the dominant
3,1$ billion to NNPC, the Nigerian state oil company.
is required to explore ever more hard to win oil
but also of people. The economic reforms of 1978 came
social insurance.
role of the state and the corruption this engenders has
Exxon Mobil and Total also granted loans to NNPC.
reserves. Another hazard involves a burst of the oil
with the one child per family policy. Couples that have
However, this did not stop the Nigerian government
bubble, sending oil prices downward. Recent price
more than one child need to pay a fine. It looks like the
State control
wealth but this can be taken away by the stroke of a pen.
to renege on contracts with the oil companies and
rises stimulate investments in oil exploration and
population pressure became manifest at the moment
The Chinese state does not only control foreign but also
But, present conditions constitute an improvement to
demand higher tax payments. Moreover, the new
exploitation. Oil prices could return to former levels, if
of economic liberalization, when people obtained some
domestic investments. This is no longer part of a central
what came before. The rest of the world benefits from
contracts concluded with the oil companies state that
increased demand is matched by increased production.
freedom of movement. The end of Maoist politics
planning scheme, but consists of local authorities that
cheap Chinese labor as consumers of manufactured
repayment will be in money instead of oil deliveries
However, this does not seem to be the case in the
and the beginning of the economic thaw drove many
issue licenses or other permissions that are required to
goods. The same consumers are hurt by increasing
(NRC-Handelsblad, 28 May 2008). Chinese differs
foreseeable future. Rising commodity prices produce
people from the countryside into the coastal cities
run a business. These officials need to be paid a bribe in
commodity prices. Western business suffers, when
from Western foreign investment in Africa due to
huge scarcity rents for the owners of these resources. A
and economic zones where economic growth was
order to make them move the required papers forward.
Chinese infringe on their intellectual property rights,
the fact that Chinese state companies are party to the
huge redistribution of income towards countries that
concentrated. However, these cities and regions could
The police also needs to be kept away by paying them
but benefits from direct foreign investments.
contracts concluded with African state companies.
are endowed with rich natural resources takes place
not absorb all incoming labor at prevailing wages. Labor
off. Close corrupt relationships between local tycoons
We can argue that state involvement makes Chinese
due to these scarcity rents. Redistribution also takes
supply still exceeds demand even at recent growth figures
and political leaders have evolved that constitutes a
The record could become more positive, if the Chinese
investments less susceptible to local political pressure
place within countries, when farmers see their incomes
of 10 percent p.a. and more. The increasing income
Political Criminal Nexus PCN (Glenny, 2008, 315).
state got less directly involved with economic life and
than investments by Western companies, since the
increase, whereas that of consumers decline. Foreign
discrepancies fuel riots in the countryside which have
Officials protect business firms against competition,
instead developed institutions that uphold the rule of
Chinese state can exert political power to uphold
investors can share in the benefits, if their investments
become ever more frequent and pose a political threat
which allows them to extract monopoly profits.These are
the contracts. Moreover, the Chinese police their
gain in value.
to the Chinese government. Consequently, economic
partly channelled towards officials in the form of buying
liberalization ensued a big emigration wave that
them apartments; cars or scholarships for their children
Maria Brouwer
investment projects to keep them from terrorist
created great political uncertainties. Some amass great
law and sustain market allocation.
attacks. The Chinese loans involve investments in infra
However, scarcity rents are not always a blessing for
brought Chinese people all over the globe; to the UK,
to the Sorbonne, Heidelberg or Oxford (Glenny, 2008,
University of Amsterdam
structures like roads and hospitals. The construction
the inhabitants of a nation, if the newly won wealth
the US, Latin America and Africa. This does not only
318). Officials want to amass some wealth, because they
Department of Economics and Business
projects are partly carried out by Chinese workers, who
is not spent on the population but stands on the
involve migrants working on state sponsored projects
have low pay and their position is rather precarious and
Roetersstraat 11
are moved towards the African countries.
bank accounts of a few political leaders. Moreover,
in Africa and elsewhere, but consists largely of illegal
can be taken from them for mysterious reasons. An
1018 WB Amsterdam
21
WAAROM DE CHINESE GROEI ZAL VASTLOPEN EN EUROPA IETS TE BIEDEN HEEFT
Net die ene studie afgerond, wil je toch de andere kant op.
The rise of the East and the fall of the west, or the other way around? Tekst: Meine Pieter van Dijk, Erasmus Universiteit Amsterdam
China is een communistisch geregeerd land met een markteconomie die voor hoge goroei zorgt. In dit artikel komen een aantal factoren die de groei bedreigen aan de orde. Als die gaan opspelen kan het politieke systeem onder druk komen te staan en zou er meer vrijheid kunnen worden gevraagd en meer inspraak, te beginnen op het lokale niveau. Europa bereikt niet meer die hoge economische groei, maar kent wel politieke vrijheid, een zekere mate van regionale autonomie en een gematigd soort kapitalisme. Dat zou een voorbeeld voor China kunnen zijn.
De consumptie van elektriciteit stijgt enorm snel en er schijnt ongeveer iedere twee weken een kolencentrale geopend te worden. Per jaar krijgt China er de capaciteit van het Verenigd Koninkrijk bij!
De titel van dit nummer The rise of the East and the
een voorbeeld kunnen zijn in deze wereld? Europa als
fall of the west suggereert dat de rise of the East van
een alternatief. Het zou een wereldmacht met zachte
de zelfde orde is als de fall of the west. Terwijl het
macht (soft power in plaats van militaire interventies)
bij de rise of the East vooral om economische groei
moeten zijn, zonder het cowboy kapitalisme van de
gaat, moet ik bij de fall of the west vooral denken aan
VS, of het enge nationalisme van China. Van dat
gebrek aan politiek en intellectueel leiderschap in de
laatste hebben we een indruk kunnen krijgen tijdens
wereld. In de ogen van de niet westerling is dat het
het rond de wereld gaan van de Olympische fakkel
morele verval van het westen.
en door de felle reactie op de Westerse kritiek op het Chinese optreden in Tibet.
Er is niet langer één land dat het voorbeeld voor andere landen is, zoals de Verenigde Staten (VS)
Het is mijn overtuiging dat de snelle economische
dat lang zijn geweest. Merkwaardig genoeg zijn de
groei van rond de tien procent per jaar die China sinds
VS nog steeds de meest begeerde bestemming voor
1978 heeft gehad niet eindeloos door kan gaan. Ik zal
miljoenen potentiële migranten uit Afrika, Azië en
een aantal factoren noemen die er toe kunnen leiden
Latijns Amerika, maar dat heeft meer te maken met
dat die economische groei ophoudt, maar ook een
de mogelijkheden van deze migranten om er hun
paar redenen waarom China misschien niet zo snel
materiële behoeften te bevredigen, dan met hun
zal veranderen . Na 22 reizen naar China gedurende
identificatie met de VS als politiek ideaal. Maar als
de laatste 13 jaar denk ik dat er redenen kunnen zijn
Met een voor Nederland uniek programma maakt Deloitte het mogelijk je carrièreperspectief compleet om te gooien.
je de titel omdraait zou de economische groei in het
waarom de Chinese groei op een gegeven moment tot
Studenten van alle studierichtingen, die beschikken over analytisch denkvermogen en cijfermatig inzicht, kunnen solliciteren
Oosten uiteindelijk naar beneden moeten gaan en zou
stilstand zal komen. Ze komen hieronder kort aan de
het westen de wereld iets te bieden hebben. Daar wil
orde: milieuproblemen, files, vervreemding, inflatie,
ik het over hebben. Bij het westen beperk ik me tot
migratie, oorlog met Taiwan, regionale autonomie en
de Europese Unie. Zou die op een bepaalde manier
terug lopende buitenlandse investeringen.
Deloitte geeft je de kans. Word fiscalist. voor dit carrièretraject op academisch niveau. Je leert zowel de theorie als de praktijk kennen, onder andere tijdens een project in het buitenland. Kijk voor meer informatie op www.deloitte.nl/fiscalist.
TreasuringTalent.com
no way
All work, no play.
Milieuproblemen
naar energie, nog maar genoeg voor drie procent van
de recente aardbeving werden getroffen, arbeiders,
De eerste factor waarom de Chinese groei op
de totale vraag te zijn.
boeren en de culturele en intellectuele elite. Bij de recente aardbeving waren de mensen geschokt over de
zal houden is de ongelooflijke aantasting van het milieu door de snelle groei in dat land (Van Dijk
Verstopping op de wegen
corrupte overheid die inferieure scholen liet bouwen,
Jazeker, het kan hard werken zijn bij Deloitte Audit. Maar gelukkig vinden Deloitters dat geen probleem. Ze zijn gedreven en ambitieus. En hard werken wordt
en Mingshun, 2008). De enorme vervuiling in
Er is in de laatste 10 jaar zowel rond Beijing, in de
waardoor duizenden kinderen om het leven kwamen.
beloond. Met aantrekkelijke klanten. Met persoonlijke groei, studies en opleidingen, begeleiding bij je carrière. En met de nodige ontspanning, want daar
China is vooral in de grote steden geconcentreerd
Yangtze en in de Pearl rivier delta (de centra van de
Er volgden een aantal demonstraties van ouders die
(Mingshun, 2002). De sterke toename van steeds
economische groei) een fantastisch stelsel van snelwegen
steeds hardhandig onderdrukt werden.
duurder wordend fossiele energie gebruik kan ook
gebouwd. Tegelijkertijd kunnen files van record lengte
een rem voor de groei betekenen. Veertig procent
op zesbaans snelwegen niet worden verkomen. Beijing
De communistische vakbonden vervreemden de
meer auto’s in 2005 betekent ook 40 procent meer
heeft al drie miljoen auto’s op 16 miljoen inwoners,
arbeiders van zich omdat ze vooral de arbeider er
benzine verbruik in 2006! China gebruikt bovendien
maar de verwachting is dat er in China ieder jaar
onder proberen te houden om China concurrerend
werkzaamheden lopen uiteen van het verzorgen van jaarrekeningen tot ondersteuning bij het opstellen
per eenheid nationaal product veel meer energie dan
één miljoen auto’s bij komt (International Herald
te laten blijven. Dat leidt tot onrust. Maar met
van ondernemingsplannen en bedrijfsanalyses. Maar corporate governance en fraude zijn ook
andere landen, dat kan alleen omdat elektriciteit
Tribune, 3-5-2008). Die komen vooral in steden waar
arbeidsproblemen doel ik niet alleen op arbeidsonlusten
onderwerpen die je tegenkomt. We hebben onze kennis gebundeld in drie praktijken: de corporate
vooral door kolencentrales wordt gegenereerd en
nu al nauwelijks parkeer mogelijkheden zijn en waar
omdat men hogere lonen wil (labor unrest leading to
markt, de nationale markt en de publieke sector. Maar, hoe verschillend deze specialismen ook zijn, ze
China heeft veel kolen. We weten dat het gebruik van
energie schaars is, tenminste voor de door de overheid
higher wages; Financial Times, 23-9-2004), maar ook
kolen de meest vervuilende manier is om elektriciteit
vastgestelde te lage prijs.
op de vergrijzing van de bevolking ten gevolge van het
geloven we heilig in. Er is dus volop ruimte voor plezier met collega’s, binnen én buiten werktijd. In zo’n dynamische omgeving doen zich steeds weer nieuwe carrièrekansen voor. Daarom zoeken we ook voortdurend naar nieuwe Deloitters. Bijvoorbeeld op ons kantoor in Amsterdam. Wil jij je talent bij ons ontplooien, en doe je dat het liefst in onze hoofdstad?
De specialisten van Deloitte Audit adviseren multinationals, de grotere Nederlandse bedrijven en de publieke sector over het naleven van de steeds strengere en complexere verslaggevingsregels. De
hebben één ding gemeen: het talent van de mensen die er werken. Onze cliënten dagen je namelijk voortdurend uit. Eigenschappen als nauwkeurigheid en ambitie zijn daarom onmisbaar. Net als ongebreidelde nieuwsgierigheid, communicatieve vaardigheden en een kritische houding. Ben jij zo
op te wekken. De consumptie van elektriciteit stijgt
iemand? Dan is Deloitte Audit jouw beste carrièremove.
enorm snel en er schijnt ongeveer iedere twee weken
Kijk voor meer informatie op www.treasuringtalent.com en ontdek waar jóuw talenten het best tot hun recht komen. Of bel met Kidi Jung via 06 – 207 898 86.
TreasuringTalent.com
één kind beleid. In Europa en Japan hebben we dat
een kolencentrale geopend te worden. Per jaar krijgt
Vervreemding tussen de Chinese overheid en de burgers
China er de capaciteit van het Verenigd Koninkrijk
Een ander probleem is de vervreemding tussen de
bij! De Drieklovendam zou aanvankelijk voor zes
Chinese overheid en de burgers. Daar kunnen vele
procent van de nationale energiebehoefte zorgen,
voorbeelden van gegeven worden, maar ik beperk me
De boeren ageren vaak en heftig tegen lage prijzen
maar dat blijkt nu, ten gevolge van de gestegen vraag
tot vier categorieën vervreemden: mensen die door
en het afpikken van hun grond (vooral aan de randen
probleem ook, maar niet zo sterk als in China, waar bovendien nog een vrouwentekort is omdat ouders liever een jongentje als enigs kind wilden.
25
van de grote steden), waar ze vaak geen compensatie
wisselkoers tot een economische recessie zou kunnen
de regio heeft China conflicten met Japan, Vietnam en
voor krijgen. De politieke onrust blijft toenemen. In
leiden. Hoelang accepteren zij dat nog?
de Filipijnen over visgronden en eilandjes, vooral als er
Waarom China misschien niet zo snel zal veranderen
olie onder zou kunnen zitten (de Spritney Islands).
China worden onlusten waarbij meer dan honderd
26
ongeregeldheden slechts een topje van een ijsberg zijn.
honger en gebrek aan alles in het zuiden en westen van
In het geval van Tibet werd er uiteindelijk toegezegd
Soedan en wordt er nu weer gevochten rond de meest
Er zijn ook een aantal redenen waarom China
dat men overleg zou plegen met medewerkers van
noordelijke vindplaats van olie in het zuiden. China
misschien niet zo snel zal veranderen als wij zouden
de Dali Lama.
profiteert sterk, want het neemt de Soedanese olie af
mensen betrokken zijn en die een gewelddadig
Migratie naar de stad
verloop krijgen aan Beijing gerapporteerd. Volgens
De enorme instroom van migranten vanaf het
Regionale autonomie
willen. Ten eerste omdat sinds het neerslaan van
de Financial Times waren dat er 70.000 in 2006
platteland naar de steden vereist een ontvangststructuur.
Een ander gevaar is dat het land uit elkaar zou vallen.
de opstand op Tianamin square in 1989 al weer
Ook op het verzoek om de Chinese invloed in
en dat aantal neemt nog ieder jaar toe! Vooral de
Die ontbreekt meestal en dus leven migranten als
Wat heeft een inwoner van Shanghai die op het niveau
bijna 20 jaar betrekkelijk rustig in het land is
Soedan te gebruiken om de problemen in Darfur
landonteigeningen zetten veel kwaad bloed bij de
goedkope en broodnodige arbeiders in de bouw, maar
van een Portugees leeft gemeen met een inwoner in
geweest. De Chinese bevolking lijkt bereid te zijn
te helpen oplossen werd zeer terughoudend door de
Tenslotte zijn er de mensenrechten waarmee het
boeren die ook regelmatig in opstand komen tegen
ook als tweede hands burgers in de grote steden: geen
het westen van China (bij voorbeeld een Oeigoer),
het communistische systeem te accepteren als de
Chinezen gereageerd. Uitgangspunt van het Chinese
slecht gesteld is in China. Maar het westen heeft er
corrupte ambtenaren op het platteland.
recht op een woning, geen recht op onderwijs voor hun
die op het gemiddelde niveau van een Afrikaan zit?
economie maar snel genoeg groeit.
buitenlands beleid is dat China zich niet met de
voor gekozen daar niet te moeilijk over te doen, want
kinderen of op gezondheidszorg. Vaak onverzekerd en
Er is dan ook een zekere beweging richting regionale
interne aangelegenheden van hulpontvangende
economisch is China erg belangrijk.Dus oefene wij niet
Ten slotte vervreemdt de overheid de moderne
als ze een ongeluk krijgen moeten ze terug naar hun
autonomie. Het beroemde Chinese verhaal de Three
Een tweede reden waarom China misschien niet
landen zullen bemoeien. China beperkte zich tot het
veel druk uit en kan het autoritaire regime in Beijing
burgers van zich door weinig culturele vrijheid te
dorp zonder compensatie. Er zijn nog minstens 200
kindoms begint met: “divided unite and united
zo snel zal veranderen is dat het nationalisme
benoemen van een speciale gezant voor Soedan, die
doorgaan met mensen op te pakken. Demonstranten
verlenen en bij voorbeeld het internet te controleren
miljoen boeren op het platteland die de komende 10
divide”. Dat is altijd de geschiedenis van China
wordt opgezweept door het economische succes en
af en toe ach en wee roept, maar niet echt probeert
in Tibet, maar ook ouders die protesteren tegen
en censureren, evenals alle overige media. Het wordt
jaar naar de steden willen trekken. Dat wil zeggen
geweest. De wens tot autonomie zie je bij voorbeeld
nu door de aardbeving en de Olympische spelen.
om druk op Soedan uit te oefenen. China heeft alleen
corrupte ambtenaren die geaccepteerd hebben dat
steeds moeilijker voor de meer ontwikkelde Chinezen
dat er ieder jaar ongeveer 20 miljoen mensen het
wanneer een aantal grote provincies het plan opvatten
China wil niet de indruk geven te zwichten voor
Khartoem zo ver weten te krijgen om het vredesplan
de scholen waar hun kinderen in stierven na de
om die dominante rol van de overheid te accepteren.
platteland verlaten. Hoewel er momenteel in het
om een vrijhandelszone te creeren, zoals in de Pearl
druk van buiten. China heeft al vijf jaar weerstand
van de Verenigde Naties voor Darfur te accepteren
aardbeving slecht gebouwd waren. Ook Chinese
Er is geen echte inspraak, er zijn nauwelijks niet-
hoog ontwikkelde oosten van het land een tekort aan
rivier delta het geval is.
geboden tegen Amerikaanse druk om de eigen
dat voorziet in VN troepen, naast de reeds aanwezige
strijders voor mensenrechten en internet activisten
gouvernementele organisaties (NGOs) en de lokale
geschoolde arbeid is zijn er in de kleine steden in het
munt te herwaarderen. Het gevolg is dat de door
vredesmacht van de Afrikaanse Unie, die door gebrek
worden nog seeds opgepakt. Dat heeft u allemaal in
overheid is ook nauw gelieerd aan de partij. Maar op
binnenland nog enorme arbeidsreserves. In feite gaat
aan materieel en mankracht weinig uit kan richten.
de krant kunnen lezen het afgelopen half jaar, maar
het er om hoe lang deze plattelandbewoners het nog
Teruglopende buitenlandse investeringen
exportoverschotten door China geaccumuleerde
een gegeven moment wordt deze inperking van hun vrijheid waarschijnlijk niet langer geaccepteerd.
accepteren dat zij nauwelijks profiteren van China’s
Tenslotte kan één van de belangrijkste motoren van
verloren. De Chinezen hebben een deel in het westen
Voor China geldt net als voor de VS dat oliebronnen
Chinese autoriteiten heeft de aardbeving de aandacht
booming economy. De grote inkomensverschillen
het succes wegvallen, de buitenlandse investeringen
geïnvesteerd, maar door de daling van de koers van de
strategisch erg belangrijk zijn. Waar in de VS
voor deze zaken in de aanloop voor de Olympische
Inflatie
tussen de stad en het platteland zijn op langere termijn
(FDI). Dalende FDI kan het gevolg zijn van de
dollar en omdat ze niet altijd een goede hand hadden
misstanden in Saoedie Arabië niet benadrukt worden,
spelen enigszins afgeleid.
De Chinezen zijn zelf erg bang door hoge inflatie
niet vol te houden (Financial Times, 15-11-2005).
ongunstige wisselkoers, maar ook omdat één van
bij het uitkiezen van hun beleggingen hebben deze
zo heeft China het niet heeft over de slechte praktijken
de bovengenoemde ontwikkelingen het niet langer
ook tot substantiële verliezen geleid.
van de Noord Soedanezen. Soedan heeft de laatste
Conclusies
jaren een behoorlijke economische groei gerealiseerd,
Ik ben niet de enige die wolken aan de Chinese
aan concurrentiekracht te verliezen. Dat is de reden
tegen een heel lage vaste prijs, omdat het langdurige contracten met Soedan heeft gesloten.
het westen doet er weinig tegen. Gelukkig voor de
dollars ondertussen 40 procent van hun waarde
waarom de prijzen van benzine- en dieselprijzen niet
Oorlog
aantrekkelijk maakt om in China te investeren.
omhoog gaan en respectievelijk 20 tot 40 procent
Mainland China vindt het nog steeds moeilijk dat
Clissold (2004) beargumenteert zeer overtuigend dat
China wil tegen alle prijs de indruk vermijden dat ze
maar er is een nadere analyse gewenst wie daar nu van
horizon ziet. In de Financial Times (25-1-2008) legt
onder de wereldmarkt prijzen liggen. De inflatie is
Mao’s tegenstander Chang Kai-shek naar Taiwan
ook een zwak juridisch systeem leidt tot toenemend
toe zouden geven aan buitenlandse druk. Dat heeft
profiteren. Door de Soedanese burgeroorlog is er vooral
een Indiase expert uit in een artikel onder de kop
momenteel 8.2 procent op jaarbasis, dat is het hoogste
ontkomen is. De Chinezen zijn nog steeds bereid een
aantal conflicten, bij voorbeeld tussen partners in joint
te maken met de geschiedenis van het land. Aan het
cijfer in 12 jaar. In 1996 was het record 8.6 procent.
oorlog om Taiwan voeren. Algemener kan de vraag
ventures (denk aan Danone) of over het aantasten van
einde van de 19de eeuw legde het buitenland China
Door de gehanteerde wisselkoers zijn geïmporteerde
gesteld worden: is China een vriendelijke supermacht
copy rights en intellectual property. Al deze factoren
van alles op omdat de keizers te zwak waren. Dat
goederen erg duur en dat tikt aan indien een land zowel
(Colijn, 2008)? Er zijn allerlei aanwijzingen dat dat
zullen het politieke systeem onder druk zetten om
zal niet meer gebeuren. Het land heeft bij voorbeeld
veel olie als veel voedsel moet importeren. Krugman
niet zo is. Bij voorbeeld wordt het Chinese optreden in
met hervormingen te komen die meer vrijheid aan de
hoogstens cosmetisch gereageerd op de druk om
(2005) gaat zover als te beweren dat de onrealistische
Afrika steeds meer bekritiseerd (Van Dijk, 2007) en in
bevolking geven en meer inspraak toe staan.
minder hard in Tibet op te treden. Terwijl deze
De wet verbiedt Chinese belegger weliswaar te handelen op de B-markt, maar ook het gebrek aan buitenlandse valuta weerhoudt haar ervan te kopen op de B-markt.
27
28
”Chinese road to nowhere” dat in China de realiteit
die vrije meningsuiting en -vorming belemmeren.
Taiwan ook weinig moeite hebben met een federaal
is dat er sprake is van een ‘investment-led growth
Al die beperkingen op de vrij geschreven pers, op
verband, waarbij het eiland een redelijke mate van
pattern with costly side effects’ zoals: environmental
het zien van bepaalde westerse TV kanalen, op
autonomie krijgt (even als Tibet), terwijl de grote
degradation, the waste of resources through reckless
westerse kranten en op het internet zijn de zichtbare
economische belangen van Taiwan in het mainland
investment and the cost of limiting competition and
uitdrukkingen van onderdrukking. Ook de gangen
er veilig door gesteld worden.
keeping the bank sector under state control. Henk
van een toerist of een onderzoeker worden op
Schulte Nordholt (2006) noemt in zijn boek als
kritieke punten na gegaan en geregistreerd. Helaas
Geert Mak (2004) noemt Europa een uniek experiment,
obtakels voor China ‘op de weg naar boven’: energie-
ontbreekt een actieve ´civil society´ in China. 40 jaar
iets waar wij vaak niet bij stilstaan. Landen die elkaar
en milieuproblemen, de zwakte van de banken, de
communisme en de culturele revolutie hebben alle
eeuwen lang te vuur en te zwaard bestreden hebben zijn
boeren die achterblijven en de machtsconcentratie in
niet communistische organisaties geëlimineerd. In
nu al 50 jaar zonder oorlog en proberen nauwer met
te weinig handen.
feite zijn er geperverteerde instituties gecreëerd, zoals
elkaar samen te werken en hebben daar economisch
de aan de partij gebonden vakbonden die toe zien
voordeel bij. Europa is inderdaad een alternatief voor
Puur historisch gezien heeft in de 20ste eeuw nog
dat de lonen laag blijven en er geen arbeidsonlusten
het primitieve kapitalisme dat in de VS hoogtij viert,
nooit een land een bloeiperiode van meer dan veertig
uitbreken. Maar onder die verstikkende deken groeit
het markt communisme van de Chinezen en het
jaar gehad ( Japan 1948-91). In Nederland hield
de pluriformiteit (Peter Ho, 2008) en op een dag
olie-garchische Russische systeem. Wij realiseren ons
de hoge groei tijdens de wederopbouw al in 1960
moeten die initiatieven er door heen komen. Maar
niet het unieke van wat wel het Rheinland-Westfalen
op. Bouwvakkers vroegen en kregen toen veertig
dit soort kritiek moet wel van binnen uit komen
model van de sociale en christelijke democraten, of van
procent salarisverhoging omdat ze lang genoeg voor
7AT ALS ZE WEL KÞNNEN KOPEN MAAR NIET DURVEN 7IE WEET WAT DE TOEKOMST BRENGT %N GELD KUN JE MAAR ÏÏN KEER UITGEVEN $US ALS MENSEN WAT MINDER VERTROUWEN IN DE ECONOMIE HEBBEN ZULLEN ZE EERDER GAAN SPAREN DAN BESTEDEN (ANDHAVING VAN HET VERTROUWEN IS DAN ESSENTIEEL $AAROM HOUDT DE .EDERLANDSCHE "ANK $." TOEZICHT OP DE SOLIDITEIT VAN lNANCIÑLE INSTELLINGEN 7E STELLEN EISEN AAN BANKEN VERZEKERAARS EN PENSIOENFONDSEN EN HOUDEN DE VINGER AAN DE POLS 6ERDER DRAGEN WE n ALS ONDERDEEL VAN HET %UROPESE 3TELSEL VAN #ENTRALE "ANKEN n BIJ AAN EEN SOLIDE MONETAIR BELEID EN EEN ZO SOEPEL EN VEILIG MOGELIJK BETALINGS VERKEER :O MAKEN WE ONS STERK VOOR DE lNANCIÑLE STABILITEIT
ons eigen gepolder. Europa heeft niet voor niets een
een schijntje hadden gewerkt. De industrie werd
In feite is de strijd om Taiwan een strijd om tijd.
enorme aantrekkingskracht door onze geschiedenis,
gemechaniseerd, maar de groei daalde. In China zou
Zal China er lang genoeg van afzien om het eiland
onze cultuur en manier van samen leven. Daarom
het in 2016 40 jaar na Mao’s dood zijn.
aan te vallen om eerst zelf te zijn veranderd? Indien
voorspel ik de rise of western European values
er politieke hervormingen in China plaats vinden,
en op termijn de fall of the eastern materialistic
Maar de groei kan ook eerder dalen. Er zijn nog
bijvoorbeeld door democratie op het lokale niveau in
preoccupation with high economic growth, at the
veel overblijfselen van een absoluut regime in China
te stellen, zal men afzien van zo’n aanval. Dan zal
expense of so many other things!
Meine Pieter van Dijk Professor of Water services management UNESCO-IHE Institute for Water education, Professor of urban management at ISS The Hague, POBox 3015 2601 DA Delft The Netherlands
[email protected] Referenties Clissold, T. (2004): Mr. China. London: Robinson. Colijn, K. (2008): China: een dreigende dreiging. In: Internationale Spectator, Jaargang 62, Nr. 3, maart, pp. 125-126. Dijk, M.P. van (2006): Managing cities in developing countries, The theory and practice of urban management. Cheltenham: Edward Elgar. 212 paginas. Ook in het Chinees. Beijing: Renmin university Press, World Bank series, 198 paginas.
Dijk, M.P. van (2007): China’s aanwezigheid in Afrika, In: Economisch Statistische Berichten (ESB), October 5, Jaargang 92, No. 4519, pp. 584-588. Dijk, M.P. van en Z. Mingshun (2008): Urban environmental and economic performance linked to sustainability: Evidence from big and medium size Chinese cities. Rotterdam: Erasmus Uinversity, IHS Working papers number 15, 23 paginas (www.ihs.nl).
VAN .EDERLAND 7ANT VERTROUWEN IN ONS lNANCIÑLE STELSEL IS DE VOORWAARDE VOOR WELVAART EN EEN GEZONDE ECONOMIE 7IL JIJ DAARAAN MEEWERKEN +IJK DAN OP WWWWERKENBIJDNBNL
Ho, P. (2008): Ingezonden brief in De Volkskrant in maart, over het boycotten van de Olympische spelen.
Krugman, P. (2005): Unrealistic currency resulting in an economic recession. In: International Herald Tribune, May 21-22. Mak, G. (2004) In Europa. Amsterdam: Atheneum. Schulte Nordholt, H. (2006): De China code ontcijferd. Amsterdam: Byblos.
7ERKEN AAN VERTROUWEN
GLOBALISATION OF THE ECONOMY VS. IDENTIFICATION BY MOTHER TONGUE
Tekst: Norbert Walter
How great is the potential for polarisation in this topic! Between the highest form of efficiency and the most elementary form of comprehension. Between the world at large and the mother’s bosom as points of reference. But the adoption of the mother’s tongue is the start of the ego’s journey in the world via a form of abstraction when communicating. The sender and the receiver have to agree on the message. But this describes the advance in civilisation only inadequately: the mother tongue enables people to communicate with their “habitat”, their
30
environment. And that leads us on to today’s topic. But what do we mean by “mother tongue”? And more difficult still: what is a person’s habitat? Does mother tongue mean
the spoken word including the sound and dialect? Is it the written language of the tribe, the nation, society? Has the meaning of mother tongue changed due to societal, social and/or economic developments? Does the concept differ for nomads, farmers, the skilled trades, industrial workers or those particularly thirsty for education? What, for example, was the mother tongue in what is now called the Germanspeaking area before the days of Gutenberg and Luther’s translation of the Bible? May we say the mother tongue is the input from great poets and philosophers in a nation’s culture in the form of language? Or does the mother tongue remain what Hans-Georg Gadamer described in the following way, by saying:
All these questions are of direct relevance. But they only
language was of elementary significance for mutual
and the presidents Bush (senior) and Gorbachev. And
derive their particular significance when addressing
stimulation in, and the emergence of, a European
the forward-looking steps taken by the policymakers
the issue of what the habitat is today for which our
cultural area, and consequently the basis for the
were backed by the will of society to leave behind the
mothers and fathers prepare us in communication with
resultant cultural heritage.
atrocities and deprivation of a world of conflict (up
language. The habitat is – even for young children –
to and including war).
no longer merely the home farm, the neighbourhood,
The 19th century represented a second apex in
the street or the village. For them, it is school,
globalisation, triggered by industrialisation as well as
with schoolmates often coming from a different
the establishment of free trade by the British Empire.
scheme masterminded by a few powerful multinational
geographical background and often from outside the
Trade, direct investment and great waves of migration
corporations does not stand up to even a superficial
country. The reality of a holiday trip is nearly always
– particularly from Europe to America – were the
examination of the phenomena. The appeal of the US,
linked with experiencing a “foreign” language. In the
hallmarks of this phase. Germans were slow and
the centre of this global order, is reflected not only in the
educational field, meeting people who speak a different
few to join the process. Nation building, advances in
resolve of the elites from all over the world to make a
language is increasingly becoming the rule and not
science and industrial expansion were the pillars of
home there, but also in that of the lesser endowed. That
the exception, for both teachers and students. In the
German participation in the globalisation process of
is the most powerful evidence of this quality. Companies
reality of working life, finally, it emerges increasingly
the 19th century. In political, economic and societal
– multinational ones in particular – are of course
that clients, suppliers, colleagues and consultants do
terms, the two world wars and the intervening years
important pillars in the realisation of the globalisation
not come from the same language area.
were periods of regression culminating in nationalism,
“concept”. Their aims of conquering new markets,
autarchy and unqualified endorsement of German
attaining new quality levels, producing more cheaply
“values” and traditions.
and setting new standards are all factors that make them
So how do parents handle this aspect of real life? Which language or languages do they teach
The widespread belief that the globalisation drive is a
heavyweight players on the world stage. Globalisation
their children to prepare them for their lot in life?
After the Second World War the new dawn was marked
is expressed equally powerfully in the field of academia.
The answers are very often shaped by the living
by a focus on all things American, the establishment
More and more often, discoveries and research work are
circumstances of the parents, and not so often by the
of a Western European peace order and European
emerging from the joint efforts of various nationalities,
prospective circumstances of the children.
economic integration. Politically, the globalisation
and increasingly from cooperation between different
process was completed at the end of the 1980s with
locations. Like in the business world, the changes in
On globalisation
Mikhail Gorbachev’s “perestroika” and “glasnost”, and
information and communications technologies are
At times one might think that globalisation is a
the subsequent collapse of the Soviet Empire. Since
playing a major role: with the internet, people are online
phenomenon that arose in the last few decades of
then, democracy, market economics and open borders
in real time, around the globe and at minimal costs.
Language is homeland. Therefore, I very much regret
while abroad, they become aware of their roots. But the
it. Increasingly, children are growing up bilingual.
the 20th century. However, probably nothing could
for trade in goods and services, the free movement
that dialects are no longer cultivated at school. Dialects
notion of homeland is in decline. The world has become too
Increasingly, the mother tongue has no tinge of dialect
be further from the truth. The claims to power by
of capital and (to a certain extent) of workers have
Knowledge and analyses are available everywhere at the
maintain the homeland in the most original sense of
mobile to allow us to develop roots. Let’s hope that school
owing to the mobility of mothers and fathers. What is
Alexander the Great, the Roman Empire, the Roman
become the established order. Globalisation in an all-
same time. The global village is becoming reality. But
the word. Instead, children are exposed in abominable
teachers relearn to teach the sense of home to children in
our experience in the face of such realities? Does this
Catholic Church – in a way, these can all be seen as
encompassing sense is the reality being experienced in
in what form? How is the village organised in terms
fashion to the influences of advertising, computer and
language. That alone would be a big step.
type of language provision result in a lack of homeland,
globalisation initiatives. The seafaring nations sailing
the early years of the 21st century.
of its language? Is it the Tower of Babel? Is it a house
roots and commitment? Are those living such lives at
on a common ocean are traditional symbols of this
cultural roots which is the very opposite of homeland.
The mother-tongue phenomenon started long ago
risk of communicating less, less discriminatingly and
global initiative. This orientation is clearly expressed in
The driving forces for this world order are no doubt
the languages of the world? Or is it a house in which
Homeland is a feeling linked to a place. Homeland
to become more differentiated in real life and society.
less well? Does this torpedo linguistic competence, or
language, too. The dominant language is the language
very complex. Ultimately, they are societal and political
people, i.e. all of us, speak in one (simple) tongue?
is like the house in which we feel at home. A sense of
People have always lived in language border zones, and
linguistic excellence at any rate? Does the concentration
of the rulers. The phenomenon was most widespread
in nature. The ones who initiated these processes and
home is conveyed by relatives, friends and countrymen,
the people in small countries much more so than those
on – the exclusivity of – standard language mean
with Latin, the lingua franca of the Middle Ages, the
drove them on were the founders of the two Bretton-
The global village
particularly by mothers, who gave us our mother tongue.
in large nations. There, the concept of mother tongue
(spiritual) impoverishment and abstraction that
language of religion and science. It was the language
Woods institutions (World Bank and International
The global village exists in all three forms. All of us
When people catch the sound of their familiar language
is often less clear than the way we normally categorise
eventually results in rootlessness?
of the elites. No doubt the decision to embrace this
Monetary Fund), the fathers of the Treaty of Rome,
find ourselves in the Tower of Babel (Model I) at one
management jargon. This leads to a detachment from
almost filled with people translating out of and into all
31
32
time or another. The village of “Europe”, i.e. the EU
people to participate in stimulating debate. It ensures
and because the points of reference are mainly
it not legitimate to wonder whether Chinese will be
Model II would also be fairer, because it would
and probably also for 20 years to come. Would, as
(Model lI), brimming over with translators, confronts
the most secure and most rapid dissemination of
expressed in set phrases or formulae. Air traffic
the most commonly used language on the internet
gauge professional competence less often through
a consequence, Model III have to be rejected and
us with this model over and over again. In 1990 the
knowledge and thus the exploitation of discoveries in
control and international accounting systems, but
within a generation?
the language filter. It would use talents that Model
calls made strictly for the use of the mother tongue
EU already had 110 language pairs. With enlargement
the most effective manner for the biggest groups of
also mathematics education and research as well as
III, at the least, undervalues. The greater the progress
and translators everywhere? No way. The main way
to Central and Eastern Europe, the figure exceeds
customers. This saves more lives, makes many things
international research centres – say for energy issues
What is more important for the unbroken dominance
of globalisation, the more expensive and time-
forward is for the greatest number of people possible
400. However, in most cases the global village is the
more comfortable, cheaper and nicer for many people.
and the aerospace sector – serve as good examples.
of “simple English” is its widespread acceptance as a
consuming Model II will be. It will turn de facto into
to rapidly acquire competence in the dominant second
place where (nearly) everyone focuses on one simple
It excludes fewer people from progress than existing
Modell III is better for women, as they are generally
second language and its (related) dominance as the
a new Tower of Babel. This suggests that Model II
language. To this end, a relatively long sojourn in an
language (Model III). For many decades, the language
alternatives while taking account of budget restrictions.
more adept at learning new languages, for young
language of research and business. Developments in
could be regarded as a practicable concept in a world
English-speaking area is a must. All other ways of
of academia and business has been a simplified form
What restrictions apply to Model III? In what ways
people, who find it easier to pick up new languages
these fields are usually communicated in this language.
of small elites. It is not the solution to deal with the
improving one’s language competence are not as good
of English. This has also applied for at least 25 years
does this model offer no solution, or only a sham
(especially in foreign countries) and in particular of
However, Model III will be discriminatory less often
mass phenomenon of globalisation, though.
as this simultaneous injection of foreign language
to politics – although this is acknowledged only tacitly
solution? Does Model III offer differing degrees of
course for those who speak English as their mother
in a generation’s time, because language development
and not officially. At official meetings, exchanges still
utility, depending on age, sex or national affiliation?
tongue. As such, Model III discriminates to no small
and training – in keeping with the (new) habitat –
But it does move
cultural and business developments in the English-
take place “via interpreters”; but in the corridors, during
What follows from this? What are the prospects for
degree. The competence of all “outsiders” (as suggested
increasingly includes the reliable teaching of English
Globalisation will thus mean a loss of significance for
speaking area, particularly in the United States.
fireside chats and on casual walks, the lingua franca is
the next few decades? Will Model III see a change
by the discrimination list above) in professional and
as a second language. Whether this competence will
the mother tongue everywhere except in the English-
English, just like in business and academic circles.
in the quality of the results produced, including the
social matters tends to be run down – albeit to varying
ever exceed mastering conversation, i.e. will include
speaking area. Conversely, globalisation will also mean
In this way, a person’s English competence can come
distribution of advantages and disadvantages? There
extents. This results, for one thing, in a (theoretical)
real mastery of the written form to express oneself, is
an increase in significance for anyone whose mother
to resemble, if not mirror that of native speakers as the
Since the global village has become reality due to the
is no end to the questions. It is often difficult to find
total loss of benefit in comparison with the Nirvana
something that leaves room for very serious doubt – in
tongue, by accident of birth, is English – or at least
years go by. There is much to suggest that non-native
different forms and (low) costs of communication,
the answers, and when they are found, they usually lack
approach, but not vis-à-vis models that can be
light of the general sloppiness of language use, also
for a long time, i.e. about a generation. This means
speakers of English will thus soon attain competencies
since travelling is getting easier and cheaper all the
proof, and as such are certainly very subjective. For this
realised.
by native speakers. With this outline of the strengths,
that those French, Germans, Russians and Chinese
in at least two linguistic and cultural spheres. This will
time, and since the desire to travel is insatiable, the
reason they are open to attack and may be revised.
weaknesses and trends for Model III, nearly everything
who accept Model III will themselves put up with
lead to superiority in various respects, which will then
has also been said implicitly about Model II.
a loss in the signficance of their language for a long
be reflected in higher self-esteem, self-confidence – and
time, and in fact will actively drive its decline. Is
even more importantly – reputation, and ultimately
only thing remaining to be established is what form
For another thing, it results in a relative loss in rank
and culture. Furthermore, it is vital to keep on top of
33
the global village will take – or ought to take – in
It looks as though literature – and perhaps philosophy
and thus in recognition and income for those who
terms of communication. As a model, the Tower of
as well – cannot be integrated into Modell III, or at
are discriminated against in this way. This will surely
It is true that if costs and time requirements didn’t
this an appropriate way of describing the situation?
also income opportunities. This will also be the time in
Babel is out of the running. One can follow the verdict
least only with difficulty. In these areas the mother
lead to a rejection of the model, or to dissatisfaction
play a part and resources for high-quality translation
Granted, theoretical considerations, business and
which native speakers of English will increasingly seek
of the Bible. But the two other models bear scrutiny.
tongue is quite frequently an elixir. In many cases,
at the very least. As the third millennium gets
weren’t scarce, Model II would be preferable because
other empirical observations seem to indicate the
to improve their own prospects by learning another
Model II is the one that may rescue the meaning of
conducting effective discussions on politics or
underway it really does not appear as if Model III is
it would enhance the quality of communication.
validity of such an assessment for the past 20 years
language and becoming thoroughly competent in it.
mother tongues in the globalisation process. However,
economics is not possible in a simplified language.
about to undergo a rapid change in its quality or the
Model III clearly seems to be the favourite one now
On too many occasions, people unintentionally say
related implications. Much argues now and for the
selected by those voting with their feet.
things that are misunderstood because they use words
next generation that “simple English” will represent
without knowing the context or being able to judge it
the lingua franca of the globalised world. The main
properly. The result is a sham solution.
reason is not that those who speak English as their
The pros and cons of the models Academia – and the natural sciences especially – have
mother tongue will remain in the majority, even
opted in favour of Model III. It appears to be the
In the fields of technology and natural science,
though the population growth of India – a country
model allowing the greatest degree of freedom and
communication based on Model III works
whose common language does seem to be English
creativity. It enables the relatively largest number of
successfully thanks to effective control mechanisms
– outstrips that of all the other populous nations. Is
Referenties Clissold, T. (2004): Mr. China. London: Robinson. Colijn, K. (2008): China: een dreigende dreiging. In: Internationale Spectator, Jaargang 62, Nr. 3, maart, pp. 125-126. Dijk, M.P. van (2006): Managing cities in developing countries, The theory and practice of urban management. Cheltenham: Edward Elgar. 212 paginas. Ook in het Chinees. Beijing: Renmin university Press, World Bank series, 198 paginas. Dijk, M.P. van (2007): China’s aanwezigheid in Afrika, In: Economisch Statistische Berichten (ESB), October 5, Jaargang 92, No. 4519, pp. 584-588.
Dijk, M.P. van en Z. Mingshun (2008): Urban environmental and economic performance linked to sustainability: Evidence from big and medium size Chinese cities. Rotterdam: Erasmus Uinversity, IHS Working papers number 15, 23 paginas (www.ihs.nl). Ho, P. (2008): Ingezonden brief in De Volkskrant in maart, over het boycotten van de Olympische spelen.
Krugman, P. (2005): Unrealistic currency resulting in an economic recession. In: International Herald Tribune, May 21-22. Mak, G. (2004) In Europa. Amsterdam: Atheneum. Schulte Nordholt, H. (2006): De China code ontcijferd. Amsterdam: Byblos.
DOLLAR VERLIEST BIJZONDERE STATUS
Tekst: Wim Boonstra, Vrije Universiteit Amsterdam
Einde van een tijdperk? Zoals de 19e eeuw de eeuw van het pond Sterling was, kan de twintigste eeuw worden gekarakteriseerd als de eeuw van de dollar. Sterling was tijdens de Gouden Standaard de valuta waar alles om draaide. De dollar heeft diezelfde rol na de Tweede Wereldoorlog vervuld. Tussen 1944 en 1973 gebeurde dit in het kader van het stelsel van Bretton Woods. Nadien speelt noch het goud, noch de dollar een officiële rol als internationale reserve-eenheid. Toch is de Amerikaanse munt in de praktijk nog steeds de ankervaluta van het mondiale monetaire stelsel.
Nfi[a`afeq\e`\ln\]`eXeZ`\\cgif]\jj`feXc6 status in recordtempo te verliezen. De koers van de
De speciale rol van de dollar, van Bretton Woods tot nu
euro steeg van een dieptepunt van 0,83 dollarcent
In het stelsel van Bretton Woods, dat in 1944 werd
schortten de Amerikanen al snel de inwisselbaarheid
in oktober 2000 tot een record van 1,60 dollar in
ontworpen, waren de munten van alle deelnemende
van de dollar tegenover het goud op. In 1973 viel
april dit jaar. Ook de nominaal effectieve dollarindex
landen gekoppeld aan de Amerikaanse dollar tegen
het stelsel helemaal uiteen.2 Overigens behield de
is de afgelopen jaren scherp gedaald en noteert nu
een vaste wisselkoers (pariteit). Wel kon deze pariteit
dollar weliswaar niet formeel, maar in de praktijk wel
historische dieptepunten, al is de handelsgewogen
in onderling overleg worden aangepast, als er sprake
degelijk zijn speciale status. De munt was inmiddels
koersdaling van de dollar minder duidelijk dan de
was van een fundamentele onevenwichtigheid
zo ingebed in het internationale financiële bestel
koersval tegenover de euro. Dit komt doordat de
op de betalingsbalans. De dollar was op zijn beurt
dat, ook nadat het stelsel van Bretton Woods was
centrale banken van belangrijke overschotlanden,
gekoppeld aan en inwisselbaar tegen het goud. Het
ingestort, het aandeel van de munt als internationale
zoals de oliestaten in het Midden Oosten en China,
betrof dus een zogeheten goudkernstandaard. Het
transactie en reservevaluta decennialang onbedreigd
het maar moeilijk vinden om afscheid te nemen
IMF bewaakte het stelsel en verschafte landen met
het grootste bleef.
van de koppeling van hun valuta aan de dollar. De
tekorten in het lopende verkeer liquiditeitssteun.
In de 21e eeuw lijkt de dollar echter haar bijzondere
IJDE`\_\CXeZ\`j\\efeX]_Xeb\c`ab\\e\e\i^`\b\X[m`\j^if\gmXejg\Z`Xc`jk\ed\km\jk`^`e^\e `e8cbdXXi#8djk\cm\\e#8djk\i[Xd\e?XXic\d%IJDE`\_\CXeZ\Y\jkXXkl`k\\e^f\[ ^\fi^Xe`j\\i[#XdY`k`\ljk\XdmXeil`d)''`ejg`i\i\e[\\e^\bnXc`]`Z\\i[\Zfcc\^XËj%@eE\[\icXe[ n\ib\en`ajXd\ed\kIJDBff`a"GXike\ij\ed\kIJDN\_i\ej#D\ee\e [\Mi`\j%K\m\ejq`ae n`aXXe^\jcfk\eY`aIJD@ek\ieXk`feXc#\\ejXd\en\ib`e^jm\iYXe[ _\k.[\e\kn\ibmXe[\n\i\c[ mXeq\c]jkXe[`^\XZZflekXekj$\eX[m`\jbXekfi\ed\kn\i\c[n`a[--)m\jk`^`e^\e`e-+cXe[\e% IJDE`\_\CXeZ\qf\bkmffiXcc\m\jk`^`e^\ee`\ln\Zfcc\^XËjfd_XXiZc`ek\ee^Y\k\i mXe[`\ejkk\q`ae%
8jj`jk\ek8ZZflekXek J\e`fi8jj`jk\ek8ZZflekXek 9\ea`afgqf\beXXi\\eef$efej\ej\fi^Xe`jXk`\d\k[`kfZfcc\^XËj#nfi[[Xefeq\e`\ln\]`eXeZ`\\c gif]\jj`feXcEXXjkl`kjk\b\e[\gi`dX`i\\ej\Zle[X`i\XiY\`[jmffinXXi[\eY`\[kIJDE`\_\CXeZ\ a\[\ef[`^\l`k[X^`e^\e%;ffi_\kXXeY`\[\emXe`ek\ie\\e\ok\ie\fgc\`[`e^\eqlcc\en`aa\ g\ijffec`ab\fekn`bb\c`e^\\e`dglcj^\m\efdafll`kk\cXk\e^if\`\ekfkXccifle[]`eXeZ`\\cX[m`j\li% B`abmffid\\i`e]fidXk`\fm\i[\q\]leZk`\jfgijde`\_\cXeZ\\%ecf]]jX%ec% Mfc[f\a`aXXe[\^\jk\c[\\`j\een`ca\^iXX^fgemXefeq\m\jk`^`e^\en\ib\e6Jklli[Xea\ jfcc`Z`kXk`\eXXi>cX[pj9iXe[\eYli^#g\ijfe\\cjdXeX^\i ^YiXe[\eYli^7ijde`\_\cXeZ\\%ec %
<\e^f\[\b\ee`jfg]`eXeZ`\\c\eali`[`jZ_^\Y`\[
zwakke dollar van de afgelopen jaren heeft geleid
op. Toen in 1971 enkele landen, waaronder Nederland, hun dollarreserves in goud wilden omwisselen,
Ook vandaag de dag hebben veel landen hun valuta
tot speculaties over het naderende einde van het
Het stelsel van Bretton Woods kwam onder druk
nog altijd strak aan de dollar gekoppeld. Het huidige
dollartijdperk. Dit wordt onder meer geïllustreerd
toen de Verenigde Staten omvangrijke tekorten op
systeem is daarom de afgelopen jaren wel eens
door een documentaire ‘de dag dat de dollar valt’
de betalingsbalans kregen. Daarbij ging het indertijd
beschreven als een tweede (informele) variant op
(VPRO-tegenlicht) en een boek met ongeveer
niet om tekorten in het lopende verkeer, maar op
het Bretton Woods systeem3. Ditmaal zijn het dan
dezelfde titel.1 Dit alles lijkt echter nogal prematuur.
de financiële rekening. Amerikaanse beleggers en
niet zozeer landen in Europa en Japan - zoals in de
De dollar is nog steeds de valuta van de grootste
bedrijven investeerden massaal in het buitenland en
jaren vijftig en zestig - maar opkomende Aziatische
economie ter wereld. Wel lijkt de Amerikaanse munt
betaalden die investeringen met dollars. Daardoor
landen (o.a. China, Korea, Taiwan) die een periferie
het nodige van zijn glans te hebben verloren.
liepen de dollarreserves van de overschotlanden sterk
vormen met een min of meer vaste wisselkoers ten
35
We are looking for opzichte van de dollar. Deze landen houden hun
noch hun probleem vinden. Een bijkomend probleem
van de grootste en meest geavanceerde economieën
munt op kunstmatige wijze ondergewaardeerd ten
is dat de dollar geen koppeling aan het goud meer
ter wereld zijn. Ten derde gedragen tot dusver zelfs
opzichte van de dollar om via de export naar de
kent. Daardoor zal, als buitenlandse banken hun
de grootste Aziatische landen zich in monetair
Verenigde Staten de eigen economische groei te
dollarreserves willen verminderen, dit alleen kunnen
opzicht als kleine landen. Zij koppelen hun munt
stimuleren. Hierbij ontstaan net als indertijd forse
door dollars in te ruilen tegen andere valuta’s, waardoor
aan de dollar op een vergelijkbare wijze waarop
betalingsbalansonevenwichtigheden, zij het ditmaal
de koers van de dollar sterk onder druk zal komen.
indertijd de gulden was gekoppeld aan de Duitse
een groot tekort op de lopende rekening van de
mark. Weliswaar is deze koppeling de laatste jaren
Verenigde Staten, waar grote overschotten in de
De koersdaling van de dollar in de jaren 2001 – 2007
minder strak geworden, maar ondanks de gezwollen
Aziatische landen tegenoverstaan. Deze landen
heeft de rest van de wereld echter al een valutaverlies
deviezenvoorraad durft men het nog steeds niet aan
bouwen op deze wijze grote dollarreserves op, waarbij
van naar schatting circa $ 1.300 miljard opgeleverd.
om een zelfstandig monetair beleid te gaan voeren.
zij dus het Amerikaanse lopende rekeningtekort
Het belangrijkste effect van deze verliezen zal zijn,
Zo beschouwd onderstrepen de grote overschotten tot
financieren. Bovendien verkleinen deze reserves de
dat de lust tot het verder opbouwen van dollarreserves
op zekere hoogte niet zozeer de economische kracht,
kans op een herhaling van de financiële crisis die Azië
de meeste buitenlandse centrale banken ondertussen
maar vooral de financiële onvolwassenheid van deze
in de jaren negentig teisterde. Ondertussen kunnen de
wel zal zijn vergaan. Uiteindelijk zullen de landen
landen. Dat is dan meteen het vierde punt: de grote
Verenigde Staten blijven consumeren en investeren,
in de periferie het huidige informele systeem naar
landen in Azië zijn in financiële zin nog niet volgroeid.
zonder te sparen.
verwachting dan ook verlaten en overgaan op een
Markten zijn niet gedereguleerd, de betalingsbalans is
ander wisselkoersregime. De vraag is wat ervoor in
nog niet open en financiële markten verkeren nog in
de plaats komt.
een pril stadium. Dat geldt tot op zekere hoogte zelfs
Tot op zekere hoogte is dit een herhaling van het
voor Japan, al heeft dat land de afgelopen jaren wel
oorspronkelijke Bretton Woods systeem, waarin
verzwakte economieën weer probeerden op te
Decline of the West and the rise of ‘Asia’?
bouwen. Wel zijn er enkele aanzienlijke verschillen
Menigeen is geneigd om de teloorgang van de dollar
Mocht de dollar zijn speciale status als ankermunt
tussen het stelsel van Bretton Woods en de huidige
te koppelen aan de opkomst van Azië als economisch
van het mondiale financiële stelsel verliezen, dat is het
situatie. Het eerste was een formeel stelsel, waar
zwaartepunt van de wereld. Daarbij wordt de zwakte
dus duidelijk dat deze rol zeker niet door één van de
officiële afspraken en voor alle deelnemende landen
van de dollar gezien als uiting van ‘the decline
Aziatische landen zal worden overgenomen. De enige
spelregels aan ten grondslag lagen. Daar is in de
of the West’. Hoewel de opkomst van enkele
munt die zich qua postuur anno 2008 met de dollar
huidige situatie geen sprake van. In het stelsel van
Aziatische economische potentiële grootmachten
kan meten is niet één van de Aziatische munten, maar
Bretton Woods zorgde het IMF ervoor dat de
indrukwekkend is, is deze conclusie om meerdere
is juist de munt van het ‘oude’ Europa, de euro.
betalingsbalansonevenwichtigheden niet te ver
redenen nogal prematuur.
Europa en Japan hun door de Tweede Wereldoorlog
36
Consultants
degelijk een stevige verandering ondergaan.
About Zanders
slot was de dollar tot 1971 inwisselbaar tegen goud,
Ten eerste is het zo dat ‘Azië’ als economisch en
Kan de euro de rol van de dollar overnemen?
terwijl goud nu geen monetaire rol meer speelt.
politieke eenheid niet of nauwelijks bestaat. De
In veel opzichten heeft de euro zich tot een munt met
opliepen. Ook daar is ditmaal geen sprake van. Tot
rivaliteit tussen de economische grootmachten op
een vergelijkbaar gewicht als de dollar ontwikkeld. De
Indertijd is het stelsel van Bretton Woods
het Aziatische continent, te weten China, India en
Europese economie is groter dan de Amerikaanse. De
uiteengevallen omdat centrale banken niet langer
Japan, is groot en neemt eerder toe dan af. Er zijn
ECB heeft in korte tijd een betere reputatie als politiek
bereid waren om onbeperkt dollarreserves op te
zelfs duidelijke parallellen met het Europa van de
onafhankelijke en effectieve centrale bank opgebouwd
bouwen. De vraag rijst of en wanneer dit ook het
19e eeuw.4 Ten tweede kan de opmars van met name
dan de Fed. De Europese handelspositie is sterker dan
geval zal zijn met de huidige, informele versie van het
China niet verhullen dat er nog decennia voorbij
die van de VS en het Europese financiële stelsel is
Bretton Woods systeem. Net als toen bestaat ook nu,
zullen gaan voordat China de VS zal passeren als
degelijker en staat onder beter toezicht. Toch is het
zelfs nog meer dan beginjaren ’70, gerede twijfel of de
grootste economie ter wereld. En dan nog zal zelfs
lang niet zeker dat de euro de dollar kan opvolgen als
Verenigde Staten bereid zijn de waarde van de reserves
in het meest optimistische scenario het per capita
standaardvaluta. Zowel het pond Sterling in zijn tijd
van Aziatische centrale banken te ondersteunen.
inkomen van China veel lager liggen dan dat van
als de dollar na de Tweede Wereldoorlog waren de
De recente ontwikkelingen duiden erop dat de
de VS en de eurozone. Ook een fors gedeprecieerde
valutá s van de op aftstand grootste economieën ter
Amerikanen dat noch hun verantwoordelijkheid,
dollar zal over 20 jaar nog steeds de munt van één
wereld, met de belangrijkste financiële centra en met
Zanders is an independent firm with a track record of innovation and success across the total spectrum of Treasury & Finance. We provide international advisory, interim, outsourcing and transaction services. Zanders creates value with our specialist expertise and independence. Since 1994, Zanders has grown into a professional organization with currently a dedicated advisory team of more than 80 consultants and an associated pool of more than 45 interim managers. Our success is especially due to our employees. That is why Zanders provides a working environment which offers
Zanders Netherlands P.O. Box 221 1400 AE Bussum + 31 (0)35 692 89 89
development opportunities to everyone, on a professional as well as personal level. At Zanders, we are always looking for talented people who would like to use their expertise and know-how in our firm. We are currently looking for Consultants to strengthen our team.
affinity with the financial markets; - Pragmatic and solution-oriented; - Excellent command of English (written and verbal), willing to learn Dutch or French and any other language being an asset.
Our expertise areas What is the profile of our Consultants? To be considered for this position, you should meet the following requirements: - University degree in Economics, Econometrics, Business Administration, Mathematics or Physics; - Maximum 2 years’ work experience; - Well-developed analytical skills and
Zanders Belgium Place de l’Albertine 2, B6 1000 Brussels + 32 (0) 2 213 84 00
Treasury Management Risk Management Corporate Finance Processes and Systems Would you like more information about this position, and/or are you interested in a career at Zanders? If so, please contact our Human Resources Manager, Mrs. Sjoeke Kamphuis.
Zanders U.K. 26 Dover Street W1S 4LY London +44 (0)207 763 7296
E-mail:
[email protected] website: www.zanders.eu www.careeratzanders.com
Give your career the green light
>>
www.careeratzanders.com
aanvankelijk een sterke crediteurpositie. De Britten
Tenslotte wordt de Amerikaanse munt nog altijd het
en de Amerikanen hadden een ongekend grote
meest gebruikt als ‘vehicle currency’ op de financiële
schappelijke golfmunt invoeren, kan het belang van de
internationale invloed en konden hun belangen en
markten. De te beantwoorden vraag is dan ook langs
dollar snel afkalven.6 Maar zo’n munt ligt op dit moment
die van hun partners wereldwijd op krachtige wijze
welke lijnen en in welk tijdsbestek de verdere afkalving
nog ver achter de horizon.
behartigen via een dominante wereldwijd opererende
van de positie van de dollar zich zal voltrekken.
Tot besluit
marine. Aan de dominantie van Sterling kwam een
Empire serieus was verzwakt, waarbij de Eerste
De verdere afkalving van de dollar en de opmars van de euro
Wereldoorlog nog eens als katalysator fungeerde.
De opstelling van buitenlandse centrale banken
dat tot uiting komt in het tekort op de lopende
speelt een cruciale rol. Als de centrale banken in
rekening. Andere landen zullen in de toekomst
Ditmaal is het de financiële positie van de VS die sterk
met name Azië, maar ook in het Midden Oosten,
in veel mindere mate bereid zijn om Amerikaanse
is verzwakt. Het huidige economische en politieke
hun dollarreserves gaan afbouwen is de euro op dit
spaartekorten te financieren in laagrenderende dollars.
gewicht van de Europese Unie op het wereldtoneel
moment veruit het belangrijkste alternatief. Maar
De Verenigde Staten zullen een spaaroverschot of op
is echter bij lange na niet zo dominant als dat van
ook het aandeel van andere Aziatische munten
zijn minst een evenwicht op de lopende rekening
het British Empire aan het begin van de Gouden
in de reserves zal waarschijnlijk gaan toenemen,
moeten zien te realiseren. Dat betekent of een lagere
Standaard of de Verenigde Staten vlak na de Tweede
als de ontwikkeling van een regionale Aziatische
groei, of een veel lagere dollar, of een combinatie van
Wereldoorlog. De kans dat de euro ooit zo dominant
obligatiemarkt op gang komt. Het gevolg van deze
beide. Maar de situatie van voor de kredietcrisis komt
wordt als de dollar in zijn hoogtijdagen schatten wij dan
portefeuilleherschikking is een daling van de waarde
in de oude vorm waarschijnlijk niet meer terug. Al met
ook laag in. Hetzelfde kan echter ook gezegd worden
van de dollar ten opzichte van Aziatische munten
al lijkt daarmee het uiteenvallen van het informele
van alle grote Aziatische landen. Noch de euro, noch
en de euro, en een grotere rol van vooral de euro als
Bretton Woods -II systeem en de opkomst van de
de yen, noch de Rupee, noch de renminbi zal ooit een
reservevaluta. Dit proces zal overigens al beginnen
euro als reservevaluta, op zijn minst gelijkwaardig
zo dominante positie krijgen als de dollar of eerder
als de betrokken centrale banken zouden ophouden
met de dollar, een kwestie van tijd. Toch betekent dit
Sterling ooit bezaten. Het ligt meer voor de hand
met het verder vergroten van hun dollarreserves. Het
niet dat de dollar ‘ineenstort’. De Verenigde Staten
dat de euro en de dollar de komende decennia min
systeem wankelt al als de rest van de wereld niet
blijven een majeure economie met een substantieel
of meer als gelijkwaardige valuta’s naast elkaar zullen
meer bereid is om Amerikaanse spaartekorten te
gewicht in de wereldeconomie. De dollar blijft dus een
bestaan en dat de wereld het zonder één dominante
financieren. Uiteindelijk zou een systeem met meer
belangrijke munt. Wel zal de munt zijn speciale status
standaardvaluta moet stellen. Over enkele decennia
dan één reservevaluta kunnen ontstaan, waarbij de
als mondiale ankervaluta kwijtraken en bij het verlies
einde toen de financiële en politieke positie van het
38
de dollar of, zo mogelijk nog ingrijpender, een gemeen-
kan daar wellicht de renminbi bij komen. Toch zal
5
euro een gelijkwaardige rol naast de dollar opeist.
dit proces niet zonder slag of stoot verlopen, omdat
De grootste structurele zwakte van de dollar is natuurlijk het grote Amerikaanse spaartekort, zoals
) * ' "!&$( ','"% & (& *& '&"%''( & ! ' ' )&&'"% " ' "!" !&'* '" !#!!'* '' * !!&&'"' "!%&#"!& ','-&*'* ' ' "!'"+ ,"(' ! ,"('"")'' !" ' "!**"( '"%%" ,"( "%"(% ! ,&'%"% & "" !"%(! )%& ', %('&*"&%"(% ' "!'"+ %&"! ! #%"&& "! ) "# !'%' , !'&"'%"% !" #!,'% ! ! !""#%' "!* '' &'%
!&' '('" !!*"% !& ,& * '#%"&& "! & ' ) &! !)%,.!! & # !&#%'" %! ! "!' " # ",'"#' !'%" )%&(! )%& ', %"(!&%! !%" "!" &!(& !&& ! &'%' "! '" *!'!" ", ,"() (&'%('* ' "))%%&!' ! ,"( "!'"''+#' "! &&"'"#' !'## ,'"," ! ! -& ! ,&'%"% '' "&' #"%'!'%% & "!,"()% "% ," #' ' )" #!&' "!# * '& ! .!')% " #"!!' ' "! ,,"( &" !.' !'" #!,-&('(%%"*',#%' #' ! ! "!'% !!' )# !!''" !"* "% (%'"***%%'! "
van die status hoort een forse neerwaartse aanpassing in de wisselkoers ten opzichte van andere belangrijke
de dollar vandaag de dag nog de belangrijkste
Ook als bepaalde belangrijke energie- en grondstoffen-
munten. Een eurokoers van 2 dollar behoort daarbij
transactievaluta (“medium of exchange”) is in
exporteurs hun exportopbrengsten niet langer in dollar,
zeker tot de mogelijkheden. Bij dit lange termijn
bijvoorbeeld de internationale grondstoffenhandel.
maar in euro willen ontvangen kan het belang van de
perspectief hoort dan wel de belangrijke kanttekening
Verder worden de prijzen van vrijwle alle grondstoffen
dollar als transactievaluta snel afnemen. Landen als Iran
dat de dollar in de tussentijd zonder twijfel nog wel
nog altijd in dollars uitgedrukt. De Amerikaanse
en Rusland zullen hier graag aan meewerken. Cruciaal
eens zal opveren, zoals ook voorzien voor de komende
munt is dus ook in zijn huidige verzwakte status nog
in deze is natuurlijk de opstelling van de oliestaten in
anderhalf jaar. Maar dat zijn dan tijdelijke stijgingen op
steeds de maat der dingen (“unit of account”).
het Midden Oosten. Als zij hun munt loskoppelen van
een overwegend dalend trendmatig pad.
Wim Boonstra, Chief Economist Rabobank en docent geld- en bankwezen aan de VU (FEWEB) Referenties 1 2 3 4 5 6
Willem Middelkoop, Als de dollar valt, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, 2007 Een beknopte maar adequate beschrijving van het stelsel van Bretton Woods kan worden gevonden in F. de Roos, het Internationale Monetaire Stelsel, Leiden, 1976. Dooley, M.P., Folkerts-Landau, D. & Garber, P. (2003). An essay on the revived Bretton Woods system. NBER Working Paper 9971. Bill Emmott, Rivals, How the competition between China, India and Japan will shape the next decade, 2008 W.W.Boonstra, Leven na de dollarstandaard, Rabobank Nederland, Themabericht 2005/1, januari 2005 Milliano, R. de (2007), Gulf Cooperation Council, Special Report 2007/03, Rabobank Nederland, June 2007.
THE MERCHANT BANK OF CHOICE
Interested? Please contact us: NIBC Human Resources, Fleur Groeneveld, +31 ( 0 )70 342 55 52 , [email protected]. For further information see www.careeratnibc.com. NIBC is a North West European Merchant Bank of Dutch origins with worldwide activities. We are entrepreneurial in a way that is always in keeping with our clients’ best interests. We believe ambition, teamwork, and professionalism are important assets in everything we do. NIBC N.V. Carnegieplein 4 , 2517 KJ Den Haag.
of weet jij* een betere plek voor het echte werk? www.werkenbijpwc.nl
!SSURANCE s 4AX s !DVISORY
*connectedthinking ©2008 PricewaterhouseCoopers. Alle rechten voorbehouden.
