Jonge vaders in beeld!? Naam: Fadoua Mouman Opleiding: Sociaal Pedagogische Hulpverlening Relatienummer: 60143 Cws begeleider instelling: Anneke Kramer - Oostra Cws begeleider opleiding: Ina Smit Datum: Juli 2010
Contractwerkstuk Jonge vaders in beeld!?
Opdrachtgever : Naam organisatie Opleiding Adres
Het lectoraat, de kenniskring Social Work & Arts Therapies : Stenden hogeschool : Sociaal Pedagogische Hulpverlening : Rengerslaan 8 Postbus 1298 8900 CG Leeuwarden Tel: 058-2441607
Naam instelling Naam Opleiding Relatienummer CWBI’er CWBO’er Periode
: : : : : : :
Ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ Fadoua Mouman SPH4 60143 Anneke Kramer-Oostra Ina Smit Januari 2010 – juli 2010
Mijn zoon, ik had alles anders gezien. Geen roze wolk, al dacht je dat misschien. Net achttien jaar en een heel leven voor je. Samen met je vriendin. Een toekomst vol met dromen, En baby’s had ik nog niet aan zien komen. Maar nu mijn zoon, een jongen vervroegd op weg naar een man. Die zwaar de toekomst aankan. Geen huis en geen spullen, een schande zullen de praatjes vullen. Maar,nee, mijn zoon, we doen het gewoon, ook met jouw kleine loon. Elke maand een beetje sparen en zo de babyuitzet bij elkaar vergaren. Ja, mijn zoon, ook jij wordt vader en een man, die met hulp van de ouders ook papa wezen kan. Anoniem Bron: Tienervaders een vergeten groep, uitgaven van scala expertise centrum voor emancipatie en participatie. Auteur anoniem
Samenvatting ‘’In de hulp aan ouders wordt één groep vaak vergeten: tienervaders. De veelal nog puberende vaders kunnen de grote veranderingen in hun leven maar moeilijk een plek geven’’. De relatie met de moeder van hun kind is vaak onstabiel en een verwijtende vinger van familie en vrienden is geen uitzondering. Tienervaders! Een vergeten groep, scala expertise centrum voor emancipatie en participatie, 2007, blz. 2.
Dit behoefteonderzoek is gericht op jonge vaders. Het bevat een inventarisatie naar de behoeften van deze vaders. Het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ heeft geen beeld van de mate waarin jonge vaders behoefte hebben aan ondersteuning, hier is mijn onderwerp voor het contractwerkstuk uit voortgekomen. Jonge vaders hebben over het algemeen een slechte naam voor de buitenwereld. Vaak wordt er gezegd dat de vader een egoïstische jongen is die alleen maar zijn lusten heeft gevolgd. Voor een jonge moeder is er meestal wel een vorm van medelijden en begrip. Voor een jonge vader is dat meestal niet of veel minder het geval. Er is gebleken dat men zich afvraagt wat de behoeften en wensen zijn van de jonge vaders t.a.v ondersteuning. Wat hebben deze vaders nodig? Hoe kan het ontmoetingscentrum de hulp laagdrempelig voor ze houden? Wat is de benadering naar hen toe? Door middel van probleemoriëntatie wordt duidelijk hoe het onderwerp precies tot stand is gekomen. In de verdere uitwerking van dit rapport wordt beschreven hoe de aanbevelingen tot stand zijn gekomen. Het feit dat de doelgroep jonge vaders van het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ in zekere zin onbereikbaar is, maakt het werken aan dit contractwerkstuk een grote uitdaging. Met dit onderzoek hoopt het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ en het lectoraat ‘Social Work and Art Therapies’ handvatten toegereikt te krijgen om een werkwijze te kunnen ontwikkelen voor het werken met de doelgroep jonge vaders. Veel leesplezier gewenst.
Inhoud 1
INLEIDING_________________________________________________________________________ 8 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7
2
INHOUDELIJKE ORIËNTATIE ______________________________________________________ 12 2.1
3
OPBOUW ONDERZOEKSOPZET ________________________________________________________ 8 AANLEIDING VAN HET ONDERZOEK ___________________________________________________ 9 ONTMOETINGSCENTRUM ‘JONGE OUDERS’ ____________________________________________ 10 FC STENDEN COLLEGE ___________________________________________________________ 10 STICHTING AMBULANTE FIOM ______________________________________________________ 10 SINNE WELZIJN __________________________________________________________________ 11 GEMEENTE LEEUWARDEN _________________________________________________________ 11 INHOUDELIJKE PROBLEEMORIËNTATIE ________________________________________________ 12
PROBLEEMSTELLING EN ONDERZOEKSOPZET_____________________________________ 14 3.1 DOELSTELLING __________________________________________________________________ 14 3.1.1 Opdrachtformulering __________________________________________________________ 14 3.2 VRAAGSTELLING ________________________________________________________________ 14 3.2.1 Hoofdvraag __________________________________________________________________ 14 3.2.2 Deelvragen __________________________________________________________________ 14 3.3 ONDERZOEKSBENADERING_________________________________________________________ 15 3.3.1 Uitgangspunt microniveau ______________________________________________________ 16 3.3.2 Uitgangspunt mesoniveau _______________________________________________________ 16 3.3.3 Uitgangspunt macroniveau ______________________________________________________ 16
4
DATABRONNEN EN DATAVERZAMELINGSTECHNIEKEN ____________________________ 17 4.1 4.2
5
ANALYSE RESULTATEN ___________________________________________________________ 19 5.1 5.1.1 5.1.2 5.1.3 5.1.4 5.1.5 5.1.6 5.1.7 5.1.8 5.1.9 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.5 5.2.6 5.2.7 5.2.8 5.2.9 5.3 5.3.1 5.4
6
DATABRONNEN _________________________________________________________________ 17 DATAVERZAMELINGSTECHNIEKEN ___________________________________________________ 17 DESKRESEARCH _________________________________________________________________ 19 Definitie ‘jonge vader’ _________________________________________________________ 19 Positie van vaders en jonge vaders________________________________________________ 20 Maatschappelijke ontwikkeling___________________________________________________ 20 Probleemoriëntatie jonge vaders _________________________________________________ 21 Adolescentieperiode ___________________________________________________________ 22 Belang voor moeder en kind _____________________________________________________ 23 Systeem van de jonge vader _____________________________________________________ 23 Jonge vaders een vergeten groep _________________________________________________ 24 Wet en regelgeving ____________________________________________________________ 24 METHODIEK OMSCHRIJVING ________________________________________________________ 25 Oplossingsgericht werken als methode_____________________________________________ 25 Specifieke vragen stellen________________________________________________________ 25 Vragen naar uitzonderingen _____________________________________________________ 26 Schaalvragen ________________________________________________________________ 26 Houdingselementen bij oplossingsgericht werken ____________________________________ 26 Het geven van complimenten ____________________________________________________ 27 Jonge ouders met een mogelijk licht verstandelijke beperking ___________________________ 28 Schaalvragen ________________________________________________________________ 28 Wondervraag ________________________________________________________________ 28 SYSTEEM GERICHT WERKEN ALS METHODE ____________________________________________ 29 Empowerment ________________________________________________________________ 30 CONTEXTUELE BENADERING _______________________________________________________ 30
FIELDRESEARCH _________________________________________________________________ 33 6.1 6.2 6.3
SLEUTELFIGUUR: 1 _______________________________________________________________ 33 SLEUTELFIGUUR: 2 _______________________________________________________________ 35 SLEUTELFIGUUR: 3 _______________________________________________________________ 36
6.4 7
CONTROLEERBAAR EN BRUIKBAARHEID __________________________________________ 41 7.1 7.2
8
RESPONDENTEN: TWEE JONGE VADERS _______________________________________________ 39 CONTROLEERBAARHEID ___________________________________________________________ 41 BRUIKBAARHEID ________________________________________________________________ 41
CONCLUSIES EN DISCUSSIE _______________________________________________________ 43 8.1 8.2
CONCLUSIES ____________________________________________________________________ 43 DISCUSSIE _____________________________________________________________________ 45
9
AANBEVELINGEN _________________________________________________________________ 46
10
VISIE _____________________________________________________________________________ 49
11
BRONVERMELDING _______________________________________________________________ 50
Voorwoord Voor u ligt het contractwerkstuk die ik heb geschreven als afstudeeropdracht voor de opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening aan de Stenden hogeschool te Leeuwarden. Het contractwerkstuk toont aan dat ik in bezit ben van de opleidingskwalificaties en de competenties van een Sociaal Pedagogische Hulpverlener. Het onderzoek is voortgekomen vanuit het lectoraat ‘Social Work and Art Therapies’. Het doel van het onderzoek is om de behoeften van jonge vaders t.a.v. ondersteuning te onderzoeken. Tevens zullen hiermee het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ handvatten aangereikt krijgen om een werkwijze te kunnen ontwikkelen. Gedurende het onderzoek heb ik ondersteuning gehad van verschillende mensen. Bij deze wil ik een aantal mensen mijn dank betuigen voor hun bijdrage aan dit contractwerkstuk. Ik wil de coördinator van het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ mevr. A. Kramer bedanken voor haar inbreng en vertrouwen. Ze heeft mij de kans gegeven om mezelf als Sociaal Pedagogische Hulpverlener te ontplooien. Zij heeft mij tevens goede feedback gegeven en mij ondersteunt in het onderzoeksproces. Mede door haar heb ik het contractwerkstuk naar behoren kunnen inleveren. Ook wil ik mijn cwbo’er mevrouw I. Smit bedanken voor de intensieve en persoonlijke begeleiding die ik heb ontvangen. De ondersteuning vanuit de opleiding heb ik als zeer goed ervaren. Tenslotte wil ik mijn vangnet in mijn eigen omgeving bedanken, voor de steun die ze mij gedurende de gehele opleiding hebben gegeven. Mede door hen heb ik mijn opleiding kunnen afronden.
Fadoua Mouman SPH VT 4 Juli 2010
1
Inleiding
In deze inleiding wordt weergegeven wat het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ is, waar de organisatie voor staat en werkt. Er wordt beschreven wat het doel van dit contractwerkstuk is en de aanleiding voor het onderzoek. Ook wordt en een beschrijving gegeven van de inhoudelijke oriëntatie en de effecten die dit hebben gehad op het verdere verloop van het onderzoek. 1.1
Opbouw onderzoeksopzet
Aan de hand van het onderstaande hoofdstuk indeling kunt u lezen wat de opbouw van het onderzoeksrapport is. • Hoofdstuk 1: Hierin wordt de praktijkplaats beschreven, de samenwerkingspartners en de aanleiding voor het onderzoek. • Hoofdstuk 2: Hierin wordt de inhoudelijke oriëntatie weergegeven, die voorafgaand aan het onderzoek is uitgevoerd. • Hoofdstuk 3: Hierin wordt de probleemstelling en onderzoeksopzet weergegeven, hierin worden de deelvragen benoemd, door beantwoording van de deelvragen zal er uiteindelijk antwoord op de probleemstelling en doelstelling moeten kunnen komen. • Hoofdstuk 4: Hierin worden de gebruikte databronnen en dataverzamelingstechnieken benoemd. • Hoofdstuk 5: Hierin worden de resultaten van het deskresearch weergegeven. • Hoofdstuk 6: Hierin worden de resultaten van het fieldresearch weergegeven. • Hoofdstuk 7: Hierin wordt beschreven hoe dit contractwerkstuk controleerbaar en bruikbaar gemaakt is. • Hoofdstuk 8: Hierin worden de uiteindelijke conclusies weergegeven en wordt de discussie beschreven. • Hoofdstuk 9: Hierin worden de aanbevelingen van dit contractwerkstuk weergegeven. • Daarna wordt de literatuurlijst weergegeven en de bijlagen die van toepassing zijn op dit contractwerkstuk.
1.2
Aanleiding van het onderzoek
De aanleiding van dit schrijven is dat de studenten vanuit de opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening in het vierde jaar tien maanden stage moeten lopen en daarnaast moet er ook een contractwerkstuk (hierna aangeduid met CWS) worden geschreven. Een CWS is een schrijven dat uitdrukking geeft aan de identiteit van het beroep van de sociaal pedagogische hulpverlener. Dit houdt in dat door middel van het CWS inhoudelijke verdieping wordt gegeven aan de leerstof die tijdens de opleiding aan bod is geweest, en dat deze stof op een onderzoeksmatige manier wordt gekoppeld aan de praktijk van de hulpverlening. Ik heb voor mijn afstuderen gekozen voor het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’. Het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ is een leerbedrijf van het FC Stenden College. Dit is een samenwerkingverband tussen het Friesland College en Stenden hogeschool. Het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ wil een werkwijze ontwikkelen voor jonge vaders, echter is er niet bekend wat de behoeften zijn van deze jonge vaders. Het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ hanteert als werkwijze het oplossingsgericht werken. Binnen de oplossingsgerichte methodiek is veel bekend over het werken met en het begeleiden van jonge moeders. Een behoefteonderzoek is noodzakelijk om deze werkwijze te kunnen ontwikkelen. Op dit moment, juni 2010 heeft het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ veertig geregistreerde jonge ouders, waarvan tien jonge vaders. Het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ heeft de aanname dat vaders een andere manier van benaderen nodig zou hebben. Dit kunt u verder lezen in mijn oriëntatie. In het vooronderzoek kwam al snel de conclusie dat er veel geschreven wordt over jonge moeders (tienermoeders). Hier op volgend ben ik in gesprek gegaan met het lectoraat: Social Work en Arts Therapies, Mevrouw I. Smit zij is tevens mijn cwbo’er. Zij doet een onderzoek naar het ontwikkelen van een werkwijze voor de jonge ouders binnen het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’. Uit dit gesprek kwam er naar voren dat er weinig bekend is met betrekking tot het binnen halen en vasthouden van de jonge vaders. Verschillende instanties zijn al jaren bezig met het benaderen van jonge vaders. We kwamen tot de conclusie dat er veel bekend is over het werken met jonge moeders, maar dat er nergens geschreven wordt over de specifieke benadering naar jonge vaders toe. Vanuit de doelgroep jonge vaders gezien is er niet zoveel bekend. Wel is er bekend dat bij deze doelgroep laagdrempeligheid een grote rol speelt1. Het doel is om middels een onderzoek zien te achterhalen wat de behoeften en wensen van de jonge vaders zijn, zodat het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ een werkwijze kan ontwikkelen voor het werken met de jonge vaders.
1
Smit,I, (2009), Inventariserend onderzoek naar de oprichting van het begeleidingscentrum gezinsondersteuning voor tienermoeders.
1.3
Ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’
Het is ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ is een sociaal innovatief leerbedrijf in samenwerking met de verschillende partners. Het ontmoetingscentrum is een initiatief van het FC Stenden College: een samenwerkingsverband tussen Stenden hogeschool en Friesland College. FC Stenden College werkt in het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ nauw samen met stichting ambulante Fiom, Sinne Welzijn uit Leeuwarden en de gemeente Leeuwarden2. Het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ is een plek waar jonge ouders terecht kunnen voor informatie en advies op verschillende gebieden. Hierbij komen vragen naar voren m.b.t opvoeden, leren, werken, wonen en financieel advies. Het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ gaat met de jonge ouder in gesprek, om er achter te komen waar ondersteuning nodig is. Vervolgens zorgt het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ ervoor dat die ondersteuning er ook daadwerkelijk komt. Het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ richt zich op preventie zoals schooluitval en opvoedingsproblematiek. Daarnaast worden de jonge ouders geholpen een situatie te creëren waarin zij hun kind kunnen opvoeden en een opleiding kunnen (blijven) volgen of kunnen werken.3 1.4
FC Stenden College
De Stenden hogeschool en het Friesland College voelden zich uitgedaagd om iets te doen met de doelgroep jonge ouders en willen onder de naam FC Stenden College hierin een actieve rol spelen. De school/maatschappelijke uitval roept verschillende maatschappelijke vraagstukken op. Het Friesland College en Stenden hogeschool zijn van mening dat de SPH’er en SPW’er in beide gevallen een rol kunnen spelen bij het beantwoorden van de vragen van deze doelgroepen. 4 Korte schets van de samenwerkingspartners 1.5
Stichting ambulante Fiom
Fiom is voor zwangere meiden en jonge moeders tot en met 23 jaar. Zij kunnen bij de Fiom terecht voor individuele-, systeemgerichte- en groepshulpverlening. Ook worden themabijeenkomsten georganiseerd. Deze vormen hebben als resultaat dat de jonge moeder (en eventueel haar sociale omgeving) zelfredzaam is en haar nieuwe situatie accepteert. Ook jonge vaders en grootouders kunnen terecht met hun eigen hulpvraag.5 De Fiom wisselt haar expertise uit met andere (internationale) organisaties en draagt deze voor een deel ook aan hen over. De levensvragen waarbij de Fiom ondersteuning 2
Smit, I, (2009), inventariserend onderzoek naar de oprichting van begeleidingscentrum gezinsondersteuning voor tienermoeders. 3 Kramer-Oostra, A, (2009) Draaiboek ontmoetingscentrum voor jonge ouders. 4 Kramer-Oostra, A, Eising, L, (2010) projectplan Ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’. 5
Fiom, de taak rondom tienermoeders.
biedt, hebben te maken met (on)bedoelde zwangerschap, tienerouderschap, zwangerschapsverlies, ongewenste kinderloosheid, afstand doen van een kind, afgestaan/geadopteerd zijn, (inter)nationale zoekacties naar familieleden en in beperkte mate huiselijk en seksueel geweld.6 1.6
Sinne welzijn
Sinne Welzijn biedt een breed pakket aan diensten en activiteiten: • Peuterspeelzalen en opvoedingsondersteuning, deze sector is verantwoordelijk voor diverse activiteiten ten gunste van kinderen, hun ouders/opvoeders en personen die kinderen pedagogisch begeleiden. • kinderopvang • algemeen maatschappelijk werk • financiële hulpverlening en budgetadvies • sociaal raadslieden werk • sociaal cultureel werk • De sector jeugd en samenlevingsopbouw is verantwoordelijk voor de uitvoering van buurtgericht en categoraal opbouwwerk en sociaal-cultureel.7 1.7
Gemeente Leeuwarden
Gemeente Leeuwarden heeft de aanloopkosten voor het ontmoetingscentrum verstrekt. Wethouder Roel Sluiter opende 8 maart 2010 het ontmoetingscentrum voor jonge ouders. Zij ondersteunen het belang van het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’. Het ontmoetingscentrum draagt bij aan meerdere doelstellingen van het gemeentelijk beleid (startkwalificatie halen, zelfredzaamheid, preventie en maatschappelijke participatie).8
6
www.fiom.nl www.sinnewelzijn.nl 8 www.gemeenteleeuwarden.nl 7
2
Inhoudelijke oriëntatie
Dit hoofdstuk bevat een inhoudelijke oriëntatie op het probleem en de effecten die deze hebben gehad op het verdere verloop van het onderzoek. 2.1
Inhoudelijke probleemoriëntatie
Een groep die vaak vergeten wordt zijn de jonge vaders. In de inventarisatie van het boek ‘’tienervaders een vergeten groep’’ staat dat er in de hulp aan ouders één groep vaak vergeten wordt.9 De veelal nog puberende vaders kunnen de grote verandering in hun leven maar moeilijk een plek geven. De relatie met de moeder van hun kind is vaak onstabiel en een verwijtende vinger van familie en vrienden is geen uitzondering. Wat betreft onderzoek is er in Nederland weinig tot niets bekend over jonge vaders. In 2003 waren er in Nederland 450 officiële jonge vaders, vaders die hun kind erkend hebben, tegenover 4500 tienermoeders. In werkelijkheid zijn er waarschijnlijk veel meer jonge vaders, maar deze jongens zijn niet bekend of worden niet betrokken bij de geboorte en de opvoeding van hun kind. Of ze er zijn als vader, en hoe ze het doen als vader, is nauwelijks bekend.10 Jonge vaders hebben over het algemeen een slechte naam voor de buitenwereld. Vaak wordt er gezegd dat de vader een egoïstische jongen is die alleen maar zijn lusten heeft gevolgd. Voor een jonge moeder is er meestal wel een vorm van medelijden en begrip. Voor een jonge vader is dat meestal niet of veel minder het geval. Men verwijt hem zijn onverantwoord gedrag.11 Ook in de hulpverlening is meestal weinig betrokkenheid bij de jonge vader. Vaak zoekt het meisje hulp en steunt men haar in haar beslissingsproces. Er wordt bij het meisje geïnformeerd naar de vader, maar men geeft hem, om de zelfstandigheid van het meisje te waarborgen, geen stem in het proces. Men gaat er vanuit dat de vader er toch niets mee te maken wil hebben. Zoals een jongen zei aan de luistertelefoon Sofra: ‘Mijn vriendin wil abortus en iedereen steunt haar in die moeilijke beslissing en het verdriet dat ermee samenhangt. Ze vergeten dat ik de vader ben en dat dit voor mij ook moeilijk is’.12 Beleidsadviseur Silvie Raap en oprichtster van het informatie en expertisecentrum ‘’Steady’’ te Rotterdam, bedacht dat onderzoek naar vragen waarmee jonge vaders rondlopen een goed uitgangspunt zou zijn voor het project tienervaders. Ik citeer: ‘’Het grootste probleem waar we tegen aanliepen, was om deze vaders te vinden. Uiteindelijk hebben we er zeven gevonden die wilden meewerken. Uit die gesprekken 9
Scala, expertisecentrum voor emancipatie en participatie (2007), Tienervaders, een vergeten groep. www.eo.nl/programma/2004.nl 11 Scala, expertisecentrum voor emancipatie en participatie (2007), Tienervaders, een vergeten groep 12 http://proto4.thinkquest.nl/~lld094/zwangerschap/tienervaders.html 10
sprongen enkele onderwerpen eruit: vragen omtrent de juridische positie, financiën, opvoeding en hoe om te gaan met afspraken en vrije tijd’’.(S. Raap, 2009, p. 2). Het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ herkent dit. Zij ondersteunen een jonge vader die vragen heeft als: ,,Wat zijn mijn rechten als vader’’ ,,Kan ik mijn kind erkennen, wat gebeurt er als ik het kind niet erken’’.(zie intakegesprek jonge vader x bijlage 5). Sinne welzijn uit Leeuwarden en stichting ambulante Fiom hebben een vadergroep opgestart, deze is onvoldoende van de grond gekomen. Volgens S. Palstra, maatschappelijk werker bij de Fiom Leeuwarden, kwamen er te weinig vaders. De samenleving veroordeelt jonge vaders over het algemeen als dader en wordt al dan niet terecht, in zijn algemeenheid getwijfeld aan de opvoedingscapaciteiten van deze jongens. Bovenstaande maakt dat de jonge vaders huiverig zijn voor hulpverlening. Zij worden immers veroordeeld en beoordeeld op hun rol als vader zijn. Er is geen aandacht voor ze. In de oriëntatiefase was er eerst de aanname dat er nationaal weinig te vinden zou zijn m.b.t jonge vaders. Van daaruit was er besloten om dit onderzoek internationaal te trekken. Onderstaand stukje laat zien dat het probleem in het buitenland dezelfde veroordeling en beoordeling over de jonge vaders oproept. Tijdens mijn onderzoek is echter het tegendeel bewezen. Veel instanties hebben onderzoek gedaan of doen op dit moment onderzoek naar jonge vaders.
.
Uit een onderzoek dat in 2007 is uitgevoerd door Pro Health in opdracht van het ministerie van volksgezondheid, blijkt dat het aantal zwangerschappen onder tienermeisjes de afgelopen jaren een stijgende trend vertoont. Dus ook het aantal tienervaders. Voor de meisjes bestaat in de samenleving redelijk begrip en tal van organisaties staan gereed om hen te ondersteunen en begeleiden. De tienervader daarentegen wordt vaak onverantwoord gedrag verweten. Soms wordt hij doelbewust buitenspel gehouden, bijvoorbeeld door de ouders van het meisje. En wordt daardoor ook niet betrokken bij de opvoeding van de baby. Hulpverlenende instanties richten zich daarnaast niet op de tienervaders, terwijl de moeder alle aandacht krijgt. Bron: Surinaams opinieblad Parbode, En de tienervader dan? 21 July 2009
3
Probleemstelling en onderzoeksopzet
In dit hoofdstuk worden de deelvragen, doelstellingen en onderzoeksbenadering weergegeven. 3.1
Doelstelling
Het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ praktische richtlijnen aanreiken om een werkwijze te kunnen ontwikkelen voor de jonge vaders in Friesland. Hierdoor krijgen de jonge vaders in de toekomst de ondersteuning aangepast op hun wensen en behoeften. 3.1.1 Opdrachtformulering -
Onderzoek hoe er een werkwijze in te zetten is voor de jonge vaders binnen het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’. Onderzoek (middels schriftelijke enquêtes en interviews) welke behoefte er is t.a.v. ondersteuning bij jonge vaders.
3.2 Vraagstelling 3.2.1 Hoofdvraag Welke behoeften hebben de jonge vaders t.a.v. ondersteuning en hoe kan het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ hier op een adequate manier vorm aan geven? 3.2.2 Deelvragen Om de vraagstelling te beantwoorden en de doelstelling te behalen zijn de volgende deelvragen opgesteld: -
Waar hebben de jonge vaders die het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ bezoeken behoefte aan? Wat is er bekend over deze doelgroep? Hoe heeft de jonge vader zolang aan de aandacht van hulpverleners kunnen ontsnappen? Wat zijn de knelpunten, behoeften en wensen van de jonge vaders met betrekking tot ondersteuning? Wat is hierin anders dan het begeleiden van de jonge moeders? Heeft de jonge vader ook behoefte aan informatie en advies? In welk opzicht verandert hun leven? Op welke manier zou het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ het laagdrempelig kunnen houden voor de jonge vaders? Hoe is de benadering bij andere instanties naar jonge vaders toe? Op welke manier zou het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ een bijdrage kunnen bieden aan het welzijn van de jonge vaders?
-
3.3
Op welke manier zou het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ en aanpalende instanties een bijdrage kunnen leveren aan het ontwikkelen van een werkwijze ten behoeve van de jonge vaders? Onderzoeksbenadering
Dit onderzoek zal de vorm van een behoefte-inventarisatie onderzoek aannemen onder jonge vaders binnen het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’. Een behoefteonderzoek wordt in Migchelbrink als volgt omschreven: ‘het inventariseren of bepalen van het verschil tussen een bestaande en een gewenste situatie, de kloof tussen ‘wat is’ en ‘wat zou moeten zijn’, het verschil tussen huidige en toekomstige (gewenste) situatie, processen, gedragingen of resultaten. Dit betekent dat de volgende drie rollen altijd een rol spelen: - Hoe de huidige actuele situatie eruitziet, eventueel hoe op dit moment in de desbetreffende behoefte wordt voorzien; - Het gemis, het tekort, de nood inzake de huidige situatie; - De gewenste, toekomstige, bevredigende situatie.13(F. Migchelbrink, 2006, p.138) Dit onderzoek richt zich op het inventariseren welke behoeften er onder de jonge vaders zijn. Het onderzoek heeft als doel om handvatten, adviezen en aanbevelingen aan het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ aan te reiken. Hierdoor zal het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ in staat zijn, om een werkwijze in te kunnen zetten voor het werken met jonge vaders. Het eerste deel bestaat uit een literatuuronderzoek. Literatuuronderzoek is om meer kennis te vergaren over de doelgroep. Tevens heeft het er toe geleid methodisch aan de vraagstelling te werken, deze duidelijk te kunnen onderbouwen en te kunnen beantwoorden. Deze kennis zal als achtergrond gebruikt worden voor het contractwerkstuk. Het tweede deel van het onderzoek bestaat uit een behoefteonderzoek. In dit deel wordt er een behoeftepeiling gehouden onder de jonge vaders van het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’. Dit wordt in de vorm van een open half gestructureerd interview uitgevoerd. Uit de interviews zal blijken wat de behoeften zijn van jonge vaders ten aanzien van ondersteuning. Het derde deel van het onderzoek loopt samen met het behoefteonderzoek. Dit deel wordt fieldresearch genoemd. Tijdens het fieldresearch heb ik verschillende instellingen benaderd die betrokken zijn bij de doelgroep jonge vaders. Met behulp van de drie deelonderzoeken zullen uiteindelijk de behoeftes van jonge vaders in kaart gebracht worden. De uitkomst van het onderzoek zal samen met de aanbevelingen gepresenteerd worden voor de medewerkers van het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ en het lectoraat ‘Social Work and Art Therapies’. De conclusies en aanbevelingen, geven een toevoeging aan het ontwikkelen van een werkwijze voor de doelgroep jonge vaders. 13
Migchelbrink. F. (2006). Praktijkgericht onderzoek in zorg en welzijn.
De centrale vraagstelling is onderzocht op micro-, meso- en macroniveau. 3.3.1 Uitgangspunt microniveau Het systeem van de jonge vader, bestaande uit eigen ouders/familie, het kind, de (ex) vriendin en de jonge vader zijn de doelgroep. 3.3.2 Uitgangspunt mesoniveau Uitgangspunt is de vraag hoe het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ en de aanpalende instanties in kunnen spelen op de behoeften van de jonge vaders. 3.3.3 Uitgangspunt macroniveau Uitgangspunt is de vraag op welke manier het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ en aanpalende instanties de handreikingen voor het ontwikkelen van een werkwijze in kunnen zetten ten behoeve van de jonge vaders. Eventueel zou deze werkwijze landelijk ingezet kunnen worden, vanuit de landelijke expertgroep, waar het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ aan deelneemt.
4
Databronnen en dataverzamelingstechnieken
In dit hoofdstuk wordt omschreven welke databronnen gebruikt zijn en welke dataverzamelingstechnieken hiervoor zijn toegepast. 4.1
Databronnen
De projectcoördinator van het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’, mevrouw A. Kramer is voor dit onderzoek benaderd en als databron gebruikt. Doordat zij dagelijks met deze doelgroep werkt, heeft zij zicht op wat de jonge vaders nodig zouden hebben aan ondersteuning. Daarnaast heeft zij zicht op wat het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ zelf nodig zou hebben om die ondersteuning te kunnen bieden. Zij is bevraagd over haar kennis betreffende het oplossingsgericht werken en welke voor- en nadelen zij hierin ziet. Als tweede databron is ervoor gekozen om de tien jonge vaders die het ontmoetingcentrum ‘Jonge Ouders’ bezoeken te benaderen. Zij zijn degenen die de ondersteuning mogelijk nodig zouden hebben. Om deze ondersteuning zo goed mogelijk af te stemmen op de doelgroep, acht ik het van belang deze te betrekken bij de tot stand koming van het aanbod. Dit geldt tevens voor de professionals uit het werkveld. Om verdere diepgang in dit contractwerkstuk te krijgen heeft er literatuuronderzoek plaatsgevonden. Deze literatuur is gericht op de doelgroep jonge vaders en het werken met jonge vaders. Deze literatuur is gekoppeld aan de informatie die is ontvangen uit de interviews met de jonge vaders en professionals uit het werkveld. 4.2
Dataverzamelingstechnieken
Er zijn drie verschillende dataverzamelingstechnieken in te delen. Dit zijn de volgende hoofdgroepen; ondervragen, observeren en inhoudsanalyse.14 In dit onderzoek heb ik gebruik gemaakt van twee dataverzamelingstechnieken: ondervragen en de inhoudsanalyse. Om de vraagstelling van dit behoefteonderzoek te beantwoorden is ervoor gekozen om informatie van professionals en de doelgroep jonge vaders te verzamelen middels open halfgestructureerde interviews. Voor deze vorm van interviews is gekozen, omdat het gaat om kennis, beleving, meningen en interesses van de geïnterviewde. Tevens had ik tijdens de interviews de mogelijkheid om aanvullende vragen te stellen wanneer iets niet duidelijk was of wanneer ik juist meer over een bepaald onderwerp wou weten. De interviews zijn gehouden met behulp van de zogenaamde topiclijst. Michgelbrink duidt een topiclijst als volgt aan: ‘een van te voren vastgestelde lijst van gespreksonderwerpen, die in de loop van het interview aan de orde moet komen. De 14
Migchelbrink, F, (2006), praktijkgericht onderzoek in zorg en welzijn.
volgorde van de onderwerpen, formulering van vragen en de formulering van antwoorden liggen iets vast. De vragen zijn net als bij het diepte-interview open van aard’(F. Migchelbrink, 2006, p. 189). Om zo adequaat mogelijk in de rol van interviewer te kunnen stappen, heb ik voorafgaand aan de interviews een boek over interviewen15 gelezen. Hierin wordt ingegaan op het genre, vraagcategorieën, doorvraagtechnieken, het structureren van een interview, problemen bij het afnemen van een interview en de registratie en uitwerking. Er is gekozen voor interviews om indruk te krijgen wat er leeft bij deze doelgroep en wat de behoeften en wensen zijn. Zowel vanuit de jonge vaders als de professionals. De keuze voor een topiclijst is gemaakt omdat er zo een checklist was en de zekerheid er zou zijn dat alle onderwerpen aan bod zouden komen. Daarnaast laat deze manier van interviewen alle ruimte aan de persoonlijke opvattingen en belevingen van de ondervraagden. Dit is zeer belangrijk omdat het in dit CWS gaat om de wensen en behoeften van de jonge vaders. Gedurende het gehele onderzoek zal ik steeds bezig zijn met het analyseren van de verkregen informatie. Om de gevonden gegevens te analyseren zal de literatuur worden doorgenomen en gecontroleerd worden op compleetheid. Hierbij is het van belang dat de informatie op gestructureerde wijze wordt geordend. Hierna zal er gecodeerd worden vanuit de verzamelde gegevens.16 Op deze manier kunnen de inhoudelijke thema’s, structuren, patronen of concepten in de gegevens worden opgespoord. Op deze wijze is de juiste hoeveelheid informatie verzameld, om zo antwoord te kunnen krijgen op de deelvragen. Op grond van deze informatie kunnen conclusies worden getrokken en kunnen aanbevelingen aan aangereikt worden.
15 16
Hulshof, M, (1997) Leren interviewen. Migchelbrink, F, (2006), praktijkgericht onderzoek in zorg en welzijn.
5
Analyse resultaten
In dit hoofdstuk worden de onderzoeksresultaten weergegeven. De uitgewerkte interviews en de uitkomsten van de literatuurstudie worden aan de hand van de deelvragen samengevat. Op deze wijze is het mogelijk om de deelvragen te beantwoorden om zo conclusies te trekken en van daaruit aanbevelingen te geven. 5.1
Deskresearch
Als eerste zal ik een definiëring geven met wat er in dit CWS bedoeld wordt met een jonge vader. De deskresearch geeft mij tevens antwoord op een aantal deelvragen en de centrale vraagstelling. 5.1.1 Definitie ‘jonge vader’ In dit CWS wordt de term ‘jonge vader’ gebruikt, in wezen is dit een tienervader. De tienerouders hebben in diverse gesprekken aangegeven niet met deze term aangesproken te willen worden. Op beleidsniveau wordt er gesproken over de ‘tienervader’, in de dagelijkse praktijk is daarom afgesproken dat er wordt gesproken over de ‘jonge vader’. Daar waar in dit CWS gesproken wordt over de ‘jonge vader’, is dit hetzelfde als een ‘tienervader’. Definiëring: In de weinige wetenschappelijke literatuur i.v.m tienervaders is geen algemeen geldende definitie van het begrip tienervaders te vinden. Vaak vormt de jonge vader een gezin met een jonge moeder en hun pasgeboren kind17. Centrum relatievorming en zwangerschappen hanteert de definitie: ,, jonge vaders zijn jongens van 21 jaar of jonger die hun vriendin zwanger maakten’’. Volgens de wet is iemand volwassen vanaf 18 jaar, echter is er in onze maatschappij een tendens naar het verlaten van de leeftijd waarop iemand echt verantwoordelijkheden krijgt18. Het Fries netwerk hanteert voor jonge moeders de volgende definitie: een jonge moeder is een kwetsbare jonge vrouw die voor haar 23e haar eerste kind heeft gekregen. Naast dit gegeven zal er in dit onderzoek de volgende definiëring gehanteerd worden: een jonge vader is een kwetsbare man die voor zijn 23e jaar zijn eerste kind heeft gekregen. Het begrip volwassenheid dat als aanduiding van een periode of fase van de ontwikkeling ook in de ontwikkelingspsychologie opduikt is om verschillende redenen niet zo’n relevant begrip. Jongens zijn rond achttien jaar volgroeid, maar in spraakgebruik is men niet gewend deze als volwassenen aan te duiden. Wettelijk is in Nederland achttien jaar de grens voor volwassenheid. Die grens is nogal willekeurig en historisch gegroeid; hij kon evengoed op 25 of zoals vroeger op 21 jaar gesteld zijn. 17 18
http://nl.wikipedia.org/wiki/Tienermoeder cRZ-uitgave, 2005, tienervaders
Het is de leeftijd waarop de jongere een aantal burgerlijke verworvenheden ontvangt. Die wettelijke regelingen zijn echter slechts het vastleggen van burgerlijke, dus maatschappelijke verworvenheden. Dat wil eigenlijk zeggen dat de term volwassenheid eerder een sociologisch dan een ontwikkelingspsychologisch begrip aanduidt. De ontwikkelingstaken zijn in dit levenstijdperk vooral maatschappelijk bepaald. Maatschappelijke zelfstandigheid en burgerlijke verantwoordelijkheden vormen belangrijke rechten en plichten van een volwassene, die zijn persoonlijkheidsontwikkeling ingrijpend beïnvloeden.19 5.1.2 Positie van vaders en jonge vaders Lange tijd waren vaders amper betrokken bij het opvoedingsproces van jonge kinderen. Zij waren de kostwinners en onderhielden het contact met de buitenwereld. De laatste decennia is men wetenschappelijk de vaderrol steeds meer gaan erkennen. Voor het eerst spreekt men over ‘aanwezige’ en ‘afwezige’ vaders. Deze tendens heeft de publieke opinie beïnvloedt. Men verwacht dat een vader zijn verantwoordelijkheid neemt in de opvoeding.20 Dit uitgangspunt heeft ook een weerslag op jonge vaders. Er wordt gemerkt dat de jonge vaders die ervoor kiezen om hun rol op zich te nemen het vaak heel goed willen doen. Dan is het willen van een eigen kind groter dan de loyaliteit naar de eigen ouders en/of voorouders. Daarnaast is deze keuze belangrijker voor de aanstaande jonge vader dan het leven volgens een bepaalde cultuur.21 5.1.3 Maatschappelijke ontwikkeling Dat jonge vaders vaak vergeten worden situeert zich ook op maatschappelijk niveau. In onze maatschappij wordt de band tussen moeder en kind al van tijdens de zwangerschap en ook na de geboorte als prioritair beschouwd. Dit komt ondermeer omdat de zwangerschap als fysiek gebeuren sterk aan de vrouw gebonden is. Het is zij die het kind ter wereld zal brengen. De plaats van de vader is – in de westerse cultuur – van secundair belang. Als het de jonge vader niet samen gaat wonen met de moeder van zijn kind, blijft de jonge moeder meestal thuis wonen. De jonge vader zal door zijn jonge leeftijd vaak in zijn eigen gezin blijven wonen, waardoor hij buiten het familiesysteem van de moeder van zijn kind staat. Zijn kind wordt vrijwel automatisch in het gezin van de moeder (waarvan hij geen deel uitmaakt) opgenomen. De invulling van wat hij als vader mag en kan betekenen voor zijn kind, zal sterk afhankelijk zijn van de bereidheid van het gezin van de moeder om ook de vader een plaats te geven.22 In onze maatschappij wordt de verantwoordelijkheid voor het gebruik van anticonceptie vooral bij het meisje gelegd. Maar wanneer het meisje zwanger is, wordt de jongen al te vaak aangewezen als de ‘schuldige’ van de zwangerschap. 19
Monks, F.J. Knoers. A.M.P. (2009), Ontwikkelingspsychologie, inleiding tot de verschillende deelgebieden. 20 Verhoeven, J, (2002), vaderschap voor beginners. 21 Scala, expertisecentrum voor emancipatie en participatie (2007), Tienervaders, een vergeten groep. 22 Centrum relatievorming en zwangerschap, (2005), Tienervaders.
Mannen, jongens, vaders en ook jonge vaders vragen minder snel hulp en vinden het moeilijk om hulp te vragen. Volgens Alice Hammink coördinator jonge moedercentrum Donna, zijn de ervaringen vanuit de praktijk als volgt.23 Ik citeer: ‘’Het ontbreekt de jonge vaders vaak aan een goed toekomstperspectief. De randvoorwaarden zoals wonen, leren, werken, sociale omgeving, gezondheid en financiën zijn nog niet voldoende voor elkaar. De jonge vaders zijn zelf nog volop in ontwikkeling, maar hebben ondertussen al de verantwoording om hun kind(eren) te verzorgen en op te voeden. Het vervullen van hun rol als vader, partner en kostwinner is op deze jonge leeftijd een zware taak’’. 5.1.4 Probleemoriëntatie jonge vaders Iedere vader heeft een eigen geschiedenis, een eigen levenswijze en hierdoor een eigen reactie op de zwangerschap. Generaliseren kan niet. Voor de aanstaande volwassenen vaders krijgt het zwangerschapsverhaal een betekenis. Echter wordt er bij jonge vaders een aantal grote lijnen opgemerkt. In tegenstelling tot de meeste volwassen vaders ‘kiezen’ jonge vaders meestal niet voor de zwangerschap. Zijn vrijheid- een belangrijk thema in de adolescentieperiode24 – wordt bedreigd. Zijn reacties komen vaak vreemd over. Mannen reageren sowieso makkelijk via rationaliseren op spanning. In het geval van een (ongeplande) zwangerschap dringen beslissingen zich op, terwijl de emotie nog niet voldoende aandacht kreeg. Veel jongens geven dan ook een beeld van een vluchtende, afwijzende jonge vader, in conflict met zichzelf en de omgeving. Het gaat hier om initiële reacties, om een uiting van onmacht. Jongens in deze situatie zullen vaak op een rationele manier deze gevoelens verwoorden en concluderen dat ze het vaderschap niet aankunnen, een abortus willen of alleszins niets te maken hebben willen hebben met de zwangerschap en het kind. De omgeving beschouwt deze reactie als een afwijzing van de zwangerschap, maar anderzijds ook als (definitieve) afwijzing van de betrokkenheid van de jonge vader.25 Het gedrag van de jongen kan aansluiten bij de gevoelens die het meisje ook heeft. Als het meisje kiest voor de zwangerschap is de kans groot dat het eigen innerlijke conflict wordt afgespitst en de gevoelens die ze niet kan toelaten geprojecteerd op de jongen. Beiden ervaren ambivalentie, maar ze ‘tonen’ elk een andere kant van hun gevoelens wat de nodige spanning en onbegrip teweegbrengt26. Naast eventueel verkeerde interpretaties van het gedrag van de jonge vader, is het mogelijk dat het zwangere meisje de jonge vader buitensluit. Dit gebeurt vaak wanneer het meisje geen relatie meer heeft met de jongen. In deze situaties focust het meisje zich voornamelijk op haar zwangerschap en op de beslissing die ze zal nemen. Wanneer ze ervoor kiest de zwangerschap uit te dragen en het kind te houden, 23
Trajectplan van Jarabee jeugdzorg in Twente voor jonge vaders Kohnstamm, R. (2003), kleine ontwikkelingspsychologie III. 25 Centrum relatievorming en zwangerschappen, (2005), Jong en vader. 26 www.crz.be 24
beschouwt het meisje hun kind dan als haar kind en wil aan de jonge vader geen enkel recht meer toekennen. Ze wil een nieuw leven starten zonder hem, voor de vader is er in haar beleving geen plaats meer. Veel jongeren hebben een negatief zelfbeeld. De ervaring is dat de aanpak van dit zelfbeeld de beste kansen biedt om constructieve gedragsverandering te weeg te brengen. Als we jongeren willen beïnvloeden, dan is dat vaak omdat er wordt gezien dat hun gedrag destructief is oor henzelf en anderen - of gewoon lastig en vervelend. Volwassenen wil dit gedrag veranderen. Maar aan dat gedrag ontlenen ze hun enige eigenwaarde. Wie dat gedrag af wil nemen, wordt zeker als vijand gezien. Daar waar volwassenen het gedrag van de jongeren willen veranderen of stoppen omdat dit schadelijk voor hen is, zullen zij het ervaren alsof hun eigenwaarde afgepakt wordt. Vaak levert dit bij jongeren het gevoel op dat er niets goeds aan ze is. Het is daarom in veel gevallen absoluut onwenselijk om directe gedragsverandering als enige insteek te kiezen. Een repressieve aanpak kan nodig zijn om uitzonderlijke uitwassen direct aan te pakken, zeker wanneer negatief gedrag directe en ernstige schade oplevert aan anderen. Maar de repressieve aanpak levert geen gedragsverandering van binnenuit op, en heeft ook geen langetermijneffect. 27 5.1.5 Adolescentieperiode De adolescentieperiode is een cruciale periode in een mensen leven waarin de overgang tussen de kindertijd en de volwassenheid gemaakt wordt. In deze periode hebben jongeren behoefte aan vrijheid en zelfstandigheid. Ze proberen zich los te maken van hun ouders. Relaties met leeftijdsgenoten komen op de voorgrond te staan. De adolescentieperiode wordt gekenmerkt door het zoeken naar een eigen identiteit. Door middel van allerlei experimenteergedrag resulteert dit uiteindelijk in een eigen volwassen identiteit. Die zoektocht gaat gepaard met het doorlopen van een aantal belangrijke ontwikkelingstaken. De tiener en zijn omgeving ervaren deze levensfase als een zeer turbulente en woelige periode. De lichamelijke en seksuele ontwikkeling maakt dat adolescenten ook op seksueel gebied willen experimenteren. Samen met het typische supporiteitsgevoel van adolescenten ‘’mij kan niets overkomen’’ kan dit in een aantal gevallen leiden tot een onjuist of geen gebruik van anticonceptie met eventueel een ongeplande zwangerschap als gevolg28. In het leven van elke jongere zijn een aantal gebieden bepalend voor hoe hij zich ontwikkelt. Er zijn vier levensgebieden die belangrijk zijn; - de thuissituatie; - de peergroup (leeftijdsgenoten/vrienden enz.); - de school-/werksituatie; - de rest van de maatschappij;
27 28
Van Strijen, F. (2009), Van de straat, de straatcultuur van jongeren ontrafeld. cRZ-uitgave, 2005, tienervaders
thuissituatie
school/werk
peergroup
maatschappij
Figuur 1: De vier levensterreinen van jongeren
Op ieder van deze gebieden leven er verwachtingen ten opzichte van de jongeren en worden er eisen aan hen gesteld. De meeste jongeren kunnen hier heel aardig mee omgaan. Acceptatie, succes en complimenten zorgen ervoor dat ze zich gewaardeerd voelen. Dankzij deze signalen ontwikkelen ze een positief gevoel van eigenwaarde en positief zelfbeeld.29 5.1.6 Belang voor moeder en kind De vaders betrekken of – bij afwezige vaders- ter sprake brengen tijdens het zwangerschapsproces is niet alleen van belang voor de jonge vader, ook voor de jonge moeder kan het goed louterend werken. Moeders die stilstaan bij het thema vaderschap kunnen doorgaans meer rust en veiligheid bieden in de dagelijkse zorg voor hun kind. Wanneer er nog een relatie is, is de kans groot dat de jonge vader meer contact behoudt met leeftijdsgenoten. Naast het feit dat de jonge moeder zich misschien ergert aan de vrijheid die hij zich toe-eigent, heeft deze houding ook voor haar een positieve kant. 5.1.7 Systeem van de jonge vader De mate waarin en de manier waarop adolescenten zich los maken van hun ouders zet een stempel op de betekenis die anderen voor hen krijgen. Helemaal ‘vrij’ wordt men nooit, daarvoor is de invloed van ouders te groot. De binding kan echter zo sterk blijven dat het de autonomie in de weg zit en men anderen beleeft als plaatsvervangende ouderfiguren en zich ook dienovereenkomstig ten opzichte van hen gedraagt.30 Ook het familiesysteem van de jonge vader heeft een duidelijke invloed op de manier waarop de jonge vader iets kan of mag betekenen voor zijn kind. De meeste jonge vaders zijn door hun jonge leeftijd afhankelijk van hun ouders en familie. Zij wonen bij hun ouders. Hun ouders beslissen dus wanneer ze thuis moeten zijn, betalen schoolgeld, kleding etc. Naast deze praktische en financiële aspecten, hebben ze meestal een sterke affectieve band met hun ouders. De houding van de ouders van een jonge vader zal een grote invloed hebben op de keuze die hij maakt. De invloed van het 29
30
Van Strijen, F. (2009), Van de straat, de straatcultuur van jongeren ontrafeld. Kohnstamm, R. (2003), kleine ontwikkelingspsychologie III.
systeem van de jonge vader brengt de jongen in een complexe situatie van loyaliteiten. De jonge vader kan een enorme weerstand ervaren van de familie van het meisje maar ook van zijn eigen familie. Echter zijn er sommige ouders die hun zoon willen ondersteunen en laten hem zo vrij mogelijk in zijn beslissing.31 In de hulp aan ouders wordt een groep vaak vergeten: jonge vaders. De veelal nog puberende vaders kunnen de grote verandering in hun leven maar moeilijk een plek geven. De relatie met de moeder van hun kind is vaak onstabiel en een verwijtende vinger van familie en vrienden is geen uitzondering. De samenleving veroordeelt jonge vaders over het algemeen als dader en er wordt, al dan niet terecht, in zijn algemeenheid getwijfeld aan de opvoedingscapaciteiten van deze jongens. Voortvloeiend uit het Amerikaanse gangleven is de loyaliteit aan de groep. Wat er ook gebeurt, je blijft trouw aan je roots. Deze loyaliteit wordt gevoed door het verlangen ergens bij te horen en door de wetenschap dat de groep voor je zorgt zolang je loyaal blijft.32 5.1.8 Jonge vaders een vergeten groep Bij volwassen toekomstige vaders en hun partner gaat de komst van hun kind meestal samen met een kinderwens die al dan niet geruime tijd bewust aanwezig was. Bij jonge vaders ligt dit over het algemeen anders. Zij hebben er vaak nog niet bij stilgestaan of ze vader willen worden. Het toekomstige vaderschap zorgt ook bij volwassen mannen voor een portie stress en onzekerheid. Bij een jonge vader zijn deze gevoelens nog heviger aanwezig, omdat ze sneller dan verwacht met het vaderschap worden geconfronteerd. 5.1.9 Wet en regelgeving Net als de jonge moeders vallen de jonge vaders onder de Wet maatschappelijke ondersteuning (wmo). Deze wet beoogt preventie-gerichte ondersteuning in prestatieveld twee en tevens is het belangrijkste speerpunt: participatie. Het doel is dat ook de jonge vaders een startkwalificatie halen. ‘Maatschappelijke ondersteuning’ valt onder de Wmo en gaat over ondersteuning en begeleiding die het mensen mogelijk moet maken volwaardig aan de maatschappij deel te nemen en zolang mogelijk zelfstandig te kunnen functioneren. Bij de Wmo gaat het vooral om arbeidsparticipatie. Het kabinet noemt de Wmo dan ook een participatiewet. Het gaat niet om de rolstoel, de maaltijden of de huishoudelijke verzorging, maar om het meedoen.33
31
Centrum relatievorming en zwangerschap, (2005), Jong en vader. Van Strijen, F. (2009), Van de straat, de straatcultuur van jongeren ontrafeld. 33 Kramer-Oostra, A, (2009) CWS leerbedrijf gezinsondersteuning tienermoeders. 32
5.2
Methodiek omschrijving
Analyse is bevestigd door de interviews die er gehouden zijn. Deze zijn te vinden in hoofdstuk 6. Zo is de literatuurstudie over de onderwerpen: oplossingsgericht werken, systeemgericht werken en de contextuele benadering tot stand gekomen 5.2.1 Oplossingsgericht werken als methode Zoals u hieronder zult lezen wordt de term ‘jonge ouder’ gebruikt. Dit omdat het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ deze methodiek als uitgangspunt hanteert. Uit diverse gesprekken is gebleken dat de jonge vader evenals de jonge moeder een negatief zelfbeeld heeft. Uit ervaring weet het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ en de Fiom dat het oplossingsgericht werken de jonge moeder sterkt en leert vanuit de eigen kracht oplossingen te bedenken voor problemen. Vanuit deze visie is ervoor gekozen om in dit onderzoek het oplossingsgericht werken te beschrijven. De oplossingsgerichte aanpak stelt de jonge ouder in staat om met gerichte vragen zijn of haar eigen krachten, expertise en krachtbronnen te gaan ontdekken, waarderen en gebruiken. De jonge ouder wordt gezien als competent; hij/zij is degene die weet welke vaardigheden, krachten en bronnen hij/zij heeft en wat voor hem of haar oplossingen zijn die zullen werken. De expertise van de begeleider bestaat eruit dat die de aanwezige competenties de aandacht geeft, deze uitbouwt en zo stimuleert dat de jonge ouder die inzet in een door hem of haar gewenste richting. De oplossingsgerichte aanpak richt zich niet op het analyseren van problemen, maar op de eigen kracht van de jonge ouder. De oplossingsgerichte aanpak is een methodische manier van specifieke vragen stellen. De jonge ouder bepaalt hierbij zelf zijn of haar eigen doel en de middelen om dat doel te bereiken. De methodiek impliceert een zeer respectvolle houding naar de jonge ouder, waarbij een aantal elementen belangrijk zijn: 1. het zoeken naar uitzonderingen; 2. het geven van complimenten; 3. de stappen en de doelen van de jonge ouder duidelijk krijgen door ze klein te maken; 4. focussen op positieve dingen, dingen die de jonge ouder goed doet; 5. een bepaalde manier van vragen stellen; 5.2.2 Specifieke vragen stellen Het hebben van een probleem of ‘hulpvraag’ is niet altijd het geval bij de jonge ouders. Ze hebben eerder wensen. Start een gesprek dus niet standaard met ‘wat is je vraag?’, maar eerder met ‘wat zijn je wensen?’, of ‘wat moet er vandaag gebeuren?’.
5.2.3 Vragen naar uitzonderingen Een onderdeel van specifiek vragen stellen is het vragen naar uitzonderingen. Je vraagt naar die momenten of situaties in het leven van de jonge ouder waarin hun problemen niet voorkomen of minder ernstig zijn. Je vraagt naar wie wat deed om de uitzonderingen te laten plaatsvinden.34 5.2.4 Schaalvragen De oplossingsgerichte aanpak kan op verschillende leefgebieden gebruikt worden. Schaalvragen kunnen gebruikt worden om doelen helder te verwoorden. Schaalvragen helpen om te laten zien dat iets nooit alleen maar niet goed gaat. Ze helpen, als een jonge ouder het allemaal heel negatief en somber ziet, hem of haar te laten inzien dat vaak al meer kunnen/doen dan ze denken. Het mooie is dat je de jonge ouder kunt laten vertellen wat hij/zij goed doet en wat hem/haar daarbij helpt. Dat zijn de eigen capaciteiten en oplossingmogelijkheden en die zijn altijd goed. Dit inzicht geeft de jonge ouder zelfvertrouwen en biedt perspectief voor de eigen mogelijkheden om hun leven te verbeteren. Schaalvragen ordenen de gedachtegang van de jonge ouder. Schaalvragen zijn een middel om duidelijk te krijgen waar de moeder aan wil werken. Schaalvragen formuleren de eerste stappen die de jonge ouder kan zetten om zijn of haar doelen te bereiken. Schaalvragen maken concreet waar de jonge ouder aan wil werken. Schaalvragen laten de jonge ouder ervaren wat hij of zij al goed heeft gedaan en goed doet (zelfvertrouwen). Schaalvragen zorgen voor een makkelijke manier van evalueren. Je evalueert regelmatig met de jonge ouders hoe ze bezig zijn met het bereiken van oplossingen die hun voldoening geven. Bij de schaalvraag is het belangrijk om de doelen van de jonge ouder zo concreet, haalbaar en zo klein mogelijk te maken, zodat succes verzekerd is. Wat is er nodig om dit probleem een klein beetje op te lossen de komende week? Wat kan er vandaag gebeuren dat jou helpt? Wat zou je willen dat je vandaag kunt doen, dat de situatie beter voor je maakt? 5.2.5 Houdingselementen bij oplossingsgericht werken
34
Fiom map, hoe doe jij dat? Nou gewoon...! Methodiekbeschrijving voor het werken met jonge moeders.
Binnen de oplossingsgerichte methodiek wordt er gekeken naar de inzet van de jonge ouder en naar de kracht van zijn of haar oplossingen. Dit kan door middel van het zoeken naar uitzonderingen en het geven complimenten. Daarnaast ga je er als begeleider vanuit, dat ze zelf weten wat bij hen past en wat een oplossing kan zijn. Ook het nieuwsgierig opstellen valt binnen de oplossingsgerichte aanpak onder een respectvolle houding. Zorg ervoor dat de jonge ouder vertelt wat hij/zij wil en wat voor hem/haar belangrijk is en neem dat als uitgangspunt. Interpreteren en analyseren is uit den boze. Luister naar wat er goed gaat en hoor de uitzonderingen zodat je dit kunt vertellen aan de jonge ouder. 35 5.2.6 Het geven van complimenten Veel jonge ouders (en ook hun begeleiders en mensen uit hun omgeving) zijn geneigd om wat goed als vanzelfsprekend te zien. Wat fout gaat, wordt vaak ook meteen toegeschreven aan het jonge ouderschap. Het geven van complimenten is een essentieel onderdeel in de oplossingsgerichte aanpak: Het bevestigt de sterke kant, de successen. Het onderstreept hetgeen de (aanstaande) jonge ouder al voor nuttigs doet om haar vragen op te lossen. Het versterkt de werkrelatie. Het schept een positief klimaat. Het vermindert de angst voor veranderingen. Het vermindert de angst voor negatieve oordelen. Het zorgt ervoor dat de (aanstaande) jonge ouder zich goed voelt over zichzelf. Het geven van complimenten is zeer belangrijk bij de jonge ouders die weinig op hebben met de hulpverlening en die in eerste instantie niets van zichzelf laten zien. De jonge ouders worden aangesproken en begeleid op hun wensen en doelen in individuele ondersteuningsgesprekken die zowel formeel als informeel worden gehouden. Dat kan dus plaatsvinden na een lunchbijeenkomst of op een speciaal afgesproken tijdstip. Een belangrijk onderdeel in deze begeleiding is het telkens benoemen van wat al goed gaat en wat vooruitgaat. Wat je als begeleider hoort en ziet van de jonge ouder in de groep en tijdens andere activiteiten (lunchbijeenkomsten, workshops etc.) komt terug in de persoonlijke ondersteuning. In de ondersteuning ben je als werker voortdurend betrokken bij de jonge ouder. Je toont belangstelling, komt met de jonge ouder terug op
35
Fiom map, hoe doe jij dat? Nou gewoon...! Methodiekbeschrijving voor het werken met jonge moeders.
iets wat vorige week speelde, helpt de jonge ouder zoeken naar eigen oplossingen voor de eigen problemen en geeft complimenten als iets goed of vooruit gaat.36 5.2.7 Jonge ouders met een mogelijk licht verstandelijke beperking Het ontmoetingcentrum ‘Jonge Ouders’ krijgt soms te maken met jonge vaders die mogelijk een licht verstandelijke beperking hebben. Oplossingsgericht werken biedt voordelen voor de jonge vader met mogelijk een LVG en professional. Het bevordert de emancipatie, verhoogt de samenwerking tussen de jonge vader en professional, creëert hoop en optimisme bij beide partijen en biedt ruime toepassingsmogelijkheden in het werken met deze doelgroep. Bij een jonge vader met een mogelijk licht verstandelijke beperking zal het zelden voorkomen dat zij een directe hulpvraag hebben en/of kunnen formuleren. 5.2.8 Schaalvragen Bij jonge vaders met mogelijk een licht verstandelijke beperking kan het inzicht in de vragenreeks zoals eerder beschreven van 10 tot 0 gedeeltelijk of geheel ontbreken. In het gebruik van schaalvragen kan men hier creatief in zijn: Hoogte aangeven heeft vaak een beeldend competent. Je ‘groeit’ gedurende de ondersteuning, je wordt ‘groter’, ‘sterker’, je reikt ‘hoger’. Hulpmiddelen zijn: aanwijzen met de hand, een trap beklimmen, een toren bouwen met of gebruikmaken van een getekende thermometer. Er kan gewerkt worden met een cirkel, die in twee delen wordt gedeeld. Er kan met collages gewerkt worden: de jonge vader kan (samen met de professional) een collage maken waarin hij weergeeft hoe hij het niet wil in zijn leven en daar een cijfer aan geven. Daarnaast kan hij in een tweede collage weergeven hoe hij het wil in de toekomst en daar ook een cijfer aan geven. Er kan gewerkt worden met afstanden (passen op een denkbeeldige lijn). Vooruitgang wordt gesymboliseerd door stappen vooruit op een lijn. Er kan gewerkt worden met grafieken, staafdiagrammen en andere visualisaties met behulp van computerprogramma’s. 5.2.9 Wondervraag Voor jonge vaders met een mogelijk verstandelijke beperking kan de oorspronkelijke wondervraag te complex en te uitgebreid zijn. Beter is het om te werken met ingekorte versies van de wondervraag. Bijvoorbeeld: ‘je gaat vannacht slapen en er gebeurt een wonder. Door dat wonder is het probleem (probleem concreet benoemen) weg (of bijna weg). Wat is er dan morgen veranderd? En wat nog meer? En wat doe jij dan anders?’ 36
Fiom map, Hoe doe jij dat? Nou gewoon...! Methodiekbeschrijving voor het werken met jonge moeders.
Anderen kunnen meer gebaat zijn met een wat speelsere of gevisualiseerde variant van dezelfde vraag. ‘Kijk dit is een glazen bol, waarin je de toekomst kunt zien. Wanneer het beter met jou gaat, wat is er dan over een week/maand anders?’ of ‘als we samen naar een video zouden kijken waarop te zien is dat het beter met jou gaat, wat zien we je dan doen?’37 Een veelgebruikte manier om de wondervraag in te leiden aan in dit geval een jonge vader met een mogelijk LVG is de zogenaamde yes-set. Aan de jonge vader worden concrete alledaagse situaties voorgelegd, waarop deze steeds ‘ja’ zal antwoorden. Na verloop krijgt hij dan de neiging ook ‘ja’ te zeggen op wat minder voor de hand liggende zaken. Het gaat hier om het scheppen van een positieve context. Als de jonge vader zegt ik geloof niet in wonderen, kan de professional kiezen voor een wat neutralere vraag.38 5.3
Systeem gericht werken als methode
Binnen het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ wordt er tevens het systeem gericht werken toegepast. Reden dat deze in dit onderzoek wordt beschreven is dat een jonge vader, net als een jonge moeder deel uit maakt van sociale netwerken. Onderstaand stuk uit de Fiom map geeft hier een beschrijving van. “In het werken met jonge ouders heb je niet alleen met de jonge ouder te maken, jonge ouder maakt altijd deel uit van sociale netwerken – familie, partner, vrienden, buurt, school, werk – zelfs al leidt deze een op het eerste gezicht nog zo geïsoleerd leven. In het werken met jonge ouders is het belangrijk dat je oog hebt voor deze sociale netwerken. Onderzoek wie de jonge ouder tot steun kan zijn.” (Fiom map, Hoe doe jij dat? Nou gewoon…! Methodiekbeschrijving voor het werken met jonge moeders). Deze zinnen geven grotendeels de kern weer van het systeemgericht werken. Systeemgericht werken is gericht op het hele systeem. Met systeem worden ouders, familie, vrienden, de vader van het kind enz. bedoeld. Systeem gericht werken houdt in dat het hele systeem erbij wordt betrokken. Het vangnet is van belang, vooral wanneer je jongvolwassen bent, en een kindje verwacht. De jong volwassene is nog zoekende naar de eigen identiteit, ontdekt de liefde, gaat uit, komt veel nieuwe keuzes tegen. Met een systeem om zich heen weet de jonge ouder dat er altijd iemand is waarop hij kan terug vallen en waarmee hij deze dingen kan bespreken. Met name de familie is hoe dan ook verbonden aan de jonge ouder. Zij zijn in veel gevallen loyaal omdat de verbondenheid altijd blijft. Al heeft een jonge ouder weinig of geen contact met zijn/haar familie, toch is er altijd een soort verbondenheid.
37
Roeden. J. & F. Bannink (2008), Handboek oplossingsgericht werken met licht verstandelijk beperkte cliënten. 38 J. Roeden & F. Bannink, (2008) Handboek oplossingsgericht werken met licht verstandelijk beperkte cliënten.
Bij het systeemgericht werken zijn er verschillende zaken waarmee gewerkt wordt in de hulpverlening: Beschrijven en ordenen, maak een duidelijke, heldere afbakening van welke leden er bij het systeem rondom de jonge ouder horen. Analyseer de sterke en zwakke plekken in het systeem, hoe beïnvloeden die elkaar over en weer en als er doelen gesteld worden, is het dan mogelijk om aan die doelen te werken. De hulpverlener is bezig met het bijsturen van het systeem. Probeer het systeem zo groot mogelijk te maken, met als doel de maatschappelijke positie van de jonge ouder te versterken, zodat deze leert het heft in eigen hand te nemen.39 Systeemgericht werken heeft als resultaat dat de jonge ouder met behulp van zijn of haar sociale omgeving zelfredzaam wordt. De jonge ouder zal de nieuwe situatie accepteren.40 5.3.1 Empowerment Binnen het systeemgericht werken, kan ook gebruik worden gemaakt van empowerment. Hierbij is het belangrijk dat de (aanstaande) jonge ouders een positief zelfbeeld ontwikkelen, en helpen omgaan met de veranderingen die ze doormaken als puber én als ouder. Door samen met de (aanstaande)jonge ouder reële doelen te stellen ten aanzien van bijvoorbeeld onderwijs, huishouding of carrière, kan de empowerment vergroot worden. Bij het behalen van de doelen, kunnen ze nieuwe doelen stellen en zo stap voor stap groeien naar hun dromen. De zelfwaardering wordt groter en de (aanstaande) jonge ouder groeit in zijn ontwikkeling. Door empowerment wordt die groei gestimuleerd. Ze gaan weer geloven in hun eigen kracht. 41 A Kramer-Oostra beschrijft in haar CWS, leerbedrijf gezinsondersteuning tienermoeders het volgende, ik citeer: “Door het systeem rond de tienermoeder te beschrijven, te analyseren en daarna eventueel bij te sturen, is het mogelijk om veranderingen in bestaande processen op gang te brengen en situaties waarin de tienermoeder zich bevindt, te wijzigen.” Door het systeem van de jonge vader te analyseren en te beschrijven kan het systeem van de jonge vader worden beïnvloed. 5.4
39
Contextuele benadering
Kloppenburg, R., Heemlaar, M. (1999). “Methodiek Sociaal pedagogisch hulpverlening, Houten: Bohn Stafleu van Loghum 40 Fiom map, Hoe doe jij dat? Nou gewoon…! Methodiekbeschrijving voor het werken met jonge moeders 41 CWS Leerbedrijf Gezinsondersteuning Tienermoeders, A. Kramer-Oostra
De naam ‘contextuele benadering’ of contextuele therapie verwijst naar de context, de omgeving waar menselijk gedrag voorkomt. Het is een visie die een overstijging is van zowel psychologie als systeemtheorie. Volgens Ivan Nagy (grondlegger van de contextuele benadering) gaat de relatie verder tussen de elkaar opvolgende generaties. Door aan de ander te geven, door zorg te dragen en verantwoordelijk te zijn voor de ander, met name voor zijn ouders en zijn kinderen, wordt de mens werkelijk vrij en ontvangt hij dus zelf. Ik citeer: De weg naar vrijheid en autonomie wordt niet gevonden door eigen belang en positie voorop te stellen, doch door rekening te houden met de belangen en de positie van de ander. Volgens Nagy doordat je dit doet wordt het mogelijk de eigen belangen en posities helder te onderscheiden en eventueel in een conflict te verdedigen. Door de belangen van de ander in het oog te houden, kan de mens vertrouwen verdienen. Het doel van de contextuele benadering is door verbondenheid te komen tot werkelijke vrijheid en autonomie. Met het woord ‘context’ wordt er verwezen naar de dynamische verbondenheid van de mens met zijn betekenisvolle relaties over verschillende generaties. Ieder mens maakt deel uit van een familiaal netwerk van verhoudingen, waarin iedereen verbonden is in een dynamische balans van geven en nemen. In deze menselijke relaties zijn vier dimensies te onderscheiden: de feiten, de psychologie, de interacties en de relationele ethiek. Eerste dimensie: de feiten Wanneer je iemands levensverhaal willen begrijpen, is het noodzakelijk dat je eerst kijkt naar de feiten die het bestaan van die persoon beïnvloeden: ziekte en gezondheid, erfelijke belasting, echtscheiding of dood van een ouder, uithuisplaatsing, werkeloosheid, natuurrampen, geslacht, sociaal economisch klasse, enz. Tweede dimensie: psychologie Het levensverhaal kan ook onderzocht worden vanuit de psychologie: hoe hebben deze mensen die feiten en gebeurtenissen uit hun leven verwerkt? Wat voor gevolgen hebben die feiten gehad voor de persoonlijkheidsontwikkeling? Hoe voelen zij zich, denken ze, hoe beleven ze zichzelf en de anderen? De psychodynamische benaderingen, de ontwikkelingspsychologie, de hechtingstheorie, enzovoort zijn allemaal theorieën die kunnen helpen meer inzicht te krijgen in deze dimensie. Derde dimensie: interacties De derde dimensie van waaruit het levensverhaal onderzocht kan worden is de interactie, de communicatie patronen en de onderlinge beïnvloeding tussen de mensen. Deze dimensie is vooral uitgewerkt door het systeemdenken en de communicatietheorie. Een netwerk van verhoudingen is niet eenvoudigweg de optelsom van de individuele psychologie. Er ontstaan in dat netwerk patronen van waarneembaar gedrag tussen mensen die gereguleerd worden door zogenaamde dynamische systeemkrachten. Dit essentiële aspect van relaties wordt beschreven in termen als systeem, transacties, coalities, hiërarchie, homeostase, circulaire beïnvloeding, machtstructuren, enz.
Vierde dimensie: de relationele ethiek De contextuele benadering wil de levensgeschiedenis ook bekijken vanuit een vierde dimensie, die verweven zit in de feiten, de psychologie en de interacties daarmee onlosmakelijk verbonden is. De tweede en derde dimensie helpen om mensen te begrijpen. Om ze te motiveren tot verandering is de vierde dimensie nodig omdat mensen uiteindelijk ten diepste bewogen worden door recht en rechtvaardigheid. Het gaat dan over het recht in de verhouding tussen de mensen. Door deze vierde dimensie brengt Nagy de ethiek binnen in de psychotherapie, dus het uitgangspunt is dat mensen aanspreekbaar zijn voor belangen van de ander, en niet alleen gericht zijn op bevrediging van eigen behoeften. Kernwoorden binnen deze relationeel-ethische dimensie zijn ‘’ de balans van geven en nemen’’ en ‘’loyaliteit’’. Beide krachten werken verweven met elkaar. Volgens Nagy is er sprake van een onzichtbare loyaliteit tussen deze partijen, waar hulpverleners rekening mee moeten houden. Wijze hulpverleners doen er volgens hem alles aan om de loyaliteit tussen cliënten en hun familie te bevestigen. Zo kan een cliënt ontspannen en eigen keuzes maken.
Jonge vader Autonomie
Familie Loyaliteit
Samenwerken en spanning
Moeder van het kind Onzekerheid
Figuur 2: Systeem driehoek, drie partijen, drie posities
6
Fieldresearch
Dit hoofdstuk bevat de uikomsten van de interviews met diverse werkvelden en respondenten. Eerder is aangegeven van welke databronnen gebruik is gemaakt en welke dataverzamelingstechnieken zijn toegepast. Daarnaast zullen de interviews met de verschillende hulpverlenende instanties geanalyseerd worden en wordt de analyse van de interviews met de jonge vaders beschreven. Aan de hand van een topic lijst is de informatie verzameld. De interviews hebben gemiddeld zo’n veertig minuten geduurd. Gedurende de interviews is rekening gehouden om de respondent uit te laten spreken, stiltes in te lassen, door te vragen en goed te luisteren. Na elk interview is de verkregen informatie verwerkt op de computer, hierbij zijn vraag en antwoord uitgewerkt. Na alle interviews uitgewerkt te hebben, zijn de interviews ‘analyse’ klaar gemaakt. Alle informatie en aantekeningen zijn geordend en er is gekeken of alle gegevens er waren en de informatie compleet was. Daarna is gestart met de kwalitatieve analyse die bij dit onderzoek past. In de kwalitatieve analyse gaat het volgens Migchelbrink erom via de inhoudelijke ordening en beeld te krijgen van wat in de (vaak enorme hoeveelheid) van het verzamelde materiaal besloten ligt. Daarbij gaat het om twee zaken: 1. Het ontleden en expliciteren welke aspecten van het onderzochte verschijnsel relevant zijn; 2. Het zoeken naar patronen en samenhang in het materiaal; De bovengenoemde twee punten zijn voortdurend aan de orde geweest tijdens de analyse van de interviews. Per respondent is een ordening per deelvraag gemaakt, zijn de verschillende antwoorden met elkaar vergeleken en is een samenvatting gemaakt. Al deze sleutelfiguren zijn gekozen om hun expertise op het gebied van jonge vaders, om een goed beeld te krijgen van de wensen en behoeften van de jonge vaders. Er is gekozen voor een hulpverlener tienervaders en projectontwikkelaar werkzaam bij het VBOK in Gouda. Daarnaast is er gekozen voor een maatschappelijk werker van stichting ambulante Fiom in Leeuwarden en een maatschappelijk werker van stichting ambulante Fiom in Groningen. De respondenten zijn drie jonge vaders binnen het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’. 6.1 Sleutelfiguur: 1 Vereniging ter bescherming van het ongeboren kind in Gouda. Dhr. P Kuipers, hulpverlener jonge vaders / projectontwikkelaar jonge vaders. Uitwerking van de deelvraag: - Waar hebben de jonge vaders behoefte aan? Wat is er bekend over deze doelgroep? - Heeft de jonge vader ook behoefte aan informatie en advies? - Hoe is de benadering bij andere instanties naar jonge vaders toe?
Om op de vraagstelling en deelvragen concreet te kunnen antwoorden heb ik onder andere het VBOK benaderd. Doel van dit gesprek was inzicht te krijgen op welke manier zij met de jonge vaders en eventuele onderzoeksresultaten. Vereniging ter bescherming van het ongeboren kind geeft hulpverlening en voorlichting bij een ongewenste zwangerschap, een zwangerschap van een kindje met een beperking en bij het verwerken van zwangerschapsverlies na miskraam of abortus. Ook heeft de VBOK een opvanghuis voor jonge (aanstaande) moeders in een noodsituatie. Dhr. P. Kuipers doet vanuit het tienermoederhuis een praktisch onderzoek naar jonge vaders. Dit onderzoek is landelijk, hiermee wordt geprobeerd in kaart te worden gebracht wat voor voorzieningen er zijn voor jonge vaders. Het VBOK heeft als uitgangspunt om ook vanuit het oogpunt van baby (en de moeder) te kijken. Er komt duidelijk naar voren dat er wordt gekeken naar wat alle partijen nodig hebben (vader, moeder en kind). Het VBOK werkt vanuit de contextuele benadering. De werkwijze is: hoe je het wendt of keert, er is altijd een band tussen ouder en kind. Verbreek de loyaliteit niet, het blijft zijn kind. Ook al vind de moeder de vader zo slecht, dit mag ze nooit zo overbrengen naar het kind. In het tienermoederhuis komen vaders die naast de moeder staan, maar er komen ook vaders die een contactverbod hebben en zorg nodig hebben. Daarnaast heb je nog de vaders die buiten beeld zijn, deze noemen wij ‘op de vlucht geslagen’. Namens de baby probeert het VBOK intermediair te zijn. Het doel is om erachter te komen waarom de vader gevlucht is en probeert het contact te herstellen. Opvallend is dat er net als in andere interviews naar voren is gekomen dat de jonge vaders geen behoefte hebben aan praatgroepen. Het VBOK wil in plaats van praatgroepen lessen gaan verzorgen. Tijdens de afname van het interview was er nog niet uitgezocht of de jonge vaders behoefte hebben aan groepslessen. Deze lessen zijn zo opgesteld dat ze ook individueel kunnen worden gegeven. Daarnaast wil het VBOK activiteiten gaan organiseren. Het VBOK zit er aan te denken om bijvoorbeeld baby zwemmen te gaan organiseren voor alleen vaders. De reden dat er wordt gedacht dat dit zal gaan slagen is omdat dit simpelweg iets praktisch is. De jonge vaders hebben er wel behoefte aan om via een forum met lotgenoten te praten. Samengevat: Het VBOK heeft tijdens afname van het interview ongeveer acht jonge vaders in beeld en een casussen met families. Dit zijn ambulante gesprekken met jonge vaders en hun families. Het komt vaak voor dat jonge vaders hun kind wel willen erkennen maar dat de eigen familie dit tegen houdt. Veel jonge vaders zitten aan de onderkant van de samenleving en zijn niet succesvol, aldus dhr. P. Kuipers. De jonge vaders zijn niet huiverig voor de hulpverlening maar zien deze al gauw als taboe, daarnaast is het een feit dat mannen over het algemeen niet zo snel om hulp vragen. Een simpel voorbeeld is; als een man de weg kwijt raakt zal hij eerst een uur zelf gaan zoeken voordat hij
iemand vraagt. Als antwoord op de vraag waarom de jonge vaders niet in beeld zijn is dat de meeste jonge vaders geen raad weten met hun problematiek en willen graag afzijdig blijven. Veel jonge vaders willen dingen zelf uitzoeken en hebben veel vragen over juridische zaken. Dhr. P. Kuipers geeft als tip mee om voor de jonge vaders pakketjes te maken. Veel instanties maken de fout om alle jonge vaders in één categorie te stoppen, maar er zijn verschillende categorieën. Het imagewerk kun je veel mee doen. Het image van de jonge vaders is natuurlijk niet zo positief, als hulpverlener kun je proberen deze te verbeteren. Veel jonge vaders voelen zich een loser, diep in hun hart gaan ze dit op een gegeven moment ook echt geloven. 6.2 Sleutelfiguur: 2 Stichting ambulante Fiom Leeuwarden Dhr. S. Palstra, maatschappelijk werker. Oriëntatie op onderstaande deelvragen: - Wat is er bekend over deze doelgroep? - Wat zijn de knelpunten, behoeften en wensen van de jonge vaders met betrekking tot ondersteuning? - Hoe is de benadering bij andere instanties naar jonge vaders toe? - Heeft de jonge vader ook behoefte aan informatie en advies? De Fiom is gespecialiseerd in psychosociale hulp, preventie, expertiseoverdracht en onderzoek & ontwikkeling op het gebied van (on)bedoelde zwangerschap, ongewenste kinderloosheid, afstand doen, adoptie, zoekacties en seksueel en huiselijk geweld. Stichting Ambulante Fiom Leeuwarden heeft in samenwerking met Sinne Welzijn uit Leeuwarden een jonge vadergroep opgestart. Dhr. S. Palstra heeft een onderzoek gedaan naar jonge vaders, en van hieruit is deze jonge vadergroep ontstaan. Vanuit dit onderzoek heeft hij een werkboek ontwikkeld waarin een methodebeschrijving staat voor jonge vaders. Dit is een intern document. In dit werkboek staan zeven thema’s die met de jonge vaders behandeld kunnen worden. Voorbeelden zijn; ontwikkelingspsychologie, seksespecifiek etc. Inmiddels is de jonge vader groep na ongeveer dertig bijeenkomsten opgeschort. De reden hiervan is dat er op een gegeven moment maar zes vaders kwamen. Voor de Fiom was dit een reden om deze groep op te schorten. De jonge vadergroep bestond voornamelijk uit blanke vaders. Deze vaders hebben allemaal nog een relatie met de moeder van het kind. Dhr. S. Palstra geeft aan dat dit een uitzonderlijke groep was. Er zal één vader bij die geen relatie meer had met de moeder van zijn kind en deze vond dan ook geen aansluiting bij de groep. De onderwerpen die werden besproken verschilden nogal. Vaak hadden deze onderwerpen te maken met juridische zaken, zoals het erkennen van het kind.
Tijdens de afname van het interview was de Fiom bezig met een methodiekbeschrijving. Daarnaast werd er met jonge vader groep gewerkt vanuit het werkboek van dhr. S. Palstra. Volgens dhr. S. Palstra waren de bijeenkomsten laagdrempelig genoeg. Deze werden gehouden in de jeugdsoos en tevens waren deze bijeenkomsten op de avonden. Een collega van dhr. S. Palstra was ook buiten kantooruren bereikbaar. Met de jonge vaders was er afgesproken dat het voor kan komen dat ze één keer afwezig zijn, gebeurt dit nog een keer zonder medeweten van de begeleiders, dan word je van de lijst afgehaald en mogen ze niet meer komen. Dhr. S. Palsra geeft aan dat de jonge vaders de hulpverlening en de buitenwereld niet negatief ervaren. De jonge vaders gaven ook aan ik citeer: dat ze hier schijt aan hadden. Hij geeft aan dat hij niet met zekerheid weet of de jonge vaders dit wel zo voelden en dit verborgen hielden. Hij gelooft wel dat een aantal jonge vaders dit echt zo ervaren. Uit de praktijkervaring, kan dhr. S. Palstra vertellen dat mannen over het algemeen doeners zijn. Daarnaast hebben veel jonge vaders het erover dat ze het precies als hun eigen vader willen doen, of geheel anders. Zij hebben het niet over de eigen moeder (de vrouw in hun leven). Vandaar dat er aan bod komt dat de jonge vaders in een mannelijke groepsleider eerder een voorbeeldfiguur zullen zien. Een vrouw zou de groep wel kunnen draaien, maar de kans bestaat wanneer de jonge vader ruzie heeft met zijn vriendin, een vrouw haar kant ook zou begrijpen en dat voelen de jonge vaders wel aan. Samengevat: Dhr. S. Palstra geeft aan dat het van belang is om voorwaarden te scheppen en duidelijke regels te stellen. Het is niet de bedoeling dat wanneer er iets opgestart wordt voor deze doelgroep de hulpverlener constant aan de kar moet trekken. Dit zal niet gaan werken. Probeer naar andere instanties toe het kind centraal te zetten, pas dan hebben ze interesse. Uit ervaring weet dhr. S. Palstra aan te geven dat de juridische kant een grote rol speelt in het leven van de vader. Daarnaast is het van belang om het verschil tussen moeders en vaders goed voor ogen te houden. Het is goed om bijvoorbeeld gezamenlijke lunches te organiseren. Veel mensen denken dat de jonge moeders en jonge vaders tegen hetzelfde aanlopen en dezelfde vragen hebben. Dit is absoluut niet zo. 6.3 Sleutelfiguur: 3 Stichting ambulante Fiom Groningen Dhr. E. Prins, maatschappelijk werker. Oriëntatie op onderstaande deelvragen: - Wat is er bekend over deze doelgroep? - Wat zijn de knelpunten, behoeften en wensen van de jonge vaders met betrekking tot ondersteuning?
-
Hoe is de benadering bij andere instanties naar jonge vaders toe? Heeft de jonge vader ook behoefte aan informatie en advies?
Dhr. E. Prins, maatschappelijk werker bij de stichting Fiom, zit tijdens de afname van dit interview midden in de oprichting van een jonge vader groep. Sinds 23 maart 2010 heeft de Fiom Groningen een jonge vader groep opgestart. Er zijn zes bijeenkomsten geweest waarvan er slechts één of twee vaders aanwezig waren. Vanwege de kleine opkomst heeft de Fiom er een inloopuur van gemaakt. Er is geen specifiek onderzoek aan voorafgegaan om deze jonge vadergroep op te starten. De Fiom had gehoopt een kennismakingsavond te organiseren, zodat er gekeken kon worden wat er leeft bij deze doelgroep en wat ze zouden willen. Dit is echter nooit gebeurd, mede omdat er toen al acht aanmeldingen waren en men er vanuit ging dat deze bijeenkomsten wel zouden gaan lopen. Dhr. E. Prins vindt dat er niet veel geëist wordt van de jonge vaders. De jonge vaders moeten zelf met onderwerpen komen om te bespreken. Het kan zijn dat er hierdoor te weinig sturing is, aldus dhr. E. Prins. Zelf vindt hij het laagdrempelig genoeg. Uit de praktijkervaring is gebleken dat de ene jonge vader wel behoefte heeft aan ondersteuning en de andere niet. Sommige jonge vaders geven aan dat zijn van hun vriendin moeten deelnemen aan de jonge vadergroep. Anderen willen contact met lotgenoten. Voor sommigen is het belangrijker om in contact te komen met anderen die in dezelfde situatie zitten. De informatie komt dan wel vanzelf. Samengevat: De jonge vadergroep komt niet goed van de grond door te weinig deelname. Wanneer de jonge vaders benaderd worden waarom ze niet zijn gekomen, wordt de reden gegeven dat ze ziek zijn. Ze bellen echter ook niet af. De Fiom Groningen wil de jonge vadergroep wel voortzetten. Na de zomervakantie zal er geprobeerd worden een vaste kern te zoeken voor een vadergroep. De ervaring van dhr E. Prins is dat er als hulpverlener zoveel mogelijk moet worden aangesloten bij de doelgroep. Je kunt ze echter geen antwoord geven op hoe ze het zouden moeten aanpakken. De grote vraag blijft hoe je deze doelgroep binnen krijgt, tevens is dit een knelpunt. De bijeenkomsten werden altijd op een avond georganiseerd. Wanneer er een vader benaderd wordt of de desbetreffende avond wel kan en/of deze verschoven moet worden, dan hoeft dit niet. Volgens dhr. E. Prins kan het idee bij de jonge vader leven dat voor hem de bijeenkomst niet verschoven hoeft te worden. 6.4 Sleutelfiguur 4 JSO, expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding. Dhr. L. Van Lier, zelfstandig onderzoeker. Uitwerking van de deelvraag: - Wat is er bekend over de doelgroep jonge vaders? - Hoe heeft de jonge vader zolang aan de aandacht van de hulpverleners kunnen ontsnappen?
-
Wat zijn de knelpunten, behoeften en wensen van de jonge vaders met betrekking tot ondersteuning? Heeft de jonge vader ook behoefte aan informatie en advies? Op welke manier zou het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ een bijdrage kunnen bieden aan het welzijn van de jonge vaders?
Dhr. L. Van Lier is werkzaam als zelfstandig onderzoeker. JSO, expertisecentrum voor jeugd, samenleving en opvoeding heeft dhr. L. Van Lier ingehuurd om een onderzoek te doen naar jonge vaders. Dhr. L. Van Lier geeft aan dat het lastig was om de jonge vaders te benaderen. Uiteindelijk heeft hij voor het onderzoek tien jonge vaders kunnen interviewen. Dhr. L. Van Lier geeft aan dat een aantal jonge vaders geen behoefte hebben aan de hulpverlening. Een paar jonge vaders hadden ervaring met de Fiom en het vbok, deze ervaringen waren positief. Veel jonge vaders denken dat de hulpverlening gericht is op het afnemen van het kind, hierdoor bestaat er angst voor de hulpverlening. Alle tien vaders hebben aangegeven dat ze behoefte hebben aan informatie en advies. Onderwerp als, rechten en plichten staan op de voorgrond. Daarnaast denken veel jonge vaders wanneer zij hun kind erkennen, dat je tevens het gezag over je kind hebt. Wanneer de jonge vader en de moeder van het kind uit elkaar gaan, stuiten ze op problemen. Deze hebben voornamelijk te maken met de omgangsregeling. Veel jonge vaders denken dat wanneer zij hun kind gaan erkennen of het gezag erover krijgen, zij een aanzienlijk hoge alimentatie zouden moeten betalen. Om deze reden erkent de jonge vader niet altijd zijn kind. De jonge vaders geven aan dat de informatie over rechten en plichten nergens makkelijk te vinden is. Het staat niet centraal op één website. Het is van belang om bij deze doelgroep laagdrempelig in te steken. Het zal een paar contactmomenten kosten voordat de jonge vader werkelijk zijn probleem bespreekt. De vaders geven aan dat zij zich snel benadeeld voelen. De hulpverlenende instanties zien de jonge ouders als jongere en niet als ouder. Zij voelden zich niet gehoord. Daarnaast hebben veel hulpverleners weinig tot geen ervaring met deze doelgroep. Er zijn een aantal jonge vaders die volledig voor hun kind willen gaan, echter zijn zij afhankelijk van de nukken van de moeder. Dhr. L van Lier geeft aan dat het van belang is wanneer de jonge vader en moeder er niet uitkomen, de ouders van hen gaan bemiddelen. Het is van belang om de jonge vader te stimuleren om, ondanks dat het op dat moment goed gaat tussen hem en de moeder van het kind, alles goed te regelen m.b.t omgangsregeling etc. De presentiebenadering sluit goed aan bij deze doelgroep. Het belangrijkste instrument is het feit dat je er bent. Jonge vaders zijn doeners, een aantal hebben aangegeven dat zij wel met een jonge vaders zouden willen gaan baby zwemmen. De jonge vaders hebben niet veel met groepen. De jonge vaders zouden via een forum benaderd kunnen worden. De insteek zou dan op adviesbasis moeten zijn.
Dhr. L. Van Lier geeft aan dat het niet uit maakt of een mannelijke of vrouwelijke hulpverlener de jonge vaders begeleidt. Voorwaarde is dat de jonge vader het gevoel moeten hebben dat de hulpverlener er onvoorwaardelijk voor hem is. Daarnaast is het van belang dat de jonge vader en de moeder van zijn kind niet dezelfde hulpverlener hebben. Samenvatting: Jonge vaders voelen zich door de hulpverlening benadeeld. Het is van belang om de jonge vader te stimuleren om de regelzaken goed op orde te hebben, ondanks dat het goed gaat op dat moment. De presentiebenadering is van belang bij deze doelgroep. Het feit dat ze er op dat moment zijn is de nummer één. 6.5
Respondenten: twee jonge vaders
Oriëntatie op onderstaande deelvragen: -
Waar hebben de jonge vaders die het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ bezoeken behoefte aan? Wat zijn de knelpunten, behoeften en wensen van de jonge vader met betrekking tot ondersteuning? Heeft de jonge vader ook behoefte aan informatie en advies? In welke opzicht verandert hun leven? Op welke manier zou het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ het laagdrempelig kunnen houden voor deze doelgroep?
Gedurende het onderzoek is gebleken dat het moeilijk is om werkelijk in contact te komen met de jonge vaders. Vanuit allerlei websites voor jonge vaders, forums etc. wordt er niet gereageerd op verzoeken om in contact te komen met jonge vaders. Binnen het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ zijn er tien jonge vaders waar ik meerdere malen contact mee heb proberen te maken. Dit heeft het onderzoek bemoeilijkt om er achter te komen wat de behoeften van hen zijn. Twee jonge vaders reageerden op mijn verzoek en gingen akkoord voor interview. Jonge vader A Jonge vader B
24 jaar, twee kinderen van 3 jaar en 1 jaar. Heeft een relatie met de moeder van zijn kinderen. 23 jaar, twee kinderen van 7 jaar en 2 jaar. Heeft geen relatie meer met de moeder van zijn kinderen.
Beide jonge vaders geven aan dat zij behoefte hebben aan ondersteuning. Jonge vader A geeft aan dat hij informatie zou willen ontvangen over opvoeding. Jonge vader B heeft tevens behoefte aan informatie over opvoeden en dan specifiek de volgende vragen, ik citeer: Hoe zorg ik voor mijn kinderen? Hoe moet ik ze naar bed brengen? En hoe zorg ik ervoor dat mijn kinderen goed eten?
Jonge vader B verteld dat hij tijdens de zwangerschap van zijn ex vriendin, behoefte had aan informatie. Hij vroeg zich af wat zij wel en niet mocht eten en maakte zich daar enorm zorgen over. Jonge vader A had tijdens de zwangerschap van zijn vriendin geen behoefte aan informatie en advies. Jonge vader B vindt dat hij een andere persoon is geworden sinds hij vader is. Hij vertelt dat hij 16 jaar was bij de geboorte van zijn eerste kind. De eerste twee jaar had hij het hier erg moeilijk mee. Hij kon niet echt bij iemand terecht met vragen die hem bezig hielden. Hij hoorde wel eens wat van wat oudere kennissen die tevens zijn taal spreken. Hij geeft aan dat je in één klap snel volwassen wordt en moet worden. Jonge vader A voelt zich verantwoordelijk sinds hij vader is geworden, en vindt het leven moeilijker geworden. Hij kan niet aangeven op welke levensgebieden het leven moeilijker is geworden. Beide vaders staan open voor een jonge vader groep. Jonge vader A zou alleen met de kinderen en vaders iets leuks willen doen. Wat maakt hem niet echt uit. Jonge vader B heeft op de eerste plaats liever informatie omdat hij nog steeds dagelijks met veel vragen over opvoeden rondloopt. Wanneer de vadergroep iets leuks zou kunnen gaan doen, geeft ook jonge vader B aan dat hij samen met de kinderen en vaders iets zou willen doen wat de kinderen aanspreekt. Er kan hierbij gedacht worden aan; wandelen, spelletjes etc. Samengevat: Beide jonge vaders hebben nog dagelijks behoefte aan informatie en advies. Tevens staan zij open voor een jonge vadergroep met het investeren van de tijd in informatie en advies met betrekking tot opvoedingsvragen. Daarnaast geven beide jonge vaders aan dat zij tijdens deze vadergroep er voor open staan om samen met de vaders én kinderen iets leuks te gaan doen. Hierbij kan gedacht worden aan baby zwemmen, naar een speeltuin of park of spelletjes met de kinderen. Voorwaarde is dat de kinderen het leuk moeten vinden. De vaders geven aan dat zij bij het vaderschap een enorm verantwoordelijkheidsgevoel voelen.
7
Controleerbaar en bruikbaarheid
Dit hoofdstuk bevat een weergave van de controleerbaarheid en bruikbaarheid van dit onderzoek. Achtereenvolgens wordt aangetoond hoe hier invulling aan is gegeven. 7.1
Controleerbaarheid
Ondernomen zaken ten behoeve van de controleerbaarheid van dit CWS.
7.2
De bijlagen van dit rapport bevatten diverse documenten, die de controleerbaarheid van dit onderzoek groter maken. Hierin worden o.a. de genomen interviews weergegeven. Dit zijn tevens ‘bewijsstukken’ om te laten zien hoe het onderzoek is opgebouwd en komt er duidelijk naar voren hoe ik zaken heb aangepakt. Het vermelden van correcte en volledige bronvermeldingen, zodat deze controleerbaar zijn. Er is een logboek bijgehouden , waarin alle aantekeningen, de gesprekken met verschillende respondenten en de Contractwerkstuk begeleider van de instelling en de Contractwerkstuk begeleider vanuit het onderwijs staan vermeld. Bruikbaarheid
Maatregelen die ik heb genomen ten behoeve van de bruikbaarheid van dit onderzoek worden beschreven aan de hand van eisen zoals die door Migchelbrink (2006) worden beschreven. Afstemming onderzoek: Voorafgaand aan het werken van dit CWS heb ik oriënterende gesprekken gevoerd met de projectcoördinator van het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ en de onderzoeker voor het lectoraat: Social Work and Art Therapies. In deze gesprekken is besproken wat de wensen zijn van de instelling en het lectoraat ten aanzien van een behoefteonderzoek. Aan de hand van de informatie uit deze gesprekken heb ik een vraagstelling en doelen beschreven, die aansluiten bij de wensen van de praktijk. Oriëntatie van het onderzoek: In de oriëntatiefase van dit onderzoek is gebleken dat dit onderzoeksthema erg actueel is, om de volgende redenen: meerdere organisaties hebben een vadergroep opgestart, maar deze hebben helaas niet kunnen slagen. Daarnaast hanteert het ontmoetingscentrum een methodiek die voor het werken met jonge moeders bedoeld is, echter is er binnen het ontmoetingscentrum nog geen methodiek voor jonge vaders. Dit zijn allemaal redenen om te onderzoeken wat de behoeften zijn van deze jonge vaders. De tijdsduur van het onderzoek: Het onderzoek heeft plaatsgevonden tussen januari 2010 – juli 2010. Dit maakt dat de resultaten recent zijn en dus bruikbaar.
Concrete bruikbaarheid van de resultaten: Dit onderzoek is er op gericht om erachter te komen wat de behoefte zijn van de jonge vaders t.a.v ondersteuning, hierdoor zou er een methodiek ingezet kunnen worden voor de jonge vaders binnen het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’. Om bruikbare informatie te vergaren heb ik ervoor gekozen om een aantal respondenten te ondervragen. Bij het opstellen van de topiclijsten ben ik uitgegaan van de opgestelde deelvragen. Begrijpelijke weergave van de onderzoeksresultaten: De onderzoeksresultaten zijn zo concreet en duidelijk mogelijk geformuleerd (niet met moeilijke woorden), waardoor in de praktijk op de uitkomsten ingespeeld kan worden.
8
Conclusies en discussie
In dit hoofdstuk worden de conclusies van het onderzoek weergegeven. Op grond van de resultaten wordt een antwoord gegeven op de deelvragen zoals die in hoofdstuk 3 staan beschreven. Tevens wordt er beschreven of met de conclusies van dit onderzoek de hoofdvraag is beantwoord en dat het hoofddoel is bereikt. 8.1
Conclusies
Uit dit onderzoek is gebleken dat diverse jonge vaders de komst van een kind zien als een bedreiging. Voordat ze een kind hadden, hadden ze slechts een beperkt aantal verantwoordelijkheden. Door de zwangerschap groeit het besef dat ze voldoende verantwoordelijk moeten zijn om een kind te kunnen opvoeden. De wijze waarop vaders zich kunnen voorbereiden op de zwangerschap hangt mede af van de relatie met de moeder (en haar omgeving). De vaders die ik heb geïnterviewd zeggen een enorme verantwoordelijkheid te voelen sinds zij vader zijn geworden. Uit diverse interviews met jonge vaders vanuit de fieldresearch en deskresearch is gebleken dat de jonge vaders vinden dat er meer acceptatie moet komen en dat er rekening met hen moet worden gehouden. De jonge vaders die ervoor kiezen om de verantwoordelijk te nemen voor het opvoeden van hun kind, raken in een keer hun jeugd kwijt. Van de tien jonge vaders die ik heb geprobeerd te benaderen, heb ik uiteindelijk met twee jonge vaders contact gehad. Het onderzoek is daar voor een groot deel op gebaseerd. Daarnaast is er gebruik gemaakt van een aantal interviews uit andere bronnen. Er is verder gebleken dat diverse instanties die met deze doelgroep werken, er tegen aanlopen dat de jonge vader groepen die worden opgestart niet lopen door te weinig deelname. Waar het hier precies op vastloopt kunnen deze instanties niet expliciet aangeven. Daarnaast geven de hulpverleners en jonge vaders aan dat er te weinig oog is voor jonge vaders. Hulpverleners zien het zwangere meisje gauw als slachtoffer, en de jonge vaders is dan de dader. Dit heeft het kenniscentrum seksualiteit Rutgers Nisso Groep vast gesteld in het rapport jonge vaders. Uit dit onderzoek zijn de volgende conclusies naar voren gekomen: 1. Behoeften t.a.v. ondersteuning van de jonge vaders zijn divers. Uit de interviews met de jonge vaders is gebleken dat beide jonge vaders behoefte hebben aan informatie en advies met betrekking tot opvoeding. Uit deskresearch is gebleken dat jonge vader zelf nauwelijks om advies vragen. 2. Beide jonge vaders staan niet afwijzend tegenover een jonge vader groep, en geven voornamelijk aan iets met alleen de kinderen en vaders te willen doen.
3. Jonge vaders zijn niet of nauwelijks in de picture. Vanuit de media is de aandacht vooral gericht op de jonge moeders, komt de jonge vader wel aanbod dan is dit vrijwel altijd negatief. 4. Uit onderzoek blijkt dat de jonge vaders zolang aan de aandacht van de hulpverleners hebben kunnen ontsnappen omdat de jonge vader (mannen in het algemeen) niet snel om hulp zullen vragen. Daarnaast ziet de hulpverlener de jonge moeder als slachtoffer en de jonge vader als dader. 5. De jonge vaders geven aan dat ze snel volwassen zijn geworden, dit is positief, maar tevens ervaren de jonge vaders dit als een belasting. Doordat zij zo’n groot verantwoordelijkheidsgevoel hebben lopen zij dagelijks met vragen over opvoeden rond. 6. Uit desk- en fieldresearch is gebleken dat jonge vaders nauwelijks betrokken worden bij het besluit om het kind wel of niet te houden of vragen over de opvoeding. Respondenten onderzoek:
Vereniging ter bescherming van het ongeboren kind geeft hulpverlening en voorlichting bij een ongewenste zwangerschap, een zwangerschap van een kindje met een beperking en bij het verwerken van zwangerschapsverlies na miskraam of abortus. Dhr. P. Kuipers geeft aan dat hij een landelijk praktisch onderzoek doet naar jonge vaders. Tevens wordt geprobeerd om in kaart te brengen wat voor voorzieningen er zijn voor jonge vaders. In het gesprek komt duidelijk naar voren dat er altijd gekeken wordt naar wat alle partijen nodig hebben (vader, moeder en kind). Er komt naar voren dat de jonge vaders geen behoefte hebben aan praatgroepen, maar er wordt wel ingezien dat er informatie en advies nodig is. Het VBOK zal in plaats van praatgroepen (individuele) lessen gaan verzorgen. Jonge vaders willen dingen graag zelf uitzoeken, daarnaast hebben zij veel juridische vragen. Stichting ambulante Fiom Leeuwarden is gespecialiseerd in psychosociale hulp, preventie, expertiseoverdracht en onderzoek & ontwikkeling op het gebied van (on)bedoelde zwangerschap, ongewenste kinderloosheid, afstand doen, geadopteerd zijn, zoekacties en seksueel en huiselijk geweld. Dhr. S. Palstra heeft een onderzoek gedaan naar jonge vaders en tevens een werkboek ontwikkeld waar een methodiekbeschrijving in staat voor het werken met jonge vaders. Volgens hem is het van belang dat bij het opstarten van een jonge vadergroep voorwaarden geschept worden en er duidelijke regels gesteld worden. Het is niet de bedoeling dat de hulpverlener constant aan de kar moet trekken. Dhr. S. Palstra ziet er het belang van in om het kind altijd centraal te zetten, ook naar andere instanties toe. Stichting ambulante Fiom Groningen heeft een breed hulp- en ondersteuningsaanbod. Dhr. E. Prins ziet er het belang van in om als hulpverlener goed bij deze doelgroep aan sluiten. Door te weinig deelname komt de groep niet voldoende van de grond. Het grote knelpunt blijft hoe je deze doelgroep bereikt en binnenkrijgt, aldus dhr. E. Prins.
8.2
Twee jonge vaders ervaren het vader worden als een zeer grote verantwoordelijkheid. Zij lopen bijna dagelijks nog met vragen rond en staan open voor een eventuele jonge vadergroep. Allebei zouden bij een activiteit alleen iets met de kinderen en vaders willen doen. Uit het JSO onderzoek naar jonge vaders, is gebleken dat jonge vaders zich snel benadeeld voelen. De jonge vaders geven aan behoefte te hebben aan informatie over rechten en plichten op één centrale plek. Daarnaast moet de jonge vader het gevoel hebben dat de hulpverlener onvoorwaardelijk voor hem gaat. Tijdens het interview komt duidelijk naar voren dat een laagdrempelige insteek essentieel is bij deze doelgroep. Discussie
Een discussiepunt van dit CWS is het feit dat ik van de tien jonge vaders er twee heb kunnen interviewen. Helaas zijn meerdere vaders niet op de afspraak komen opdagen. Tijdens het veldonderzoek kwam er naar voren dat dit een herkenbaar probleem is. Hierdoor heb ik niet een volledig beeld kunnen vormen van wat de jonge vaders binnen het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ zouden willen t.a.v ondersteuning. Dit is een onderdeel wat tijdens het ontwikkelen van een werkwijze mee moet worden genomen. Een tweede discussiepunt is de verschillende groepen jonge vaders. Er zullen jonge vaders zijn binnen het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ die weinig tot geen contact hebben met zijn eigen kind. Zullen deze vaders in dezelfde groep komen als vaders die dagelijks met de opvoeding van hun kind te maken hebben. Dit is een onderdeel wat in dit CWS niet duidelijk is vastgesteld en dient tijdens het ontwikkelen van een werkwijze helder gemaakt te worden.
9
Aanbevelingen
Uit de conclusie is duidelijk geworden welke behoeften jonge vaders nodig zouden hebben t.a.v. ondersteuning, informatie en advies. De conclusies worden gekoppeld aan aanbevelingen, om er zo voor te zorgen dat de doelstelling behaald kan worden. 1. Veel jonge vaders geven aan dat zij hun vrijheid hebben moeten inleveren na de komst van hun kind. Het is van belang is om samen met de jonge vader na te gaan hoe hij op belevingsniveau zijn vrijheid bedreigd ziet. Daarna kan er samen met de jonge vader gekeken worden hoe hij op realiteitsniveau een balans kan vinden tussen verantwoordelijkheid en vrijheid. Dit kan gedaan worden door samen met de jonge vader te onderzoeken hoe belangrijk de voor en tegens voor hem zijn van het vaderschap. 2. Het is aan te raden om in gesprek te gaan met de jonge vader, om de mogelijke angst rond verwerping en sociale isolatie te bespreken. Het erkennen en serieus nemen van deze gevoelens is belangrijk. Daarnaast is het van belang om samen met de jongen een steunfiguur (buddy) te zoeken. Na afwijzing van familie of vrienden weet hij dat hij altijd bij deze steunfiguur (buddy) terecht kan, hierbij zou het systeem gericht werken kunnen worden toegepast. 3. Jonge vaders hebben behoefte aan juiste en concrete informatie tijdens de zwangerschap en de opvoeding van hun kind. Door deze informatie samen met een hulpverlener te kunnen opzoeken en de ondersteuning in het nemen van een aantal beslissingen, wordt het gemis van ouderlijke steun en hulp gedeeltelijk opgevangen. Daarnaast is er gebleken dat de informatie die jonge vaders willen opzoeken moeilijk of nauwelijks vindbaar is. Raadzaam is om deze informatie te bundelen en mogelijk op een website te zetten. 4. Uit de conclusie blijkt dat het voor de ontwikkeling van een kind meestal het beste is als het een band ontwikkelt met beide ouders. Het is raadzaam dat de jonge vader van het begin af aan gestimuleerd wordt door zich betrokken te voelen bij het opvoeden van zijn kind, zodat de ontwikkeling van het kind hierdoor bevorderd wordt. Daarnaast is het van belang om de moeder er op te wijzen, dat het ontwikkelen van een band tussen vader en kind de ontwikkeling van het kind zal bevorderen. 5. Voor veel jonge vaders, net als bij volwassen mannen, ligt het moeilijk om hulp te vragen. In hun beleving moet een man sterk en onafhankelijk zijn. Hulp vragen staat gelijk aan zwak zijn. Dit maakt dat de hulpverlening voor mannen een stuk hoger ligt dan voor vrouwen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat een jonge vader niet of slechts zelden de weg naar hulpverlening vindt. De hulpverleners moeten de jonge vaders actief uitnodigen voor een gesprek, het is raadzaam om hierbij outreachend en laagdrempelig te gaan werken. 6. Aansluiten bij de jonge ouder: spreek zijn/haar taal, neem serieus wat de jonge ouder laat zien en neem dat als uitgangspunt. 7. Wat betreft de voorwaarden om deel te nemen aan een jonge vader groep, is het aan te raden om deze laagdrempelig te houden. Geen afwijzing bij afwezigheid, naar mijn inziens zal de drempel hoog worden om deel te nemen aan de jonge vadergroep.
8. Het is van belang om de jonge vaders als een doelgroep te erkennen. Vergelijk ze niet met de jonge moeders. In de media draait het veel om de jonge moeders, deze jonge vaders hebben hun eigen behoeften en wensen. 9. Binnen de jonge vadergroep zou er een mannelijke aanspreekpunt moeten zijn. Jonge vaders zullen zich in hen herkennen. Daarnaast bestaat de mogelijkheid dat zij een vrouwelijke hulpverlener als bedreiging zullen zien, wanner zij ruzie hebben met (ex) vriendin. 10. Het is van belang om de jonge vader ten alle tijde te stimuleren en te motiveren, de juridische kant goed geregeld te hebben. Juist wanneer het goed gaat is het van belang dit te regelen. 11. Mijns inziens sluit de presentiebenadering prima aan bij deze doelgroep. Het belangrijkste instrument is dat ze er zijn. Daarnaast is de presentiebenadering individueel, laagdrempelig, gericht op contact, gericht op investeren in relatie. Karakteristiek voor de presentiebenadering is: er zijn voor de ander, alles draait om de goede en nabije relatie (veel meer dan het oplossen van problemen), om zorg, om de waardigheid van de ander, het erkennen van de ander, om wederzijdsheid, om verhalen, om een nauwgezette afstemming op de leefwereld van de ander, om de wil de ander tot zijn of haar recht te laten komen en niemand ooit af te schrijven. Dit alles in een manier van werken die ruimte geeft aan wat zich niet laat maken of afdwingen. Voorop staat het aangaan van een zorgzame betrekking die ook geslaagd is als er uiteindelijk geen enkel probleem van betekenis door opgelost blijkt te worden. Gesteld kan worden dat menselijke waardigheid de centrale waarde van de presentiebenadering is. Deze benadering zou daarnaast de mogelijkheid bieden om op een positieve manier in contact te komen met de hulpverleners en lotgenoten. Aanbevelingen n.a.v de beschreven methodieken: Systeemgericht werken: Naar mijn inziens geldt de verbondenheid met de familie niet alleen voor de jonge moeders, maar ook voor de jonge vaders. Hoe je het wendt of keert de vaders zijn onlosmakelijk verbonden met eigen ouders, vrienden, school, werk, (ex) vriendin en het kind. Systeem gericht werken kan de door middel van empowerment de individuele en maatschappelijke positie van de jonge vader versterken. Het systeemgericht werken heeft als resultaat dat de jonge vader met behulp van zijn sociale omgeving zelfredzaam wordt. Tevens door het systeem van de jonge vader te beschrijven, te analyseren en daarna eventueel bij te sturen, zal het mogelijk zijn om veranderingen in bestaande processen op gang te brengen en situaties waarin de jonge vaders zich bevinden te wijzigen. Oplossingsgericht werken: De oplossingsgerichte aanpak stelt de jonge vader in staat om met gerichte vragen zijn eigen krachten, expertise en krachtbronnen te gaan ontdekken, waarderen en gebruiken. De jonge vader wordt hierdoor als competent gezien; hij is degene die weet welke
vaardigheden, krachten en bronnen hij heeft en wat voor hem oplossingen zijn die zullen werken. De oplossingsgerichte aanpak richt zich niet op het analyseren van problemen, maar op de eigen kracht van de jonge vader. Vanuit zijn eigen kracht kan de jonge vader de voor en tegens afwegen. Contextuele benadering: Eerder in dit onderzoek is de contextuele benadering beschreven. Mijn inziens past deze methode niet bij de visie en missie van het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’.
10 Visie In dit hoofdstuk wordt mijn eigen visie op dit onderzoek beschreven. In dit onderzoek draait het als het ware om de visie. Middels dit onderzoek is er gekeken naar de behoeften van jonge vaders. Als onderzoeker heb ik gaandeweg het onderzoek een visie gevormd omtrent dit onderwerp. Tijdens deze stage ben ik in contact gekomen met een doelgroep waar ik niet eerder mee had gewerkt. Het was lastig om met de jonge vaders in contact te komen en werkelijk een afspraak te maken voor een interview. De jonge vaders die bereid waren mee te werken aan de behoeftepeiling hebben mij een beeld kunnen geven van de behoeftes en wensen die zij hebben. Ook het veldonderzoek was interessant. De ervaringen en visies van andere instellingen konden heel verhelderend zijn. De deelonderzoeken hebben samen geleid tot een vaststaand onderzoek waarin de belangrijkste facetten voor het ontwikkelen van een werkwijze zijn beantwoord. Het onderzoek is voor mij geslaagd, omdat het een innovatie is voor het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’. Daarnaast zijn er veel positieve reacties verkregen vanuit het werkveld. Zij ervaren dit onderzoek als een stap in de goede richting en willen graag dat er meer aandacht komt voor deze doelgroep. Daarnaast zal dit onderzoek een handvat zijn bij het ontwikkelen van een werkwijze voor de jonge vaders. Mijn visie is dat de jonge vaders t.a.v ondersteuning, niet dezelfde behoeften hebben als de jonge moeders. Daarom zouden zij naar mijn mening niet exact hetzelfde als de jonge moeders benaderd moeten worden. De eigen beleving van jonge vaders wordt zowel in de literatuur als in de hulpverlening uit het oog verloren. Jonge vaders hebben evengoed als de jonge moeders recht op opvang en ondersteuning. De jonge vaders zouden als volwaardige hulpbehoevende groep erkend moeten worden. Zij hebben niet zozeer behoefte aan ‘lotgenoten’, naar mijn inziens zou in de ondersteuning van jonge vaders hierop ingestoken moeten worden. De tijd die ik bij het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’ heb gehad is mij zeer goed bevallen. Als Sociaal Pedagogisch Hulpverlener heb ik op veel verschillende vlakken mee mogen kijken en hierdoor veel uitdagende leermomenten mogen meemaken. Deze stageperiode heeft mij weer heel andere facetten van de hulpverlening laten zien. Dit maakt mij als afgestudeerde Sociaal Pedagogisch Hulpverlener flexibel en innovatief in het werk.
11 Bronvermelding Literatuurlijst:
Baarda en De goede, (2001) 3e druk Basisboek methoden en technieken Leiden; Stenfert Kroese ISBN 90-207-3030-4
Migchelbrink, F. (2006) 7e druk Praktijkgericht onderzoek in zorg en welzijn Amsterdam Uitgeverij SWP ISBN 90-6665-363-9
Van Strijen, F. (2009) Van de straat, de straatcultuur van jongeren ontrafeld Amsterdam Uitgeverij SWP ISBN 978-90-8850-0527
Hulshof, M. (2009) 4e druk Leren interviewen Noordhof Uitgevers B.V. ISBN 978-90-0141-7659
Kohnstamm, R. (2002) 3e druk Kleine ontwikkelingspsychologie III, de adolescentie Houten; Bohn Stafleu Van Loghum ISBN 90-313-2456-6
Boszormenyi-Nagy, I. (2009) 3e druk Grondbeginselen van de contextuele benadering Uitgeverij De Toorts ISBN 978-90-6020-771-0
Steehouder. M. (2006) 5e druk Leren communiceren Groningen; Wolters-Noordhof ISBN 90-01-54702-8
Scala expertise centrum voor emancipatie en participatie. (2007) Tienervaders, een vergeten groep Roterdam
Verhoeven. J. (2002) Vaderschap voor beginners Houten; van Holkema en Warendorf
Noot. B. (2004) 4e druk Schrijvender – Wijs in het HBO Uitgeverij Nelissen
Centrum voor relatievorming en zwangerschappen. (2000) ‘Tienerzwangerschap, hoe en waarom?’ cRZ uitgave
Centrum voor relatievorming en zwangerschappen. (2005) Tienervaders cRZ uitgave
Centrum voor relatievorming en zwangerschappen. (2005) Jong en Vader cRZ uitgave
CWS-gids (2009-2010) SPH voltijd & deeltijd richtlijnen voor het contractwerkstuk van 4e jaars studenten. Stenden hogeschool
Atlas (20080 Jong ouder verhalen van acht jonge vaders. Carint specifieke diensten.
Scripties en niet andere officiële publicaties
S. Zeevaart, (2004) Tienervaders. Een verkennend onderzoek naar de invloed van het vaderschap op hun verdere leven en de behoefte aan hulpverlening! Scriptie Universiteit Groningen.
L. van Lier, (2007) Tien interviews met (aanstaande) jonge vaders. Delft, in opdracht van JSO
Interne stukken
Kramer, A (2009) Draaiboek ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’
Smit, I (2009) Inventariserend onderzoek naar de oprichting van het begeleidingscentrum gezinsondersteuning voor tienermoeders.
Fiom map Hoe doe jij dat? Nou gewoon...! Methodiekbeschrijving voor het werken met jonge moeders.
Internet:
www.tienervaders.nl www.tienerouders.nl www.pedagogiek.net/content/artikel www.volkskrant/magazine.nl www.cbs.nl www.parbode.com/index.php?optioncom www.bodemloos.com/tienermoeders/lezen.htm www.crz.be www.fiom.nl www.sinnewelzijn.nl www.gemeenteleeuwarden.nl
Artikelen:
Diverse kranten- en tijdschriftartikelen.
Sleutelfiguren:
A. Kramer (coördinator van het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’) I. Smit (Docent aan de Stenden hogeschool) Jonge vaders binnen het ontmoetingscentrum ‘Jonge Ouders’. S. Palstra (maatschappelijk werker binnen de Fiom Leeuwarden) E. Prins (maatschappelijk werker binnen de Fiom Groningen) P. Kuipers (hulpverlener bij het VBOK) L. Van Lier (zelfstandig onderzoeker, Jso onderzoek jonge vaders)
Bijlagen
Bijlage 1 Tienervaders hebben het moeilijk ‘Ook jonge vaders hebben behoefte aan informatie’ Eindhoven – Jonge vaders hebben het moeilijk. Ze zijn natuurlijk heel erg trots op hun kleintje, maar ze zijn ook behoorlijk onzeker, al willen ze dat niet altijd toegeven. Drie studenten aan de Fontys Hogeschool in Eindhoven kregen de opdracht een innoverend project op te zetten. Het drietal koos het onderwerp “jonge vaders” en zocht uit waar zij zoal tegen aanlopen. In de hulp aan ouders wordt één groep vergeten: tienervaders. De vaak nog puberende vaders kunnen de grote verandering in hun leven maar moeilijk een plek geven. De relatie met de moeder van hun kind is veelal onstabiel en een verwijtende vinger van familie en vrienden is geen uitzondering. Als de jeugdhulpverlening dan ook nog verzuimt tienervaders duidelijk te informeren over het vaderschap, is het extra lastig om bij de opvoeding betrokken te blijven. Tienermoeders kunnen door het hele land terecht voor informatie, steun en opvang. Een tienervader die voor zijn kind wil zorgen, is nog altijd op zichzelf aangewezen. Behoefte aan informatie ‘Deze “vergeten” doelgroep raakt na jaren eindelijk wat uit de anonimiteit. Nu komt pas naar voren dat jonge vaders ook behoefte hebben aan informatie, maar dat die er niet altijd is. Of heel moeilijk te vinden is. Daarom leek het ons interessant om ons in te gaan zetten voor deze doelgroep. Dit doen we natuurlijk niet alleen. We hebben ons project ondergebracht bij JEM & Kids’, zegt Nick Maas, tweedejaars student Cultureel Maatschappelijke Vorming. Samen met medestudenten Kelly Garling en Marlou Vermeulen bedachten zij dat onderzoek naar vragen waarmee jonge vaders rondlopen, een goed uitgangspunt zou zijn voor hun project. ‘Het grootste probleem waar we tegen aanliepen, was om deze vaders te vinden. Uiteindelijk hebben we er 35 gevonden, in heel Nederland, die aan onze enquêtes wilden meewerken. Uit die enquête sprongen vier onderwerpen eruit: vragen omtrent de juridische positie, financiën, opvoeding en hoe om te gaan met afspraken en vrije tijd.’ In Nederland zijn geen instanties die zich specifiek bezighouden met de begeleiding van tienervaders. De jongens kunnen soms met hun vragen terecht bij tienermoedercentra, maar de tienermoeders krijgen altijd voorrang. ‘Omdat jonge vaders ook behoefte hebben aan informatie, maar deze vaak niet (kunnen) krijgen, wilden we hen aanvankelijk een cursus in de vorm van vier avonden aanbieden. Voor elke avond hadden we een gastspreker in gedachte. Zo hebben we contact gezocht met onder meer een advocaat en hebben we diverse mensen gevonden, die deze avonden, over dit onderwerp, wilden komen spreken. De avonden waren vooral bedoeld voor jonge vaders tussen de 14 en 25 jaar. Misschien is veertien jaar aan de jonge kant, maar de jongste vader in Nederland is twaalf. Helaas kregen we voor de eerste geplande avond geen aanmeldingen binnen. Daarom hebben we besloten er één avond van te maken. Deze vindt plaats op dinsdag 26 juni van 20.00 tot 22.00 uur in jongerencentrum Dynamo.’
Opzetten praatgroep Er zijn in Nederland ongeveer 450 geregistreerde tienervaders. Het aantal tienermoeders (4.500) doet vermoeden dat het er in werkelijkheid veel meer zijn. Tienervaders hebben met name behoefte aan praktische hulp en informatie, en aan “lotgenotencontact”. Het werkelijke aantal vaders beneden de twintig jaar is onbekend, omdat een wettelijke erkenning van het kind vaak niet plaatsvindt. ‘Naast deze informatieavond hebben we ook een website (www.jongevaders.com) in het leven geroepen. Daarop bieden we alle informatie aan, die we ook tijdens deze avond te horen is. Bovendien zijn we druk bezig met het opzetten van een forum waarop jonge vaders kunnen reageren, advies kunnen inwinnen bij elkaar of gewoon hun verhaal kwijt kunnen Het moet een soort online praatgroep gaan worden. Als wij met de opdracht klaar zijn en er blijkt daadwerkelijk veel behoefte aan zoiets te zijn, dan wordt het project overgenomen door JEM & Kids.’ ‘Voor veel jonge vaders is het een enorme stap om te zeggen: “hier ben ik”. Als je jong bent, hoor je geen kind te krijgen, is nog vaak een veelgehoorde opmerking. Bij ons op school loopt een docent rond, die ook heel jong vader was. Hij komt op deze avond zijn verhaal vertellen. In zijn tijd was dit onderwerp nog helemaal een taboe. Ook hij heeft zijn leven op orde zien te krijgen. Tijdens de avond beantwoordt hij onder meer vragen en verteld hij zijn eigen verhaal. Het moet vooral geen avond worden waarbij jongeren het gevoel krijgen dat ze in de schoolbank zitten. Ons uitgangspunt is dat het vooral leuk en (inter)actief is. Sommigen informatie hebben we samengevat en krijgen de deelnemers na afloop mee naar huis. Ook ligt er algemeen foldermateriaal. Bovendien wordt er voor een hapje en een drankje gezorgd. Het is wel vreselijk jammer dat het zo’n gevoelig onderwerp is. We hopen dat veel jonge vaders zich aanmelden. Natuurlijk heeft het ons alle drie aan het denken gezet. Zo wil ik zelf voorlopig nog geen vader worden, maar soms lopen dingen anders. Het is fijn als er dan iets is, waar je met je vragen terecht kunt. 42 Jonge vaders kunnen zich voor de informatieavond aanmelden per email:
[email protected] of kijk op www.jongevaders.com.
42
Grijpink. S. (12 juni 2007), Trompetter
Bijlage 2 Artikel Trouw
Bijlage 2 Artikel de volkskrant
Bijlage 3 Publicatie Nederlands Jeugdinstituut
Bijlage 4 Publicatie Nederlands Jeugdinstituut
Bijlage 5 Profielschets jonge vader X Datum intakegesprek xx-xx-xx Personalia Naam: Geboortedatum: Geboorteplaats: Adres: Telefoonnummer: E-mailadres: Partner: Kindje: Geboortedatum: Bijzonderheden:
Jonge vader x xxxxxxx xxxxxxx xxxxxxx xxxxxxx xxxxxxxx Vriendin Y. Tijdens het gesprek vier maanden zwanger. xxxxxxx xxxxxxx xxxxxxx
Profielschets: Jonge vader X is een donkere jongen van xx jaar. Hij heeft korte zwarte gekrulde haren met bruine (sprankelende) ogen. In beide oren draagt jonge vader X glimmende oorbellen. Jonge vader X heeft een normaal slank postuur, draagt een leren jas en een donkere jeans. Jonge vader X spreekt met een buitenlands accent. Eerste indruk: de eerste indruk van jonge vader X is een nieuwsgierige stoere jongenman die nieuwsgierig is naar de zwangerschap van zijn huidige vriendin. Hij kijkt blij en vrolijk de wereld rond en maakt een open en vrolijke indruk. Duidelijk is te horen dat jonge vader X niet weet wat er tijdens de een zwangerschap allemaal gebeurd en wat hem te wachten staat. Jonge vader X lijkt graag te vertellen.
Geschiedenis: Jonge vader X vertelt dat hij nu xx jaar in Nederland woont. Hij geeft aan dat hij tot voor zeer kort een relatie heeft gehad met een Nederlands meisje. Deze relatie is verbroken omdat ze veel ruzie hadden. in dezelfde week ontmoette jonge vader X zijn huidige vriendin Y. Hij heeft seksueel contact met haar gehad waardoor ze zwanger is geraakt. Vriendin Y wil het kindje graag houden en jonge vader X wil heel graag betrokken zijn bij de opvoeding omdat hij zelf zonder vader is opgevoed en wil dit voor zijn eigen kind absoluut niet. Zijn ex - vriendin heeft moeite met zijn huidige relatie. Hij geeft aan dat ze hem vaak opzoekt en hem uitscheldt e.d. jonge vader X verteld dat ze hem veel lastig viel. Hij geeft aan een keer heel kwaad op haar te zijn geworden en heeft haar toen in elkaar geslagen. Zijn ex heeft hiervan aangifte gedaan bij de politie. Jonge vader X verteld dat hij nog nooit zo boos is geweest en nog nooit iemand heeft geslagen. Jonge vader X is
voor verhoor bij de politie geweest en geeft aan dat dit verder geen nadelige gevolgen heeft gehad. Jonge vader X wil graag samenwonen met zijn huidige vriendin, ze staan ingeschreven voor een flatje. Sinds een aantal weken hebben ze nu een relatie. Jonge vader X vertelt dat vriendin Y in Zwolle studeert. Jonge vader X volgt zelf de opleiding xxxxxx, daarnaast is hij amateur-voetballer bij een club in xxxxxx. Jonge vader X krijgt studiefinanciering. Hij geeft wel direct aan dat hij vorige week de deurwaarder aan de deur heeft gehad omdat hij een forse huurachterstand had en verteld dat hij dit ter plekke kon betalen.
Coachingsvragen: -
Wat zijn mijn rechten en plichten als vader. Ik wil graag alles weten over zwangerschap en baby’s. Hij geeft hierbij aan niets te weten over dit onderwerp en wil zich graag hierin verdiepen.
Hulpverlenende instanties: NVT Overige bijzonderheden: NVT Afspraken: -
-
-
Jonge vader X leest het boekje van de Fiom over de rechten en plichten van een vader, schrijft zijn vragen op en komt uit zich zelf weer langs om de vragen hem door te nemen. Jonge vader X komt op de eerst volgende lunchbijeenkomst. Jonge vader X probeert zijn vriendin mee te nemen naar de lunchbijeenkomst.
