Interventie
LoveNsex
Samenvatting Doelgroep Jongeren van Antillaanse afkomst in de leeftijdgroep 12-26 jaar die de communitywebsite www.kitatin.com bezoeken. Doel Het bevorderen van de seksuele gezondheid van jongeren van Antillaanse afkomst in de leeftijdgroep 12-26 jaar die de communitywebsite www.kitatin.com bezoeken. Meer specifiek:het bevorderen van kennis, houding, eigen effectiviteit en vaardigheden wat betreft het voorkomen van soa's en ongewenste zwangerschap, en het kunnen aangeven van en luisteren naar wensen en grenzen. Aanpak De website LoveNsex voor Antilliaanse jongeren is als subsite gekoppeld aan de communitywebsite www.kitatin.com. Op basis van de systematische methodiek van Intervention Mapping is de subsite ontwikkeld. Intervention Mapping is een protocol dat ondersteuning biedt bij de planmatige ontwikkeling van gezondheidsbevorderende interventies. In het ontwikkelproces van deze subsite werden in verschillende stadia jongeren van Antilliaanse afkomst betrokken. Door middel van pretests en evaluatiemomenten werd de subsite verder aangepast aan de wensen en ideeën van de doelgroep. Voor de needs assessment is er naast literatuuronderzoek, en de analyse van twee in het verleden gehouden enquêtes, een enquête op kitatin uitgezet naar opvattingen en gedragingen van Antilliaanse jongeren en seks (N=644). Hiernaast zijn tijdens een werkbezoek aan Curaçao groepsinterviews uitgevoerd met in totaal 60 jongeren over oa wensen tav het ontwerp van de site en zijn gesprekken gevoerd met experts. Uit het literatuuronderzoek blijkt dat van alle (laagopgeleide) jongeren, Antilliaanse jongeren relatief weinig weten over seks, seksueel actiever zijn en meer risico op soa en ongewenste zwangerschap lopen dan andere jongeren in Nederland. Ook dwang komt veelvuldig voor. Anticonceptie wordt niet goed toegepast. Het ontwikkelde concept design van de site is gepretest onder 36 Antilliaanse jongeren en 12 experts. De subsite LoveNsex op de website Kitatin.com (voor jongeren van Antilliaanse afkomst in Nederland en op Curaçao) beantwoordt vragen over deze thema's via informatie (READ), beeldmateriaal (SEE) en ASK. Op de website zijn de doelen o.a. geoperationaliseerd door: tekstuele informatie; dynamische fotostrip; korte filmpjes over persoonlijke verhalen (soa-test, tienerouderschap); tips, quotes, FAQ, illustraties. Materiaal De web-based interventie, in de vorm van een subsite, is gekoppeld aan een populaire website voor Antilliaanse jongeren: www.kitatin.com. Dit is een geschikt medium om Antilliaanse jongeren te kunnen bereiken vanwege hun bekendheid met dit kanaal wat ook blijkt uit de hoge bezoekersaantallen per dag. Jongeren gaven aan dat ze informatie over relaties en seksualiteit op de website van Kitatin belangrijk vinden. Ook gaven ze aan dat Kitatin een goed kanaal zou zijn voor verdere voorlichting over relaties en seksualiteit. Onderbouwing Jongeren van Antilliaanse afkomst ervaren relatief meer problemen op het gebied van seksuele gezondheid
dan van oorsprong Nederlandse jongeren. Soa's en zwangerschappen komen vaker voor binnen deze groep en het gebruik van condooms en anticonceptie is minder consequent. Ook ervaren deze jongeren vaker seksuele dwang. Op basis van de systematische methodiek van Intervention Mapping is de subsite ontwikkeld. Intervention Mapping is een protocol dat ondersteuning biedt bij de planmatige ontwikkeling van gezondheidsbevorderende interventies De ontwikkeling van de interventie van de 'LoveNsex' is gebaseerd op drie theoretische modellen: het Information-Motivation-Behavioural Skills Model, de Theory of Planned Behaviour en het Protection Motivation Theory. De theorieën beschrijven determinanten die kunnen leiden tot preventief of voorbereidend gezond (seksueel) gedrag. De methoden en strategieën matchen met specifieke doelen van bepaalde onderdelen van de website: het onderdeel zwangerschap, wensen en grenzen, veilig vrijen en soa (condooms en anticonceptie) worden geacht bepaalde cognitieve determinanten (kennis, risico perceptie, attitude, sociale invloed, vaardigheden and selfefficacy) te beinvloeden. Onderzoek Uit effect- en usability onderzoek van de Universiteit Maastricht onder 55 jongeren blijkt dat bezoekers de website LoveNsex positief beoordelen. Jongeren vinden de website begrijpelijk, interessant en de informatie relevant. Na bezoek lijken jongeren eerder van plan zijn condooms te gebruiken en met hun partner te praten over wat ze wel en niet willen op het gebied van seks. Erkenning Erkend door Deelcommissie jeugdgezondheidszorg, preventie en gezondheidsbevordering d.d 11-09-2014 Oordeel: Goed onderbouwd De referentie naar dit document is: Jos Poelman (september 2014). Databank effectieve jeugdinterventies: beschrijving 'LoveNsex '.Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. Gedownload van www.nji.nl/jeugdinterventies
1. Probleemomschrijving 1.1 Probleem De interventie is ontwikkeld voor jongeren van Antilliaanse afkomst in de leeftijdsgroep van 12-25 jaar, woonachtig in Nederland en op Curaçao. Jongeren van Antilliaanse afkomst hebben, in vergelijking met jongeren van Nederlandse afkomst, relatief meer problemen op het vlak van de seksuele gezondheid. Binnen deze groep komen soa's, ongewenste zwangerschappen en abortussen vaker voor. Ook dwang komt veelvuldig voor. Hierbij speelt risicovol seksueel gedrag, waaronder onbeschermd seksueel contact, inconstent anticonceptie- en condoomgebruik, een snelle wisseling van partners, en seksuele contacten buiten een vaste relatie eeen belangrijke rol. Van alle (laagopgeleide) jongeren, weten Antilliaanse jongeren relatief weinig over seks. Antilliaanse jongeren in de leeftijd van 12 tot 17 jaar zijn seksueel actiever dan autochtone, Surinaamse, Turkse en Marokkaanse jongeren. In Nederland wonen ruim 20.00o jongeren van Antilliaanse afkomst, op Curaçao ruim 25.000 (leeftijdsgroep 12-25 jaar). 1.2 Spreiding Ervaring met soa - Chlamydia komt aanzienlijk vaker voor in de Surinaams en Antilliaanse/Arubaanse groep (16- 29 jaar: 8.2 en 9.8 %). Nederlandse jongeren: 3.4%. Totale groep: 4.2%. (Bevolkingsonderzoek Chlamydia Screening 2008-2010, Soa Aids Nederland in 3 regio's waarbij ruim 80.000 seksueel actieve jongeren zijn onderzocht op een chlamydia-infectie). (Van Bergen et al, 2009) Dubbelinfecties soa - Opvallend is ook het hoge aantal dubbelinfecties onder de Surinaamse, Antilliaanse en Arubaanse groep. 19 procent van alle dubbelinfecties komt voor onder deze groep. Het gaat hier dan hoofdzakelijk om een dubbelinfectie van chlamydia en gonorroe. (proefschrift M. van Veen, 2010)
Testen op soa/hiv -Van alle jongeren die ervaring hebben met geslachtsgemeenschap en/of anale seks heeft 15% van de jongens en 20% van de meisjes zich het afgelopen jaar laten testen op soa en/of hiv. Voor jongens en meisjes met een Antilliaanse achtergrond was dit 12% en 38%. (De Graaf, 2012) Ervaring met ongeplande zwangerschap, abortus en tienermoederschap - In 2011 was 36,4% van de abortuscliënten van (autochtone) Nederlandse komaf. Net zoals voorgaande jaren, zijn in 2011 de hoogste abortuscijfers te vinden bij Antilliaanse vrouwen (43,1 per 1000 vrouwen), vrouwen uit Suriname (31,2 per 1000 vrouwen) en vrouwen uit Afrika, exclusief Marokko (30,2 per 1000 vrouwen). Een groot deel van de vrouwen die voor een abortus komen, hebben al eerder een abortus ondergaan. Onder Surinaamse en Antilliaanse vrouwen zijn deze percentages het hoogst, respectievelijk 54% en 58%. (Landelijke abortusregistratie, Rutgers WPF, 2011) - Van de totale groep tienermeiden die in 2010 zwanger was koos 62,0% voor een abortus, meer dan één op de drie meiden (38,0%) droeg de zwangerschap uit. Ook onder de tieners, zijn de abortuscijfers het hoogst onder Antilliaanse en Surinaamse meiden. Het merendeel van de tieners die een abortus laten uitvoeren is 17 of ouder (59,7%). (Landelijke abortusregistratie, Rutgers WPF, 2011) Beschermingsgedrag bij de eerste geslachtsgemeenschap -Meisjes met een Antilliaanse (en Surinaamse ) afkomst gebruiken minder vaak de pil en/of condoom bij de eerste geslachtsgemeenschap (Antilliaans 36%, Nederlands/westers 76%). Dit is ook het geval bij de laatste partner, terwijl hun kinderwens niet veel groter is dan in andere etnische groepen. (De Graaf, 2012) Condoomgebruik bij geslachtsgemeenschap - 31% van de Antilliaanse jongens zegt altijd een condoom te gebruiken bij geslachtsgemeenschap. In de totale groep jongens zegt één op de drie dit altijd te doen. (De Graaf, 2005) Anticonceptiegebruik met de laatste partner - 66% van de Antilliaanse jongens en 65% van de Antilliaanse meisjes geeft aan met de laatste partner altijd een vorm van anticonceptie te gebruiken. Dat is minder dan in de totale groep, waarin vier op de vijf jongens en meisjes zegt bij geslachtsgemeenschap met de laatste partner altijd iets deed om zwangerschap te voorkomen. (De Graaf, 2012) Seksuele dwang en overhalen tot seks -Zeventien procent van alle meisjes en 4% van de jongens geeft aan wel eens gedwongen te zijn om seksuele dingen te doen die ze eigenlijk niet wilden. Binnen deze groep worden Antilliaanse jongeren relatief vaak gedwongen iets te doen of toe te staan op seksueel gebied. Kennis van seksualiteit -Antilliaanse jongens hebben een relatief laag kennisniveau over seksualiteit. Binnen de totale groep hebben Antilliaanse jongens minder kennis over seksualiteit dan Nederlandse, Surinaamse en Marokkaanse jongens, maar meer dan Turkse jongens. (De Graaf, 2012) Seksueel gedrag - In de leeftijdsgroep 12-17 jaar hebben Antilliaanse jongens (na Surinaamse en Marokkaanse jongens) een keer zoveel ervaring met geslachtsgemeenschap (46%, Nederlands: 23%). (De Graaf, Kruijer, van Acker, Meijer, 2012) - Antilliaanse meisjes van 12-17 jaar zijn seksueel actief, vergeleken met meisjes uit andere etnische groepen (geslachtsgemeenschap 43%, Nederlands 25%). (De Graaf, 2012) Sekspartners - Van alle groepen rapporteren jongens met een Antilliaanse achtergrond de meeste sekspartners: 40% van de Antilliaanse jongens zegt in hun leven vier of meer verschillende sekspartners te hebben, tegenover 21% in de totale groep jongens. (De Graaf, 2012) - Antilliaanse (en Surinaamse) jongeren zeggen vaker dat de laatste partner een vaste partner was naast wie men ook seks heeft gehad met anderen (12%). Onder autochtoon Nederlandse jongeren is dit 5 %. (De Graaf, 2012) Gezinssituatie Curaçao Een van de grootste problemen waar kinderen en jongeren op Curaçao mee te maken hebben, is de vaak gewelddadige aard van relaties binnen het gezin, van emotionele mishandeling, verwaarlozing tot fysieke mishandeling, affectieve of cognitieve mishandeling, educatieve verwaarlozing en seksueel misbruik. Veel kinderen op Curaçao groeien op in een eenoudergezin. Vaak neemt de vader geen verantwoordelijkheid voor
de opvoeding van de kinderen. Op Curaçao is de leeftijd waarop vrouwen kinderen krijgen laag. Ruim 7% van de vrouwen heeft voor haar 20e een of meer kinderen. Thuis wordt er nauwelijks seksuele voorlichting gegeven. Het aantal tienerzwangerschappen is hoog. (Heelings, 2010, Unicef, 2013). Het hebben van een kind versterkt de vrouwelijke identiteit. Onder mannen is het hebben van een kind een teken dat hij seksueel actief is, wat ook status met zich meebrengt. (Van der Wiele, 2010). Demografie en geografische spreiding Antillengemeenten ofwel Antillianengemeenten zijn Nederlandse gemeenten met een hoog percentage Antilliaanse immigranten. De 21 Antillengemeenten zijn: Almere, Amersfoort, Amsterdam, Arnhem, Breda, Capelle aan den IJssel, Delfzijl, Dordrecht, Den Haag, Den Helder, Eindhoven, Groningen, Leeuwarden, Lelystad, Nijmegen, Rotterdam, Schiedam, Tilburg, Vlaardingen, Vlissingen, Zoetermeer en Zwolle. Rotterdam, Dordrecht, Den Helder, Eindhoven, Den Haag, Amsterdam en Groningen worden als de belangrijkste Antillengemeenten gezien. Per 1 januari 2012 wonen er ruim 4 miljoen mensen in de 21 gemeenten. Hiervan zijn 86.060 inwoners (2,1 procent) van Antilliaanse herkomst. Man: 42.653 (49.6%), Vrouw: 43.407 (50.4%). Leeftijd De Antilliaans-Nederlandse bevolking is in vergelijking met de totale bevolking relatief jong. Van de Antilliaans-Nederlandse bevolking is 43,3 procent jonger dan 25 jaar, tegenover 30,2 procent in de hele bevolking van de 21 gemeenten. Dit verschilt sterk van de totale bevolking van de 21 gemeenten waarvan 13,6 procent 65 jaar of ouder is. (Boom, J. e.a, 2012) 12-17 jaar 7.938 (9,2 %) 18-24 jaar 13.774 ( 16,0 %) (Boom, J. e.a, 2012). 1.3 Gevolgen Gevolgen van seksueel ongezond gedrag Onveilige, onvrijwillige of onprettige seks heeft niet alleen gevolgen voor het slachtoffer, maar ook voor de samenleving. Voorbeelden zijn: Schooluitval en verminderde arbeidsproductiviteit; verminderde maatschappelijke participatie; kosten voor de gezondheidszorg (medische zorg, abortushulpverlening, soa/hiv-zorg en -behandeling, traumabehandeling); kosten voor politie en justitie (aangifte, opsporing en vervolging); kosten voor veiligheid (toezicht en handhaving). De gevolgen van problemen in de seksuele gezondheid verschillen per thema: - Soa, hiv en aids - Ongewenste (tiener)zwangerschap - Seksueel geweld Soa, hiv en aids . Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) zijn infectieziekten die zich door seksueel contact via seksuele netwerken snel kunnen verspreiden met schadelijke gevolgen voor de volksgezondheid. Een voorbeeld is de hiv-epidemie eind vorige eeuw, maar ook recent komen er plotselinge verheffingen van soa voor in subgroepen of op bepaalde locaties. . Een onbehandelde soa kan leiden tot onvruchtbaarheid (chlamydia), risico's voor het ongeboren kind (syfilis, gonorroe), kanker (HPV), orgaanschade (hepatitis) en zelfs tot de dood (hiv). . Een onbehandelde hiv-infectie leidt tot afbraak van het immuunsysteem, waardoor allerlei ziektes opkomen (dit noemen we aids) en uiteindelijk tot de dood. Een levenslange behandeling van hiv-remmers verhoogt de levensverwachting van mensen met hiv, maar recent wordt duidelijk dat zij eerder last krijgen van ouderdomsziekten en meer kans lopen op bepaalde vormen van kanker. . Een chronische infectie met een virale soa zoals hiv, hepatitis of herpes, kan de kwaliteit van leven verlagen door wisselende ziekte-episodes of aanvallen en kan leiden tot psychosociale klachten en arbeidsuitval. . Mensen met die leven met hiv, ontvangen veel stigmatiserende reacties in de eigen omgeving, de media, het uitgaansleven en in de gezondheidszorg. Zij lopen bovendien tegen vormen van discriminatie aan, bijvoorbeeld op het werk of tijdens reizen.
Ongewenste tienerzwangerschappen . Bij een ongewenste zwangerschap is het van belang een keuze te maken tussen een abortus, adoptie of geboorte van een kind. Die keuze kan stress veroorzaken. . Op tienerleeftijd moeder worden, beperkt de ontwikkeling en maatschappelijke vooruitzichten aanzienlijk. Tienermoeders lopen een grote kans om later in hun leven een laag inkomen te ontvangen en in slechte fysieke en mentale gezondheid te verkeren. . Zwangere tieners lopen een verhoogde kans dat hun kindje rond de geboorte sterft of te vroeg wordt geboren. . Tienerzwangerschappen leiden relatief vaak tot een abortus. Zwangere tieners die voor een abortus kiezen, lopen een hoger risico op negatieve psychosociale gevolgen, zoals depressies en eenzaamheid. . Er zijn aanwijzingen dat een ongewenste zwangerschap negatieve psychosociale gevolgen kan hebben voor vrouwen als zij niet of pas in een later stadium van de zwangerschap. Seksueel geweld . Seksueel geweld kan negatieve gevolgen hebben voor de lichamelijke gezondheid (zoals lichamelijk letsel, een zwangerschap of besmetting met een soa/hiv) en psychische en sociale problemen met zich meebrengen (zoals angst- en slaapstoornissen, posttraumatische stressreacties, gedragsproblemen, regressief gedrag, depressieve klachten, concentratieproblemen, seksualiserend gedrag, wantrouwen, eetproblemen, zelfverwonding, seksuele of relationele problemen). . Seksueel geweld kan ook gevolgen hebben voor de sociale omgeving (familie, vrienden, straat en buurt). Er kunnen bijvoorbeeld gevoelens van onveiligheid ontstaan na een gebeurtenis met seksueel geweld. . De gevolgen van seksueel geweld tijdens de kinderleeftijd kunnen zich ook op volwassen leeftijd manifesteren, bijvoorbeeld in de vorm van seksuele problemen, geweld binnen de partnerrelatie, alcohol of drugsmisbruik, of het opnieuw slachtoffer worden ('revictimisatie'). . Vrouwen die ooit zijn gedwongen tot het uitvoeren of ondergaan van seksuele handelingen, verkeren in een slechtere psychische, lichamelijke en seksuele gezondheid. Dit effect is sterker naarmate een vrouw meer dan eens gedwongen is tot seks. (Bron: Handreiking Gezonde Gemeente: gevolgen van seksueel ongezond gedrag, Loket Gezond Leven). PS. Bij de interventie LoveNsex gaat het niet zozeer om seksueel geweld zoals hierboven omschreven, maar om (de preventie van) grensoverschrijdend gedrag/seksueel geweld.
2. Beschrijving interventie 2.1 Doelgroep Uiteindelijke doelgroep Jongeren van Antilliaanse afkomst (woonachtig in Nederland of op Curaçao) in de leeftijdgroep 12-26 jaar die de communitywebsite www.kitatin.com bezoeken. Bezoekers website De interventie LoveNsex is onderdeel van de website kitatin.com. De website Kitatin.com ook wel de Caribische Party site genoemd, is populair bij jongeren van Antilliaanse afkomst die woonachtig zijn in Nederland of op de Antillen. In 2013 had Kitatin.com 500.283 bezoeken waarvan 74.651 uniek. 80% van de bezoekers is tussen de 14 en 29 jaar. Van de bezoekers is 57% vrouw, en 43% man. Jongeren bezoeken deze Party site vooral voor uitgaanstips, aankondigingen van optredens van artiesten/muziekgroepen, de foto galeries/party pictures, en het forum. Uit een analyse van de forum topics blijkt dat onderwerpen als dating en relaties, flirten, seksualiteit en het verbreken van een relatie, populair zijn onder bezoekers. Gezien de genoemde belangstelling van bezoekers op de site is het aannemelijk dat zij in principe open staan voor het onderdeel LoveNsex op de site. Intermediaire doelgroep De intermediaire doelgroep bestaat uit professionals die werkzaam zijn bij de GGD/Sense, in het onderwijs, het jeugd-en jongerenwerk. Zij kunnen jongeren van Antilliaanse afkomst attenderen op de subsite LoveNsex. Selectie van doelgroepen Er zijn geen specifieke indicatie- of contra-indicatiecriteria. Wel is de interventie in het Nederlands, en is
beheersing van de Nederlandse taal dus noodzakelijk. 2.2 Doel Hoofddoel Het doel van de interventie is het bevorderen van de seksuele gezondheid van jongeren van Antilliaanse afkomst woonachtig in Nederland of op Curaçao (leeftijdgroep 12-26 jaar) die de communitywebsite www.kitatin.com bezoeken. Specifiek: Het bevorderen van de seksuele gezondheid van jongeren van Antilliaanse afkomst in de leeftijdgroep 12-26 jaar die de communitywebsite www.kitatin.com bezoeken. Meer specifiek:het bevorderen van kennis, houding, eigen effectiviteit en vaardigheden wat betreft het voorkomen van soa's en onbedoelde zwangerschap, en het kunnen aangeven van en luisteren naar wensen en grenzen. Subdoelen Zie bijlage LoveNsex voor Tabel 1. Thema's, behavioral outcome en performance objectives 2.3 Aanpak Opzet van de interventie Zie bijlage LoveNsex voor Tabel 2 iInhoud van de interventie. Deze tabel geeft een overzicht van de verschillende onderdelen van de website. Locatie en uitvoerders De subsite LoveNseks is te vinden op de communitywebsite www.kitatin.com. Soa Aids Nederland is verantwoordelijk voor de content op de subsite. Toeleiding naar website De site kent veel vaste, regelmatig terugkerende bezoekers. Via event sponsorship, gedrukte media en online marketing worden potentiële bezoekers geattendeerd op de website. Via banners op de communitywebsite kitatin.com worden bezoekers geattendeerd op de subsite LoveNsex. Hiernaast worden potentiële bezoekers via links op bv sense.info, de meest populaire jongerensite in Nederland, gewezen op LoveNsex. Inhoud van de interventie Zie bijlage LoveNsex voor Tabel 2 iInhoud van de interventie. Deze tabel geeft een overzicht van de verschillende onderdelen van de website. 2.4 Ontwikkelgeschiedenis Betrokkenheid doelgroep In het kader van de ontwikkeling van LoveNseks zijn jongeren in diverse fasen betrokken: Enquêtes Ten behoeve van de needs assessment is er naast literatuuronderzoek en de analyse van een in het verleden gehouden enquête, een enquête op kitatin uitgezet naar opvattingen en gedragingen van Antilliaanse jongeren en seks. Bevindingen reeds uitgevoerd onderzoek . Enquête op kitatin.com in 2007 (N=102): De belangrijkste onderwerpen volgens bezoekers van Kitatin.com/sexuality zijn: - hiv/aids en andere soa's abortus - ongewenste zwangerschap - anticonceptie -zwangerschap en bevalling- loverboys. . Enquête op kitatin.com in 2009 (N=644): Voor jongeren van Antilliaanse afkomst uit Nederland en de Antillen moeten de volgende onderwerpen aan bod komen: - hiv/aids en andere soa's - zwangerschap en kinderen krijgen - tienermoeders/vaders - de pil, condooms en andere anticonceptiemiddelen - abortus - loverboys hoe en waar je kunt laten testen op soa's -
hoe je het vrijen leuker en lekkerder kunt maken, seks en internet (bijvoorbeeld internetdaten) - relaties verliefdheid en andere gevoelens. Ongeveer 90% van de gehele groep vindt informatie over seksualiteit op kitatin.com belangrijk tot heel belangrijk. Ongeveer 90% van de gehele groep vindt tips over hoe je met iemand kunt praten over seks belangrijk tot heel belangrijk. Focusgroepen Hiernaast zijn tijdens een werkbezoek aan Curaçao groepsinterviews uitgevoerd met in totaal 60 jongeren over oa wensen tav het ontwerp van de site. De jongeren hadden de volgende wensen. De site moet zijn: mooi, aantrekkelijk, passen bij Antilliaanse jongeren, geschikt voor jongens en meisjs, niet te kinderachtig, overzichtelijk, duidelijk, met filmpjes, mogelijkheid om vragen te stellen. Pretesten Het ontwikkelde concept design van de homepage van de site is gepretest onder 36 Antilliaanse jongeren (en 12 experts). In het algemeen was men tevreden over het design, de homepage zou wel wat overzichtelijker mogen en het afgebeelde meisje op de homepage zou "Antilliaanser" mogen zijn. Op basis hiervan zijn aanpassingen gedaan. Buitenlandse interventie Niet van toepassing. 2.5 Vergelijkbare interventies In Nederland uitgevoerd Een soortgelijke interventie voor Antilliaanse jongeren is er niet. Wel zijn er enkele andere internetinterventies die zich richten op jongeren van Marokkkaanse en Turkse afkomst. Deze interventies zijn opgenomen in de I-database van het CGL. De interventies zijn nog niet beoordeeld. Soortgelijke interventies zijn: . www.maroc.nl/liefde- seks- en-islam, ontwikkeld door Soa Aids Nederland; . www.geentaboes.marokko.nl, ontwikkeld door Rutgers WPF ; . www.geentaboes.hababam.nl, ontwikkeld door Rutgers WPF. Overeenkomsten en verschillen Overeenkomsten: . Het zijn internet community interventies: jongeren worden 'opgezocht'/bereikt op plaatsen waar ze al zijn (outposts), het zijn interventies die zijn ingebed in bestaande internetcommunities. . De interventies zijn cultuursensitief. Verschillen: . Doelen, methoden, strategieën, inhoud, mogelijkheden voor nader advies en vormgeving van de interventies zijn verschillend. Toegevoegde waarde Is niet relevant omdat er voor de groep Antilliaanse jongeren geen vergelijkbare interventie is.
3. Onderbouwing 3.1 Oorzaken De determinanten van seksueel risicogedrag bij jongeren Er zijn verschillende cognitieve factoren die seksueel risicogedrag bepalen, zoals het niet gebruiken van condooms en anticonceptiemiddelen. Hieronder volgt een beschrijving van de determinanten die te beinvloeden zijn.
Sociale invloed De sociale invloed van leeftijdgenoten kan seksueel (risico) gedrag van jongeren beïnvloeden. Bijvoorbeeld, de veronderstelling van jongeren dat anderen al seks hebben, is gerelateerd aan een vroege start met seks (Buhi & Goodson, 2007). Self-efficacy Een andere determinant van seksueel risicogedrag is self-efficacy. Een studie van Brodbeck en collega's (2010) toonde aan dat een lage self-efficacy om condooms te gebruiken en te onderhandelen over condoomgebruik een voorspeller is van hoog seksueel risicogedrag onder jonge vrouwen, namelijk om geen condooms/ anticonceptie te gebruiken. Deze bevinding wordt bevestigd door een studie van Adih en Alexander (1999) waarbij jongeren die een lage self-efficacy hebben om condooms te gebruiken meer seksueel risicogedrag vertonen (geen condooms gebruiken) dan leeftijdgenoten met een hoge self-efficacy. Attitude Andere onderzoeken toonden aan dat jongeren niet veilig vrijen vanwege een negatieve houding ten aanzien van het gebruik van condooms / anticonceptie (De Graaf et al., 2005;. Kuyper, Bakker & Zimbile, 2008; Sheeran, Abraham & Orbell, 1999). Deze attitude impliceert de opvatting dat condooms de seksuele gevoelens vermindert (De Graaf et al., 2005;. Kuyper, Bakker & Zimbile, 2008), schaamte om condooms te kopen (Sheeran, Abraham & Orbell, 1999) en dat de anticonceptie pil bij-effecten heeft en schadelijk kan zijn voor de gezondheid (De Graaf et al., 2005) zijn. Dienovereenkomstig verminderen deze attitudes het gebruik van condooms / anticonceptie. Verder stellen Buhi en Goodson (2007) dat een positieve houding van jongeren met betrekking tot seks kan leiden tot een eerder beginnen met seks en vaker seks hebben. Ook kan een positieve houding ten aanzien van tienerzwangerschappen seksueel risicogedrag vergroten, zoals het niet gebruiken van anticonceptie door meisjes (Unger, Molina & Teran, 2000). Risicoperceptie Een andere determinant die leidt tot seksueel risico gedrag is risicoperceptie: een lage risicoperceptie om een soa op te lopen, leidt er toe dat mensen geen soa-test doen. (De Graaf et al., 2005; Kuyper, Bakker & Zimbile, 2008.). Bovendien, als gevolg van een lage risicoperceptie, zien sommige mensen niet de noodzaak van het gebruik van condooms. Uit eerdere onderzoeken bleek bijvoorbeeld dat mensen hun risico's onderschatten door te veronderstellen dat de uiteindelijke partner waarschijnlijk geen soa heeft (Kershaw, Ethier, Niccolai, Lewis & Ickovics, 2003; Kuypers, Bakker en Zimbile, 2008). Als gevolg daarvan, wordt de kans kleiner dat mensen met een langdurige relatie condooms gebruiken dan mensen in een nieuwe relatie of bij mensen met wisselende seksuele partners (Kershaw, Ethier, Niccolai, Lewis & Ickovics, 2003; Kuypers, Bakker en Zimbile, 2008; Macaluso, Demand, Artz & Haak, 2000). Intentie Een lage intentie om zichzelf te beschermen tegen hiv-infectie is een voorspeller van hoog seksueel risicogedrag bij jongeren, zoals het niet gebruiken van condooms (Brodbeck, Vilen, Bachmann, Znój & Alsaker, 2010). Determinanten van seksueel risicogedrag bij Antilliaanse jongeren Attitude Wat betreft de determinanten voor ongezond seksueel gedrag onder de specifieke groep Antillianen, blijkt dat vrouwen uit Curaçao een negatieve houding hebben ten opzichte van de anticonceptie pil (Van den Brink et al., 2011). Dit is voornamelijk te wijten aan incorrecte opvattingen over deze anticonceptie-methode, zoals de mogelijke schadelijkheid en onvruchtbaarheid als gevolg van de pil (Van de Brink et al., 2011). Bovendien, hebben vrouwen uit Curaçao een negatieve houding ten opzichte van condooms, doordat het plezier in seks minder zou worden en vanwege de angst dat het condoom kan scheuren (Van den Brink et al., 2011). Als gevolg daarvan vertonen veel vrouwen uit Curaçao seksueel risicogedrag, zoals geen pil of condooms gebruiken, alsmede het gebruik van "coïtus interruptus" of "periodieke onthouding" als methoden om zwangerschap te voorkomen (Van den Brink et al., 2011). Van den Brink en collega's (2011) vermelden ook dat de opvattingen over de pil en condooms mogelijk worden veroorzaakt door geen/slechte seksuele voorlichting van vrouwen op Curaçao. Kennis Jonge Antillianen die in Nederland wonen hebben weinig kennis hebben over seksualiteit (De Graaf et al, 2012). Een tekort aan kennis kan op zijn beurt resulteren in seksueel risicogedrag, zoals geen condooms gebruiken (De Graaf et al. 2005).
Vaardigheden Uit kwalitatief onderzoek van Wijsen en van Lee (2006) blijkt dat jonge vrouwen van buitenlandse afkomst, onder anderen Antilliaanse vrouwen, vaak in problematische gezinssituaties leven met als gevolg dat ouders geen zorgen hebben voor de seksuele ontwikkeling van hun kinderen. Hierdoor kunnen vrouwen/meisjes geen "psychologische en cognitieve vaardigheden" leren van hun ouders (Wijsen & van Lee, 2006). Antilliaanse vrouwen ontberen dus vaardigheden om assertief te zijn en het bespreken van seksuele problemen met de partner, wat kan leiden tot problemen met betrekking tot het gebruik van anticonceptie. Sociale norm Volgens Wijsen en van Lee (2006) kunnen tienerzwangerschappen onder Antillianen worden aangemoedigd omdat een tiener die moeder wordt een hogere status heeft als vrouw, een cultureel element dat een belangrijke rol speelt in onveilig seksueel gedrag onder meisjes van deze groep (Wijsen & van Lee, 2006). Ook de risicoperceptie van jonge Antilliaanse vrouwen om ongepland zwanger te worden is vrij laag (Wijsen & van Lee, 2006). Theoretisch kader De ontwikkeling van de interventie van de 'LoveNsex' is gebaseerd op drie theoretische modellen: het Information-Motivation-Behavioural Skills Model, de Theory of Planned Behaviour en het Protection Motivation Theory. De theorieën beschrijven determinanten die kunnen leiden tot preventief of voorbereidend gezond (seksueel) gedrag. Hieronder wordt een theoretisch kader van gezondheidsgedrag in het algemeen gegeven. Verder wordt onderzoek beschreven waarbij deze gezondheidsgedrag theorieën worden gebruikt om seksueel gezondheidsgedrag te verklaren. Het Information-Motivation-Behavioural Skills model, het IMB-model beschrijft drie constructen die worden gezien als de fundamentele determinanten van preventief of aanbevolen gedrag (Fisher & Fisher, 2002): . Kennis over het aanbevolen gedrag, zoals 'Ik weet niet waar ik mij kan laten testen op soa'. . Motivatie. Bij motivatie gaat het om de intentie van mensen in de nabije toekomst het aanbevolen gedrag te vertonen. Deze intentie wordt bepaald door drie determinanten: o Attitude: de afweging van alle voor- en nadelen die een persoon van het aanbevolen gedrag bevindt. Voorbeeld van een mogelijk voordeel is 'het doen van een soa-test geeft mij zekerheid' en van een mogelijk nadeel is 'het doen van een Soa-test is pijnlijk'. o Sociale norm: de waarneming van een persoon van de verwachtingen die relevante anderen (familie en vrienden) hebben over het gedrag van de persoon en de waarde die de persoon hecht aan hun mening. Bijvoorbeeld: 'mijn vrienden vinden het heel verstandig om je te laten testen op soa'. Daarnaast houdt de sociale norm ook in of de relevante anderen zelf het aanbevolen gedrag vertonen. o Risicoperceptie: de mate waarin iemand zich kwetsbaar voelt voor een ziekte (waargenomen kwetsbaarheid) en de mate waarin iemand de ernst van de ziekte inschat (waargenomen ernst). Bijvoorbeeld: 'ik loop geen risico op een soa, omdat ik niet vrij met mensen die veel anderen hebben gehad'. . Vaardigheden: het bezitten van de vaardigheden om het aanbevolen gedrag uit te kunnen voeren en de overtuiging van de persoon deze vaardigheden effectief te kunnen gebruiken (eigen effectiviteit). Bijvoorbeeld: 'Ik denk niet dat ik in staat ben om tegen een partner te zeggen wat ik (niet) wil op het gebied van seks. Het Information-Motivation-Behavioural Skills model werd gebruikt in een studie die de effecten van drie school-based hiv-preventie programma's op de kennis, motivatie, gedrags-vaardigheden en gedrag omtrent hiv-preventie van leerlingen onderzocht (Fisher, Fisher, Bryan & Misovich, 2002) . Het model werd gebruikt voor het ontwerpen, implementeren en evalueren van deze drie hiv-preventieve interventies. De resultaten tonen aan dat de interventie gebaseerd op dit model effectief was in het veranderen van hiv-preventief gedrag onder middelbare scholieren. Volgens de Theory of Planned Behaviour wordt gedrag bepaald door de intentie om gedrag uit te voeren. De intentie op zijn beurt wordt bepaald door drie factoren namelijk attitude, subjectieve norm en gedragscontrole (Ajzen, 1991). Attitude is de algemene beoordeling van het gedrag, positief of negatief, de subjectieve norm bestaat uit de overtuiging van iemand of belangrijke anderen denken dat hij het gedrag uit zou moeten voeren en controle over gedrag is de beoordeling over hoe makkelijk of moeilijk iemand denkt dat het uitvoeren van het gedrag is. Hoe positiever de attitude en de subjectieve norm ten aanzien van een bepaald gedrag is en hoe groter de controle over dat gedrag is, des te sterker zou de intentie van iemand moeten zijn om dat gedrag uit te voeren (Ajzen, 1998). Uit een studie van Li, Frieze en Tang (2010) onder middelbare scholieren naar de intentie om zich te beschermen tegen seksuele intimidatie en misbruik door leeftijdgenoten werd gebruik gemaakt van de Theory
of Planned Behaviour. De studie wees uit dat de subjectieve norm en veronderstelde gedragscontrole de intentie voorspelde om beschermend gedrag te vertonen tegen seksuele intimidatie; de houding voorspelde alleen de intentie van meisjes. Uit andere studies blijkt dat het voornemen een van de sterkste voorspellers is voor seksuele gezond gedrag (Buhi & Goodson, 2007). De Protection Motivation Theory beschrijft de factoren die een rol spelen bij de motivatie van iemand om wel of geen gezondheidsbeschermend gedrag te vertonen. Volgens de originele formulering van Rogers (1975) start een gezondheidsboodschap cognitieve processen betreffende (a) severity, de ernst van de bedreiging voor de gezondheid (b) vulnerability, de kans dat de gebeurtenis ook daadwerkelijk plaatsvindt en (c) response-efficacy, de effectiviteit van het aanbevolen gedrag om de dreiging af te wenden. Later is selfefficacy aan de theorie toegevoegd om ook de verwachting dat iemand het aanbevolen gedrag daadwerkelijk uit kan voeren mee te nemen in het model (Maddux & Rogers, 1983). Andere variabelen zijn aan het model toegevoegd zodat het een model is geworden voor het verklaren en voorspellen van de motivatie (intentie) om gezond gedrag uit te voeren. De Protection Motivation Theory werd gebruikt in een studie van Lwin, Stanaland en Chan (2010) om condoomgebruik te voorspellen en om de vaardigheden mbt communicatie over hiv te evalueren in Singapore. De onderzoeksresultaten laten zien dat de Protection Motivation Theory een doeltreffend model is om condoomgebruik te voorspellen en kan worden gebruikt als basis voor het ontwikkelen van interventies. De hierboven beschreven studies tonen aan dat de theorieën inderdaad kunnen worden gebruikt als basis voor het ontwikkelen van een interventie op het gebied van seksuele voorlichting. Daarom werden ze gebruikt als basis voor de ontwikkeling van de "LoveNsex" website. De theorieën hebben gemeen dat zij verklaren dat gedrag wordt bepaald door het voornemen om bepaald gedrag uit te voeren (de Information-MotivationBehavioural Skills Model en het Protection Motivation Theory verwijzen naar deze determinant als motivatie). Bovendien verklaren zowel de Protection Motivation Theory als de Theory of Planned Behaviour self-efficacy (gepercipieerde gedragscontrole) als factor die het gedrag beïnvloedt. Ook zijn er verschillen tussen de modellen. Het Information-Motivation-Behavioural Skills model verklaart hiernaast dat kennis en het hebben van bepaalde vaardigheden mogelijke factoren zijn die leiden tot gezond seksueel gedrag. Verder voegt de Theory of Planned Behaviour attitude en subjectieve normen toe als determinanten. Ten slotte stelt de Protection Motivation Theory dat risicoperceptie als determinant die bestaat uit de waargenomen ernst en waargenomen kwetsbaarheid/ontvankelijkheid van een gezondheidsprobleem. Hierdoor vullen de modellen elkaar aan en dienen als een goede basis voor de ontwikkeling van seksuele voorlchting via de interventie 'LoveNsex'. Daarom, op basis van de theorieën en wetenschappelijke bewijzen, zijn de determinanten die worden aangepakt door de interventie: kennis inzake seksueel gezond gedrag en risicoperceptie mbt het oplopen van een soa of zwanger worden, evenals attitude en sociale invloed en self efficacye/vaardigheden. Tabel 3 biedt een overzicht van de determinanten, doelen en methoden en strategieën op basis waarvan de 'LoveNsex subsite is ontwikkeld. De methoden en strategieën matchen met specifieke doelen van bepaalde onderdelen van de website: het onderdeel zwangerschap, wensen en grenzen, veilig vrijen en soa (condooms en anticonceptie) worden geacht bepaalde cognitieve determinanten (kennis, risico perceptie, attitude, sociale invloed, vaardigheden and self-efficacy) te beinvloeden. Het richt zich op al deze determinanten om uiteindelijk het gewenste gedrag, bijvoorbeeld condoom gebruik, te behalen en kan niet beperkt worden tot kennisvermeerdering alleen omdat het gewenste gedrag samen hangt met alle determinanten. Binnen het onderdeel zwangerschap, wensen en grenzen, veilig vrijen en soa zijn er ook strategieën die gericht zijn op meerdere determinanten, zoals een filmpje, dat bijvoorbeeld niet alleen gericht is op risico perceptie maar ook op attitude en eigen effectiviteit. Overigens kunnen verschillende determinanten en doelen bereikt worden met dezelfde strategie (bijvoorbeeld een filmpje). Internet interventies kunnen diverse determinanten van gedrag beïnvloeden en kunnen zelfs positieve effecten op gedrag zelf hebben. Uit een meta -analyse van Noar et al.(2010) naar de mogelijke effecten van computer-mediated interventions op determinanten van veilig vrijen, bleek dat computer mediated interventies significant positieve effecten lieten zien op: toename in kennis over hiv/aids, attitudes tav condoomgebruik/seksualiteit, self-efficacy mbt condoomgebruik, waargenomen vatbaarheid, communicatie en intentie om condooms te gebruiken. Het is dus zeker mogelijk om ook via een website, verandering in eigen effectiviteit teweeg te brengen. Een meta-analyse van Webb et al (2010) laat zien dat Internet Interventies zelfs effecten op gezondheidsgedrag kunnen hebben, met name als ze theoretisch goed onderbouwd zijn. Vooral interventies die gebaseerd zijn op de Behavior Change Theory: met name de Theory of Reasoned Action/Planned behavior,
maar ook bij de Social Cognitieve Theorie, en het Transtheoritical Model. Onze internet interventie is theoretisch goed onderbouwd en het veranderen van eigen effectiviteit is gebaseerd op de Social Cognitieve Theorie. 3.2 Aan te pakken factoren Zie Bijlage LoveNsex tabel 3. Overzicht van enkele website onderdelen, de determinanten, de bijbehorende doelen, methoden en strategieën. (voor de overige thema's zie bijlage 1) 3.3 Verantwoording Voor de ondersteuning en theoretische/wetenschappelijke onderbouwing en ontwikkeling van de subsite is gebruik gemaakt van het Intervention Mapping Protocol (Bartholomew, l.K. e.a., 2006). Intervention Mapping (IM) beschrijft de ontwikkeling van een voorlichtingprogramma in zes stappen (Kok et al., 2004; Bartholomew et al., 2006, Schaalma et al., 2009): 1) analyse van het probleem, 2) vaststellen van specifieke doelen voor verandering in gedrag en omgeving, 3) selecteren van theoretische veranderingsmethoden en praktische toepassingen daarvan, 4) ontwikkeling en uittesten van het programma, 5) anticiperen op implementatie, en 6) anticiperen op evaluatie. De vijfde stap behelst het anticiperen op grootschalige implementatie van het voorlichtingsprogramma, waarbij aangegeven wordt dat dit anticiperen al vanaf het allereerste begin van programmaontwikkeling dient te starten. IM vereist dat programmaontwikkelaars het gehele proces in nauwe samenwerking met doelgroepen en stakeholders doorlopen en dat beslissingen waar mogelijk op basis van empirische gegevens of theoretische inzichten worden genomen. Wat betreft stap 3, de theoretische methoden en praktische strategieën: Een theoretische methode is een aan de theorie ontleend algemeen proces van verandering. Een voorbeeld daarvan is model-leren: een geschikt rolmodel laten zien dat beloond wordt voor het gewenste gedrag. Een praktische strategie is de vertaling van die methode naar een praktische situatie, afgestemd op de doelgroep. Bij de vertaling moet ook rekening worden gehouden met de randvoorwaarden van de theoretische methode. Bij model-leren zijn dat bijvoorbeeld: Antilliaaanse jongeren identifceren zich met het model. Antilliaanse jongeren hebben de vaardigheden die nodig zijn. Antilliaanse jongeren zien dat het model beloond wordt voor het gewenste gedrag. Bij consciousness raising moet de bewustwording snel gevolgd worden door het vergroten van het probleemoplossend vermogen en self-efficacy. Het kiezen van de theoretische methoden start bij de determinanten. Bij elke determinant bestaan methoden die volgens de theorie geschikt zijn voor het veranderen van juist die determinant. Soms zijn er verschillende methoden voor dezelfde determinant, soms kunnen verschillende determinanten beinvloed worden door dezelfde methode. Enkele voorbeelden; -Kennis: Een geschikte methode om kennis te vermeerderen is informatieverstrekking en actief leren (active learning) (Sociaal Cognitieve Theorie) -Risicoperceptie: Een geschikte methode voor het bevorderen van risicoperceptie is het verhogen van het bewustzijn (consciousness raising) door informatie/feedback te geven over de gevolgen van een bepaald gedrag en alternatieven ervoor (Trans Theoretisch Model) -Attitude: Persuasieve communicatie: Om attituden te veranderen kan worden ingegaan op de gepercipieerde voor-en nadelen ten aanzien van een bepaald attitude object, bijvoorbeeld door het versterken van de (juiste) bestaande veronderstellingen over voor-en nadelen. Ook kunnen ongewenste attituden worden veanderd door het aandragen van overtuigende argumenten. Enkele voorbeelden in LoveNsex: De beslissing om anticonceptie te regelen: Hier is het beinvloeden van kennis, risico perceptie, attitude, social influence, skills & self efficacy belangrijk. Een methode om kennis te vergroten is het vertalen van informatie via Advance organizers (Theories of Information Processing). Hier vormgegeven door grafische organizers met de kernboodschap (bv wel seks, niet zwanger =anticonceptie) in gekeurde blokjes en een tabel met afbeeldingen en korte omschrijvingen van
verschillende anticonceptiemiddelen (hoe werkt het, hoe gebruik je het, wat zijn de voor-en nadelen). Een methode om attitude te beinvloeden is het gebruik van argumenten (Persuasion-Communication Matrix, Eleboration Likelihood Model): een jongen geeft (nieuwe) argumenten om condooms te gebruiken. Risicoperceptie door scenariobased risico information oa middels een filmpje over een tienermoeder en tienervader en consciousness raising door een tabel met de risico's van onveilig vrijen en een stroomdiagram als het misgaat (het condoom is kapot of gescheurd). Eigen effectiviteit/vaardigheden: Modeling via FAQ, tips, do's, een stappenplan om condooms te kopen. Quided practice : via een condoominstructie. Sociale invloed door modeling: Antilliaanse jongeren laten middels quotes andere jongeren zien dat ze condooms gebruiken, op zak hebben etc. 3.4 Werkzame elementen Waarom zal de site effect hebben?: 1. Planmatige ontwikkeling (zie par. 1,2,3). Een belangrijke voorwaarde voor effectiviteit is de systematische planmatige ontwikkeling van een interventie. Bij de ontwikkeling van LoveNseks is dit gebeurd. De subsite is ontwikkeld volgens het Intervention Mapping protocol (Bartholomew et al, 2006). Ten behoeve van de needsassessment (stap 1) is bijvoorbeeld een literatuurstudie uitgevoerd en is een enquête onder jongeren van Antilliaanse afkomst gehouden. Op basis van de onderzoeksresultaten van de needsassessment zijn programma- gedrags- en veranderdoelen (stap 2) geformuleerd en theoretische veranderingsmethoden en praktische toepassingen (strategieën/werkvormen) geselecteerd (stap 3). De gedragsuitkomsten/behavioral objectives van de subsite LoveNsex zijn: 1) Jongeren van Antilliaanse afkomst hebben (tzt) gewenste seks; 2) Jongeren van Antilliaanse afkomst gebruiken (tzt) consequent anticonceptie; 3) Jongeren van Antilliaanse afkomst gebruiken (tzt) altijd en correct condooms. Na de selectie van Behavioral Objectives zijn Performa nce Objectives gedefinieerd gevolgd door Change Objectives. Enkele voorbeelden van Performance objectives bij behavioral outcome nr 2: Jongeren van Antilliaanse afkomst: 1) Besluiten anticonceptie te regelen/te stimuleren; 2) Maken keuze voor het meest geschikte type anticonceptie in de eigen situatie; 3) Regelen/halen/kopen anticonceptie; 4) Gebruiken anticonceptie correct en consequent. Voor een overzicht van de Behavioral en Performance Objectives bij alle thema's, zie tabel 1: (Thema's, behavioral outcome en performance objectives). Per Performance Objective zijn determinanten, veranderdoelen, theoretische methoden en praktische strategieën bepaald. Bv ad1) Besluiten anticonceptie te regelen, een van de determinanten is: kennis: De veranderdoelen hierbij zijn: Jongeren van Antilliaanse afkomst: Leggen uit wat je kunt doen om zwangerschap te voorkomen. Theoretische methoden hierbij: Informatieverstrekking, Modeling, Active learning, Advance organizers. Strategieën: Afbeeldingen, tips, tekst, checklist, filmpje, hulplijn. Voor een volledig overzicht zie tabel 3: Overzicht van de website onderdelen, de determinanten, de bijbehorende doelen, methoden en strategieën. 2. Aangetoonde effecten (zie ook par.3 en bijlage 2) Uit een meta -analyse van Noar et al.(2010) naar de mogelijke effecten van computer-mediated interventions op determinanten van veilig vrijen, bleek dat computer mediated interventies significant positieve effecten lieten zien op: toename in kennis mbt hiv/aids, attitudes tav condoomgebruik/seksualiteit, self-efficacy mbt condoomgebruik, waargenomen vatbaarheid, communicatie en intentie om condooms te gebruiken. Overigens zijn in het onderzoek van de Universiteit Maastricht naar de effecten van de internetinterventie LoveNsex (zie par.6) de effecten op de determinant sociale invloed niet gemeten, omdat (niet gepubliceerd) 'proef' onderzoek naar de effecten van de website, geen effecten lieten zien. Er werden ook geen andere online interventies op het gebied van seksuele gezondheid gevonden die effect op sociale invloed lieten zien. Dit effect werd wel aangetoond bij een online interventie mbt alcoholgebruik van jongeren.(Bewick et al. 2013). 3. Informatie behoefte bij Antilliaanse jongeren (zie par.1) Jongeren van Antilliaanse afkomst hebben behoefte aan informatie over relaties en seksualiteit.
4. Betrokkenheid doelgroep tijdens de ontwikkeling (zie par.2). -Om de website en vooral de inhoud cultuur sensitief vorm te geven, en om identificatie en aandacht voor de inhoud te bevorderen, is nauw samengewerkt met de beheerder van de site: kitatin.com. Verder is het design van de site gemaakt door een Antilliaanse webbouwer. -De doelgroep Antillianse jongeren, is intensief betrokken bij de ontwikkeling en beoordeling van zowel de inhoud van de website, als de vormgeving/design van de website. Hun wensen en behoeften zijn geïnventariseerd. Daarnaast zijn de onderdelen van de website en de site zelf bij de doelgroep getest, voordat de evaluatie door Universiteit Maastricht van start ging. -Met de cultuursensitieve informatievoorziening aan Antilliaanse jongeren via hun communitywebsite kan worden aangesloten bij hun eigen behoeften, vragen, en problemen en kan deze groep in grote aantallen worden bereikt. 5. Internet is een belangrijke informatie bron (par. 1.2) Internet is voor Antilliaanse jongeren een belangrijke informatiebron op het gebied van seksualiteit. De subsite wordt een geïntegreerd onderdeel van de bestaande populaire site kitatin.com. Jongeren weten de weg dus al te vinden naar de website.
4. Uitvoering 4.1 Materialen Materiaal voor de doelgroep: website loveNsex.kitatin.com Wervingsmateriaal voor de doelgroep: diverse verwijzingen op www.sense.info Wervingsmaterialen voor intermediairs: flyer: in ontwikkeling Materiaal voor proces-en effectevaluatie: Onderzoeks rapport: Romeike K. The effectiveness of a web-based intervention aimed at increasing young Antilleans' sexual health. Maastricht University, faculty of health, medicine and life sciences, 2011. Alle materialen zijn digitaal kosteloos te vinden/verkrijgbaar op internet /bij Jos Poelman 4.2 Type organisatie De interventie richt zich op de doelgroep jongeren van Antilliaanse afkomst. In 2012 werd LoveNsex 9143 keer bezocht: 4047 keer door Antillaanse jongeren in Nederland en 3580 keer door jongeren woonachtig op de Nederlandse Antillen. 4.3 Opleidingen en competenties Is niet van toepassing. 4.4 Kwaliteitsbewaking Kwaliteitsbewaking bij uitvoerders is niet aan de orde. Kwaliteitsbewaking van de interventie: De site wordt geactualiseerd door Soa Aids Nederland als er nieuwe inzichten zijn. Onlangs is bijvoorbeeld het onderzoeksverslag 'Laveren tussen autonomie en loyaliteit', seksuele ontwikkeling en beleving van allochtone jongeren (Cense, M, 2012) verschenen. De resulaten uit dit onderzoek die relevant zijn voor jongeren van Antilliaanse afkomst worden via aanpassing of uitbreiding van de content op de site verwerkt. Via Google Analytics kunnen frequentie en duur van de bezoeken aan de verschillende onderdelen van de site inzichtelijk worden gemaakt. Op basis hiervan kan worden bepaald of een thema (-onderdeel) anders gepresenteerd en gepositioneerd moet worden. 4.5 Randvoorwaarden De interventie is cultuursensitief: bij de onwikkeling van de interventie is rekening gehouden met culturele factoren die van invloed zijn op relaties en seksualiteit/ seksuele gezondheid van jongeren van Antilliaanse afkomst. De site is tot stand gekomen in samenwerking met vertegenwoordigers van kitatin.com, de eigenaar van de website, gevestigd op Curaçao. 4.6 Implementatie
De implementatie richt zich op 1) jongeren van Antilliaanse afkomst, 1) beleidsmakers, 2) zelforganisaties, en 4) intermediairs/voorlichters. Jongeren * De subsite LoveNseks is in het hoofdmenu van de website kitatin.com opgenomen. Hierdoor is LoveNsex optimaal gepositioneerd op deze populaire communitywebsite. Bezoekers van Antilliaanse afkomst zijn de primaire doelgroep. Zij zijn al op de site aanwezig. Hierdoor zijn optimale voorwaarden geschapen dat (veel) jongeren van Antilliaanse afkomst de subsite gaan bezoeken. Op de communitysite kitatin.com wordt regelmatig een banner geplaatst om bezoekers te attenderen op de subsite LoveNsex. * De site is in het Nederlands. Om nog meer jongeren van Antilliaanse afkomst op Curaçao te bereiken wordt de site in het Papiamento vertaald. Ook is er overleg gaande over een vertaling van de site voor de andere Benedenwindse Eilanden en de Bovenwindse Eilanden (Engels). * Bekende Antillianen (bekend en populair bij Antilliaanse jongeren) worden gevraagd ambassadeur te worden van LoveNsex. Via Quotes/korte filmpjes laten zij op de communitysite zien waarom het nuttig is om de subsite te bezoeken. Zij worden ook gevraagd regelmatig over de subsite te twitteren. Beleidsmakers * Op 24 november 2011 werd - in samenwerking met de Vereniging Antillianen Arubanen Capelle aan den IJssel - door de minister van Gezondheid, Milieu en Natuur op Curaçao, mevrouw J.V.A. Constancia, het officiële startsein voor de website gegeven. Verder waren aanwezig de Gevolmachtigde minister van Curaçao, de heer S.P. Osepa, wethouder Faasen van Capelle aan den IJssel, en 60 jongeren van Antilliaanse afkomst. Zij luisterden naar optredens van de populaire Antilliaanse zanger Brian Dekkers en theatergroep 35. Er was veel aandacht van de pers (o.a. het NOS Journaal) en media die zich richten op Antillianen in Nederland en op de Antillen: oa Radio Nederland Wereldomroep. De betrokkenheid van een zelforganisatie van Antillianen en beleidsverantwoordelijken als de gevolmachtigde minister en de minister van gezondheid in Curaçao geven een goede start voor een optimale implementatie. * Met de beleidsmedewerker van de gevolmachtigd Minister van Curaçao is afgegeproken dat hij bij zijn bezoeken aan de 21 Antillengemeenten zijn contactpersonen attendeert op de subsite. Intermediairs/voorlichters * Intermediairs als GGD/Sense professionals zijn op diverse manieren geattendeerd op de site: Tijdens het door Soa Aids Nederland georganiseerde 6e Etnische Minderheden Congres in 2011 is voor 20 intermediairs een workshop verzorgd over het project met de titel: Cultuursensitieve seksuele voorlichting via internet (communities) aan jongeren van Marokkaanse, Turks en Antilliaanse afkomst. (Lokaal doorpakken! Kansen zien, pakken en vergroten, 6e Etnische Minderheden Congres, 14 oktober Amersfoort). * Voor GGD en Sense professionals die jongeren van Antilliaanse afkomst willen attenderen op de site wordt een Z.Card ontwikkeld (uitvouwbare flyer in Z vorm), met beknopte informatie over de website LoveNsex. De Z card kan aan Antilliaanse jongeren worden uitgedeeld tijdens voorlichtingsbijeenkomsten, bijvoorbeeld op ROC 's (waar veel Antilliaans Nederlandse jongeren een opleiding volgen), het Sense spreekuur, het extra JGZ contactmoment 12 +. Zelforganisaties * Zelforganisaties van Antillianen in de 21 zogenaamde Antillen gemeenten worden specifiek benaderd om hen te attenderen op de site. Gestart wordt met de zelforganisaties in de gemeenten met de meeste Antilliaanse inwoners. De omvang van de groep Antilliaanse Nederlanders in de 21 gemeenten loopt namelijk sterk uiteen. Rotterdam heeft het grootste aantal Antilliaanse Nederlanders (22.805). Ruim een kwart van de Antilliaanse Nederlanders in de 21 gemeenten woont in Rotterdam. Op geruime afstand volgen Den Haag met 12.176 Antilliaanse Nederlanders en Amsterdam met 11.849 personen van Antilliaans-Nederlandse herkomst. In Leeuwarden (1.021), Vlissingen (696) en Hellevoetsluis (601) is het aantal Antilliaanse Nederlanders in absolute termen het kleinst. Rotterdam heeft ook in relatieve zin het grootste aandeel Antilliaanse Nederlanders (3,7 procent). Van de 21 gemeenten heeft Leeuwarden het kleinste aandeel Antilliaanse Nederlanders (1,1 procent). (Boom, J. e.a, 2012). 4.7 Kosten
De ontwikkelkosten van de interventie zijn gefinancierd door het Ministerie van VWS en Soa Aids Nederland. Jaarlijks kosten voor rekening van de interventie-eigenaar Soa Aids Nederland: Actualiserering content site: 50 uren 4.450 Promotie site: 25 uren 2.225 Ontwikkelen nieuwe filmpjes: 30 uren 2.670 Monitoren bezoekersgedrag Google Analytics: 12 uren 1.068 Activiteiten kosten Promotieflyer voor intermediars 5.000 Eindredactie nieuwe content 1.000 Vertaling in Papiamento 4.000 Invoeren vertaalde tekst 1.000 Filmpjes 4.000 Totaal personeel en activiteiten 25.413 Voor de locale uitvoerders zijn er geen kosten.
5. Onderzoek naar praktijkervaringen Begin 2014 wordt de website waar nodig aangepast op basis van de uitkomsten van het effectonderzoek en Google Analytics. In 2012 telde de site 9143 bezoeken waarvan 4047 uit Nederland, en 3580 uit Curaçao. Het percentage nieuwe bezoekers was 78%, 22% van de bezoekers keert regelmatig terug. Het aantal pageviews over 2012 is 20.214. De gemiddelde bezoekduur is 1.46 minuten. In 2014 wordt de site in het Papiamento vertaald zodat nog meer jongeren op de Nederlandse Antillen kunnen worden bereikt. Verblijfsduur op site in toekomst langer De gemiddelde bezoekduur tijdens het onderzoek was 6.41 minuten, echter bijna 40% bleef slechts 0-10 seconden op de website. Omdat veel Antilliaanse jongeren, met name woonachtig op Curaçao, het Nederlands (zeer) slecht beheersen, is het aannemelijk dat ze daarom de website snel hebben verlaten. Dit heeft een ongunstige invloed gehad op de gemiddelde bezoektijd. De verwachting is dat de gemiddelde bezoektijd in de toekomst langer wordt als de site ook in het Papiamento is vertaald (is binnenkort gerealiseerd).
6. Onderzoek naar effectiviteit 6.1 Onderzoek in Nederland De Universteit Maastricht heeft onderzoek gedaan naar de effecten van de interventie. Het doel van het onderzoek was om de effectiviteit van de interventie na te gaan ten aanzien van het beïnvloeden van kennis, risicoperceptie, gepercipieerde verantwoordelijkheid, attitude, self-efficacy en intentie met betrekking tot soapreventie, preventie van ongewenste zwangerschap en het bespreken van wensen en grenzen/grensoverschrijding. Methoden. Een RCT is uitgevoerd onder jonge Antillianen die in Nederland wonen en op de Antillen. De deelnemers werden willekeurig toegewezen aan twee onderzoeksgroepen: de interventie groep werd blootgesteld aan de web-based interventie en de wachtlijst controle groep kreeg pas toegang tot de LoveNsex nadat het onderzoek was afgerond. Een pre-test (T0) werd uitgevoerd voordat de site door de deelnemers werd bezocht en de follow-up metingen werden resp. twee weken (T1) en zes weken (T2) na de pre-test uitgevoerd. Vijfenvijftig Antillianen tussen de 15 en 25 jaar hebben de T0 en T1 assessments volledig afgerond. Daarnaast werd een proces-evaluatie uitgevoerd door middel van een usability vragenlijst en Google Analytics. Eenentwintig deelnemers van de interventiegroep voltooiden de vragenlijst over bruikbaarheid bij T1. Resultaten. Bij T1, scoorde de interventiegroep hoger met betrekking tot de attitude om te praten over seksuele wensen en grenzen en de intentie om condooms te gebruiken met een exclusieve partner, in vergelijking met de controlegroep. Dit laatste effect werd alleen gevonden voor mensen die zelden of nooit condooms gebruiken bij T0. Meisjes in de controlegroep scoorden bij T1 hoger op de intentie om de anticonceptiepil te gebruiken dan meisjes in de interventiegroep.
Website bezoekers beoordeelden de interventie positief: deze vinden ze begrijpelijk, relevant, geloofwaardig, eenvoudig te gebruiken, niet angstaanjagend en met een goede lay-out. Uit Google Analytics bleek dat de website 251 keer werd bezocht door de deelnemers binnen zeven weken, ongeveer vijf keer per dag. Het websitebezoek duurde 6.41 minuten gemiddeld en meer dan de helft van de deelnemers bezocht de site slechts een keer. Relatie bezochte website onderdelen en effecten op determinanten Google Analytics laat zien dat de deelnemers de bezochte website onderdelen die gericht zijn op het verbeteren van cognitieve determinanten met betrekking tot wensen, grenzen en condooms gebruiken, vaker bezoeken dan andere website componenten. De onderdelen die ze het vaakst bezochten waren: veilig vrijen, soa's en wensen en grenzen. Deze thema's werden ook het vaakst als belangrijk en als goed beoordeeld. Juist deze vaak bezochte thema's bevatten strategieën gericht op eigen effectiviteit en vaardigheden, zoals tips, stappenplan, guided practice, do's, condoominstructie, filmpje. Bezoekers zijn dus ook blootgesteld aan deze strategieën gericht op eigen effectiviteit en vaardigheden. De huidige studie is de eerste studie die effecten van een web-based seksuele voorlichtingsinterventie bij Antilliaanse jongeren over seksuele gezondheidsonderwerpen aantoont. De interventie leidde tot een positievere houding te praten over wensen en grenzen met de partner, evenals een verhoogde intentie om condooms te gebruiken met een (exclusieve) partner uit een hoog risicogroep. Meer informatie: zie bijlage LoveNsex Bijlage 2: Effectonderzoek LoveNsex . 6.2 Onderzoek naar vergelijkbare interventies Soortgelijke interventies zijn: . Geentaboes.marokko.nl . Geentaboes.hababam.nl . Liefde, seks en islam op maroc.nl Naar geen van deze interventies is effectonderzoek gedaan.
7. Overige informatie 7.1 Ontwikkeld door Jos Poelman Keizersgracht 390 1016 GB Amsterdam Email:
[email protected] Telefoon: 020 - 6262669 7.2 Websites www.loveNsex.kitatin.com
8. Aangehaalde literatuur Adih and Alexander (1999). Determinants of Condom Use to Prevent HIV Infection Among Youth in Ghana. Journal of Adolescent Health, 24:63-72. Ajzen, I. (1991). The Theory of Planned Behavior. Organisational Behaviour and Human Decision Processes, 50:179-211. Bailey, J.V., Murray, E., Rait, G., Mercer, C.H., Morris, R.W., Peacock, R., e.a. (2010). Interactive computerbased interventions for sexual health promotion. Cochrane Database of Systematic Reviews, Issue 9. Art. No.: CD006483. DOI:10.1002/14651858.CD006483.pub2. Bartholomew, L.K., Parcel, G.S., Kok, G., Gottlieb, N.H (2006). Planning Health Promotion Programs. An Intervention Mapping Approach. San Francisco: Jossey-Bass. Bergen, J.E.A.M. van, Broek, I.V.F. van den, Brouwers, E.E.H.G., Feijter, E.M. de, Fennema, J.S.A., Götz, H.M., e.a. (2009). Chlamydia Screening 2008-2010; resultaten eerste ronde. (geciteerd 22 juni 2010).
Berlo, W. van, Wijsen, C., Vanwesenbeeck, I. (2005). Gebrek aan regie. Een kwalitatief onderzoek naar de achtergronden van tienerzwangerschappen. Utrecht: Rutgers Nisso Groep. Bertens, M.G.B.C., Eiling, E. M., Borne, B. van der, Schaalma, H.P. (2009). Uma Tori! Evaluation of an STI/HIV-prevention intervention for Afro-Caribbean women in the Netherlands. Patient Education and Counseling, 75:77-83. Bertens, M. (2008). Uma Tori: Development and evaluation of an STI/HIV-prevention intervention for women of Afro-Surinamese and Dutch Antillean descent. (Proefschrift, Universiteit Maastricht). Bertens, M.G.B.C., Wolfers, M.E.G., Borne, B. van den, Schaalma, H.P. (2008). Negotiating safe sex among women of Afro-Surinamese and Dutch Antillean descent in the Netherlands. AIDS Care, 20(10):1211-1216. Bewick,BA, MA, West,R., Barkham, M., Mulhern, B.,Marlow, Traviss G., Hill, A. (2013). The Effectiveness of a Web-Based Personalized Feedback and Social Norms Alcohol Intervention on United Kingdom University Students: Randomized Controlled Trial. In: Journal of Medical Internetreseach. Boom, J. de, Wensveen, P. van, Hermus, P., Weltevrede, A., San, M. van (2012). Antilliaanse Nederlanders 2012. De positie op de terreinen van onderwijs, arbeid en uitkering en criminaliteit (meting 3). Rotterdam: Risbo, Erasmus Universiteit. Blas, M. M., Alva, I. E., Carcamo, C. P., Cabello, R., Goodreau, S. M., Kimball, A. M. et al. (2010). Effect of an Online Video-Based Intervention to Increase HIV Testing in Men Who Have Sex with Men in Peru. PLoS ONE, 5 (5):e10448. Brink, M.J. van den, Boersma, A. A., Jong, B. M. de, Bruijn, J.G.M. de (2011). Attitude toward Contraception and Abortion among Curacao women. Ineffective contraception due to limited sexual education? BMC Family Practice, 12(55):1-19. Brodbeck, J., Vile?n, U. L., Bachmann, M., Znoj, H., & Alsaker, F. D. (2010). Sexual risk behavior in emerging adults: gender-specific effects of hedonism, psychosocial distress, and sociocognitive variables in a 5-year longitudinal study. AIDS Education and Prevention, 22(2):148-159. Brouwer, W., Oenema, A., Crutzen, R., Nooijer, J. de, Vries, N.K. de, Brug, J. (2008). An Exploration of Factors Related to Dissemination of and Exposure to Internet- Delivered Behavior Change Interventions Aimed at Adults: A Delphi Study Approach. Journal of Medical Internet Research, 10(2):e10. Brouwer, W., Kroeze, W., Crutzen, R., Nooijer, J. de, Vries, N.K. de, Brug, J., e.a. (2011). Which Intervention Characteristics are Related to More Exposure to Internet-Delivered Healthy Lifestyle Promotion Interventions? A Systematic Review. Journal of Medical Internet Research, 13(1):e2. Buhi, E. R. & Goodson, P. (2007). Predictors of Adolescent Sexual Behavior and Intention: A Theory-Guided Systematic Review. Journal of Adolescent Health, 40:4-21. Bull, S., Pratte, K., Whitesell, N., Rietmeijer, C., McFarlane, M. (2009). Effects of an Internet-Based Intervention for HIV Prevention: The Youthnet Trials. AIDS and Behaviour, 13:474-487. Cense, M., Van Dijk, L. van (2012). Laveren tussen autonomie en loyaliteit, seksuele ontwikkeling en belevening van allochtone jongeren. Utrecht: Rutgers WPF. Cense, M., Dijk, L. van (2010). Niet zomaar seks. Jongeren over seks en grenzen. Utrecht: Rutgers Nisso Groep. CBS (2011a). Population - 2. Population per Island, January 1st. Binnengehaald 30 juni 2011 van http://www.cbs.an/population/population_b2.asp CBS (2011b). Migratie - Nederlandse Antillen. Binnengehaald 30 juni 2011 van http://www.cbs.nl/nlNL/menu/themas/bevolking/cijfers/extra/mappingworld- 1.htm CBS (2005). Enqueteonderzoek onder allochtonen - Problemen en oplossingen. Voorbrug/Heerlen: CBS. Crutzen, R., de Nooijer, J., Brouwer, W., Oenema, A., Brug, J., Vries, N.K. de (2011). Strategies to Facilitate Exposure to Internet-Delivered Health Behavior Change Interventions Aimed at Adolescents or Young Adults: A Systematic Review. Health Education and Behaviour, 38(1): 49-62.
Crutzen, R., Roosjen, H., Poelman, J. (2011). Using Google Analytics as a process evaluation method for Internet-delivered interventions: an example on sexual health. Department of Health Promotion, Maastricht University. Crutzen, R., Nooijer, J. de, Brouwer, W., Oenema, A., Brug, J., Vries, N.K. de (2008). Gezondheidsbevorderende interventies via internet. Onderzoek naar mogelijhheden voor effectievere verspreiding en blootstelling. Fisher, J. D., & Fisher, W. A. (1992). Changing AIDS-Risk Behaviour. Psychological Bulletin, 111(3):455-474. Gilbert, L.K., Temby, J.R.E., Rogers, S.E. (2005). Evaluating a teen STI prevention Web site. Journal of Adolescent Health, 37:236-242. Goold, P.C., Ward, M., Carlin, E. M. (2003). Can the Internet be used to improve sexual health awareness in web-wise young people? Journal of Family Planning and Reproductive Health Care, 29(1):28-30. Graaf, H., de, Kruijer, H., Acker, J. van, Meijer, S. (2012). Seks onder je 25e. Seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno 2012. Delft: Eburon. Graaf, H. de, Meijer, S., Poelman, J., Vanwesenbeeck, I. (2005). Seks onder je 25e. Seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno 2005. Delft: Eburon. Gevolgen van seksueel ongezond gedrag. In: Handreiking Gezonde gemeente. Loket Gezond leven. Haas, S. de, Graaf H. de, Kuyper, L., Bakker, F. (2008). Rapport Seksuele gezondheid van Turkse, Marokkaanse, Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders. Utrecht: Rutgers Nisso Groep. Hellings, E. (2010). Jong & moeder. Een inventariserend onderzoek. Federatie Antilliaanse Jeugdzorg ism SIFMA. Kershaw, T. S., Ethier, K. A., Niccolai, L. M., Lewis, J. B., & Ickovics, J. R. (2003). Misperceived Risk Among Female Adolescents: Social and Psychological Factors Associated With Sexual Risk Accuracy. Health Psychology, 22(5):523-532. Kruijer, H., Lee, L. van, Wijsen, C. Landelijke Abortus Registratie . Utrecht: Rutgers WPF. Kuyper, L., Wit, J. de, Adam, P., Woertman, L., Berlo, W. van (2010). Laat je nu horen! Een onderzoek naar grensoverschrijdende seksuele ervaringen en gedragingen onder jongeren. Utrecht: Universiteit Utrecht. Kuyper, L., Bakker, F., Zimbile, F. (2008). Veilig vrijen bij jongeren: De stand van zaken 2007 en de ontwikkeling sinds 1997. Utrecht: Rutgers Nisso Groep. Li, M.Y., Frieze, I., Tang, C.S. (2010). Understanding Adolescent Peer Sexual Harassment and Abuse: Using the Theory of Planned Behavior. Sexual Abuse: A Journal of Research and Treatment, 22(2):157-171. Lou, C., Zhao, Q., Gao, E.S., & Shah, I.H. (2006). Can the Internet Be Used Effectively to Provide Sex Education to Young People in China? Journal of Adolescent Health, 39:720-728. Lewin, M.O., Stanaland, A.J.S., & Chan, D. (2010). Using Protection Motivation Theory to Predict Condom Usage and Assess HIV Health Communication Efficacy in Singapore. Health Communication, 25:69-79. Man, M. S., Tilbrook, H. E., Jayakody, S., Hewitt, C. E., Cox, H., Cross, B. et al. (2011). Electronic reminders did not improve postal questionnaire response rates or response times: a randomized controlled trial. Journal of Clinical Epidemiology. Mevissen, F.E.F., Ruiter, R.A.C., Meertens, R.M., Zimbile, F., Schaalma, H.P. (2011). Justify your love: Testing an online STI-risk communication intervention designed to promote condom use and STI-testing. Psychology and Health, 26(2):205-221. Neef, M. de, Dijk, L. van (2010). Achtergronden van inadequaat anticonceptiegebruik bij jongeren. Utrecht: Rutgers Nisso Groep. Noar, S.M., Pierce, L.B., Black, H.G. (2010). Can Computer-Mediated Interventions Change Theoretical
Mediators of Safer Sex? A Meta-Analysis. In: Human Communication Research 36, p.261-297. Ritterband, L.M., Gonder-Frederick, L.A., Cox, D.J., Clifton, A.D., West, R.W., Borowitz, S.M. (2003). Internet Interventions: In Review, In Use, and Into the Future. Professional Psychology: Research and Practice, 34 (5):527-534. Rogers, R.W. (1983). Cognitive and physiological processes in fear appeals and attitude change: A Revised theory of protection motivation. In J. Cacioppo & R. Petty (Eds.), Social Psychophysiology. New York: Guilford Press. Romeike, K. (2011). The effectiveness of a web-based intervention aimed at increasing young Antilleans' sexual health. Maastricht University, faculty of health, medicine and life sciences. RIVM rapport, 2012: Sexually transmitted infections, including HIV, in the Netherlands in 2011 Stichting Hiv Monitoring report 2011; Monitoring of human immunodeficiency virus (HIV) infection in the Netherlands RIVM (2010). Seksueel gedrag. Omvang van het probleem. Zijn er verschillen naar sociaaleconomische status en etniciteit? Retrievd 1. April 2011 from http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/leefstijl/seksueel- gedrag/verschillensociaaleconomisch-en-etniciteit/ Roye, C. F., & Seals, B. (2001). A Qualitative Assessment of Condom Use Decisions by Female Adolescents Who Use Hormonal Contraception. Journal of the Association of Nurses in AIDS Care, 12(6):78-87. Sheeran, P., Abraham, C., Orbell, S. (1999). Psychosocial Correlates of Heterosexual Condom Use: A MetaAnalysis. Psychologic Bulletin, 125(1):90-132. Unger, J. B., Molina, G. B., & Teran, L. (2000). Perceived consequences of teenage childbearing among adolescent girls in an urban sample. Journal of Adolescent Health, 26:205-212. Unicef. De situatie van kinderen en jongeren op Curaçao (2013). Unicef. Veen, M.G. van (2010). HIV & STI epidemiology in high-risk populations in the Netherlands. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam. Wiele, W. van der. (2010). Wat van mij is, is van jou. Seksuele gezondheid en HIV/AIDS onder vrouwen op Curaçao. Amsterdam: CEDLA/ Latijns Amerika Studies. Wijsen, C., Lee, L. van (2006). Kind van twee werelden. Een kwalitatief onderzoek naar de achtergronden van zwangerschappen bij allochtone tieners. Utrecht: Rutgers Nisso Groep. Webb, T.L., Joseph, J., Yardley, L., Michie, S.(2010). Using the internet to Promote Health Behavior Change: A systematic Review and Meta-analysis of the Impact of Theoretical Basis, Use of Behavior Change Techniques, and Mode of Delivery on Efficacy. In: Journal of Medical Internet Res 2010, vol.12 (1):e4. Appendix: Screenshot Homepage 'LoveNsex' website
Deze informatie is op 24 juni 2016 gedownload van www.nji.nl.
Samenwerking erkenningstraject Het erkenningstraject wordt in samenwerking uitgevoerd door het Nederlands Jeugdinstituut (NJi), het RIVM Centrum Gezond Leven (CGL), het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ), het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) en MOVISIE. Door samen te werken aan het beoordelen van interventies volgens eenduidige criteria streven wij naar kwaliteitsverbetering in de betrokken werkvelden.
